Bergüei e Vièlanava

Pels articles omonims, vejatz Vergüei (omonimia).

Vilatge d'Occitània

Bergüei e Vièlanava Bergouey-Viellenave
Descobridor o inventaire
Data de descobèrta
Contrari
Color
Simbòl de quantitat
Simbòl d'unitat
Proprietat de
Fondador
Compren
Data de debuta
Data de fin
Precedit per
Seguit per
Coordenadas
Glèisa de Vièlanava
Geografia fisica
Coordenadas	43° 25′ 26″ N, 1° 03′ 19″ O
Superfícia	11,37 km²
Altituds  · Maximala  · Mejana  · Minimala	166 m 70 m 14 m
Geografia politica
País	Baisha Navarra
Parçan	Lauhire
Estat	França
Region 75	Navèra Aquitània
Departament 64	Pirenèus Atlantics
Arrondiment 641	Baiona
Canton 6409	Canton deu País de Bidaishe, Micse e Ostabarés (Bidaishe abans 2015)
Intercom 246401541	CA deu Bascoat
Cònsol	Félix Noblia (2020-2026)
Geografia umana
Populacion Populacion totala (2019)	116 ab. 121 ab.
Densitat	10,99 ab./km²
Autras informacions
Gentilici	bergüeiòt, bergüeiòta
Còde postal	64270
Còde INSEE	64113

Bergüei e Vièlanava o Vergüei (Verguei, per Bénédicte Boyrie-Fénié) e Vièlanava (Burgue-Erreiti en basco, Bergouey-Viellenave en francés) qu'ei ua comuna de Baisha Navarra e en Lauhire, istoricament dens lo ducat de Gramont. Qu'ei administrada peu departament deus Pirenèus Atlantics e la region de de Navèra Aquitània, ancianament d'Aquitània.

Los sons abitants que son los bergüeiòts.

Geografia

Qu'ei traversada per l'arriu de Bidosa.

Las comunas tòcatocantas que son Aranco au nòrd-èst, La Bastida a l'èst, Arrauta-Sharrita a l'oèst e Ilharre, Labets-Biscai e Mansparrauta au sud.

Predominància lingüistica

Mapa de las sèt províncias bascas (1), 1863

Mapa de las sèt províncias bascas (2), 1863

Las duas versions de la Carte des sept provinces basques montrant la délimitation actuelle de l'euscara en dialectes, sous-dialectes et variétés (Mapa de las sèt províncias bascas qui mòstra la delimitacion actuala de l'euscarà en dialèctes, sos-dialèctes e varietats) dessenhadas en 1863 per lo prince Loís Lucian Bonaparte que plaçan Bergüei e Vièlanava hòra de l'aira bascofòna.

Lo Recueil de linguistique et de toponymie des Pyrénées (Recuelh de lingüistica e de toponimia deus Pirenèus) realizat en 1887 per Julian Sacaze que dona per Bergüei e per Vièlanava ua version en gascon, compausada d'ua traduccion de dus tèxtes mitologics, puish ua lista deus microtoponimes de la comuna.

Le Recueil des idiomes de la région gasconne (Recuelh deus idiòmas de la region gascona) realizat en 1894 per lo lingüista Edouard Bourciez que dona per Bergüei e per Vièlanava ua version de la parabòla deu hilh prodigue traduita en gascon.

La mapa deu Pays Basque français (País Basco francés) dessenhada en 1943 per Maurice Haulon que hè paréisher la "démarcation actuelle entre la langue basque et les dialectes romans" (demarcacion actuau enter la lenga basca e los dialèctes romanics) e qu'enclutz las ancianas comunas de Bergüei e de Vièlanava dens l'aira gasconofòna.

Toponimia

Bergüei

La prononciacion qu'ei [bɛr'gwej]. Las fòrmas ancianas que son Bergui, cap a 982, Sancta Maria de Bergui aus sègles XI-XII, Bergay en 1150-1167, Bergoy en 1286, Berguy en 1292 e 1304, Bergoey en 1397, Bergouye (mapa deu sègle XVII, shens data), Vergouc (mapa de 1714), Vergouct (mapa de 1733) .

Per Dauzat, lo nom que sembla aquitanic; qu'i ved lo basco berho, « ahorèst », e un sufixe collectiu -gui .

Segon J.B. Orpustan,(citat per Bénédicte Boyrie-Fénié), lo -u- de las fòrmas mei ancianas que s'ei diftongat en [we], probablament au contacte de -i. Lo nom que pòt estar tant d'origina romanica com basca. Que vien benlhèu de -ibar-goi, « lo haut de la vath » (goi benlhèu escriut gai au sègle XII). Lo nom qu'ei quasi semblable a aran-goien (Arranco) e com per Arranco, possible per la topografia. Lo i- iniciau qu'a patit d'ua aferèsi, d'origina romanica o per analogia dab bai- (Baiona, Baigòrri. Lo nom actuau basco qu'ei Burgu, « borg », per atraccion paronimica .

