Ortès

Vila d'Occitània

Ortès Orthez
Descobridor o inventaire
Data de descobèrta
Contrari
Color
Simbòl de quantitat
Simbòl d'unitat
Proprietat de
Fondador
Compren
Data de debuta
Data de fin
Precedit per
Seguit per
Coordenadas
Lo pont vielh.
Armas
Geografia fisica
Coordenadas	43° 29′ 21″ N, 0° 46′ 11″ O
Superfícia	45,86 km²
Altituds  · Maximala  · Mejana  · Minimala	185 m 70 m 38 m
Geografia politica
País	Bearn
Parçan	Plana de Bearn
Estat	França
Region 75	Navèra Aquitània, ancianament d'Aquitània
Departament 64	Pirenèus Atlantics
Arrondiment 643	Arrondiment de Pau
Canton 6429	Ortès e Tèrras deus Gaves e de la Sau (burèu centralizator), Ortès (caplòc) abans 2015
Intercom 246401681	CC de Lac-Ortès
Cònsol	Emmanuel Hanon (2017-2020)
Geografia umana
Populacion Populacion totala (2017)	10 449 ab. 11 106 ab.
Densitat	230,46 ab./km²
Autras informacions
Còde postal	64300
Còde INSEE	64430
http://www.mairie-orthez.fr/

Ortès (Orthez en francés) qu'ei ua vila de Bearn, que'n ho la capitala après Morlans e abans Pau e lo sièti deu poder deus vescomtes de Bearn de la dinastia deus Montcada (estant Gaston Fèbus lo mei famós d'eths). Qu'ei situada dens lo departament francés deus Pirenèus Atlantics de la region de Navèra Aquitània, ancianament d'Aquitània.

Geografia

Situada capvath de Bearn dens la plana, Ortès qu'ei traucada peu Gave de Pau.

Comunas a l'entorn.

Perimètre deu territòri

Comunas confrontantas de Ortès

Semboès Vaths de Bearn	Bonnut	Salas e Hrontun
Salas de Baura		Valensun Castethins
Lanaplan	Lar Mondran Ausencs e Montestruc	Viron

Heraudica

Escut d'Ortès 1

Escut d'Ortès 2

L'escut modèrne qu'ei deu sègle XIX ; que's blasona atau : deu camp de gules au pont deu lòc de quate arcas inegaus dab au son miei ua tor crenelada e caperada maçonada de sable acostat de duas claus d'or

Istória

L'istòria d'Ortès qu'ei ligada a la soa topografia : ua hauta coma on e ho bastida ua hortalessa abans deu castèth de Moncada, e lo gave dab un ga puish tanben dab lo famós pont. Au pe deu castèth (mes mei enlà) e au ras deu pont (e de l'aute costat deu pont), un barri que's bastí (lo borg vielh) ; puish, en traucar lo pont deu costat de l'arribèra deu costat deu castèth, Ortès edifiquè lo Borg Nau. Fin finau, lo Borg de Montcada que's bastí en tot minjar las tèrras e las pèiras deu castèth deu Vescomte.

Ostau medievau

Gaston VII de Bearn qu'i bastí lo castèth entà remplaçar la modèsta hortalessa e atau, los sègle XIII e XV Ortès que ho capitala de Bearn.

Durant las Guèrras de religion las òsts protestanta de Gabriel Ièr de Montgomery que perpetrèn massacres e execucions e Ortès los sons bastiments religiós e lo son castèth que hon sacamandejats peus partisans reformats de la reginaJoana III de Labrit. Aquesta que fondè l'Academia Protestanta d'Ortès qui dè a la vila un prestigi deus gran dens lo monde protestant d'aquestas tempsadas.

Com dens la resta de Bearn lo catolicisme que ho restablit en 1620 dab l'Edicte d'Integracion deu rei Loís XIII de França.

Dab la mudança de la capitala a Pau, los desvolopament d'Ortès que mermè.

