Vejatz lo contengut

Tolosa

Modificar los ligams
Un article de Wikipèdia, l'enciclopèdia liura.
talha= Pels articles omonims, vejatz Tolosa (omonimia).
Tolosa
Toulouse
Descobridor o inventaire
Data de descobèrta
Contrari
Color
Simbòl de quantitat
Simbòl d'unitat
Proprietat de
Fondador
Compren
Data de debuta
Data de fin
Precedit per
Seguit per
Coordenadas
De naut en bas e d'esquèrra a drecha: Lo pont de Sant Pèire  · Ariane 5 (Ciutat de l'Espaci)  · Basilica de Sant Sarnin  · Plaça del Capitòli  · Airbus A380  · Musèu dels Augustins .
Bandièra
 Armas
Geografia fisica
geolocalizacion
Coordenadas 43° 36′ 16″ N, 1° 26′ 38″ E
Geografia politica
Region istorica Armas de Lengadòc Lengadòc
Parçan Tolosan
Estat França
Region
76 		Occitània (Capluòc)
Departament
31 		Nauta Garona Armas del Departament de la Nauta Garona (prefectura)
Arrondiment Tolosa (Capluòc)
Canton Capluòc de 15 cantons
Intercom
243100518 		Comunautat urbana del Grand Tolosa
Cònsol Jean-Luc Moudenc (2020–2026)
Geografia umana
Populacion
Populacion totala
(2013) 		458 298 ab.
Evolucion de la populacion
Evolucion de la populacion

466 219 ab.
Densitat km² ? ab./km²
Autras informacions
Escais La Ciutat Mondina
La Vila Ròsa
Gentilici tolosenc -a
tolosan, -a
Còde INSEE 31555
toulouse.fr

Tolosa ⓘ (Toulouse en francés) es la segonda vila d'Occitània, la quatrena vila de França, capluòc de la region d'Occitània, prefectura del departament de la Nauta-Garona.

Al sègle v, la vila foguèt la capitala del reialme visigòt, e una de las capitalas del reialme d'Aquitània dal sègle vii al sègle ix, puèi la capitala del comtat de Tolosa e de Lengadòc

Tolosa es istòricament situada en Lengadòc, taversada per Garona e lo Canal de las Doas Mars. Son escais es la Vila Ròsa a causa de la color del principal material de construccion tradicional local: la brica de tèrra cuèita. Dins le passat se disiá tanben La Ciutat Mondina, per referéncia a la dinastia dels comtes de la vila que se son sovent sonats Raimon.

Geografia

[modificar | Modificar lo còdi]

L'altitud mejana es de 141 mètres.

La vila es situada sus un coide de Garona provenent dels Pirenèus, s'orienta al nòrd-èst vèrs la Mediterranèa, càmbia de direccion a Tolosa e se dirigís al nòrd-oèst vèrs l'Atlantic.

Le relèu es marcat per la convergéncia de las valadas d'afluents de Garona :

  • Arièja al sud dominat pels versants penjaluts del Lauragués de Tolosa Vièlha que venon dominar la vila sul Puèg Dàvid.
  • L'Èrs Mòrt que se geta al nòrd de Tolosa en una plana vasta dicha de « Lalande » separat a l'èst del sit de la vila per una linha feblament accidentada, damb particularament les puèges de Montaudran e de Jolimont.
  • A l'oèst de la vila, a bèla distància del centre urban (6 a 7 km en mejana), tres terrassas s'estajan per aténher les travèrses de Gasconha.

Sus la riba esquèrra entre le riu de Toish que s'escampa al nòrd de Purpan e l'actuala diga del Bazacle ga natural agençat, la corba del flume a evoluit forçant l'implantacion urbana antica de la vila sus la riba dreta platèu mai naut al recès de las inondacions.

Le canal del Miègjorn que repren una corsa artificiala de la Garona vèrs la Mediterranèa remana al sud-èst la valada de l'Èrs mòrt.

La comuna de Tolosa fa 11 830 ha de superfícia, es a dire un pauc mai que París : 10 539 ha.


Onomastica

[modificar | Modificar lo còdi]
  • La Mapa Occitana e sa cartografia collaborativa : Geoccitania (Institut d'Estudis Occitans)[1].
Carte
Mapa occitana de Tolosa (Geoccitania:IEO-BdTopoc).

Administracion

[modificar | Modificar lo còdi]
Lista dels cònsols successius
Periòde Identitat Etiqueta Qualitat
març 2014 2026 Joan-Luc Moudenc UMP, LR  
març 2008 2014 Pierre Cohen PS  
març 2004 2008 Joan-Luc Moudenc UMP  
març 2001 2004 Philippe Douste-Blazy UDF-AD, UMP  
març 1983 2004 Dominique Baudis UDF-CDS  
març 1971 1983 Pèire Baudis CD, UDF-CDS  
Totas las donadas non son pas encara conegudas.

Demografia

[modificar | Modificar lo còdi]

Al recensament de 2004, Tolosa es la quatrena vila de França damb 426 700 abitants (populacion intra muros – cf. tablèu çai contra), le cinquen airal urban de França damb 1 130 000 abitants (recensament de 2007) e la seisena aglomeracion de l'estat damb 940 000 abitants (recensament de 2010) (aprèp París, Lion, Marselha, Lilla-Roubaix-Tourcoing e Niça-Canas). Es tanben le pus grand centre universitari en defòra de la region parisenca damb mai de 120 000 estudiants.

