Agde

Pels articles omonims, vejatz Ate/Agde (omonimia).

Vila d'Occitània

Agde
Agde

Las ajustas subre Erau davant la catedrala d'Agde.

Armas

Geografia fisica

Coordenadas

43° 18′ 39″ N, 3° 28′ 33″ E

Superfícia

50,90 km²

Altituds
· Maximala
· Mejana
· Minimala

110 m
7 m
0 m

Geografia politica

Lengadòc

França

Agde (capluòc puèi burèu centralizator)

Intercom
243400819

Comunautat d'aglomeracion Erau Mediterranèa

Cònsol

Gilles d'Ettore
(2020-2026)

Geografia umana

Populacion
Populacion totala
(2018)

29 090 ab.

Evolucion de la populacion

29 484 ab.

Densitat

496,13 ab./km²

Autras informacions

Gentilici

dagdenc -a, agatenc -a, agadòi -a, agadés -a^[1]

Còde postal

34300

Còde INSEE

34003

Agde [ˈadde, ˈatte, ˈate]^[2]^[3] (en grafia mistralenca: Ate, Agte;^[4] en francés: Agde) es una comuna occitana de Lengadòc, riberenca de la mar Mediterranèa. Aquesta comuna se situa dins lo departament d'Erau e la region administrativa d'Occitània, ancianament de Lengadòc-Rosselhon. Foguèt capitala d'Agadés, lo vescomtat e diocèsi d'Agde,^[5] creat a la debuta del sègle x.

Lo gentilici es dagdenc -a [daˈteŋk -ɔ] o agatenc -a^[5] (en grafia mistralenca: agaten -enco, daten -: enco).^[4]

Toponimia

Agde - Ἀγαθή (1er sègle ap. J-C, Estrabon); iuxta Agathan (Manuscrit A. : achathan), ler sègle (Pomponius

Mela). Ἀγαθὴ τύχη (sens data); Agatha (sens data); Agathe (sens data); Agatæ (sens data); Agatha, civitas Agathensis en 506; Agatha, civitas Agathensis en 546; Agatha, cap a 678; Agathem, en 752; ecclesiae S. Mariae de Agathe, en 824; infra Agathe civitate, ad Agathen civitatem, en 885; in Agathe civitate, en 936; sede de Agade, en 961; civitate quae vocant Agatham, en 990, Agda (sens data); Agde en 1107; Agde e Agadez en 1118; Acde e Agadez, en 1129; Acde en 1424^[6]^,^[7].

I a atanben la forma poetica e sabenta Agata.
Lo nom d'Agde deriva de lo de la colonia grèca d'origina, Αγαθή Τύχη (Agathḗ Týche), la "bona fortuna", o Αγαθή πόλις (Agathḗ Pólis), la "bona vila" (Estrabon e Plini). Nom mistic que le primièr tèrme evolucionèt en Agata cap a 678^[8], vengut en occitan Agde tre lo sègle xii, toponim atestat en 1107 e représ a l'identic en francés^[9].

Banhàs* (Bagnas en grafia mistralenca^[10]) - ?

Brescon (Brescoun, Brescou e benlèu Bruscoun en grafia mistralenca^[11]) es un toponim que ven del grèc Blascon (Βλασκών νεσος), atestat pels geografs grècs (Estrabon, Ptolemèu) e que podriá derivar d'una raiç feniciana^[12].

Geografia

La comuna d'Agde se situa sul litoral lengadocian dins lo fons del golf del Lion, a las bocas del riu Erau. Per çò qu'es de las vilas màgers del país Agde se tròba a 24 km a l'èst de Besièrs, qu'es lo capluòc de son arrondiment, a 24 km a l'oèst de Seta e a 52 km al sudoèst de la capitala departamentala e regionala Montpelhièr.

Lo territòri de la comuna es pro ample qu'ocupa mai de 5 000 ectaras e s'espandís aperaquí sus 9 km d'èst en oèst e de nòrd a sud. Las comunas vesinas son Marselhan a l'èst, Floreçac al nòrd, Bessan al nordoèst e Viàs a l'oèst.

