Índia

Índia भारत गणराज्य (indi) Bhārat Gaṇarājya Republic of India (anglés)
Estat
Bandièra Escut d'armas
Imne: Jana Gana Mana
Devisa: सत्यमेव जयते, Satyameva Jayate (en occitan: La vertat sola trionfa)
Territòri controlat per Índia en verd fosc; territòri revendicat per Índia però non controlat.
Capitala Nòva Delhi 22° 48′ N, 83° 00′ E
Ciutat mai granda Bombai
Lengas oficialas Indi · Anglés 21 autras lengas
Forma de govèrn Republica parlamentària federala
President Primièr Ministre Droupadi Murmu Narendra Modi
Superfícia 7en
• Totala 3 287 263 km²
• Aiga 9,5 %
Populacion 1en
• Totala (2023) 1 428 627 663 ab.
• Densitat 427.1 ab./km²
Moneda (INR)
Indicatiu telefonic 91
ISO 3166 IN
Fus orari +5:30
Domeni internet .IN

La Republica d'Índia (en indi: भारत गणराज्य, Bhārata Gaṇarājya), comunament Índia, es un estat sobeiran situat dins lo sud-oèst d'Asia.

Es lo 7^en país per l'extension geografica totala, lo segond per la populacion, e la democracia pus poblada. Es bordat per l'ocean Indian al sud, la mar d'Arabia a l'oèst, e la baia de Bengala a l'èst, amb un litoral que s'espandís sus mai de 7000 km. Al nòrd confronta Paquistan, China e Nepal; Botan al nòrd-èst; e Bangladèsh e Myanmar a l'oèst. A la broa de l'ocean Indian, Índia es vesina de Sri Lanka, Maldivas e Indonesia. La capitala es Nòva Delhie lo gentilici es indian, -a.

Etimologia

Lo nom Índia deriva d'Indus, qu'a per origina lo vièlh persan Hindu. Aquel darrièr tèrme ven del sanscrit Sindhu, qu'èra l'apellacion locala istorica del fluvi Indus. Los grècs ancians nomenavan los indians Indoi (Ινδοί), que se pòt traduire per "lo monde d'Indus". Lo tèrme geografic Bharat (AFI: [ˈbʱaːrət̪]) qu'es reconegut coma un nom oficial del país per la Constitucion d'Índia, es utilizat dins divèrsas lengas d'Índia amb de variantas subtilas. L'eponim de Bharat es Bharata, una figura mitologica que las escituras indos describon coma un emperaire legendari de l'Índia anciana. Hindustan (AFI: [ɦɪnd̪ʊˈst̪aːn]) èra a l'origina un mot persan que significava "Tèrra d'Indus"; anterior a 1947, fasiá referéncia a una region que compreniá lo nòrd d'Índia e Paquistan. Es de còps que i a utilizat per designar l'Índia entièra.

Geografia

Geografia fisica

Mapa topografica d'Índia

Índia ocupa la porcion pus granda dau soscontinent indian que troba subre la placa tectonica indiana, una placa menora de la placa indoaustraliana. Lei procès geologics de la formacion d'Índia an setanta-cinc milions d'ans, quand lo soscontinent indian, alavetz part dau supercontinent de Gondwana, comencèt de se desplaçar en un procès que triguèt cinquanta milions d'ans per l'ocean fins a produire una collision ambé la placa eurasiatica e una subduccion per dejos d'aquela, formant aital Imalaia, lei montanhas pus autas de la planeta, que fan frontiera de la Republica d'Índia au nòrd e au nòrd-èst. Au sud d'Imalaia, lo movement tectonic creèt una vasta depression, que s'empliguèt de sediments fluviaus e forma uèi la Plana Indogangetica. A l'oèst d'aqueu plan, e copat per la cadena Aravalli, s'espandís lo Desèrt de Thar.

L'Índia peninsulara representa ara la placa indiana originala, part geologica d'Índia pus vièlha e pus establa, e s'espandís au nòrd duscas a la sèrra Satpura e Vindhya en Índia centrala. Aquelei cadenas parallèlas s'estendon dempuèi la còsta de la Mar d'Arabia en Gujarat a l'oèst fins au replanat de Chota Nagpur en Jharkhand a l'èst.

Au sud, la rèsta day territòri peninsular, lo Replanat de Deccan, es bordat a senèstra e a drecha per lei sèrras costièras, Ghats occidentals e Ghats orientals respectivament; lo replanat conten lei pus vièlhas formacions rocassosas d'Índia, d'unei de mai d'un miliard d'annadas. Índia s'estend au nòrd de l'eqüator terrèstre entre los 6° 44' e 35° 30' de latitud nòrd.

Clima

Clima d'Índia.

En causa de sa superficia importanta e de son relèu variat, Índia presenta una diversitat climatica de remarca que va de l'existéncia de climas tropicaus au sud e de climas temperaus fòrça influenciat per l'altitud dins lo nòrd. Au mens tres paramètres principaus an un ròtle major sus aquelei climas. Lo premier es la preséncia dei montanhas d'Imalaia qu'empachan la circulacion dei vents fregs e secs venguts dau nòrd vèrs la peninsula. Aquò entraïna lo mantenement d'una temperatura temperada au sud dei montanhas en comparason. Lo segond es l'existéncia d'una sason de mosson dins lei regions litoralas. Enfin, lo tresen es lo desèrt de Thar que, dins lo corrent de la mosson, atira de precipitacions dins sa region.

Se definís quatre regions climaticas principalas en Índia. Au sud, s'estend un clima tropicau marcat per una sason de mosson. Lei precipitacions son pus importantas lòng dau litorau sud-oèst e dins lei bocas de Ganges. Forma un clima tropicau de savana dins lei regions interiors onte lei precipitacions son mens importantas. Au nòrd, magerament lòng de la Vau de Ganges, lo clima es de tipe temperat amb un ivèrn sec e un estiu caud. A l'oèst, lo clima vèn desertic ò semi-arid ambé la preséncia d'estèpas ò de desèrt rocassós e sec. Enfin, dins lei zònas montanhosas, lo clima presenta una diversitat gròssa (continentau, semi-arid, desertic) segon lo nivèu de precipitacions e de temperaturas frejas. Evoluciona vèrs un clima de tipe alpin ambé l'aumentacion de l'altitud.

Demografia

Índia es caracterizada per una populacion fòrça importanta que forma un fogau de pòblament principau de la planeta. En 2011, lo nombre d'abitants dau país èra estimat a 1,21 miliards (còntra 361 milions en 1951), ço que representava 17,5% de la populacion umana. Segon lei ritmes de creissença demografica actuaus, se considera qu'Índia serà lo país pus poblat dau monde vèrs 2025. Divèrsei politicas dau govèrn centrau encoratja la baissa dau taus de fertilitat dempuei de decennis ambé de campanhas de promoccion de la contraconcepcion. A permes de demenir aqueu taus de 5,3 a 2,7 de 1950 a 2010. Aquò entraïnèt l'aplant de l'aumentacion demografica fòrça dei premiereis annadas après la colonizacion mai permet lo mantenement d'una creissença significativa (1,5% en 2009).

Aquela populacion se situa magerament lòng de Ganges e lòng dei zònas litoralas. Es fòrça jova en causa dau nombre encara significatiu de naissenças e d'una esperança de vida egala a 68,9 ans en 2009. Ansin, en 2009, 31% de la populacion aviá un temps inferior a 15 ans e 64% compres entre 15 e 64 ans. Lei personas de 65 ans e mai representavan solament 5% deis abitants. L'urbanizacion es limitada amb un taus d'urbanizacion de 31,3%. Pasmens, es a aumentar rapidament car la creissença de la populacion indiana vivent en vila aumenta de 2,5%/an. Lei centres urbans principaus an donc un desvolopament rapide e tres vilas indianas son lo centre d'aglomeracions majoras au nivèu mondiau : Bombai (18,2 milions d'abitants, 7^en reng mondiau), Delhi (17,5 milions, 10^en) e Calcuta (14,3 milions, 17^en).

Lengas

Article detalhat: Lista de las lengas oficialas d'Índia.

Lengas principalas d'Índia.

Índia presenta una gròssa diversitat linguïstica ambé l'existéncia d'unei centenaus de lengas diferentas sus son territòri. En 2001, 30 èran parladas per mai d'un milion de personas e 122 per mai de 10 000. Fasián partida de dos grops principaus qu'èran lei lengas indoarianas (74% de la populacion) dins lo nòrd e lei lengas dravidas (24%) dins lo sud. Lo rèsta èra compausat per de lengas tibetobirmanas, lòng de la frontiera ambé China, Nepal e Botan, per de lengas austroasiaticas (devesidas entre de lengas mòn-khmers e de lengas munda) e d'isolats. Enfin, la colonizacion foguèt lo vector d'implantacion de lengas europèas coma l'anglés, lo portugués ò lo francés.