La populacion de la vila aumenta principalament gràcias a un salde migratòri largament positiu, degut a una posicion geografica interessanta (clima, situacion estrategica entre mai d'un bacin toristic – Pirenèus, mar Mediterranèa, còstas basca e landesa, terradors miègjorn-pirenencs) e a un imatge fòrtament positiu (qualitat de vida, varietat de las filièras de formacion, posicionament socioeconomic sus d'industrias e de servicis de fòrta valor ajustada aeronautica, espaci, biotecnologias, sistèmas embarcats, electronica).


modificar « persona »
 v · d · m  		Evolucion demografica
Populacion comunala actuala (2013): 458298, totala: 466219

1793 1800 1806 1821 1831 1836 1841 1846 1851
47 899 50 558 51 689 52 328 59 639 77 372 90 225 94 227 96 564

1856 1861 1866 1872 1876 1881 1886 1891 1896
103 144 113 714 126 936 124 852 130 105 140 289 147 617 149 791 149 963

1901 1906 1911 1921 1926 1931 1936 1946 1954
149 841 149 438 149 576 175 434 180 771 194 564 213 220 264 411 268 863

1962 1968 1975 1982 1990 1999 2006 2007 2008
323 724
 370 796
 373 796
 347 995
 358 688
 390 350
 437 715
 439 453
 439 553
446 340
2009 2010
440 204
447 396 		441 802
449 328
Fonts
Base Cassini de l'EHESS - Nombre retengut a partir de 1962 : Populacion sens comptes dobles - Sit de l'INSEE
Evolucion de la populacion 1962-2008
Evolucion de la populacion 1962-2008


Evolucion de la populacion
Aglomeracion Airal urban
1695 43 000
1750 48 000
1790 52 863
1801 50 171
1831 59 630
1851 95 277
1872 126 936
1911 149 000
1936 213 220
1946 264 411
1954 268 865
1962 329 044
1968 439 764 474 000
1975 509 939 585 000
1982 541 271 645 000
1990 650 336 797 373
1999 761 090 964 797
2007
 851 945 1 118 472
2011 892 115 1 250 251

font : INSEE

Clima

[modificar | Modificar lo còdi]

La vila benefícia, de per sa posicion a l'interseccion de las influéncias oceanicas e mediterranèas, d'un clima temperat doç de davalada a la prima e pro caud e sec d'estiu. Les vents dominants son, per òrdre d'importància, le vent d'oèst (que mena generalament l'umiditat de l'ocean Atlantic), le vent de sud-èst (tanben apelat vent d'autan, puslèu caud e sec) e le vent del nòrd, netament mens frequent e generalament freg e sec (que mena l'aire de las massas anticiclonicas frejas plaçadas sul nòrd d'Euròpa).

Urbanisme

[modificar | Modificar lo còdi]
Vista aeriana del centre vila, damb endavant la plaça del Capitòli

La vila es organizada en mantuna zòna mai o mens concentrica :

  • la vila romana de las carrièras estretas e tòrtas, que garda mai o mens le plan de la ciutat romana;
  • S'i ajusta la ciutat de l'Edat Mejana (lo borg de Sent Sarnin);
  • les quartièrs del sègle XVIII al sègle XIX ;
  • la banlèga contemporanèa, bastida a l'entorn d'ancians vilatges (Sent Simon, La Landa) o de residéncias nòblas (Le Miralh) annexats a la comuna ;

La ciutat se desvolopèc primièr le long de la riba dreta de Garona, al nivèl del ga del Bazacle, le sol mejan natural per passar Garona. Atanben la riba dreta es plan mai elevada a respècte del flume que non pas la riba esquèrra e se tròba naturalament aparada de las aigadas. La posicion privilegiada d'aquel punt d'inflexion del flume (que ven del sud e que vira cap al nòrd-oèst), al contacte de la val d'Èrs, perlongament de la via naturala cap a la mar Mediterranèa, fasquèc de Tolosa un caireforc comercial.

A las vias de comunicacions que constituisson les rius naturals se son ajustadas le long dels sègles de vias que ligan la ciutat a sas vesinas : via romana, de la Mediterranèa fins a Aquitània, le Canal del Miègjorn e le Canal lateral, ligasons rotièras e ferroviàrias cap al nòrd (rota de Montalban), cap al sud (rota de Fois), sud-oèst (Murèth puèi Tarba), oèst (cap a Aush) e èst (cap a Albi, Rodés). Aquelas vias son totjorn presentas dins le teissut urban e fòrman le rastèl d'esquina dels Barris, avengudas mercadièras dels ancians quartièrs populars (Avenguda de Murèth, dels Minimes, del barri Bonafé).

Al centre urban, vironat dels Baloards qu'emplacèron las muralhas ancianas, s'ajustèron al sègle XVIII les grands jardins (de las plantas, Reial e le Redond Grand) estructurats per una tièra d'andanas largas e plantadas (Jules Guesde, Pau Feuga, Frederic Mistral).

Le sègle XIX fosquèc le del traucament de tres grandas avengudas Haussmanianas : la carrièra de Metz, l'avenguda d'Alsàcia Lorena/del Lengadòc e la carrièra Ozenne. Aquel traucament destrusiguèc de carrièras e d'ostals dels pus vièlhs de la ciutat. Se dobriguèron al meteis moment les grands axes cap al canal puèi la gara (Joan Jaurés, Matabuòu, Raimon IV).

Un element emblematic del bastit, un còp èra reservat als ortalans de la periferia, es representat per las tolosencas "tolosencas", ostalets damb un òrt, sens estatge ne cava mès provesit d'un trast.

L'espandiment urban de Tolosa es de còps qualificat d'extrèm, damb una densitat de populacion flaca per una ciutat tan granda. Ça que la la crisi de creissença actuala de la ciutat buta a una densificacion del bastit damb la realizacion de mantun programa d'urbanisme.

Transpòrts

[modificar | Modificar lo còdi]
Articles detalhats: Transpòrts en comun de Tolosa e Mètro de Tolosa.
Mapa del malhum de mètro

Le rastèl d'esquina de la ret de transpòrts en comun de la ciutat son las duas linhas de mètro inauguradas en junh de 1993, un VAL e una linha SNCF cadenciada. En setembre de 2003 la linha C fosquèc completada per quatre estacions intermediàrias en mai de las tres inicialas. En decembre de 2003, la linha A fosquèc alongada de Jolimont a Balmar de tres estacions mai, per un nombre de 18 estacions per 12 km de linhas. Una segonda linha de mètro, la B que corrirà segon un ais nòrd-sud serà normalament mesa en servici al començament de 2007, damb 20 estacions per 15 km.

Un malhum de 64 linhas de buses en estèla permet de religar les quartièrs periferics tan coma las comunas de la corona al centre, mai que mai mercé a de plataformas multimodalas (Mètro-Busses-Parcatges) coma Arenas, Bassacamba o Bèlmont.

