Monenh
![]() |
Vila d'Occitània | ![]() |
Monenh | ||
---|---|---|
![]() | ||
La glèisa de Monenh dab lo son tèit deu hustatge en forma de "vaishèth capvirat". | ||
| ||
Geografia fisica | ||
| ||
Coordenadas | 43° 19′ 16″ N, 0° 34′ 42″ O | |
Superfícia | 80,84 km² | |
Altituds · Maximala · Mejana · Minimala |
357 m 140 m 109 m | |
Geografia politica | ||
País | Bearn ![]() | |
Parçan | Bacin de Lac, Còr de Bearn | |
Estat | ![]() | |
Region 75 |
Nòva Aquitània | |
Departament 64 |
Pirenèus Atlantics ![]() | |
Arrondiment 642 |
Arrondiment d'Auloron-Senta Maria | |
Canton 6421 |
Canton de Monenh (caplòc) | |
Intercom 246401582 |
Comunautat de comunas de Monenh ![]() | |
Cònsol | Yves Salanave-Péhé (2008-2014) | |
Geografia umana | ||
Populacion Populacion totala (2013) |
4 508 ab. ab. | |
Densitat | 55,76 ab./km² | |
Autras informacions | ||
Gentilici | (en francés) | |
Còde postal | 64360 | |
Còde INSEE | 64393 |
Monenh qu'ei ua vila occitana de Bearn. Situada dens lo bacin de Lac qu'ei senhalada per la soa glèisa gotica de gran endom e per lo gran hustatge d'aqueth bastiment. Monenh qu'ei situada au miei deu terrador qui produseish lo vin de juranson. Monenh qu'ei ua comuna administrada peu departament francés deus Pirenèus Atlantics de la region de Nòva Aquitània.
Somari
Istòria[modificar | modificar la font]

Plini l'Ancian que mentau un pòble aperat MONESI en Aquitània (aquesta afirmacion qu'ei uei denegada[1]). Au dia de uei non se pòt pas provar qu'aqueth pòble be sia a l'origina deu nom Monenh mes, desempuish lo sègle XVIII, mantuns istorians e erudits qu'an sostienguda aquesta tèsi. Tot çò qui's sap suber l'istòria de Monenh au cors deu pumèr sègle qu'ei la preséncia d'ua mena de hortificacion suber ua hita enqüera aperada uei lo dia lo Casterar suu lòc on e 's quilhore la hortelessa qui, destrusida per Joana de Labrit au XVIau sègle, e emparore la vila medievau.
Durant l'Etat Mejana, Monenh que ho ua de las principaus vilas de Bearn, estatut que perdore sancerament dab la modernitat.
Tostemps segon Pèir de Marca, lo geograf arabi Ach-Cherif-al Edrisi que mentaré (au sègle XII) Monenh (d'un biais transcrivut Munins [2] dens la soa edicion francesa (en latin), Geographie Nubiensis, de 1619) com un lòc de passatge entaus marcadèrs arabis. Ad aquesta epòca, Monenh que possediva ua abadia laíca (e donc ua glèisa) vassau deus vescomtes de Bearn (e la quita vila que n'èra la soa proprietat). Monenh qu'èra tanben ua vegaria on lo veguèr deu vescomte e avèva per mission de crubar los beneficis e amendas qui 'u èran devuts.
Enter 1188 e 1215, Gaston VI lo Bon qu'autregè a Monenh los beneficis deu Fòrs e Costumas de Morlans (ortografiat Morlaas en ua mencion d'aqueth document en 1395) : Monenh que deishava alavetz d'estar ua possession dirècta deu vescomte. Au cors de las annadas seguentas que hasèva l'aquesida deu bòsc d'Arinc (uei conegut com bòsc deu Larinc), ua hont importanta de revienguts.
Au sègle XV, la comunautat vesiau de Monenh que bastí ua navèra glèisa gotica e monumentau qui remplacè la glèisa de l'abadia laïca. Aquò que's podó har mercés a la proprietat economica e a ua pression fiscau de las granas suus vesins de Monenh.

Au sègle XVI Joana de Labrit qu'ensagè d'impausar la religion protestanta ; a maugrat qu'ua partida deus notables e acceptessin de bon grat, la majoritat, obligada d'assistir a las ceremònias protestantas dens la glèisa (vaduda temple protestant) que manifestè ostensiblement lo son desacòrd. Los moneishons qu'avón totun d'escóner aquesta ostilitat quan lo poder reiau e miacè de sevir e de cremar la glèisa. Aqueth apasiment qu'estauviè a Monenh las repressions sagnosas que viscón d'autas ciutats bearnesas com Ortès o Bètlòc.