L'indi e l'anglés an l'estatut de lenga oficiala d'Índia. La premiera es fòrça utilizada dins lo nòrd de la peninsula per una populacion estimada entre 258 e 422 milions de personas. Segon la constitucion de 1950, lo ròtle de l'anglés coma lenga oficiala èra provisòri e deviá disparéisser en 1965. Pasmens, en causa de l'oposicion d'estats de lenga dravida que consideravan l'utilizacion unica de l'indi coma un imperialisme dau nòrd, lo desclassament de l'anglés foguèt remandat mai d'un còp. A l'ora d'ara, aquela lenga es totjorn una lenga veïcula importanta qu'es fòrça utilizada dins l'administracion indiana.

En fòra d'aquelei lengas, cada estat e territòri de l'Union Indiana a lo drech d'adoptar lei lengas oficialas sieunas. En 2013, 22 lengas avián ansin un estatut oficiau au sen d'un estat ò d'un territòri indian. Lei pus importantas èran lo bengali (84 milions de locutors), lo telogo (73 milions), lo marata (71 milions) e lo tamil (63 milions). Dins aquò, maugrat aquela autonòmia linguïstica, existís encara de lengas, de còps fòrça importantas ambé mai de 5 milions de locutors, qu'an ges d'estatut.

Religions

Índia es lo territòri d'aparicion de quatre religions majors que son l'indoïsme, lo bodisme, lo jaïnisme e lo sikhisme. La peninsula conoguèt tanben una crestianizacion precòça qu'acomencèt segon la tradicion en 52. Dins lo corrent de l'istòria indiana, lei questions aguèron sovent un ròtle primordiau dins lei relacions entre lei comunautats ò dins la legitimacion dau poder en plaça. De mai, la proporcion d'Indians cresents d'una religion representa la màger part de la populacion.

En 2001, la principala èra l'indoïsme que gropava 80,5% deis abitants. Franc de certanei regions perifericas, es presenta sus lo territòri. La segonda religion pus importanta èra l'islam que representava 13,4% de la populacion magerament situada dins la region de Cachemire, dins la zòna de Bengala, dins la Vau de Ganges e dins lo sud-oèst de la peninsula. Levat de Cachemire e de zònas frontalieras de Bangladèsh, aquela populacion forma generalament de minoritats. Lo cristianisme representava la tresena religion indiana ambé 2,3% de la populacion. Èran magerament situats dins lo sud-oèst de la peninsula e dins lei regions dau Nòrd-Èst Indian onte gropavan de còps la majoritat deis abitants. 70% dei crestians indians èran de fidèus de la Glèisa Catolica. Lo rèsta se devesiá entre divèrsei glèisas protestantas e la Glèisa de Sant Tòmas que foguèt la premiera glèisa crestiana indian fondat au sègle I. Puei, la quatrena religion èra lo sikhisme que comptava 19 milions de cresents siá 1,9% de la populacion. Vivián subretot dins la region de Pendjab onte representavan la màger part de la populacion. Lo bodisme èra la cinquena religion indiana ambé 0,8% de la populacion vivent principalament lòng dei frontieras ambé d'estats bodistas (Nepal, China...). Enfin, lo jaïnisme èra la seisena religion dau país e la darriera que representava una minoritat de remarca (0,4% de la populacion siá 4,2 milions de personas). Sei fidèus son magerament implantats dins l'oèst.

En fòra d'aquelei sièis religions, Índia teniá tanben de comunautats jusieva, zoroastriana, animistas ò de bahaistas. Gropavan solament quauquei milièrs de personas. Aquò es fòrça feble a respèct de la populacion indiana mai pòu representar un grop important dins lo cas de certanei religions amb un nombre limitat de cresents.

Istòria

Article detalhat: Istòria d'Índia.

La civilizacion de l'Indus

Extension de la civilizacion de la Vau d'Indus.

Article detalhat: Civilizacion de la Vau d'Indus.

Lei vestigis umans pus ancians descubèrts dins la Peninsula Indiana datan de 30 000 avC. La premiera installacion neolitica coneguda data de 5 000 avC dins lo centre dau Paquistan actuau a Mehrgarh. D'autrei vilatges d'aqueu periòde se formèron tanben per la seguida dins l'oèst d'aqueu país. A partir de 2500 avC, formèron la civilizacion de la Vau d'Indus qu'existiguèt fins a 1900 avC dins lo nòrd-oèst de la peninsula. Dins lo corrent de son desvolopament, diversifiquèt sei produccions agricòlas, realizèt de progrès artesanaus nombrós, inventèt la sieuna escritura e participèt a divèrsei rets comerciaus ambé d'autrei civilizacions. Sei centres urbans principaus èran Mohenjo-daro, Harappa, Dholavira e Kalibangan.

Lei causas dau declin e de la disparicion de la civilizacion de la Vau d'Indus son mau conegudas. L'ipotèsi pus anciana èra una destruccion causada per de migracions de pòbles arians. Pasmens, a l'ora d'ara, aquela ipotèsi es venguda mens populara dins la comunautat scientifica. En plaça, apareguèt d'ipotèsis basadas sus una disparicion entraïnada per de cambiaments climatics causant una crisi agricòla. Una autra possibilitat estudiada es un cambiament major de l'idrografia de la vau de l'Indus entraïnant un assecament de certanei regions. Una combinason d'uneis ipotèsis es tanben possibla.

La migracion deis Arians e lo desvolopament de la cultura vedica

Lei migracions arianas dins lo nòrd-oèst de la Peninsula Indiana acomencèron vèrs 1500 avC. Èran de cavaliers e de norriguiers seminomadas d'origina indoeuropèa que venián d'Asia Centrala. L'utilizacion dau chivau representava un avantatge militar important còntra lei populacions localas mai la lentor de la penetracion ariana dins la peninsula — mai de cinc sègles — suggerís que lo procediment d'installacion foguèt pas unicament guerrier. De mai, i demorèt finalament limitat a la mitat nòrd ont apareguèt una cultura novèla dicha cultura vedica.

La societat ariana èra devesida entre divèrsei tribús regularament en guèrra entre elei e compausadas de quatre castas — lei bramans (prèires), lei kshatriya (guerriers), lei vaishya (marchands, païsans) e lei shudra (benlèu d'autoctòns somes) — qu'anavan pauc a pauc aparéisser dins lo corrent dei migracions vèrs Índia. Dins aquel encastre, l'organizacion politica se fondèt sus la formacion de confederacions ò de reiaumes gropant una partida dei tribús arianas, magerament dins la vau de Ganges que foguèt quasi totalament ocupada per leis Arians vèrs 1000 avC. En particular, se destrian la tribú Baratha que son nom es a l'origina dau mòt Índia (Bharat en indi) e lo reiaume de Magadha que venguèt lo principat pus poderós de la region au sègle VI avC.

Un trach major de la progression ariana dins lo monde indian antic foguèt l'emergéncia progressiva d'una cultura religiosa novèla basada sus la division en castas e lei cresenças arianas ò autoctònas. Tres etapas marquèron aquela evolucion qu'anava formar unei religions majoras dau monde contemporanèu. D'efèct, la religion ariana èra inicialament basada sus lei Veda que l'escritura acomencèt vèrs lo sègle XV avC. Dins lo corrent de la progression ariana, lei bramans desvolopèron de rites pus complèxs que foguèron gropats dins lei Brahmana escrichs entre lei sègles X e VII avC. Puei, dau sègle VI au sègle IV avC, l'influéncia dei religions localas e la complexificacion dau vedisme entraïnèron la formacion d'una religion novèla, que sei rites foguèron descrichs dins lei Upanishad. Aquelei tèxtes compausèron la basa teorica de l'indoïsme qu'anava aparéisser dins lei sègles seguents e marcar la tresena etapa de l'evolucion de la religion ariana. D'aqueu temps, lo sistèma eissit dei Upanishad favorizèt tanben l'aparicion de religions novèlas (Bodisme, Jaïnisme) a partir de movements de contestacion intèrne au sen de l'indoïsme.

L'Empèri Maurya

Empèri Maurya vèrs 265 avC.

Article detalhat: Empèri Maurya.

A partir de la fin dau sègle VII, de migracions de pòbles nomadas asiatics vèrs l'Orient Mejan — especialament lei Medes qu'aguèron un ròtle decisiu dins la destruccion de l'Empèri Assirian — entraïnèron la formacion la formacion de l'Empèri Mede puei Aquemenida sus lo plan iranian. Aquò permetèt de cambis culturaus importants entre aquelei regions e la peninsula indiana que foguèron per la seguida renfòrçats après la conquista de l'Empèri Pèrsa per lei Macedònians d'Alexandre lo Grand de 334 a 323 avC. D'efèct, maugrat sa victòria sus lo riu Hidaspes, l'armada d'Alexandre refusèt de contuniar sa campanha còntra Índia.