Bénédicte Boyrie-Fénié qu'accèpta l'evolucion fonetica prepausada per J.B. Orpustan, mès que constata l'etime ibar supausat ei totaument absent de las fòrmas ancianas. Aqueras son semblablas a las de Vergüei (Lanas). Bénédicte Boyrie-Fénié que pensa lo nom deriva deu romanic vergan (deu latin virga « branca plegadissa »), qui dona vergonhar « tèrra que convien au vime », qui's tròba tanben dens lo mot verguilh « lòc on i a sauç » e dens lo basco bergo, bergu « branca a har panèrs ». Las duas comunas que son probablament lòcs on creishen ua varietat de sauç diferenta de la que lo gascon nomenta sauç (deu latin salice). Dens l'aute article B. Boyrie-Fénié qu'ajusta : lo nom que passè de [ber'gyj] (qui contien lo sufixe basco -ui present dens Balestui estudiat per Coromines) a [ber'gwej] .

Vièlanava

Vièlanava qu'ei atestada en 1247 dab lo nom de Villanuèva. Segon Dauzat e Rostaing, ua vila nava qu'ei ua aglomeracion navèra, creada a l'Edat Mejana per un senhor o ua comunautat religiosa, mès shens que siin mentavudas las franquessas autrejadas aus poblants de las Vilafrancas .

Bénédicte Boyrie-Fénié en parla pas dens lo Dictionnaire toponymique des communes. Landes et Bas-Adour, mès la toponimia qu'i sembla totaument gascona, hòra d'un arriu, Minhurièta Erreka, situat a la termièra de l'anciana comuna, en direccion de Labets-Biscai. Consultar lo paragrafe Predominància lingüistica.

Istòria

Vergüei e Vièlanava de Bidosa que hasèvan part deu ducat de Gramont. Las roïnas deu purmèr castèth deus Gramont (sègle XI^au) que son enqüera visiblas a Vièlanava de Bidosa. Arancon, Vergüei e Vièlanava de Bidosa que s'unín lo 1 de genèr de 1973 entà formar ua sola comuna, mes Arancon tornar vadó independent lo 15 de noveme de 1977.

Administracion

Lista deus maires successius

Periòde		Identitat	Etiqueta	Qualitat
2020	2026	Félix Noblia
març de 2001	2020	Pascal Larrodé
junh de 1995	2001	Elise Bergeret
	1995
Totas las donadas son pas encara conegudas.

Demografia

Evolucion demografica Populacion comunala actuala (2013): 125, totala: 129
1793	1800	1806	1821	1831	1836	1841	1846	1851
						460	444	383
1856	1861	1866	1872	1876	1881	1886	1891	1896
-	-	-	-	362	-	-	-	-
1901	1906	1911	1921	1926	1931	1936	1946	1954
-	-	280	-	-	-	-	-	-
1962	1968	1975	1982	1990	1999	2006	2007	2008
122				Cercar	112	111	111	116 118
2009	2010
122 123	127 129
Fonts
Base Cassini de l'EHESS (recercar) - Nombre retengut a partir de 1962 : Populacion sens comptes dobles - Sit de l'INSEE

Economia

L'agricultura e lo neurissatge que son la basa economica de la vila.

Cultura

Las hèstas que s'i celèbran lo 15 d'agost e las hèstas patronaus a la fin de julhet.

Monuments e lòcs toristics

• au sègle XII^au, los Gramont que i bastín un castèth, uei lo dia aroïnat.
• los ostaus ancians Sallahart 1585, Apathe 1673 e Barnetche.
• lo pont d'estil roman suber Bidosa : que compta quate arcs e, com d'autes ponts d'estil roman deu Bascoat francés (Sent Estève de Baigòrri...), qu'ei modèrne ; las purmèras mencions que'n son deu sègle XII^au ; las rèstas mei ancianas, que son deu XVII^au.
• lo molin suu pont de Vièlanava que data deu sègle XII ; qu'estó reabilitat au XVII^au.
• lo lavador.
• la glèisa de Sent Jacme (sègle XIII^au), reabilitada au sègle XIX. Que's tròba au ras deu Camin de Sant Jaume. Qu'ei monument istoric peu portic romanic, per la sacristia deu sègle XV^au e peus veiriaus de sant Jaume e de Joana d'Arc.
• la glèisa de l'Assompcion (sègle XIX) : qu'a tres veiriaus, un confessionau, ua Via Crucis e cinc estatuas.
• las estèlas discoïdaus deu cementèri.

Véder tanben

• Comunas deus Pirenèus Atlantics