En 1814 que s'i escadó la batalha d'Ortès on las tropas deu duc de Wellignton e hon victoriosas suber las deu marescau Solt.

Au sègle XX lo parçan d'Ortès que ho marcat per l'industrializacion deu Bacin de Lac.

Barris

Vista d'Ortès

Tradicionaument, Ortès que compta tres quartièrs ancians : Lo Borg Vielh, lo Borg Nau e lo Borg Montcada. A l'origina, de segur, lo castèth de Montcada que's quilhava au som de la soa coma emparant lo borg vielh juson au ras deu Gave de Pau.

Administracion

Lista deus cònsols successius

Periòde		Identitat	Etiqueta	Qualitat
deceme 2017	2020	Emmanuel Hanon	PS	professor de fisica
2014	seteme 2017	Yves Darrigrand	divèrs esquèrra	cap d'entrepresa
març 2008	2014	Bernard Molères	PS	retirat de tecnician en documentacion, conselhèr generau (1994 → 2015)
març 2001	2008	Thierry Issartel	divèrs dreta puish MoDem	Istorian
març 1989	2001	René Ricarrère	PS	regent
març 1977	1989	Jacques Destandau	RI puish UDF	Cap d'entrepresa, conselhèr regionau, vice-president deu conselh regionau
març 1965	1977	Jacques Moutet	radicau	cap d'entrepresa, conselhèr generau (1964 → 1976)
octobre 1947	1965	Henri Cazenave
	1947
Totas las donadas son pas encara conegudas.

Demografia

Evolucion demografica Populacion comunala actuala (2013): 10569, totala: 11208
1793	1800	1806	1821	1831	1836	1841	1846	1851
3 679	6 738	6 987	6 802	7 121	7 857	7 021	7 184	6 948
1856	1861	1866	1872	1876	1881	1886	1891	1896
6 694	6 724	6 627	6 526	6 624	6 556	6 743	6 210	6 314
1901	1906	1911	1921	1926	1931	1936	1946	1954
6 365	6 254	6 247	5 850	5 952	6 219	6 175	6 450	6 713
1962	1968	1975	1982	1990	1999	2006	2007	2008
8 413	10 002	10 855	10 922	10 159	10 121	10 329	10 338	10 406 11 137
2009	2010
10 647 11 371	10 982 11 674
Fonts
Base Cassini de l'EHESS - Nombre retengut a partir de 1962 : Populacion sens comptes dobles - Sit de l'INSEE

• En 2017 la populacion qu'èra de 10449 abitants.

Lòcs e monuments

Castèth de Montcada

De l'Etat Mejana, Ortès que consèrva la tor Montcada (sola causa demorada deu castèth de Gaston Fèbus qui las soas pèiras be servín entà bastir lo borg deu medish nom), la glèisa de Sant Pèir, lo pont fortificat.

L'ostau conegut com l'ostau de Joana de Labrit qu'arcuelha lo Musèu deu Protestantisme Bearnés.

De la soa istòria protestanta, Ortès que conserva lo temple protestant en activitat mei vielh de França (a maugrat d'estar pro modèrne e d'un estil neoclassic).

Situat suu camin de Sant Jacme de Compostela, lo convent de las sòrs Clarissas que persegueish la tradicion en acessar los romius per ua nuèit.

La glèisa de Sent Pèir d'Ortès qu'ei la mei hauta glèisa gotica bearnesa.

En bèth sortir d'Ortès, de cap a Lac e suu costat de la rota òm troba ua vielha bòrda qui acèssa lo musèu de Francés Jacme e, dinc a març de 2014, l'associacion Per Noste.

Espòrts

Estadi de la Moteta

Ortès e lo son Estadi de La Moteta (uei vodat a d'autas activitats) que ho l'ostau d'ua de las màgers equipas europèas de basquet e regularament purmèra deu campionat francés : Lo Vam Bearnés de Pau-Ortès (en francés : Élan Béarnais de Pau-Orthez).

Véder tanben

• Comunas deus Pirenèus Atlantics