Après sa mòrt, una guèrra novèla se debanèt de 308 a 303 avC entre Seleuc Nicator, generau macedonian fondator de l'Empèri Seleucida a partir de Mesopotamia e de Pèrsia, e l'Empèri Maurya fondat vèrs 322 avC per Chandragupta Maurya (322-298 avC). S'acabèt per una patz negociada a l'avantatge de Chandragupta qu'obtenguèt divèrsei territòris fins a l'Afganistan actuau en cambi de 500 elefants. A la fin de son rèine, lei Maurya èran lei senhors de la Vau de Ganges e de la màger part dau Paquistan actuau. Son successor, Bindusara (298-274 avC) menèt divèrsei campanhas dins la region de Deccan. Pasmens, son òbra pus importanta foguèt l'organizacion d'una administracion e d'un govèrn solids que permetèron de consolidar l'empèri fondat per son paire.

Après quatre annadas de guèrra civila entre leis eiretiers de Bindusara, Ashoka (269-232 avC) li succediguèt. La premiera partida de son rèine foguèt marcada per la conquista saunosa dau principat de Kalinga acabada vèrs 260 avC. D'efèct, après leis atrocitats d'aquela guèrra, Ashoka decidiguèt d'adoptar una politica pus pacifica basada sus lei principis dau bodisme e de la tolerància deis autrei religions. Completada per una armada permanenta poderosa e un ret important d'espions, permetèt la formacion d'una administracion establa e lo renfòrçament de la poissança de l'Empèri Maurya. Ansin, a la mòrt d'Ashoka, sa capitala Pataliputra èra probablament la vila pus poblada dau monde. Pasmens, sei successors poguèron pas contuniar de mantenir son poder sus la totalitat de l'empèri que se devesiguèt entre divèrsei divèrsei principats rivaus après la mòrt dau darrier sobeiran de la dinastia en 184 avC.

La division d'Índia e l'emergéncia dei reiaumes dravidians

Division de la peninsula indiana au sègle I.

Au sègle III avC, lei reiaumes dau sud d'Índia èran somés a l'Empèri Maurya. Pasmens, gardèt una autonòmia qui li permetèt de desvolopar la sieuna cultura. Après l'afondrament maurya, aqueleis estats restaurèron son independéncia. Au sègle I avC, se desvolopèt lei premiers estats dravidians qu'ocupèron lo centre de la peninsula fins au sègle III.

Dins lo nòrd, a partir dau sègle II avC, la peninsula conoguèt una tièra de migracions entraïnadas per l'agitacion dins lo centre dau continent asiatic. D'efèct, entre 190 e 180, lo reiaume ellenic de Bactriana conquistèt unei regions meridionalas ont una partida de son aristocràcia se convertiguèt au bodisme. Pasmens, vèrs la mitat dau sègle, Bactriana foguèt menaçada per de movements de pòbles nomadas. Premier, d'escitas — menaçats per lei yuezhi — intrèron en Bactriana puei ocupèron una partida dau nòrd-oèst de la peninsula ont son coneguts jos lo nom d'indoescitas. Puei, lei yuezhis prenguèron lo contraròtle de Bactriana a la fin dau sègle II avC e dau nòrd de la peninsula dins lo corrent dau sègle I avC. Lo clan dei koshans capitèt d'impausar sa dominacion ais autrei tribús yuezhis vèrs la mitat dau sègle I avC e de fondar son empèri en Bactrina e dins lei vaus d'Indus e de Ganges.

Durant sei migracions vèrs Índia, lei koshans adoptèron pauc a pauc lei culturas ellenicas e indianas. Ansin, venguèron rapidament de protectors de la religion bodista e l'Empèri koshan foguèt una poissança majora dau continent asiatic fins au sègle III. Son apogèu se debanèt durant lo rèine de Kanishka (vèrs 127-147). Après son rèine, lo territòri koshan demeniguèt pauc a pauc. Après 225, se devesiguèt entre dos estats que perdiguèron Bactriana vèrs 240 e la vau de Ganges vèrs 270. Leis invasions dei Huns Blancs entraïnèron la destruccion dei darriers estats koshans ai sègles IV e V.

L'Empèri Gupta

Empèri Gupta vèrs 400.

Article detalhat: Empèri Gupta.

L'Empèri Gupta se formèt a partir de 320 a partir de la vila de Pataliputra sota la direccion de Chandragupta I^èr (vèrs 319-335) que fondèt la dinastia Gupta. Son fiu Samudragupta (vèrs 335-375) conquistèt la màger part de la vau de Ganges e lo nòrd-oèst de la peninsula indiana. Enfin, Chandragupta II (380-415) agantèt lei ribas de la Mar d'Oman marcant l'apogèu territòriau de la dinastia.

Son successor Kumaragupta I^èr (415-455) conoguèt un començament de rèine sensa guèrra importanta e poguèt renfòrçar l'estabilitat intèrna de l'empèri. Pasmens, durant sei darriereis annadas, deguèt faciar de menaças exterioras que la pus importanta èra leis invasions dei Huns Blancs — installats en Bactriana durant la premiera mitat dau sègle V — a partir de 450. Son fiu Skandagupta (455-467) contunièt de resistir au prètz d'un afebliment de la dinastia. Après sa mòrt, l'Empèri Gupta comencèt de declinar. Vèrs 500, lei Huns ocupèron lo nòrd dau bacin de Ganges. Puei, dins lo corrent dau sègle VI, s'avancèron pauc a pauc lòng de sa vau entraïnant la fragmentacion e la disparicion de l'Empèri Gupta a la fin dau sègle. Pasmens, lo succès dei Huns Blancs foguèt provisòri : en Asia, foguèron anientats per lei Tujues e lei Pèrsas e, en Índia, foguèron rapidament assimilats per lei populacions localas.

Au nivèu culturau, lo periòde Gupta definís l'Índia Classica. Es caracterizat per l'adopcion quasi definitiva dei rites principaus de la religion indoïsta — religion oficiala dei sobeirans — que veguèt son nombre de fidèus au detriment dau bodisme. Pasmens, aquela religion conoguèt tanben un vam importanta gràcias a la tolerància e a la proteccion de la dinastia. Enfin, se desvolopèt tanben una literatura profana remarcabla ambé d'autors coma Kalidasa.

Après la disparicion de l'Empèri Gupta, se formèt l'Empèri de Harsha (590-647) au començament dau sègle VII. Capitèt d'ocupar lo nòrd-oèst de la peninsula. Pasmens, son estat dispareguèt rapidament après sa mòrt.

Lo periòde medievau

Empèri Pratihara vèrs 900.

Après la disparicion de l'Empèri de Harsha, la fragmentacion politica de la peninsula demorèt fins a la formacion dau Sultanat de Delhi. Leis eveniments majors d'aqueu periòde i foguèron l'arribada de l'islam au començament dau sègle VIII e l'evolucion distinta deis estats dau nòrd e dau sud.

Au nòrd, la vila de Kanyakubja venguèt l'objècte de luchas entre divèrsei principats desirós d'establir sa preeminéncia sus la region. Au sègle VIII, foguèt conquistada per l'Empèri Pratihara. Aquel estat conoguèt son apogèu vèrs 910 mai son declin foguèt rapide car dispareguèt en 1036. Puei, la vila passèt sota la contraròtle de la dinastia Pala que demorèt poderosa dins la vau de Ganges fins au sègle XII. D'aqueu temps, d'autrei principats avián una poissança remarcabla dins la region coma l'estat Chandula a l'entorn de sa capitala Khajuraho. Enfin, a l'oèst de Deccan, se formèt l'estat dei Rashtrakutas que favorizèt lo comèrci dins la region fins a sa disparicion dins leis annadas 970.

Au sud, lei sègles XI-IX foguèron marcadas per la lucha entre lei Chalukyas, lei Pallavas e lei Cholas. Lei premiers se formèron au sègle V e venguèron la poissança principala de la region durant la segonda mitat dau sègle VI. Se turtèron ai Pallavas e ai Rashtrakuta que leis eliminèron en 753. Lei Pallavas venguèron alora la poissança dominanta dau sud d'Índia fins a sa desfacha de 888 còntra lei Cholas. En 949, foguèron somes per lei Rashtrakutas. Dins leis annadas 1070, aprofichèron lo declin de l'estat de Deccan per restaurar son independéncia dins lo sud-èst de la peninsula fins a sa disparicion en 1279. Aquelei reiaumes meridionaus desvolopèron lo comèrci ambé l'Asia dau Sud-Èst e Ceilan e protegiguèron la difusion de l'indoïsme sus sei territòris.

La dominacion dau Sultanat de Delhi

Sultanat de Delhi vèrs 1310.

Article detalhat: Sultanat de Delhi.

