Narbona

Narbona
Narbonne

D'esquèrra a drecha, de naut en bas: Lo pargue dels espòrts e de l'amistat ; las Dònas de França; lo palais dels Arquevesques; la catedrala Sant Just e Sant Pastor; la mediatèca centrala e l'esplanada André Malraux; una òbra al Pargue dels espòrts e de l'amistat; lo palais de justícia; lo pont Voltaire; lo teatre; la plaça de l'Ostal de la comuna; lo pont dels Mercands amb vista sul palais dels Arquevesques, la catedrala Sant Just e Sant Pastor de Narbona e la canal de la Robina; los Mercats Centrals; lo palais dels Espòrts, de las Arts e del Trabalh; l'Espaci de Libertat; la via Domicia; la gara SNCF; la fresca en omenatge a Charles Trenet, nascut a Narbona; una vista aeriana del centre-vila ; l'anciana glèisa Nòstra Dòna de La Morguiá, uèi musèu lapidari.

Bandièra

Armas

Geografia fisica

Coordenadas

43° 11′ 01″ N, 3° 00′ 15″ E

Superfícia

172,96 km²

Altituds
· Maximala
· Mejana
· Minimala

285 m
13 m
0 m

Geografia politica

França

Canton
1111, 1112, 1113

Caplòc de 3 cantons (abans 2015, burèu centralizator de 3 cantons (dempuèi 2015)

Intercom
241100593

Lo Grand Narbona (residéncia)

Cònsol

Bertrand Malquier
(2023-2026)

Geografia umana

Populacion
Populacion totala
(2018)

55 375 ab.

Evolucion de la populacion

56 550 ab.

Densitat

305,28 ab./km²

Autras informacions

narbonés, narbonesa

11100

Narbona (prononciat [nar'buno̞]; Narbonne en francés) es una vila lengadociana, situada dins lo departament d'Aude e la region administrativa d'Occitània, ancianament de Lengadòc-Rosselhon. Es localizada pròche la Mar Mediterranèa, entre Besièrs e Perpinhan. Es traversada pel canal de la Robina, que foguèt integrada al patrimòni mondial de l'umanitat de l'UNESCO en 1996. A l'epòca romana, donèt son nom a la Gàllia narbonesa.

Geografia[modificar | modificar la font]

Geograficament, es enrodada pel Massís de la Clapa a l'oèst, Corbièras a l'èst, e los estanhs de Bajas e Sijan al sud.

Perimètre del territòri[modificar | modificar la font]

Comunas confrontantas de **Narbona**
Mossan, Marcorinhan, Nevian	Cucçac d'Aude	Corçan, Vinaçan, Armissan, Fluris
Montredon de las Corbièras		Mar Mediterranèa
Bisanet, Sant Andrieu de Ròcalonga	Bajas, Peiriac de Mar	Grussan, La Novèla, Sijan qüadripunt

Toponimia[modificar | modificar la font]

Las fòrmas ancianas son Narba, al sègle VI ab.-J-C, Narbon, Narbo Martius, al primièr sègle, Narbona en 1148. Lo nom es benlèu ibèr o aquitanic e la rasic nar-, aplicada a de flumes (Ptolemèu sonava l'Aude Narbon) a benlèu un rapòrt ambe lo nom de la vila ^[1]. Michel Morvan conferís lo nom de la vila amb la rasic basca *narb- ^[2].

Istòria[modificar | modificar la font]

La ciutat foguèt fondada pels romans en 118 abans lo Crist. Èra alavetz la Colonia Narbo Martius del nom del cònsol roman Quintus Marcius Rex. Narbona èra situada a la crosada de doas estradas romanas importantas: la via Domícia, e la via Aquitània. Se pensa que lo nom Narbo poiriá èsser un toponim cèlta o ibèr Narbo.

Pus tard, en 45 abans lo Crist, Juli Cesar installèt a Narbona los veterans de la Xena legion. Puèis, en 27 abans lo Crist, l'emperaire August faguèt una visita a la ciutat e 5 ans pus tard ne fasiá la capitala de la província romana de la Gàllia Narbonesa. Siaguèt entrò la fin de l'Antiquitat romana una de las ciutats pus importantas de Gaula. Segon Estrabon n'èra la primièra. Durant los dos primièrs sègles de l'èra crestiana sa superficia èra vesina de 100 ectaras, çò que laissa pensar que sa populacion èra pròcha de 35 000 abitants.

Aprèp sa destruccion en 145 per un incendi accidental, Antonin lo Piós faguèt reconstruire Narbona en 160 e espandiguèt puèi la ret rotièra de la Narbonesa.

La ciutat declinèt durant l'Antiquitat tardiva. L'encencha, que probablament data de la fin del sègle III, sonque delimitava 16 ha. En 462, Narbona siaguèt integrada al reiaume visigòt de Tolosa.

Al començament del sègle VI, siaguèt Narbona brèvament la capitala dels visigòts qu'èran estats vençuts a la batalha de Vouillé (507) pels francs de Clovís. Gràcias a l'ajuda militara dels ostrogòts de la peninsula italica, los visigòts del rei Amalric servèron Septimània e Narbona. Amalric i siaguèt puèis assassinat en 531. Jol règne del rei Teudis (531-548), la ciutat siaguèt pas pus la capitala dels visigòts.