D'autras linhas de transpòrts en sit pròpri son previstas o son a s'acabar per asondar les bacins d'emplecs de las comunas perifericas (Blanhac, Colomèrs, Labeja e limitar la congestion automobila suls grands axes (per exemple las linhas E e E' que desserviràn respectivament Blanhac centre e aeroconstellacion e l'aeropòrt internacional de Blanhac o la linha F cap a Murèth).

Les projèctes d'urbanisme començan atanben d'estudiar les mejans de demesir l'empresa automobila pel profièit dels transpòrts en comun o de la bicicleta que Tolosa es una de las ciutats mens avançada sus aquel sicut de l'estat francés a causa de son urbanisme pauc densificat e plan espandit.

Istòria

[modificar | Modificar lo còdi]
Article principal : Istòria de Tolosa.

Antiquitat

[modificar | Modificar lo còdi]
Mapa de Tolosa en l'an 1631.
La Tolosa antica e medievala.

Abans l'installacion romana, la region de Tolosa èra ocupada per una tribú celtica, les Vòlcas Tectosages qu'arribèron al sègle III abans Crist en dominar d'autoctòns de mal definir, benlèu d'ibèrs o d'aquitans. Les cèltas s'èran installats non pas sul sit actual mès sus las sèrras al sud de la ciutat, mai que mai a Vièlha Tolosa ont les arqueològs trobèron mantun potz que contenon d'objèctes preromans e romans.

Le territòri dels Vòlcas Tectosages fosquèc integrat a l'Empèri Roman en 118 abans Crist e èra le punt mai a l'oèst de la novèla Provincia de Narbonesa.

Les romans fondèron Tolosa sus son sit actual e la vila s'espandissiá del Capitòli als Salins. Le forum se situava a l'entorn de la plaça Esquiròl sul Cardio Maximus (l'ais actual carrièra Sent Roman/ carrièra dels filatièrs).

Tolosa èra un centre administratiu e intellectual màger de la Provincia.

En 413, les visigòts envasisson la vila e la causisson per capitala, aquò serà le reialme de Tolosa. En 507 les francs de Clodovèu vencisson les visigòts d'Alaric II a la batalha de Vouillée van ocupar Aquitània tota e prene Tolosa en 508.

Edat Mejana

[modificar | Modificar lo còdi]

A l'Edat Mejana, la vila fosquèc longtemps independenta. Les comtes de Tolosa espandiguèron lor domeni sus la mai granda partida del Miègjorn de França constituissent atal la província de Lengadòc. Aprèp la Crosada contra les Albigeses, Lengadòc es restacat al reialme de França en 1271. Testimoniatge de la preséncia dels comtes de Tolosa, las rèstas de las fondacions del castèl comtal son estadas recentament mesas a jorn prèp de la pòrta sud de la vila medievala a l'emplaçament de la plaça del salin.

A la Renaissença

[modificar | Modificar lo còdi]

A la Renaissença (fin del sègle XV, XVI, Tolosa conesquèc un periòde de granda prosperitat, gràcias a l'industria del pastèl. Dos simbòls de la vila, le Pont Nòu e le Canal del Miègjorn, son realizats respectivament en 1632 e en 1682.

A l'Edat Modèrna

[modificar | Modificar lo còdi]

Le Capitòli es bastit, el, al sègle XVIII. En 1762 se debana l'afar dels Calàs : le cas d'un protestant injustament condemnat provòca una intervencion celèbra de Voltaire.

Tolosa èra, coma se deu, de la diocèsi civila de Tolosa, de l'archidiocèsi de Tolosa, de la senescauciá de Tolosa [2].

Pendent l'Ancian Regime, las parròquias intra-muros son : catedrala de St Estève, Nòstra Dòna de la Dalbada, Nòstra Dòna de la Daurada, Nòstra Dòna del Taur, Sent Agustin, Sent Micolau (o Nicolau), Sent Pèire de las Cosinas, Sent Sarnin. Las parròquias del gardiatge (nom occitan supausat) son Crotz Daurada (vocable de la glèisa : Sent Grapasi), La Landa (vocable de la glèisa : Senta Magdalena), Montaudran (vocable de la glèisa : Sent Estève), Povorvila (vocable de la glèisa : Senta Magdalena, annèxa de Sent Anhe, Sent Supèri (vocable de la glèisa : Sent Supèri, ara Sent Miquèl), Sent Martin de Toish (vocable de la glèisa : Sent Martin), Sent Miquèl del Barri (vocable de la glèisa : Sent Miquèl), Sent Miquèl de Toish (vocable de la glèisa : Sent Miquèl) o Sent Miquèl Ferrèri (L'Ardena), Sent Simon (vocable de la glèisa, annèxa de Portèth de Garona : Sent Simon) [3]. Cal ajustar Vilanovèla de Sent Simon, comunautat non parròquia erigida en comunautat cap a 1780 del territòri de Tolosa, diocèsi civila e senescauciá de Tolosa; en 1790, ven comuna del canton de Tolosa, mès dispareis abans l'an IV [4].

A l'Epòca Contemporanèa

[modificar | Modificar lo còdi]

En 1790, Tolosa èra caplòc de canton, de districte e de departament; en l'an IX, la comuna fosquèc despartida en 4 cantons (Tolosa nòrd, oèst, centre e sud) ; en 1973, Tolosa fosquèc despartida en 15 cantons [5].

En 1814, la batalha de Tolosa opausa les angloespanhòls de Wellington als franceses del marescal napoleonian Soult, que mentre qu'aguèsson capitat a resistir son constrents de se retirar.

Dins las annadas 1920, Tolosa fosquèc la vila dels pionièrs de l'aviacion, jos l'impulsion de Pierre-Georges Latécoère, qu'instaurèc de ligasons dambe Casablanca e Dakar. En 1927, l'Aeropostala fosquèc creada, dambe de figuras coma Antoine de Saint-Exupéry e Jean Mermoz.

Durant la Segonda Guèrra Mondiala, la vila fosquèc estalviada pels combats, mès la Resisténcia s'i desvolopèc fòrtament. Forquèc abandonada per las tropas d'ocupacion alemandas pauc aprèp le desbarcament de Normandia.

Aprèp la victòria de Franco en 1939 de nombroses refugiats republicans espanhòls venguèron a Tolosa, e al començament de las annadas 1960, fòrça rapatriats d'Argeria venguèron tanben s'installar, çò que modifiquèc sensiblament le païsatge demografic de la vila. Tolosa venguèc prefectura de la region de Miègjorn-Pirenèus.

