Agen

Aqueste article es redigit en lengadocian.
Un article de Wikipèdia, l'enciclopèdia liura.

Vila d'Occitània
Agenç
Agen
Descobridor o inventaire
Data de descobèrta
Contrari
Color
Simbòl de quantitat
Simbòl d'unitat
Proprietat de
Fondador
Compren
Data de debuta
Data de fin
Precedit per
Seguit per
Coordenadas
Vista d'Agen.
Bandièra
Armas
Geografia fisica
geolocalizacion
Coordenadas 44° 12′ 18″ N, 0° 37′ 16″ E
Superfícia 11,49 km²
Altituds
 · Maximala
 · Mejana
 · Minimala
 
162 m
50 m
37 m
Geografia politica
País  Guiana Agenés
Estat Bandièra de França França
Region
75
Novèla Aquitània
Departament
47
Òut e Garona Armas deu Departament d'Òut e Garona
Arrondiment
471
Arrondiment d'Agen

Canton
4799
Canton d'Agen 1
Canton d'Agen 2
Canton d'Agen 3
Canton d'Agen 4
Intercom
244701421
Aglomeracion d'Agen (residéncia)
Cònsol Joan Dionis du Séjour
(en francés Jean Dionis du Séjour)
(2020-2026)
Geografia umana
Populacion
Populacion totala
(2018)
33 012 ab.
Evolucion de la populacion
Evolucion de la populacion

33 887 ab.
Densitat 2 989,03 ab./km²
Autras informacions
Gentilici agenés, agenesa
Còde postal 47000
Còde INSEE 47001

Agen (Agen en francés) es una comuna occitana qu’es la prefectura del departament francés d'Òut e Garona, dins la region de Novèla Aquitània, ancianament d'Aquitània. Dempuèi 2008, aubora la bandièra d’Occitània[1].

Lingüisticament, es una comuna lengadociana, ambe de fenomèns de transicion cap al gascon, plan vesedors dins las òbras de Francés de Corteta de Pradas e de Jansemin.

Situacion[modificar | Modificar lo còdi]

Agen es situada en Occitània occidentala als confinhs lingüistics entre Gasconha e Lengadòc e tanben entre Bordèu e Tolosa, sus la riba dreta de Garona.

Toponimia[modificar | Modificar lo còdi]

La prononciacion es [a'ʒen]. Las fòrmas ancianas son : Aginnon, en grèc (Ptolemèu) al sègle II, Aginnum, en latin (inscripcion), Ageno, Agenno, en latin, als sègles VI-VII, Aginum, en latin, en 614, Agennum, Agenum, en latin, en 1242-1255, Agenno, en latin, en 1291, Agennum, Aginnum, Agenna, en latin, en 1307-1317, Gene (sic) en 1307-1317, Agen (mapa del sègle XVII)[2].

Segon Dauzat, Agen ven probablament del gallic *aginn-, « autura », benlèu preceltic (Dottin : gallic agannus, «  ròc »[3]. Segon Negre, citat per Bénédicte Boyrie-Fénié, i auriá un preceltic *ag, desconegut per son sens e son origina, damb un sufixe preceltic o gallic -nno. Segon Astor, tanben citat per Bénédicte Boyrie-Fénié, Agen ven d'una rasic celtica e preceltica aginn-, benlèu aparentada al gallic agaunos [seriá puslèu acaunos[4]], « pèira »; lo sens demòra desconegut[2].

Segon Bénédicte Boyrie-Fénié, lo toponime correspond probablament a l'oppidum de l'Ermitatge, site iniciau supausat de la vila, donc un oronime es rasonable. Sovent lo a- iniciau tomba per aferèsi : Gen[2]. I a pas de consonanta de ligason, tipe *Vau a-z-Agen, se ditz Vau a (A)gen, mes dins l'ensemble la fòrma cardinala demòra coneguda.

Segon Xavier Delamarre, Agen èra tot simplament « la proprietat d'Aginnos »[5]; mes, se Aginnos èra un nom de persona, i auriá d'autras derivacions damb aquel nom (qu'aurián donat de toponimes coma *Agenac, *Agenan, *Agenha, *Agenàs, etc; e n'i a pas o s'explican autrament).