La formacion dau sultanat

Dins lo corrent de la segonda mitat dau sègle X, la vila afgana de Gazni venguèt lo sèti d'una dinastia turca fondada per Alptegin qu'èra un cap militar au servici de l'Empèri Samanida. Aprofichant lo declin de la dinastia samanida — que dispareguèt en 1005 — sei successors venguèron lei senhors d'un estat independent poderós en Asia Centrala. Vèrs lo començament dau sègle XI, Mahmud (997-1030) acomencèt d'organizar d'expedicions de pilhatge regularas còntra lei principats dau nòrd d'Índia. Aqueleis atacas se transformèron en operacions d'annexion e lo nòrd-oèst de la peninsula foguèt conquistat. La vila de Lahore i venguèt un centre politic e culturau major. Quand lei Gaznevides acomencèron de faciar la pression militara d'autrei pòbles asiatics en Asia Centrala (desfacha de Dandanakan en 1039, pèrda de Gazni en 1149), la capitala de l'Empèri i foguèt transferida fins a la disparicion de l'empèri en 1186 après sa conquista per lei Gurides.

Lei Gurides installèron un generau turc dich Qutb ud Din Aibak coma governador de Lahore. A partir de 1199, acomencèt de conquistar la region orientala dau Bacin de Ganges e se proclamèt independent tre 1206 fondant lo sultanat de Delhi. Aprofichant sa cavalariá e aguent la possibilitat de recrutar de soudats novèus gràcias ai butins dei pilhatges dei tesaurs dei senhors indians, leis armadas musulmanas prenguèron l'avantatge e conquistèron lo nòrd de la peninsula. Leis estats dau centre e dau sud capitèron en revènge de resistir gràcias a una organizacion militara melhora. Un autre trach caracteristic d'aqueu periòde foguèt la quasi abséncia d'invasions mongòlas dins la peninsula. D'efèct, Genghis Khan e son armada agantèt Indus en 1221 mai lo clima indian li semblèt tròp e preferiguèt orientar sei fòrças vèrs d'autrei regions d'Asia. Ansin, aquò permetèt au sultanat de se renfòrçar.

Lo renfòrçament e l'apogèu dau sultanat

Maugrat la patz — fòrça relativa car Lahore foguèt pilhada mai d'un còp — sus la frontiera ambé lei Mongòls, l'abséncia de reglas de succession au sen de la monarquia turca entraïnèt de crisis militaras importantas entre leis eiretiers potenciaus a la fin de cada rèine. A partir de 1249, Balban, ministre puei sultan a partir de 1266, adoptèt unei tradicions indianas per legitimar son poder e li donar una origina divina (prosternacion obligatòria davant lo sultan... etc.), eliminèt unei senhors menaçant l'autoritat centrala e capitèt d'arrestar leis incursions mongòlas dins lo nòrd-èst. Sa mòrt entraïnèt un novèu periòde d'anarquia politica fins a la presa dau poder per Jalal ud-Din que fondèt la dinastia Khaldji qu'anava dirigir lo sultanat fins a 1320. Foguèt rapidament assassinat per Ala ud-Din (1296-1316) que conquistèt lei regions de Gujarat e de Deccan, vassalizèt lei reiaumes dau sud e resistiguèt ais atacas dau Khanat de Djagataï. Après sa mòrt, quatre annadas de guèrra civila s'acabèron per la fondacion de la dinastia tughluquida per Ghiyath al-Din (1320-1325).

Lo segond sultan de la dinastia tughluquida Muhammad bin Tughluq (1325-1351) assaièt de sometre lei regions de centre d'Índia. Per aquò, desplacèt la capitala, compres seis abitants, de Delhi a Devagiri dins lo Deccan. Aquela decision mau capitèt en causa de la manca d'aiga e entraïnèt la roïna dei finanças publicas. Divèrseis aumentacions d'impòsts causèron de revòutas e de secessions dins lei regions perifericas coma lo reiaume Bamhani. Son successor Firuz Shah Tughluq (1351-1387) capitèt de redreiçar la situacion e d'empachar la disparicion dau sultanat gràcias a sei competéncias d'administrator. Pasmens, foguèt obligat d'abdicar en 1387 entraïnant una crisi politica (sièis sultans de 1387 a 1398) qu'afebliguèt la dinastia. Ansin, en 1398, Tamburlan poguèt atacar e pilhar Delhi causant la començament d'un periòde de declin dau sultanat car unei vassaus musulmans se declarèron alora independents.

Lo declin e la fin dau sultanat

Division de la peninsula indiana vèrs 1520.

Après d'annadas de caòs politic, la dinastia dei Sayyid prenguèt lo poder de 1414 a 1451 dins un sultanat reduch ai regions a l'entorn de sa capitala e que demorèt vassau l'Empèri Timurida. En 1451, lo cap afgan Bahlul Lodi (1451-1489) conquistèt Delhi e lo darrier sobeiran Sayyid abdiquèt en sa favor. Aquò foguèt lo començament de la dinastia dei Lodi qu'anava dirigir lo sultanat fins a sa disparicion en 1526. Fins a sa mòrt en 1489, Bahlul capitèt de conquistar lo sultanat de Jaunpur (1479) e d'establir una politica de tolerància religiosa que li donèt lo sostèn de mai d'un cap indoïsta. Son fiu e successor Sikandar Lodi (1489-1517) contunièt l'expansion dau sultanant mai mau capitèt de sometre lei Rajputs. Melhorèt tanben l'administracion de sei possessions e l'obeïssença de sa noblesa. Ansin, dins lo corrent de son rèine, lo sultanat venguèt tornarmai un estat prospèr. Pasmens, son fiu Ibrahim Lodi (1517-1526) venguèt rapidament fòrça impopular en causa de sa crenhença permanenta d'un complòt còntra eu. S'alienèt donc la màger part de son aristocràcia. En 1526, quand lo rèi afgan Babur ataquèt lo sultanat, Ibrahim foguèt abandonat per sei tropas e tuat sus lo prat batalhier de Panipat. Lo venceire fondèt l'Empèri Mogòl.

Leis autreis estats indians dau periòde dau sultanat

Lo Sultanat de Bengala

Lo Sultanat de Bengala se formèt a la fin au sègle XIV quand lo prince musulman Shamsuddin Ilyas Chah qu'aviá unificat la region en 1339, se proclamèt independent dau sultanat de Delhi. Maugrat una estabilitat politica mau segura — cinc dinastias en dos sègles d'existéncia — lo sultanat demorèt independent fins a son annexion au sen de l'Empèri Mogòl en 1576. Un trach caracteristic d'aquel estat foguèt l'adopcion de la lenga locala per l'aristocràcia musulmana. Aquò permetèt lo desvolopament d'una literatura richa e favorizèt l'islamizacion dei regions orientalas dau sultanat.

Lo Sultanat de Bahmani

Lo Sultanat de Bahmani se formèt en 1347 quand lo governador de la vila de Daulatabad venguèt independent sota lo nom de Bahman Chah. Aprofichèt lei dificultats economicas de la fin dau rèine de Muhammad bin Tughluq (1325-1351) per conquistar unei regions dins lo centre de la peninsula. Pasmens, de conflictes ambé l'Empèri de Vijanayagar e de rivalitats entre lei diferentei faccions musulmanas de l'elèit dau sultanat (Sunitas/Chiitas, Iranians/Turcs/Indians) entraïnèron son esclatament a partir de la fin dau sègle XV (independéncia de Berar, d'Ahmadnagar e de Bijapur vèrs 1490, independéncia de Golconde en 1512). La dinastia bahmanida gardèt lo contraròtle de la region de Bidar fins au sègle XVII.

L'Empèri de Vijayanagar

L'Empèri de Vijayanagar se formèt dins lo sud de la peninsula en 1336 après una revòuta victoriosa dirigida per Harihara I^èr (1336-1356) e son fraire Bukka I^èr (1356-1377). Capitèron de formar una dinastia indoïsta que limitèt l'expansion de l'influéncia de l'islam dins lo sud d'Índia. Venguèt una crosiera comerciala importanta entre China, l'Asia dau Sud-Èst, la peninsula Aràbia, l'Africa Orientala e Portugal.

L'apogèu de l'Empèri aguèt luòc vèrs 1425. En 1565, son armada foguèt anientada a la batalha de Talikota son sobeiran i foguèt capturat e executat. Sa mòrt entraïnèt una crisi de succession e la scission de l'Empèri entre uneis estats rivaus.