Le nombre d'abitants de la comuna aumenta fòrça rapidament, de 269 000 abitants en 1954 a 380 000 en 1968 puèi 390 350 en 1999 per aténher 426 700 abitants en 2004.

Lengas

[modificar | Modificar lo còdi]
Senhalizacion bilingüa a Tolosa

La lenga istorica de Tolosa es l'occitan. La particularitat de la ciutat es qu'es situada sus la termièra entre les parlars lengadocians e les gascons. Mai se la legenda vòl que se parle gascon a Sant Çubran (riba esquèrra de Garona) e lengadocian al centre de la ciutat, les primièrs vilatges gascons son, dins la comuna de Tolosa, Sent Martin de Toish e Sent Simon.

Le parlar lengadocian de Tolosa, le tolosan, de còps sonat mondin (de "Raimondin", referéncia a la dinastia comtala), es un parlar sud-lengadocian. Fosquèc mai que mai illustrat per Pèire Godolin.

L'occitan quitèc d'èstre regularament ausit per carrièras dins las annadas 1920 fòra cèrts quartièrs populars coma la Landa, Sant Çubran o Bonafé ont se podiá ausir fins a las annadas 1960.

Le francés penetrèc las classas nautas de la ciutat a la fin de l'Edat Mejana e le cambiament de lenga (almens a l'escrit e dins les registres formals) per l'elèit se passèc entre 1500 e 1530. Le francés parlat a Tolosa aguèc longtemps una marca occitana, que siá dins la pronóncia (l'accent caracteristic), dins la sintaxi o dins le vocabulari. Aquel francés regional (francitan) es tanben a se pèrdre.

Cal notar l'importància qu'aguèron las comunautats castelhanofòna e catalanofòna dins las annadas 1950 e 60 a causa de l'immigracion massissa, politica (la retirada) o economica. Tolosa fosquèc un centre de creacion teatrala, mai que mai antifranquista, en castelhan e catalan dins aquel periòde.

Administracion

[modificar | Modificar lo còdi]
Article detalhat: lista dels cònsols de Tolosa.

Les cònsols precedents èran :

Tolosa es devesida en 15 ; veire tanben cantons de la Nauta Garona :

Ensenhament superior e recèrca

[modificar | Modificar lo còdi]

Les tres pòls universitaris son :

L'importància de la vida universitària a Tolosa se manifèsta tanben per la riquesa e la diversitat dels laboratòris de recèrca presents suls campus universitaris e dels centres ospitalo-universitaris.

Las grandas escòlas principalas :

Economia

[modificar | Modificar lo còdi]

Agricultura, cultura ortalana

[modificar | Modificar lo còdi]

Coma la màger part de las grandas vilas situadas en plana alluviala, Tolosa a desvolopat una cultura ortalana que li permet un aprovesiment regular de produits frescs. Atal, le sud-èst e le nòrd de la vila son de zònas tradicionalament dedicadas a aquel tipe de culturas. Çaquelà, aquesta practica es a desparéisser, las superfícias disponiblas se demesisson a causa de la pression fonzièra.

Tolosa es tanben coneguda per la cultura de la violeta, per sas flors e son perfum.

Le domeni de Candie es una bòria de mai 300 ectaras qu'aparten a la comuna e qu'es espleitada en regia agricòla municipala.

Aeronautica e espaci

[modificar | Modificar lo còdi]

Dempuèi la Primièra Guèrra Mondiala, Tolosa entreten una relacion particulara damb l'aviacion. Per aquel periòde las industrias aeronauticas mudèron a Tolosa, pr'amor la vila èra considerada coma pro alunhada de las zònas de combat. Las usinas Latécoère dispausan aital d'obradors en plena vila.

D'autras entrepresas o centre de recercas seguiguèron, que siá dins le domeni de l'aviacion e de le de l'espaci: le CNES, MATRA, ALCATEL, la SNPE (carburant de fusèa), e AIRBUS. Tolosa possedís las cadenas d'assemblatge dels avions de l'entrepresa europèa (damb Amborg) mès tanben de centres de recèrcas e d'ensages. Las usinas del grop se situan a l'oèst de l'aglomeracion sus las comunas de Tolosa (Sent Martin de Toish), Blanhac e Bausèla. Las usinas son una de las destinacions màgers dels viatges de caps d'Estat o de govèrn: Joan Carles I d'Espanha, Elisabèt II del Reialme Unit, le primièr ministre de la Republica Populara de China.

Quimia

[modificar | Modificar lo còdi]

Situat principalament dins la zòna sud de la vila, le pòl quimic compren d'entrepresas dels sectors de la quimia pesuga (AZF : fertilizant azotats), de carburants, explosius e fuòcs d'artifici (SNPE, Ets Lacroix), de la quimia farmaceutica, de la pintura (pigments)

Le pòl quimic tolosenc a conegut una importanta activitat fins a la catastròfa del 21 de setembre de 2001 : l'explosion de l'usina AZF a fait 30 mòrts e environ 2500 ferits, e mai de degalhs materials considerables (Universitat de Tolosa-Le Miralh, quartièr En Palòt, La Reinariá, Ranguèlh e l'espital psiquiatric Marchand en particular).

Aquesta activitat tend dempuèi a se reorientar vèrs la quimia fina e la quimia farmaceutica, jutjadas mens polluentas e mens menaçantas per la populacion.

Informatica

[modificar | Modificar lo còdi]

De nombrosas entrepresas del sector son implantadas a Tolosa, beneficiant de la qualitat de la formacion universitària e de las grandas escòlas localas. Especialament las SSII Atos Origin, Capgemini, Unilog, CS, Coframi e IBM.

La comunautat d'aglomeracion de la Grand Tolosa s'es dotada dempuèi la fin de 2001 d'una excellenta infrastructura metropolitana de telecomunicacions (IMT). Compausada de cinc boclas totalizant 77 km de fibra optica l'IMT s'espandís sus la Grand Tolosa del nòrd al sud e d'èst en oèst altorn de Tolosa, de Blanhac a Labeja e de L'Union a Tornafuèlha. Passant principalament pel mètro tolosenc, le Periferic e le Canal del Miègjorn. Cada cable se compausa de 144 fibras opticas negras, cada parelh de fibra ofrís una capacitat de 2,5 Gbit/s dins les dus senses.