A partir de 719, foguèt conquistada per las tropas araboberberas musulmanas dels Omeias vengudas de la Peninsula Iberica e dirigidas pel tresen governaire d'Ispània, al-Samh. Se nomenava alara Arbona.

Administracion[modificar | modificar la font]

{{Elegit |Debuta= 19 d'octobre de [[2023] |Fin= (2026) |Identitat= Bertrand Malquier|Partit= divèrs dreta |Qualitat= agent immobilièr}} {{Elegit |Debuta= 6 d'abrial de 2014 |Fin= 12 d'octobre de [[2023] |Identitat= Didier Mouly |Partit= divèrs dreta |Qualitat= avocat, filh d'Hubert Mouly }}

Lista dels cònsols successius
Periòde		Identitat	Etiqueta	Qualitat
març de 2008	2014	Jacques Bascou	PS	president de la CA, deputat (1997-2012)
1999	2008	Michel Moynier	divèrs dreta	massatgista-quinesiterapeuta, president de la CA, conselhièr general e regional
1971	1999	Hubert Mouly	divèrs dreta	avocat, conselhièr general e regional
1959	1971	Francis Vals	SFIO	deputat, conselhièr general, deputat europèu, president del Conselh Regional
1958	1959	Paul Jean	SFIO
1948	1958	Louis Madaule	SFIO
1947	1948	Emile Roux	SFIO
1944	1947	Marius Lacroix	SFIO
1940	1944	Henri Caillard
1925	1940	Achille Lacroix	SFIO
1922	1925	Germain Mouret	SFIO
1891	1921 (mai d'un còp)	Ernest Ferroul	POF puèi SFIO	deputat, conselhièr general, president fondator de la C.G.V.M. (Confederacion Generala dels Vinhairons del Miègjorn)
1837	1843	Jean Dominique Ducros de Saint-Germain
Totas las donadas son pas encara conegudas.

Division administrativa[modificar | modificar la font]

Abans la refòrma cantonala de 2014, aplicada en 2015, la ciutat de Narbona èra devesida en tres cantons :

Lo canton de Narbona-Èst, format d'una part de Narbona (18 710 abitadors).
Lo canton de Narbona-Oèst, format d'una autra part de Narbona (17 673 abitadors) e de las comunas de Bisanet, Canet d'Aude, Marcorinhan, Montredond de las Corbièras, Mossan, Nevian, Raissac d'Aude e Viladanha (siá un total 26 665 abitadors).
Lo canton de Narbona-Sud, format d'una terça part de Narbona (14 656 abitadors) amb la comuna de Bajas (siá un total 15 496 abitadors).

Narbonne es ara devesida en 3 cantons, diferents dels cantons anteriors :

Lo canton de Narbona-1, format d'una partida de Narbona (20 177 abitants en 2014) e de las comunas de Bisanet, Montredond de las Corbièras, Nevian e Viladanha (siá 24 958 abitants en 2014).
Lo canton de Narbona-2, format d'una partida de Narbona (14 041 habitants en 2014) e de las comunas de Bajas e Grussan (siá 19 785 abitants en 2014).
Lo canton de Narbona-3, format d'una partida de Narbona (18 637 habitants en 2014).

Demografia[modificar | modificar la font]

modificar « persona »
v · d · m

Evolucion demografica
Populacion comunala actuala (2013): 52802, totala: 54369

9 050

9 086

9 464

9 940

10 246

10 762

11 907

11 427

13 066

14 300

16 062

17 172

17 266

19 968

28 134

29 702

29 566

27 824

28 852

27 039

28 173

28 956

29 841

31 909

30 047

29 975

32 060

33 891

38 441

39 342

41 565

45 849

46 510

50 776

51 306

51 005
52 252

2009

2010

51 227
52 625

51 039
52 489

Fonts

Base Cassini de l'EHESS - Nombre retengut a partir de 1962 : Populacion sens comptes dobles - Sit de l'INSEE

Evolucion de la populacion 1962-2008

En 2018 la populacion èra de 55375 abitants e la densitat èra de 320,16 ab/km².

Luòcs e monuments[modificar | modificar la font]

Pargue dels Espòrts e de l'Amistat

Personalitats[modificar | modificar la font]

Charles Trenet, cantaire.
Joan Josèp Cassanea de Mondonvila, compositor barròc e violonista.

Espòrt[modificar | modificar la font]

Véser tanben[modificar | modificar la font]

Ligams extèrnes[modificar | modificar la font]

Nòtas[modificar | modificar la font]

↑ Albert Dauzat, Charles Rostaing, Dictionnaire étymologique des Noms de Lieux en France, Librairie Guénégaud, reedicion 1984, p. 490
↑ M. Morvan, Dictionnaire étymologique basque, Internet/Lexilogos

Narbona es una etapa sul camin de Sant Jacme.

Portal de Lengadòc

[1] Albert Dauzat, Charles Rostaing, Dictionnaire étymologique des Noms de Lieux en France, Librairie Guénégaud, reedicion 1984, p. 490

[2] M. Morvan, Dictionnaire étymologique basque, Internet/Lexilogos

[1]

[2]