L'arribada dei Portugués

L'arribada dei Portugués dins la peninsula indiana aguèt luòc en 1498 durant l'expedicion de Vasco de Gama. Aquò representèt una rompedura deis equilibris comerciaus de l'Edat Mejana e lei relacions ambé lei princes musulmans venguèron rapidament marridas. Una aliança musulmana dirigida per lei Mamelocs d'Egipte assaièt d'eliminar la preséncia portuguesa dins l'Ocean Indian mai foguèt vencuda e sa flòta destrucha a Diu en 1509. Puei, lei Portugués conquistèron Goa en 1510 e Malacca en 1511. Aquela implantacion foguèt renfòrçada ambé la presa de Diu en 1535 e de Daman en 1539 e aquel ensems de vilas formèt una Vice Reiautat que son sèti foguèt installada a Goa. Permetèt ai Portugués de s'enriquir gràcias au comèrci d'espècias a destinacion d'Euròpa.

La dominacion e lo declin de l'Empèri Mogòl

Empèri Mogòl au sègle XVII.

L'Empèri Mogòl foguèt fondat per Babur après sa victòria còntra lo Sultanat de Delhi. Pasmens, l'afondrament dau sultanat meridionau causèt l'aparicion de trèbols dins tota la peninsula e fins a sa mòrt en 1530, Babur deguèt luchar còntra leis ambicions dei Rajputs ò de caps afgans revòutats. Son fiu Humayun li succediguèt mai perdiguèt rapidament lo poder après un còp d'estat dau senhor afgan Sher Khan que se proclamèt sultan de Bengala e conquistèt Delhi e Agra en 1540. Renforcèt sa posicion gràcias a una politica de tolerància fins a sa mòrt en 1545. Son fiu Islam Shah (1545-1554) li succediguèt e contunièt sa politica. Pasmens, après sa mòrt, son fiu laissèt lo poder a un ministre indó entraïnant una revòuta dei senhors. Humayun aprofichèt lo caòs per tornar prendre lo poder en 1555.

Après la mòrt de Humayun, son fiu Akbar (1556-1605) foguèt impausat per lo generau Bairam Khan coma successor. A partir de 1562, acomencèt una tièra de campanhas militaras per estendre son territòri. Dins leis annadas 1560, capitèt de sometre lei Rajputs que demorèron per la seguida de vassaus fidèus de la dinastia. Puei, entre 1572 e 1573, menèt la conquista dau sultanat de Gujarat que permetèt a l'Empèri d'agantar l'Ocean. Après aqueu succès, contunièt de sometre leis autrei principats dau nòrd de la peninsula (Bengala, Cachemire, Sind, Balotchistan) avans de dirigir sei tropas vèrs lo sud. I conquistèt lei regions de Khandesh, de Berar e d'Ahmadnagar. En parallèl d'aquelei guèrras, Akbar s'ocupèt de l'organizacion de l'administracion e d'encoratjar la tolerància religiosa dins l'Empèri. Una aristocràcia non ereditària foguèt creada e recebiguèt de fèus de dirigir en cambi d'un sostèn militar en cas de conflicte. Aquelei senhors foguèron chausits au sen dei princes musulmans ò indós raliats au poder coma lei Rajputs.

A la mòrt d'Akbar en 1605, li succediguèt son fiu Jahangir (1605-1627) que son rèine foguèt marcat per una epidemia de pèsta importanta de 1616 a 1624. Shah Jahan (1627-1658) adoptèt tornarmai una politica d'expansion militara. Obtenguèt divèrsei succès dins lo sud de la peninsula. En revènge, dins lo nòrd, mau capitèt de reconquistar la vila de Kandahar tenguda per l'Empèri Safavida e lo nòrd de l'Afganistan actuau tengut per lei Ozbècs. Aquelei reviradas causèron una crisi financiera de l'estat puei una guèrra civila entre lei quatre fius de l'emperaire a partir de 1657. Gràcias a divèrsei complòts e victòrias, Aurangzeb (1658-1707) eliminèt son paire e sei fraires e venguèt lo cap de l'Empèri entre 1658 e 1661.

Aurangzeb aguèt un rèine lòng que permetèt a l'Empèri Mogòl d'agantar son apogèu territòriau. En 1669, deguèt faciar una revòuta indó dins la region de Delhi. Aquel eveniment lo decidiguèt d'adoptar una politica religiosa en favor dau sunisme per dispausar de sostèns militars còntra lei princes indós e chiitas. Aquò causèt de tensions religiosas importantas e una resisténcia acarnada deis estats dau sud de la peninsula ai temptativas de conquista organizadas a partir de 1680. Ansin, maugrat unei victòrias e l'ocupacion de la màger part dau sud d'Índia, la preséncia de l'Empèri Mogòl demorèt totjorn mau segura e dispareguèt rapidament après la mòrt d'Aurangzeb en 1707.

En particular, tres factors apareguts dins lo corrent de la segonda mitat dau sègle XVII anavan entraïnar lo declin de l'Empèri Mogòl. Lo premier èra lo movement maratha format dins leis annadas 1650 per un cap indó desirós de luchar còntra lo poder dei princes musulmans indians. Après mai d'un succès militar dins lo centre, lei Marathes foguèron desfachs en 1689 per lei Mogòls mai l'organizacion foguèt pas anientada e contunièt sa guerilha. Lo segond èra secte religiosa dei Sikhs que se formèt au començament dau sègle XVI dins la region de Pendjab. Foguèt a l'origina d'unei revòutas dins lo corrent dau sègle XVII e acomencèt de s'organizar d'un biais militar a partir de 1699. Enfin, lo tresen factor foguèt l'arribada de marchands europèus novèus venguts dei Províncias Unidas, de França e subretot dau Reiaume Unit. Leis Olandés capitèron de conquistar lei posicions portuguesas de Malacca (1641), de Colombo (1658) e de Cochin (1663) e venguèron la poissança europèa dominanta dns lo sud de la peninsula. Incapables de s'i opausar, lei Britanics deguèron donc s'installar au nòrd a Madras (1639), a Bombay (1674) e a Calcuta (1690).

Après la mòrt d'Aurangzeb, l'Empèri Mogòl conoguèt una tièra de crisis que causèron son declin rapida dins lo corrent dau sègle XVIII e menacèron son estabilitat. En parallèl d'aquelei dificultats, de poders regionaus novèus apareguèron dins la peninsula que conquistèron unei províncias de l'Empèri. Enfin, en causa dau començament de la colonizacion europèa, leis influéncias estrangieras, especialament britanica, acomencèron de venir un factor major d'afebliment deis estats indians.

Lo successor d'Aurangzeb, Bahadur Shah I^èr (1707-1712), aguèt encara un rèine calme mai sa mòrt marquèt lo començament d'una guèrra civila per sa succession qu'entraïnèt l'execucion deis emperaires Jahandar Shah en 1713 e Farrukhsiyar en 1719. Après aquelei trèbols, Muhammad Shah reinèt fins a 1748 mai sa politica fòrça prudenta prenguèt finalament ges d'iniciativa. En 1739, Delhi foguèt ocupada e pilhada per lei tropas persas de Nadir Chah. Aquò foguèt lo començament de dètz expedicions de pilhatge dau nòrd d'Índia per d'armadas afganas (de 1747 a 1769). Dins leis annadas 1750, aquelei reviradas militaras acomencèron de se tradurre per de pèrdas territòrialas : leis Afgans conquistèron Pendjab, Multan e Cachemire mentre que de conflictes acomencèron ambé lei Rohillas e lei Marathes. En 1757, Delhi foguèt tornarmai pilhada per l'Afgan Ahmad Shah. Aquò entraïnèt l'afondrament de l'Empèri que venguèt l'enjòc de luchas entre leis Afgans e lei Marathes. En 1761, la la victòria afgana de Panipat empachèt lei Marathes de conquistar Delhi e mantenguèt un Empèri Mogòl independent mai d'ara endavant reduch a la region de sa capitala. Aquò permetèt tanben de limitar l'influéncia dei Marathes que capitèt de dominar lo centre de la peninsula.

La formacion de l'Índia Britanica

Division de la peninsula indiana vèrs 1765.

La formacion de l'Índia Britanica se debanèt dins lo corrent de la segonda mitat dau sègle XVIII quand lo ret de comptadors de la Companha Anglesa deis Índias Orientalas establits lòng dei costats se transformèt en un empèri poderós que vendrà la basa dau futur Empèri Britanic. La premiera etapa d'aquela evolucion foguèt l'eliminacion de la preséncia francesa en 1763. Per aquò, lo governador britanic Robert Clive s'inspirèt de la politica dau Francés Joseph François Dupleix qu'èra vengut un senhor indian per legitimar sa preséncia e formar divèrseis alianças ambé lei princes indians dau centre. Puei, après la victòria anglesa, la Companhiá conquistèt la supremàcia economica dins la region ambé l'ocupacion dei centres economics principaus e poguèt finançar sa politica militara gràcias ai beneficis comerciaus. Enfin, lei Britanics entretenguèron lei divisions e lei rivalitats indianas per empachar d'un frònt antibritanic gropant una coalicion importanta. Ansin, en 1805, lei Britanics alinhavan 155 000 soudats ben equipats e ben comandats e èran venguts la premiera poténcia de la peninsula.