Vejatz le sit oficial de l'IMT dins les ligams.

Meteorologia

[modificar | Modificar lo còdi]

Le Centre Nacional de Calcul de Météo-France es installat dempuèi 1982 a Tolosa. Es en particular dins aquel centre que son efectuadas las previsions meteorologicas per França tota.

Le "Météopôle" de Tolosa regropa en mai le Centre Nacional de Recèrcas Meteorologicas (CNRM).

Mèdias

[modificar | Modificar lo còdi]
  • Unas televisions son installadas a Tolosa :
    • TLT es la television locala de Tolosa. Es installada dins la novèla Mediatèca José Cabanis, a Marengo (a l'origina son sèti èra a Compans-Cafarelli). Acaba d'emetre en julhet de 2015 per causa de dificultats financièras
    • Tv Bruits son de televisions associativas qu'emeton tanben a Tolosa.
    • OC-TV es una television sus Internet
    • France 3 Sud es la television regionala del Sud, sos estúdios son situats a la Cepièra.
    • M6 a tanben un descrocatge local a Tolosa.
  • Per la premsa escrita jornalièra, se trapa essencialament le sèti social del quotidian regional La Dépêche del Miègjorn.
  • Per la premsa escrita setmanièra, se trapa Le Journal des Toulousains.
  • Per la premsa satirica, se trapa Satiricon [1]
  • Sèti de las Edicions Hubert (Murèth)

Cultura

[modificar | Modificar lo còdi]
Patrimòni Mondial de l'Unesco
Basilica de Sant Sarnin
Lo campanal.
Coordonats {{{coordonats}}}
Estat Bandièra de França França
Subdivision Occitània
Tipe cap
Critèris cap
Reconeissença 1998
Ficha {{{ligamficha}}}

La vida culturala tolosenca es rica :

  • d'apòrts particulars ligats a divèrsas ondas d'immigracion (espanhòla pendent la Guèrra Civila, pè-negre dins las annadas 1960, maugrabina dins las annadas 1970) ;
  • de la diversitat e de la joinesa de la populacion dels estudiants;
  • dels movements culturals alternatius.

Teatre

[modificar | Modificar lo còdi]

Tolosa fosquèc le brèç de companhiás de teatre de carrièra coma Royal de Luxe e de tot un movement d'artistas ligats a la scèna urbana.

Divèrsas scènas coma le Teatre de la ciutat, le Granier-Teatre - Teatre Daniel Sorano o le Teatre de la Levada aculhisson de pèças cada annada.

La vida teatrala amatritz coneis tanben una activitat importanta.

Cinèma

[modificar | Modificar lo còdi]

N'es Tolosa una de las vilas exagonalas melhor dotada (franc París de segur!!!) per aquò tot que de cinèma de qualitat se tracta damb, bèla primièra:

Se ne salvèc per exemple tot un tròç de L'Edat d'aur d'en Luis Buñuel o ne ten una version mai completa qu'enlòc mai del filme subrecultissim qu'es Freaks.

Tanben se ne possedís le negatiu original de La màger illusion d'en Joan Rainoard.

N'a tanben una bibliotèca pro rica de libres e revistas (e totes autres documents) subre le 7en art.

Tot parièr se ne pòt notar un malhum de cinèmas d'art e ensag pro ric damb

  • l' ABC, carrièra de Sant Bernat que se ne formèc un santfum de generacions de cinefils dempuèi ara mai de 50 ans d'existéncia (n'a tanben una bibliotèca plan rica )

Tot parièr se n'organiza ara a la Cinematèca e dins tota la vila dempuèi mai de 20 ans les festenals Cinèma d'America Latina e Cinespaña que pro succès ne rescontran alprèp del public tolosan.

Un molon d'autras manifestacions mai pontualas a l'entorn del cinèma se debanan cada an en per tota la ciutat.

Musica

[modificar | Modificar lo còdi]

Las opèras son prepausadas per le Teatre del Capitòli de Tolosa dins l'Orquèstra Nacionala del Capitòli de Tolosa que s'es fait una reputacion internacionala dins le domeni de la musica classica, jos la direccion de Michel Plasson.

Entre autres, la "Halle aux grains", sala prestigiosa reputada per son acostica, e qu'abritava un mercat.

Tolosa a tanben una reputacion de vila dinamica dins le domeni de la musica de las annadas 1980 e 1990.

Dins un autre domeni, mantun artistas e grops tolosencs se son fait una reputacion nacionala en chanson française coma :

Doblidem pas subretot la celèbra « Tolosenca » del compositor Louis Deffès. (cantata aicí per Benjamin Auriol).

Espectacles

[modificar | Modificar lo còdi]

Salas :

  • Le Bikini, pichona sala mitica de Tolosa, ont de nombroses artistas renomenats se son produits. En 2007, sièis ans après la destruccion de la sala per l'explosion AZF, una sala novèla foguèt bastida a Ramonvila e Sant Anha, a ras del canal. La sala novèla es estat concebuda per l'arquitècte Didier Joye e ten una capacitat modulabla de 400 a 1500 plaças sus dos nivèls per un empont de 20 mètres e un exterior amb piscina.
  • Le Zénith de Tolosa, la sala cobèrta mai granda de França (9000 pers.) aprèp Bercy (15 000 pers.) ;
  • Le Palais dels Espòrts de Tolosa. Tornèc èstre bastit entièrament, sas estructuras portairas an sofèrt tanben de la catastròfa d'AZF ;
  • La glèisa de Sant Pèire de las Cosinas es estada recentament dobèrta coma auditòri e sala d'espectacle.

Festenals :

  • Piano aux Jacobins
  • Prima de Setembre
  • Houfastival
  • Ça bouge encore
  • Festival del cinèma d'America Latina
  • Rio Loco
  • Aiguill'ART
  • Tolosa les Orgues
  • Convivéncia
  • Le Forum de l'Imatge
  • Festival N7
  • Printemps de l'INP

Fotografia

[modificar | Modificar lo còdi]
Galariá del Castèl d'Aiga.