Lo culte catolic que tornere d'estar majoritari un còp restaurat peu poder reiau. Per aquesta escadença, lo rei Loís XIII de França que s'estanquè a Monenh suu son camin de cap a Pau.
Durant los sègles seguents Monenh que joguè pas mei qu'un ròtle segondari dens l'istòria bearnesa en tot seguir l'anar generau de la vita bearnesa : emigracion, adopcion de las leis navèras de la Republica, monocultura deu milhòc e industrializacion arron de la Dusau Guèrra Mondiau dab lo desvolopament deu Bacin de Lac.
Durant lo segond conflicte mondiau, lo bòsc deu Larinc que ho un terren d'accion de la Resisténcia (los Corps Francs Pommiè, C.F.P., aperats aciu Armada deu Larinc).
A la debuta deu sègle XXI, Monenh qu'arcuelhó ua escòla calandreta.
Heraudica[modificar | modificar la font]
Escut de Monenh 3 : De sinòple deu cap cabironat d'aur e de sable
Especialitats[modificar | modificar la font]
Monenh qu'ei situat au bèth miei deu terrador deu vin de juranson. Enter las soas especialitats gastronomicas òm pòt tanben mentàver los persecs e lo hromatge deus Pirenèus.
Geografia[modificar | modificar la font]
Monenh que's tròba en Bearn dens lo Bacin de Lac (adara aperat a còps Còr de Bearn suus desplegants toristics). Lo territòri de Monenh que's situa enter lo Bearn pirenenc e lo Bearn de la plana.
.
Geografia[modificar | modificar la font]
Istòria[modificar | modificar la font]
Administracion[modificar | modificar la font]
Demografia=[modificar | modificar la font]
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
1962 | 1968 | 1975 | 1982 | 1990 | 1999 | 2006 | 2007 | 2008 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Cercar |
Cercar |
4 367 |
4 393 |
4 452 4 561 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
2009 | 2010 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
4 523 4 635 |
4 501 4 626 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
![]() | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Fonts | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Base Cassini de l'EHESS (recercar) - Nombre retengut a partir de 1962 : Populacion sens comptes dobles - Sit de l'INSEE |
Quartièrs[modificar | modificar la font]
- Borg (juntada de las ancianas Arrua e Borg Nau)
- Cabiròu
- Camp de Lop
- Castèth
- Coòs
- Laquidea
- Lopienh
- Marca Mala
- Serròt
- Trolh
- Larinc
- Uchar
- Yolet
Idrografia[modificar | modificar la font]
Lo terrador de Monenh qu'ei traucat per afluents deu gave de Pau :
- La Baïsa
- La Baïsèra (alimentada per la Bailonga, era medisha neurida per l'arriu deu Larinc)
- Lo Lusoèr
Silvicultura[modificar | modificar la font]
La comuna dispausa desempuish tostemps deu bòsc deu Larinc (anticament aperat bòsc d'Arinc).
Termièras[modificar | modificar la font]
Monenh qu'ei tanhenta dab las comunas le La Horcada e Pardias au nòrd, Luc e Cardessa a l'oest, Auloron Senta Maria, Goes, Estialesc e La Seuva au sud, Aubertin, La Comanda, Arbús, Cuqueron e Parbaïsa a l'est.
Equipaments[modificar | modificar la font]
La comuna possedeish un estadi, ua piscina e un quilhèr.
Educacion[modificar | modificar la font]
Monenh que compta dab duas escòlas primàrias e, entaus estudis segondaris, deu collègi Joan Sarralh.
Personalitats[modificar | modificar la font]
- Joan Sarralh (Monenh, lo 14 d'octobre de 1891 - París, lo 28 de heurèr de 1964) istorian, ispanista e rector de l'Academia de París.
- Lo compositor Henri Duparc que demorè ua tempsada a Monenh.
Bibliografia[modificar | modificar la font]
- Duval, Marie Victoire. Monein, Une communauté du Béarn au Moyen Âge et sous l' Ancien Régime. Monenh, 1991.
- Marca, Pèir de. Histoire de Béarn. París : Veuve Jean Camusat, 1640.
Nòtas[modificar | modificar la font]
- ↑ La hont de Plini qu'èra Estrabon qui en grèc en vertat mentau los Onesi dab ua omega Ω qui serè estada presa per ua M latina
- ↑ Segon Gérard Troupeau, proferssor a l'INALCO e especialista de l'arabi, Munins que seré en vertat Morlans mau transcrivut dens la traduccion latina
- ↑ Base Leonore François Darcet
Ligam extèrne[modificar | modificar la font]
[1] (en francés)