L'expulsion dei Francés de la region se debanèt de 1740 a 1763 durant lei guèrras de Succession d'Àustria (1740-1748) e de Sèt Ans (1756-1763). Dins lo corrent de la premiera, lei Francés capitèron de resistir ais assauts britanics e li causèron de reviradas importantas. En revènge, la segonda s'acabèt per una victòria anglesa totala ambé la conquista de Pondichéry en 1761. En 1763, la preséncia francesa en Índia foguèt limitada a cinc comptadors. Aquelei conflictes aguèron una importància gròssa per lei Britanics qu'adoptèron lo modèl de colonizacion francés basat sus una integracion dei caps europèus au sen deis afaires indians.

Ansin, de la Guèrra de Sèt Ans au començament dau sègle XIX, la Companha Anglesa deis Índias Orientalas aumentèt pauc a pauc son influéncia dins la peninsula gràcias a sa poissança economica e au contraròtle, sovent indirècte, deis institucions tradicionalas de la societat indiana. L'eveniment decisiu de l'installacion d'aquela dominacion foguèt la guèrra començada en 1756 còntra leis Anglés per lo nabab de Bengala que foguèt esquichat en 1757 a la batalha de Plassey. Aquò permetèt d'ara endavant a la Companhiá de nomar un nabab favorable a seis interès e de s'installar dins un centre economic major de la region. Puei, après una revòuta d'una aristocràcia locala que foguèt vencuda a Buxar en 1764, lei Britanics prenguèron dirèctament lo contraròtle de Bengala. Après aquelei succès, lei regions d'Aoudh e de Benarès passèron tanben sota l'influéncia britanica dins leis annadas 1770-1780.

Puei, lei Britanics aprofichèron lei dificultats intèrnas dei Marates per favorizar lo declin dau poderós empèri situat dins lo centre de la peninsula. Per aquò, foguèron ajudats per la crisi de succession que causèt una guèrra civila lònga (1772-1778) entre lei dos pretendants au tròne. La Companhiá sostenguèt lo camp vencut mai capitèt de conquistar l'illa de Salsette en fàcia de Bombay. En 1790 e 1793, l'Empèri Marate deguèt reprimir de revòutas regionalas importantas e, en 1794, la mòrt de Mahadaji Sindhia entraïnèt una crisi de succession novèla que s'acabèt solament après d'annadas de guèrra en 1802. D'aqueu temps, l'Empèri aviá perdut divèrsei províncias e deguèt faciar d'ara endavant de temptativas de conquistas dirèctas organizadas per lei Britanics fins a 1804. Totalament destruch, l'Empèri Marate subreviquèt encara quauqueis annadas car la Companhiá deguèt s'ocupar d'autrei menaças per sa dominacion.

La pus importanta foguèt aquela dau reiaume de Mysore. Gràcias au sostèn francés durant la Guèrra d'Independéncia deis Estats Units d'America (1776-1783), se renforcèt dins lo centre de la peninsula e menacèt Madras en 1780. Pasmens, après la fin de la guèrra, lei Britanics formèron una coalicion importanta gropant l'Empèri Marate, Nizam e divèrsei princes indians qu'impausèt la cession de territòris important au Mysore en 1794. En 1799, una guèrra novèla s'acabèt per la quasi destruccion dau reiaume e permetèt ai Britanics d'annexar unei regions dins lo sud d'Índia. Unei senhors aliats de Londres foguèron tanben obligadas de signar de tractats similars a un protectorat.

Enfin, après la somission dau sud e la fin de la guèrra europèa, lei Britanics poguèron tornarmai s'interessar ais estats meridionaus. Entre 1817 e 1818, leis estats marates foguèron anientats ò obligats d'acceptar lo protectorat anglés entraïnant la disparicion de l'Empèri Marate. Après aquela guèrra, lei Sikhs dau nòrd-oèst èran la darriera poissança independenta de la peninsula. Pasmens, son mantenement èra tanben una fònt de profiechs per la dominacion britanica car aquel estat representava un barri important còntra lei trèbols venguts d'Asia Centrala.

Division de la peninsula indiana en 1858 après la Revòuta dei Cipayes.

Après aquelei victòrias, lei Britanics establiguèron un òrdre economic favorable au mantenement de son empèri indian e de son esplecha. Sa premiera caracteristica importanta foguèt l'ocupacion dei pòstes principaus de direccion ai Britanics. Sa segonda caracteristica foguèt la formacion d'una classa de proprietaris terrenaus ereditaris cargats de collectar leis impòsts per la Companhiá. Aquò anava una elèit fòrça fidèla ais interès anglés. Enfin, son tresen trach foguèt l'instauracion de monopòlis britanics sus certanei produccions rendablas que permetèron de finançar l'administracion coloniala e de son armada. Dins lo domeni politic, Índia foguèt devesida entre lei regions d'administracion britanica dirècta e leis estats dei princes plaçats sota protectorat que gardèron seis institucions tradicionalas mai que deguèron s'alinhar sus la politica militara e estrangiera de Londres.

La dominacion britanica permetèt d'instaurar una pax britanica sus la peninsula. Après lei conflictes dau sègle XVIII, aquò foguèt un argument en favor de l'òrdre novèu. Pasmens, leis Indians mau acceptèron d'èstre dirigits per d'estrangiers crestians. De mai, l'esplecha coloniala d'Índia entraïnèt l'aparicion de culturas agricòlas destinadas a l'exportacion que causèron lo declin d'activitats artesanalas ò industrialas localas coma la teissedura de coton. Dau costat dei Britanics, existiguèt tanben unei debats entre lei partisans d'una neutralitat a prepaus dei leis e de costumas indianas e lei partisans de reformas umanitàrias. Fin finala, lei reformas demorèron limitadas e la principala foguèt la creacion d'un sistèma d'educacion segondària que son objectiu èra de formar una classa mejana indiana favorabla a la preséncia de la Companhiá.

A partir deis annadas 1820, lei Britanics assaièron d'aumentar sei possessions en Asia dau Sud e de'n assegurar la proteccion dei frontieras, especialament còntra l'expansion russa. Dicha « Grand Jòc » aquela rivalitat anglorussa entraïnèt divèrsei campanhas militaras per conquistar ò sometre lei regions vesinas. Anavan definir lei limits de la dominacion britanica dins la region. De 1824 a 1826, una guèrra còntra lo reiaume birman s'acabèt per la conquista britanica dau sud de Birmania e son afebliment definitiu fins a sa somission totala en 1885. Dins aquò, aquelei conquistas anavan formar una colonia distinta d'Índia. Puei, a la fin deis annadas 1830, lei fòrças britanicas assaièron de conquistar Afganistan. Pasmens, après quauquei succès, lo còrs expedicionari mandat sus lo territòri afgan foguèt chaplat en 1841 e leis autoritats britanicas deguèron negociar ambé Dost Muhammad. En cambi d'un sostèn financier, acceptèt d'adoptar una politica estrangiera conforma a aquela de Londres. Afganistan èra desenant un estat tampon entre l'Empèri Britanic e l'Empèri Rus. Enfin, entre 1839 e 1849, l'estat dei Sikhs foguèt annexat après una crisi de succession que permetèt ai Britanics d'intervenir dins seis afaires intèrnes. Enfin, fins a 1856, la Companhiá aprofichèt la disparicion d'uneis ostaus princiers indians per annexar seis estats, especialament aqueu d'Aoudh.

Aquela annexion causèt un maucontentament fòrça important au sen deis unitats de cipais qu'èran de soudats indians au servici de la Companhiá. Foguèt renfòrçat per l'introduccion d'un fusiu novèu ambé de cartochas lubrificadas per de graissas animalas impuras tant per lei musulmans que per lei indós. Maugrat una modificacion dei cartochas, la fisança entre militars indians e britanics declinèt. De mai, lo maucontentament foguèt egalament renfòrçat per l'agitacion de la populacion, especialament de l'aristocràcia anciana que s'estimava menaçada per leis annexions de la Companhiá. Enfin, un nombre gròs de cipaies èran originaris de la region d'Aoudh venguda dirèctament dependenta de l'administracion britanica. En mai de 1857, aquò entraïnèt la Revòuta dei Cipaies que s'acabèt solament en 1859. A l'acomençaça dau conflicte, lei revòutats ocupèron Delhi e una partida de la Vau de Ganges. Lei Britanics obtenguèron lo sostèn dei Sikhs e de la màger part dei senhors indians per reprimir l'insureccion e tornar conquistar Delhi en setembre de 1857. Pasmens, lo centre principau de la revòuta, d'ara situat en Aoudh, foguèt solament vencut dins lo corrent de 1858 e de combats se debanèron fins a 1859 dins certaneis endrechs.