La Galariá del Castèl d'Aiga met en scèna regularament d'exposicions fotograficas. Jean Dieuzaide ne fosquèc un actor renomenat e sovent expausat.

D'eveniments a l'entorn de la fotografia coma la « prima de setembre » o « le Forum de l'Imatge » son parièrament organizats jos forma de festenals.

Gastronomia

[modificar | Modificar lo còdi]

Al còr del Sud-Oèst, Tolosa ocupa una plaça estrategica a proximitat de Gasconha. Les restaurants de la vila servisson donc fòrça especialitats a basa d'anet gras. Çaquelà le plat mai conegut es sens dobte le caçolet, a basa de salsissa de Tolosa e de mongetas, qu'apaissa atal una brega ancestrala entre les partisans del caçolet de Castèlnòu d'Arri e les del caçolet de Tolosa sus sas originas.

De remarcar tanben le Cachou Lajaunie, inventat en 1880 a Tolosa per Léon Lajaunie, farmacian.

Monuments e luòcs toristics

[modificar | Modificar lo còdi]

Tolosa es classificada vila d'art e d'istòria. Les baloards de cintura determinan le sector salvagardat mai grand de França (220 ha).

Fòrça luòcs tolosencs son de descobrir en landrejant. Le patrimòni de bastiments religioses es particularament ric, damb qualques curiositats coma la glèisa dels Jacobins (qu'a una nau damb de corondas centralas en palmièrs). Tolosa es la vila francesa que compta le pus grand nombre d'ostals particulars de la Renaissença, aquò es degut a l'edat d'aur del pastèl.

L'Ostal de la Comuna, plaça del Capitòli
Le Pont Nòu
Le Pont de Sant Pèire la nuèit
La Prada dels Filtres
Les teulats de Tolosa dempuèi la carrièra Boulbonne
Le riu de Garona

Bastiments e luòcs publics remarcables

[modificar | Modificar lo còdi]

Bastiments religioses

[modificar | Modificar lo còdi]
Patrimòni Mondial de l'UNESCO
Patrimòni Mondial de l'UNESCO
Etapa precedenta

Labeja 		Romavatge de Sant Jacme de Compostèla

Via Tolosana 		Etapa seguenta

Legavin


Musèus

[modificar | Modificar lo còdi]

Les nombroses musèus de la vila presentan un patrimòni istoric important. Demest elis, podèm citar :

Tolosa, vila d'Espòrt

[modificar | Modificar lo còdi]

Personas celèbras nascudas a Tolosa

[modificar | Modificar lo còdi]

Embessonatges e acòrds de cooperacion

[modificar | Modificar lo còdi]

La vila de Tolosa es bessonada damb las vilas seguentas (per òrdre cronologic) :

Nosèt d'acòrds de cooperacion damb :

Tolosa a tanben una vila d'adopcion : Câmpia Turzii (Bandièra: RomaniaRomania).

Nòtas e referéncias

[modificar | Modificar lo còdi]
  1. ↑ Toponimia Occitana (Institut d'Estudis Occitans) : IEO_BdTopoc : http://bdtopoc.org
  2. ↑ Dictionnaire des localités de la Haute-Garonne, p. 49 https://docplayer.fr/14783413-Dictionnaire-des-localites.html https://docplayer.fr/14783413-Dictionnaire-des-localites.html
  3. ↑ Dictionnaire des localités de la Haute-Garonne, p. 49, 13, 23, 30, 37, 41, 43, 44, 45 https://docplayer.fr/14783413-Dictionnaire-des-localites.html https://docplayer.fr/14783413-Dictionnaire-des-localites.html
  4. ↑ Dictionnaire des localités de la Haute-Garonne, p. 52 https://docplayer.fr/14783413-Dictionnaire-des-localites.html https://docplayer.fr/14783413-Dictionnaire-des-localites.html
  5. ↑ Dictionnaire des localités de la Haute-Garonne, p. 49 https://docplayer.fr/14783413-Dictionnaire-des-localites.html https://docplayer.fr/14783413-Dictionnaire-des-localites.html
  6. ↑ 6,0 et 6,1 https://www.lexilogos.com/provencal/felibrige.php?q=Bertrand
  7. ↑ https://www.lexilogos.com/provencal/felibrige.php?q=Lucas
Tolosa es una etapa sul camin de Sant Jacme.
v · m
Vilas d'Occitània de mai de 100 000 abitants
Ais de Provença • Baiona-Anglet-Biàrritz (conurbacion) • Bordèu • Clarmont-Ferrand • Limòtges
Marselha • Montpelhièr • Niça • Nimes • Pau (aglomeracion) • Tolon • Tolosa • Valença (aglomeracion)
v · m
Drapeau français Vilas francesas de mai de 100 000 abitants
Ais de Provença • Amians • Angieus • Argenteuil • Besançon • Bordèu • Boulogne-Billancourt • Brèst
Can • Clarmont-Ferrand • Dijon • Estrasborg • Grenòble • Le Havre • Lilla • Limòtges • Lion • Lo Mans • Marselha • Mètz
Montpelhièr • Montreuil-sous-Bois • Mülhausen • Nancí • Nantas • Niça • Nimes • Orleans • París • Perpinhan • Rems • Rennes • Roan • Sant Estève • Saint-Denis (Reünion) • Saint-Denis (Sèina Sant Denis) • Saint-Paul (Reünion) • Tolon • Tolosa • Tors • Villeurbanne
v · m
Comunas de la Nauta Garona (Lengadòc e Gasconha )
(comunas actualas, comunas que contenon de comunas delegadas, ancianas comunas, ancianas comunas vengudas comunas delegadas)
Comenge
(de verificar, en cors)		 Agassac · Alan · Ambacs · Anan · Era Andòrta · Arbast · Arbon · Arguenòs · Argut · Arlòs · Arnaud Guilhèm · Arrueda · Aspèth · Aspreth e eth Sarrat · Aurinhac · Ausàs · Aussen · Ausson · Bagiri · Baishàs · Baishòs · La Barta de Lesat · Era Barta d'Inard · La Bastida de Paumèrs · La Bastideta · Benca · Bèthvéder de Comenge · Bèuhòrt · Binòs · Bodrac · Boisheda · Bodin · Eras Bòrdas d'Arribèra · Bossens · Bots · Boussan · Burgalais · Cabanac e Casaus · Cardelhac · Casac · Casanava de Montaut · Casarilh e Tamborés · Casaunaus · Casèras · Cassanha · Castanheda · Casterar e Vinhòlas · Castilhon de Sent Martòri · Castèthviague · Charlàs · Cièr d'Arribèra · Cièrp e Gaud · Clarac · Coreth · Coèlhas · Cuguron · Les Cunhs · En Causse · Escanacraba · Escolís · Esparron · Eth Espitau · Estadens · Era Estela de Sent Martòri · Estenòs · Eup · Èus · Francon · Fronsac · Gantias · La Gardèla de Lesa · Gençac de Bolonha · Grepiac · Guran · Le Haugar · Eth Herishet · Herran · Higaròu · Hins · Era Hita Topièra · Hogaron · Hòs · Hranccasau · Hustinhac · Isaut · Judèth de Luishon · Laloret e era Fitau · Larcan · Lecuçan · Leja · Les · Lilhac · Lionç · Lunats · Luscan · Mana · Mancius · Marinhac · Marinhac e eras Pèiras · Marsolàs · Martras de Ribèra · Martras Tolosana · Maseras de Salat · Mauran · Mauvesin · Mèles · Milhars · Molans · Mondavesan · Montastruc de Salias · Montbernard · Montcauv · Montclar de Comenge · Montespan · Montesquiu de Guitaud · Montgalhard de Saliás · Montgalhard de Sava · Montoliu de Sent Bernat · Montrejau · Montsaunèrs · Murèth · Mèles · Nenigan · Paishons · Pegulhan · Peiriçans · Poentís de Ribèra · Pontlat e Talhaborg · Portèth d'Aspèth · Portèth de Garona · Propiari · Puntís d'Inard · Reculhèr · Regadas · Riucasèr · Roquetas · Ròcahòrt de Garona · Saleish · Salias de Salat · Saman · Samolhan · Sanà · Saubens · Sauç e Pomareda · Eth Savartés · Sedelhac · Selhan · Selèrm · Senguanhet · Sent Alari · Sent Andrèu · Sent Bertran de Comenge · Sent Biat · Sent Frajó · Sent Harriòu · Sent Inhan · Sent Lari e Bojan · Sent Lop de Comenge · Sent Marcèth · Sent Martòri · Sent Mesard · Sent Pau de Sava · Sent Pèr deth Bòsc · Seps · Shaum · Shenh Dessús · Siadors · Sinhac · Soeish · Sèishes · Sòda · Tèrrabaisha · Tolha · Eras Torrelhas · Urau · Uòs · Valentina · Varenh · Vathcrabèra · Vauchalòt · Vedins e Garraus · Vernet (Comenge) · Vilanava d'Arribèra · Vilata