Istòria

Se pensa generalament que los primièrs pòbles qu'ocupèron lo país d'Agde foguèron los ligurs e los ibèrs, e que cap al sègle III abans Crist, s'i installèron de cèltas, los vòlcas tectosages.

Pasmens lo nom d'Agde, derivat del grèc Αγαθή Τύχη ("bon astre") o mai Αγαθή πόλις ("bona vila"), ven de l'implantacion dins l'airal de focèus venguts de Marselha a l'entorn del sègle VII abans Crist, pr'aquò venguèt pas colonia de la ciutat focèa fins a 400 abans Crist. La prosperitat de la vila demesiguèt en epòca romana subretot a partir de la construccion de la via Domícia que passava mai al nòrd.

Cap a 475, Agde foguèt presa pels visigòts e puèi aquel periòde de dominacion visigotica durèt aperaquí tres sègles, fins que foguèt destrantalhada per l'invasion musulmana, durant lo sègle VII.

En 506, jol règne del roi visigòt Alaric II, se faguèt dins la glèisa de Sant Andrieu lo concili d'Agde que presidiguèt Sant Cesari d'Arle.

Las tropas sarrasinas, menadas pel general Zama, agarriguèron las tèrras litoralas occitanas e, aprèp l'ocupacion de Narbona en 720, s'apoderèron d'Agde en 725. La vila foguèt atacada puèi e destrucha en 737 pel guerrièr franc Carles Martèl.

En 859, Agde foguèt victima dels pilhatges dels vikings menats per Hasting, que venián de Nantas e avián ivernat en Camarga.

Administracion

Lista dels cònsols successius
Periòde		Identitat	Etiqueta	Qualitat
2001	2026	Gilles d'Ettore	UMP, LR	deputat (2007-2012)
1989	2001	Régis Passerieux	PS	avocat, conselhièr general (1994-2008)
1971	1989	Pierre Leroy-Beaulieu	RPR	deputat (1968-1973)
1965	1971	Pierrick Lapeyre		veterinari
	1965
Totas las donadas son pas encara conegudas.

Demografia

modificar « persona »
v · d · m

Evolucion demografica
Populacion comunala actuala (2013): 25253, totala: 25695

6 744

7 639

7 726

8 202

8 230

8 251

8 884

9 115

9 439

9 747

9 586

8 829

8 251

8 170

8 446

7 389

8 478

9 533

8 435

9 265

8 325

9 360

9 605

9 242

7 592

7 897

8 751

10 184

11 605

13 107

17 583

Cercar

21 293

21 104

22 487
22 929

2009

2010

24 031
24 457

24 567
24 972

Fonts

Base Cassini de l'EHESS - Nombre retengut a partir de 1962 : Populacion sens comptes dobles - Sit de l'INSEE

Evolucion de la populacion 1962-2008

En 2018 la populacion èra de 29090 abitants e la densitat èra de 571,51 ab/km².

Cultura locala e patrimòni

Luòcs e monuments

Vestigis dels barris d'Agde.
La catedrala de Sant Estève a la broa d'Erau.
Lo riu Erau en Agde.

Clicatz sus una vinheta per l’agrandir.

Personalitats ligadas amb la comuna

Baltasar Floret (1791-1871), escrivan e lingüista occitan.
Joan Fèlix (1885-1968), cònsol d'Agde de 1919 a 1944 e deputat d'Erau (de 1918 a 1928 e de 1932 a 1936).

Eraudica

Veire tanben

Wikimedia Commons prepausa de documents multimèdia liures sus Agde.