Vias de comunicacion[modificar | Modificar lo còdi]

Lo rota RD 813 que religa Bordèu amb Tolosa passa per Agen, coma o fa tanben l'autorota A62 (e las doas seguisson lo cors de Garona). Agen possedís tanben un aeropòrt amb una ligason fins a París e una gara ferroviària.

Geografia[modificar | Modificar lo còdi]

Comunas a l'entorn.

Istòria[modificar | Modificar lo còdi]

Catedrala de Sant Caprasi

Lo poblament del site d'Agen es fòrça ancian (s. VIII e VII abans Jèsus Crist). Venguèt una importanta via romana amb un teatre e un anfiteatre.

Durant l'Edat Mejana se fortifiquèt a l'entorn de sa catedrala de Sent Estève (destrusida a la debuta del sègle XIX).

Durant las Guèrras de religion demorèt catolica en s'opausant a sa vesina protestanta Nerac, çò qui li costèt d'èsser presa e pilhada.

Agen es la capitala d’Agenés, un país tradicional qu’èra un comtat episcopal del temps de la monarquia. A la revolucion, ven una comuna, capitala d’un canton, d’un districte, e d’un departament, Òut e Garona. A la creacion dels arrondiments, en 1800, ven tanben caplòc d’un arrondiment. Es a notar que la comuna es devesida en mantun cantons dempuèi 1801.

Simbòls[modificar | Modificar lo còdi]

Administracion[modificar | Modificar lo còdi]

Lista dels cònsols successius
Periòde Identitat Etiqueta Qualitat
març de 2008 2026 Jean Dionis du Séjour UDI  
març de 2001 2008 Alain Veyret PS  
març de 1989 2001 Paul Chollet UDF  
  1989      
Totas las donadas son pas encara conegudas.

Demografia[modificar | Modificar lo còdi]

modificar « persona »
 v · d · m 
Evolucion demografica
Populacion comunala actuala (2013): 34344, totala: 35465

1793 1800 1806 1821 1831 1836 1841 1846 1851
14 987 - -

1856 1861 1866 1872 1876 1881 1886 1891 1896
- - - - 19 503 - - - -

1901 1906 1911 1921 1926 1931 1936 1946 1954
- - 23 294 - - - - - -

1962 1968 1975 1982 1990 1999 2006 2007 2008
32 800



Cercar
30 170
33 728
33 863
33 245
34 582
2009 2010
33 920
35 260
33 981
35 293
Fonts
Base Cassini de l'EHESS (recercar) - Nombre retengut a partir de 1962 : Populacion sens comptes dobles - Sit de l'INSEE
Evolucion de la populacion 1962-2008
Evolucion de la populacion 1962-2008


  • En 2018 la populacion èra de 33012 abitants e la densitat èra de 2 873,11 ab/km²
Musèu de las Bèlas Arts d'Agen

Monuments[modificar | Modificar lo còdi]

Espòrt[modificar | Modificar lo còdi]

Embessonatges[modificar | Modificar lo còdi]

Luècs e monuments[modificar | Modificar lo còdi]

Personalitats ligadas damb la comuna[modificar | Modificar lo còdi]

  • Jansemin (1798–1864), escrivan occitan del sègle XIX.
  • Alain Aspect (n. 1947), fisician occitan.
  • Francis Cabrel (n. 1953), cantaire e compositor francés de varietat, d'Astafòrt mès nascut a Agen.

Veire tanben[modificar | Modificar lo còdi]

Ligams extèrnes[modificar | Modificar lo còdi]

Nòtas[modificar | Modificar lo còdi]

  1. "Aussi, en accrochant le drapeau occitan à la Mairie d’Agen, institution politique et administrative de notre ville, j’ai voulu affirmer notre triple identité : française, européenne et occitane.", Jean Dionis du Séjour, primièr cònsol d’Agen, en linha.
  2. 2,0 2,1 et 2,2 Bénédicte Boyrie-Fénié, Dictionnaire toponymique des communes. Lot-et-Garonne, ed. CAIRN e Institut Occitan, Pau, 2012, p. 41
  3. Albert Dauzat, Charles Rostaing, Dictionnaire étymologique des Noms de Lieux en France, Librairie Guénégaud, reedicion 1984, p. 3-4
  4. Xavier Delamarre, Dictionnaire de la Langue gauloise, ed. Errance, 2na edicion, 2008, p. 39
  5. Xavier Delamarre, Noms de lieux celtiques de l'Europe ancienne, ed. Errance, 2012, p. 41-42