Frontinhas (parçan supausat): Antishan de Frontinhas · Frontinhan de Comenge · Galièr · Genòs · Lorda · Malavedia · Mont de Galièr · Òra · Sent Pèr d'Ardet

Luishonés  : Antinhac · Artiga · Banhèras de Luishon · Benque · Borg de Guelh · Casau de Lairiça · Casaus de Larbost · Cadelh e las Penas · Castilhon de Larbost · Catervièla · Caubós · Cièr de Luishon · Cirés · Garin · Guaus de Larbost · Guaus de Luishon · Jurvièla · Jusèth d'Aisaut · Mairenha · Montauban de Luishon · Mostajon · Òu · Portèth de Luishon · Pobòu · Sacorvièla · Sales e Pratvièlh · Sent Avantin · Sent Memet · Sent Pau d'Oelh · Sòda (Nauta Garona) · Trebòns de Luishon · Vilhèra

Nebosan: Ardièja · Era Arròca · Aulon · Barbasan · Era Barta d'Arribèra · Belestar · Blajan · Bolonha de Gessa · Era Broquèra · Cassinhabèra e Tornàs · Eth Cunh · Era Espuga · Estanhcarbon · Francavièla · Gordan e Polinhan · Lòdas · Lodet · Miramont de Comenge · Mondilhan · Montmaurin · Nisan de Gessa · Peirosèt · Sarracauva · Sarremesan · Sauvatèrra de Comenge · Sent Blancat · Sent Gaudenç · Sent Helitz e Saglan · Era Toa · Vièlanava de Lecussan