Comunas d'Erau

Ligams extèrnes

Nòtas e referéncias

↑ «Agde». Equipa projècte Talamus, Edicion critica numerica del manuscrit AA9 dels Archius municipals de Montpelhièr dit lo Pichòt Talamus. Universitat Pau Valèri-Montpelhièr III.
↑ Lieutard, Hervé; Verny, Jeanne-Marie; Sumien, Domergue. «L’occitan, lenga fantasmada: l’exemple de la toponimia». A: Nouvelle recherche en domaine occitan: actes du colloque Jeunes chercheurs ReDòc.
↑ Gilliéron & E. Edmont, 1910, Atlas linguistique de la France, carta II, ponch 778.
↑ ^4,0 et ^4,1 Mistral, Frederic. Lou Tresor dóu Felibrige (TDF).
↑ ^5,0 et ^5,1 Achard, Claude. Les uns et les autres: dictionnaire satirique pour le département de l'Hérault et quelques contrées du Midi : sobriquets collectifs, blasons, proverbes, dictons, contes, réputations. Domens, 2003.
↑ https://dicotopo.cths.fr/places/P53367376
↑ Frank R. Hamlin, Toponymie de l'Hérault, Dictionnaire Topographique et Étymologique, Éditions du Beffroi e Études Héraultaises, 2000, p. 3-4
↑ Ernèst Negre, Toponymie générale de la France - Pagina 287
↑ Albert Dauzat e Charles Rostaing, Dictionnaire étymologique des noms de lieux en France, Ed. Larousse, 1968, p. 1674.
↑ https://books.google.com/books?id=6RsiKl5wNr4C&newbks=1&newbks_redir=0&dq=%22Agde%22%20and%20felibrige&pg=PA208#v=onepage&q=%22Agde%22%20and%20felibrige&f=false
↑ https://books.google.com/books?id=6RsiKl5wNr4C&newbks=1&newbks_redir=0&dq=%22Agde%22%20and%20felibrige&pg=PA369#v=onepage&q=%22Agde%22%20and%20felibrige&f=false
↑ Charles Lenthéric, Les villes mortes du golfe du Lion, éd. Jean de Bonnot, 1989, p. 212.

Portal de Lengadòc

[1] «Agde». Equipa projècte Talamus, Edicion critica numerica del manuscrit AA9 dels Archius municipals de Montpelhièr dit lo Pichòt Talamus. Universitat Pau Valèri-Montpelhièr III.

[2] Lieutard, Hervé; Verny, Jeanne-Marie; Sumien, Domergue. «L’occitan, lenga fantasmada: l’exemple de la toponimia». A: Nouvelle recherche en domaine occitan: actes du colloque Jeunes chercheurs ReDòc.

[3] Gilliéron & E. Edmont, 1910, Atlas linguistique de la France, carta II, ponch 778.

[TdF-4] 4,0 et ^4,1 Mistral, Frederic. Lou Tresor dóu Felibrige (TDF).

[Achard-5] 5,0 et ^5,1 Achard, Claude. Les uns et les autres: dictionnaire satirique pour le département de l'Hérault et quelques contrées du Midi : sobriquets collectifs, blasons, proverbes, dictons, contes, réputations. Domens, 2003.

[DicoTopo-6] ttps://dicotopo.cths.fr/places/P53367376

[7] Frank R. Hamlin, Toponymie de l'Hérault, Dictionnaire Topographique et Étymologique, Éditions du Beffroi e Études Héraultaises, 2000, p. 3-4

[8] Ernèst Negre, Toponymie générale de la France - Pagina 287

[9] Albert Dauzat e Charles Rostaing, Dictionnaire étymologique des noms de lieux en France, Ed. Larousse, 1968, p. 1674.

[10] ttps://books.google.com/books?id=6RsiKl5wNr4C&newbks=1&newbks_redir=0&dq=%22Agde%22%20and%20felibrige&pg=PA208#v=onepage&q=%22Agde%22%20and%20felibrige&f=false

[11] ttps://books.google.com/books?id=6RsiKl5wNr4C&newbks=1&newbks_redir=0&dq=%22Agde%22%20and%20felibrige&pg=PA369#v=onepage&q=%22Agde%22%20and%20felibrige&f=false

[12] Charles Lenthéric, Les villes mortes du golfe du Lion, éd. Jean de Bonnot, 1989, p. 212.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]