Marcada per d'atrocitats dins lei dos camps, aquela guèrra entraïnèt la disparicion de l'Empèri Mogòl e la fin de l'administracion de la peninsula per la Companhiá deis Índias. En vertut de l'India Act de 1858, lo govèrn de Londres s'ocupèt d'ara endavant de dirigir espereu lei possessions britanicas d'Índia.

L'Empèri deis Índias

Après la repression de la Revòuta dei Cipaies, lo govèrn britanic reorganizèt l'administracion de la peninsula e un ministèri especiau ne'n foguèt cargat. Au nivèu politic, un Consèu legislatiu foguèt creat mai aguèt gaire de poder. En revènge, lo ròtle dei foncionaris britanics foguèt renfòrçat. Dins lo domeni militar, lei fòrças armadas presentas dins la region foguèron organizadas entre una armada unicament britanica e una armada unicament indiana e desenant recrutada magerament dins lei regions dau nòrd-èst fidèlas en 1857. Dins lei regions demoradas sota l'autoritat de princes indians, lei Britanics s'ocupèron gaire deis afaires intèrnes. En 1877, la rèina Victòria foguèt coronada emperatritz deis Índias.

Dins la segonda mitat dau sègle XIX, lei fòrças intervenguèron tornarmai dins lei regions frontalieras d'Índia. En 1870, Balochistan foguèt partejat ambé Pèrsia. Puei, en 1878, una guèrra novèla acomencèt en Afganistan per empachar l'installacion d'un rèi favorable ais interès rus. S'acabèt per una victòria britanica que transformèt lo país en protectorat — fòrça autonòm dins la gestion de seis afaires intèrnes — en 1880 maugrat una resisténcia afgana acarnada. La linha Durand foguèt impausada coma frontiera entre l'Índia Britanica e Afganistan.

Lòng dei frontieras nòrd e nòrd-èst, lei frontieras s'estabilizèron tanben durant aqueu periòde. En 1861, Sikkim venguèt un protectorat britanic entraïnant una tièra de guèrras entre Reiaume Unit e Tibet que s'acabèron per la desfacha de Lhassa. Puei, en 1886, Birmania foguèt totalament conquistada. Enfin, en 1910, Botan venguèt tanben un protectorat e en 1914, la linha Mac Mahon foguèt impausada coma frontiera ambé China dins la region d'Assam.

Pasmens, en parallèl d'aqueu renfòrçament de la preséncia britanica, apareguèron lei premiers movements nacionalistas indians a partir deis annadas 1850. La premiera fònt d'aquela emergéncia foguèt lo sistèma universitari destinat ais Indians. Refusats dins l'administracion auta qu'èra reservada ai Britanics, lei diplomats formèron una elèit intellectuala (jutges, mètges...) qu'anava formar la basa d'un movement revendicant l'adopcion de reformas permetent ais Indians de participar ai decisions regardant la politica dau país ò demandant una reduccion dei despensas militaras e certaneis impòsts (especialament aqueu sus lo sau). En 1885, formèron lo Congrès Nacionau Indian qu'assaièt de gropar musulmans e indós. Dins aquò, tre sa fondacion, lo movement nacionalista indian se devesiguèt segon una linha religiosa, especialament dins lei regions onte lei musulmans èran majoritaris.

La segonda fònt foguèt la decision britanica de devesir la region de Bengala entre doas regions distintas en 1904. Aquò causèt de tensions importantas ambé leis indós de la region que venguèron minoritaris dins lei doas zònas novèlas. Un boicòt dei produchs britanics foguèt organizat e de trèbols aguèron luòc entraïnant una repression britanica violenta. En fàcia d'aqueleis eveniments, de corrents radicaus dau Congrès formèron lo New Party que comencèt de desvolopar d'idèas revolucionàrias. En 1907, aquò causèt la scission dau Congrès entre lei doas tendàncias. De son caire, la comunautat musulmana de Bengala fondèt en 1906 una Liga musulmana per defendre la division administrativa novèla. Ansin, quand en 1911, lei Britanics decidiguèron de restaurar l'unitat de Bengala per calmar la situacion, aquela Liga encoratjèt lo maucontentament dei musulmans que revendiquèron un govèrn autonòm (self government) a partir de 1913.

Division de la peninsula indiana en 1939.

Quand la Premiera Guèrra Mondiala (1914-1918), lei nacionalistas indians tant musulmans qu'indós demorèron fidèus a la corona britanica. En cambi, esperavan obtenir lo contentament dei revendicacions d'autonòmia aparegudas dins leis annadas 1900-1910. Un milion de soudats indians foguèron ansin mobilizats sensa dificultat. Pasmens, lei dificultats militaras e economicas de la guèrra aumentèron tornarmai lo maucontentament de la populacion e, en 1919, doas decisions britanicas contradictòrias demeniguèron lo crèdit de Londres. La premiera foguèt l'adopcion de mesuras favorablas a l'autonòmia politica mai la segonda foguèt la confirmacion dei mesuras de seguritat adoptada dins lo corrent de la guèrra. Mohandas Karamchand Gandhi, un avocat vengut un cap major dau movement nacionalista durant lo conflicte, organizèt una grèva nacionala. Dins la region de Pendjab, la tension aumentèt rapidament — que Pendjab aviá mobilizat un nombre important de soudats durant la guèrra — e l'armada tirèt sus una manifestacion pacifica a Amritsar lo 13 d'abriu (379 mòrts, 1 200 bleçats).

En 1920, lo movement se generalizèt e Gandhi capitèt de convéncre leis indós de jónher un movement de desobeïssença iniciat per lei movements musulmans (boicòt dei produchs britanics). Son objectiu èra la reconóissança de l'autonòmia indiana. La non-violéncia ne'n foguèt la regla fins a d'accions terroristas en 1922 que causèron la fin dau movement. Gandhi foguèt arrestat e estremat per leis autoritats colonialas. Pasmens, maugrat sa revirada, aquela campanha aviá permes lo raliment deis elèits indianas au nacionalisme. Per la seguida, après sa liberacion en 1924, Gandhi reorganizèt lo Congrès que revendiquèt oficialament l'independéncia e preparèt una campanha novèla de desobeïssença. Dins aquò, dins lo corrent d'aqueu procès, lei tensions ambé lei musulmans aumentèron tornarmai e leis indós refusèron lei revendicacions presentadas per Muhammad Jinnah. Ansin, en 1930, lei musulmans participèron plus ais accions iniciadas per Gandhi e lei movements indós.

A partir de 1930, après lo començament d'una campanha còntra lo pagament de l'impòst sus lo sau, acomencèt una tièra de conferéncias entre lei movements nacionalistas e lo govèrn de Londres. Pasmens, mau capitèron en causa dau refús de la formacion de collègis electoraus separadas entre lei comunautats qu'èra la revendicacion centrala dei musulmans. En parallèl, lo Reiaume Unit donèt mai de drechs ais Indians e permetèt entre 1919 e 1935 la formacion de govèrns locaus elegits — ai poders e ressorsas limitats — e una aumentacion dau còrs electorau. Leis eleccions veguèron la victòria dau Congrès e la desfacha de la Liga Musulmana. Pasmens, lei govèrns elegits foguèron rapidament accusats de corrupcion e de nepotisme. Ansin, Jinnah poguèt denonciar l'egemonia indoïsta sus aqueleis institucions e la marginalizacion dei musulmans. De mai, en 1930, apareguèt l'idèa de formar dos estats diferents per lei musulmans e leis indós. Aquela idèa, fòrça minoritària dins leis annadas 1930, anava entraïnar lo partiment deis Índias après la Segonda Guèrra Mondiala (1939-1945).

D'efècte, au començament de la guèrra, lei camps diferents assaièron magerament de negociar son sostèn en cambi de concessions britanicas. D'un caire, lo Congrès demandèt una promessa d'independéncia e de son caire, la Liga musulmana demandèt d'asseguranças sus l'avenir dei musulmans. A partir de 1940, aqueleis asseguranças prenguèron pauc a pauc la forma d'una demanda de creacion de dos estats separats dins lo cas d'una independéncia. Lei dificultats britanicas de 1941-1942 causèron una repression importanta dau Congrès mentre que la Liga demorèt passiva aumentant la separacion dei doas comunautats que venguèt quasi definitiva ais eleccions de 1945 quand la Liga averèt la màger part dei sufragis musulmans.

L'independéncia e lo partiment de l'Empèri deis Índias

Partiment de la peninsula indiana en 1947.