Savés: La Bastida de Clarmont · Berat · Bonrepaus d'Aussonèra · Bragairac · Brats · Bretz · Campbernat · Castèthgalhard · Castèthnau Picampau · Castia de la Branda · Daus · Empèuts · Fontsòrbas · Fontanilhas · Frontinhan de Savés · Frosins · Godets · Gratens · La Haja · Havars · Hòrgas · Le Hosseret · L'Illa de Haut · Lautinhac · Levinhac · Luçan e Adelhac · Marinhac e las Claras · Martissèrra · La Masquèra · Menvila · Merenvièla · Mirambèu · Monés · Montagut de Borjac · Montagut de Sava · Montastruc de Savés · Montgràs · Le Pin Murelet · Planhòla · Polastron · Pojarramet · Poi de Toish · Poimaurin · Riumas · Riulàs · Sabonèras · Sajàs · La Sauvetat de Sent Gili · Savèra · Següeda · Senta Aralha · Sent Cesèrt · Sent Clar de Ribèra · Senta Fe de Peirolièras · Senta Liurada (Savés) · Sent Helitz deu Castèth · Sent Frajó · Sent Laurenç · Sent Lis · Sent Tomàs · La Sèrra Pradèra
Frontonés Becièras · Bonlòc · Buset de Tarn · Castèlnau d'Estretasfonts · Cepet · Frontonh · Gargàs · Lairac de Tarn · Sent Rostesi · Sent Salvador · Vaquièrs · Vilanava de Bonlòc · Vilaudric
Gimoés Launac
Lauragués Aigas Vivas · Aissús · Albiac · Anhas · Audars · Auranha · Aurevila · Auriac de Vendinèla · Aurivalh · Aurinh · Autariba · Avinhonet de Lauragués · Badens · Basièja · La Bastida · Le Bauç · Bautevila · Bauvila · Bèlasvilas · Belestar de Lauragués · Bram · Bèlasvilas · Bèlberaud · Bèlpuèg (Lauragués) · Bèlvéser de Lauragués · Le Borg de Sant Bernat · La Bruguièra Dorçan · Le Cabanial · Calmont · Cambiac · Canhac · Caragodas · Caramanh · Caujac · Cessalas · Corronsac · Crefuèlha · Dèime · Dònevila · Espanés · Le Faget · Le Falgar · Forcasvals · Francarvila · Fòlcarda · La Garda de Lauragués · Gardog · Gaure · Gibèl · Goirans · Grasac · Jusas · Lantar · Las Varenas · Lauservila · Lobens de Lauragués · Lutz · Malvesin · Marlhac · Mascarvila · Mauremont · Maurens · Maurevila · Mervilar · Monestròl · Montagut de Lauragués · Montbrun de Lauragués · Montclar de Lauragués · Montesquiu de Lauragués · Montgalhard de Lauragués · Montgiscard · Montjard · Montlaur · Morvilas Bassas · Morvilas Nautas · Navelhas · Nogaret · Pontpertusat · Posa · Preservila · Prunet · Pujabon · Renevila · Revèl · Riumajor · Romens · Santa Fe de Grefuèlha · Sant Felitz de Lauragués · Sant Germièr · Sant Pèire de Latge · Saussens · La Salvetat de Lauragués · Segrevila · Sent Julian · Sent Lon · Sent Roma (Lauragués) · Sent Vincenç (Lauragués) · Senta Gabèla · Sèira · Tarabèl · Totens · Trebons de la Grassa · Valèga · Vaudrulha · Vendina · Venèrca · Vigolen e Ausil · Vilafranca de Lauragués · Vilanovèla · Vièlhavinha ·
Lomanha (o lo Tolosan. A verificar.) Bèrasèrra · Le Casterar · Pelapòrc
Tolosan
(de verificar, en cors)		 L'Agraulet Sent Nicolau · Asàs · Aucamvila · Ausevila Tolosana · Ausièla · Aussona · Balmar · La Bastida de Sant Sarnin · Basús · Bausèla · Berat · Blanhac (Lengadòc) · Bonrepaus Riquet · Bèlpuèg · Bèragarda e Senta Maria · Bèumont de Lesat · Bondigós · Bonlòc · Lo Bòrn · Brats · Bretz · Brinhemont · Bruguièras · Le Burgau · Cabanac e Seguenvila · Cadors · Castanet Tolosan · Castèlginèst · Castèlmauron · Castèlnau d'Estretasfonts · Caubiac · Clarmont · Colomèrs · Còrnabarriu · Còths · Crefuèlha · La Crotz e Falgarda · Cunhaus · Dremil e La Faja · Drudàs · L'Èrm · Escalquens · L'Espinassa · Èunas · Fenolhet · Florenç · Fontbausard · Fontsòrbas · Fontanilhas · Frosins · Galhac Tolzan · Ganhac de Garona · Garac · Garidèit · Gemilh · Goirans · Granada · Granhaga · Gratentorn · Le Gres · Labeja · Larran · Launac · Launaguet · Legavin · Levinhac · Longatges · La Magdalena de Tarn · La Masquèra · Mausac · Mervila · Mirapeis de Tarn · Mondonvila · Montagut de Sava · Montastruc e la Conselhièra · Montberon · Montdosilh · Montjòire · Montpitòl · Montrabe · Monts · Montuèg · Murèth · Nalhós · Noèr · Ondas · Paulhac · La Peirosa e Le Fossat · Pibrac · Le Pin de Balmar · Pinsaguèl · Pins e Justaret · Plasença deu Toish · Poisegur · Portèth de Garona · Puègbonieu · Puègbusca · Pujabon · Quint e Fontsagrivas · Ramonvila e Sant Anha · Rebiga · La Reula · Riumas · Ròcacerièra · Ròcas de Garona · Rofiac Tolosan · Roquetas · Sant Ginèst · Saubens · La Sauvetat de Sent Gili · Sèlh · Sent Alban · Sent Joan le Nòu (L'Union) · Sent Joan le Vièlh · Sent Joan de l'Èrm · Sent Jòri · Sent Lis · Sent Lop · Sent Marcèl e Paulèl · Sent Orenç · Sent Pèire · Sent Salvador · Tilh · Tolosa · Tornafuèlha · La Valeta · Vaquièrs · Venèrca · Vernet (Comenge) · La Vernosa e La Caça · Vièlha Tolosa · Vilamatièr · Vilamur de Tarn · Vilanava de Bonlòc · Vilanava Tolosana · Vilariès · Vilaudric · Vinhaus · Vrudfuèlh
Volvèstre Aurivalh · L'Avereit de Comenge · Bòsc de la Pèira · Canens · Capens · Carbona · Castanhac · La Caunha · Coladèra · Espèrça · Gençac de Garona · Gosens · Gotavernissa · La Gràcia de Dieu · La Hitèra · Malholàs · Marcahava · Massabrac · Montbrun del Boscatge · Montaut · Montberaud · Montesquiu de Volvèstre · Montgasin · Montossin · Moressac · La Peirèra · Peishias · Planha · Le Plan · Puègdanièl · Rius · Salas de Garona · Sent Cristau · Sent Julian de Garona · Sent Miquèu · Sent Somplesi · La Tor · La Trapa · Vaths
Comunas a verificar -- en cors La Hita Bigordana · Miramont · Palamenic ·
• Departaments de l'estat francés situats en Occitània •
Alèir · Aups d'Auta Provença · Auts Aups · Aups Maritims · Ardecha · Arièja · Aude · Avairon · Bocas de Ròse · Cantal · Charanta · Char · Corresa · Cruesa · Dordonha · Droma · Gard · Nauta Garona · Gers · Gironda · Erau · Endre · Isèra · Lanas · Léger · Naut Léger · Òlt · Òlt e Garona · Losera · Puèi Domat · Pirenèus Atlantics · Nauts Pirenèus · Pirenèus Orientals · Tarn · Tarn e Garona · Var · Vauclusa · Vinhana · Nauta Vinhana


Recuperada de « https://oc.wikipedia.org/w/index.php?title=Tolosa&oldid=2450593 »