Après 1945, lei dificultats economicas britanicas e sa pèrda de poder sus lo continent asiatic après sei desfachas còntra lei Japonés convenquèron lo govèrn de Londres de laissar son independéncia ais Índias. De 1945 a 1947, de negociacions entre Britanics, Indós e Musulmans se debanèron per definir lo procès d'independéncia e l'organizacion futur de la peninsula. Mau capitèron en causa dei divergéncias entre Indós e Musulmans : lei premiers èran partisans d'una direccion centrala ai poders importants mentre que lei segonds èran desirós de crear una mena de cogestion dau país entre lei doas comunautats e de drechs importants per lei províncias (ò au mens per lei províncias musulmanas). Enterin, de violéncias mai e mai grèvas leis opausèron dins certanei regions coma Bengala en 1946. En 1947, d'autrei afrontaments aguèron luòc dins la region de Pendjab onte lei Sikhs s'opausèron a la presa dau poder per la Liga.

Ansin, lei doas comunautats acceptèron finalament l'idèa de fondar dos estats separats e Londres decidèt de fixar la data de l'independéncia au 30 de junh de 1948. Aquò marquèt lo començament de la partença d'unei milions de personas, especialament en Pendjab onte lei Musulmans abandonèron lei regions orientalas e leis Indós e Sikhs lei regions occidentalas. Puei, aquelei movements de refugiats se generalizèron dins la region de Sind, la Vau de Ganges e Bengala. Entre 1947 e 1950, aperaquí quatorze milions de personas migrèron en direccion de l'estat correspondent a sa religion dins de condicions fòrça malaisats. Pasmens, aquela partiment de la peninsula entre lei doas comunautats anava rapidament entraïnar un conflicte per la definicion dei frontieras novèlas.

Division de Cachemire après 1963.

La causa ne'n foguèt la chausida deis estats princes (n'aviá aperaquí 500 en 1947) de raliar un estat ò un autre. Dins la màger part dei cas, aquò se debanèt sensa dificultat vertadiera car lei senhors decidiguèron segon de critèris geografics. Pasmens, tres estats venguèron una fònt de tension. La mens importanta èra lo prince de Hyderabad qu'èra desirós de venir independent e que foguèt annexat per fòrça a Índia (13-18 de setembre de 1948). Mai grèu èra lo cas dau prince de Junagadh que se prononcièt per Paquistan avans l'organizacion d'una revòuta que lo reversèt per Índia. Enfin, la situacion pus perilhosa èra aquela de Cachemire region magerament musulmana dirigida per un prince indó que chausiguèt d'integrar Índia. Enterin, doas insureccions avián començat, especialament dins lei regions vesinas de Paquistan. Lei revoutats refusèron de jónher Índia e de combats comencèron ambé l'armada indiana. En 1948, l'armada paquistanesa venguèt lei sostenir entraïnant la Premiera Guèrra Indopaquistanesa que s'acabèt per lo partiment de facto de Cachemire entre lei dos país que contunian de'n revendicar la totalitat. D'autrei conflictes s'i debanèron en 1965, en 1971, en 1984 e en 1999 sensa resòuvre la situacion e permetre un acòrd frontalier. Au contrari, en 1962, l'ocupacion de certanei partidas dau Cachemire indian per la China Populara compliquèt mai la situacion qu'es totjorn a l'ora d'ara una zòna de tension internacionala majora.

L'Índia independenta

Lo periòde de Jawaharlal Nehru

Après son independéncia, Índia adoptèt una organizacion federala que son organizacion foguèt l'objècte de divèrsei movements populars desirós una autonòmia fins ais annadas 1960 gràcias a la creacion d'estats pròpris. Après l'assassinat de Gandhi, opausat ai mesuras anti-musulmanas, per un extremista indó en 1948, lo govèrn centrau foguèt dominat per Jawaharlal Nehru fins a sa mòrt en 1964. Adoptèt una politica d'inspiracion laïca, egalitària e socialista que li permetèt de marginalizar leis oposicions dei partits politics indós ò liberaus. Dins lo domeni economic, una planificacion economica moderada permetèt de favorizar lo desvolopament dau potenciau industria dau país.

Enfin, dins l'encastre de la Guèrra Freja, Nerhu aprofichèt l'importància estrategica d'Índia per establir de bònei relacions ambé l'Union Sovietica e leis Estats Units. Anticolonialista, lo govèrn indian negocièt tanben ambé França lo restacament dei cinc comptadors francés que se debanèt de 1949 a 1954. En revènge, lo Portugal de Salazar refusèt de balhar l'Índia Portuguesa entraïnant una guèrra brèva en 1961 que s'acabèt per una annexion aisada d'aquelei territòris. De mai, una autra dificultat diplomatica — pus importanta — apareguèt après la formacion de la China Comunista que capitèt d'unificar China per lo premier còp dempuei lo decès de Yuan Shikai en 1916. Òr, lo govèrn chinés novèu refusèt de reconóisser la frontiera sinoindiana traçada per lei Britanics entraïnant de tensions importantas lòng d'Imalaia e una guèrra en 1962 dins lo nòrd de Cachemire. Aquò entraïnèt un raprochament entre China e Paquistan d'un caire e entre l'URSS e Índia d'autre caire.

Lo periòde d'Indira Gandhi

Invasion de Paquistan Orientau per l'armada indiana e lei nacionalistas bangladeshis en 1971.

A la mòrt de Jawaharlal Nehru, lo govèrn indian foguèt rapidament dominat per sa filha Indira Gandhi, premier ministre de 1966 a 1977 puei de 1980 a 1984. Adoptèt una politica d'inspiracion socialista ambé mai d'una nacionalizacion que causèt una scission au sen dau Congrès Nacionau Indian a la fin deis annadas 1970 entre leis alas senèstra e drecha. En 1971, Indira Gandhi averèt leis eleccions a la tèsta de l'ala senèstra. Puei, totjorn aquela annada, sostenguèt lei nacionalistas bangladeshis dins sa lucha independentista còntra Paquistan. Aquò entraïnèt la Tresena Guèrra Indopaquistanesa que s'acabèt per una desfacha de Paquistan e per l'independéncia de Bangladèsh après l'invasion rapida de Paquistan Orientau per l'armada indiana (3 - 16 de decembre de 1971).

Pasmens, a partir de 1975, una crisi economica comencèt de demenir lo prestigi dau govèrn e causèt d'agitacions au sen dau país. Una coalicion politica fòrça importanta — dei maoïstas ai conservadors — se formèt per demandar la demission d'Indira Gandhi. Aquela darriera refusèt, arrestèt lei caps principaus de l'oposicion, proclamèt l'estat d'urgéncia e adoptèt una tièra de reformas en favor dei classas popularas e mejanas. Lei resultats foguèron inicialament favorables mai la crisi tornèt rapidament e, en genier, Gandhi deguèt restaurar leis institucions democraticas puei organizar d'eleccions averats per son ancian rivau au sen dau Congrès Morarji Desai que venguèt cap dau govèrn de 1977 a 1980. Pasmens, sa politica mau capitèt de resòuvre la crisi economica e leis eleccions de 1980 s'acabèron per una victòria novèla d'Indira Gandhi. Deguèt faciar de movements populars dins lo nòrd-èst dau país, especialament dins la region de Pendjab. Lei 3 e 6 de junh de 1984, un assaut còntra lo Temple d'Aur d'Arimtsa ocupat per d'insurgents separatistas sikhs causèt de centenaus de mòrts. Lo chaple aguèt de repercussions prefondas dins la societat indiana e causèt l'assassinat d'Indira Gandhi lo 31 d'octòbre de 1984 per dos de sei gardacòrs sikhs.

La fin de la dominacion politica dau Congrès e la liberalizacion economica

Après la mòrt d'Indira Gandhi, son fiu Rajiv Gandhi li succediguèt coma cap dau govèrn fins a sa demission en 1989. Vengut rapidament impopular perdiguèt leis eleccions electivas de 1989 que foguèron averadas per l'oposicion menada per lei nacionalistas indós dau BJP. Foguèt per la seguida assassinat en 1991 per lei Tigres Tamols après l'intervencion de l'armada indiana dins la Guèrra Civila de Sri Lanka de 1987 a 1990. Son periòde marquèt lo començament de la liberalizacion economica d'Índia que foguèt contuniada per lo Bharatiya Janata Party (BJP). Aqueu partit dominèt la politica indiana fins a sa desfacha electorala de 2004 que veguèt lo retorn dau Congrès au poder. Dempuei leis annadas 1990, lo país conois una creissença economica importanta e es vengut una poissança economica important au nivèu mondiau.

Organizacions politica e territòriala

Organizacion generala

Lo Secretariat Building, a New Delhi, sèti dels burèus del govèrn.

L'organizacion politica d'Índia es definida per la constitucion adoptada en 1949-1950. Lo país es una republica parlamentària federala amb una separacion dei poders entre lei brancas executiva, legislativa e judiciària. Son sistèma es fòrça inspirat per lo modèl britanic que foguèt a l'origina dei premiereis institucions indianas après la Premiera Guèrra Mondiala. En causa de la natura federala de l'estat indian, lei poders executiu e legislativa son despartits entre lo govèrn centrau e leis autoritats localas que gardan son autonòmia sus certanei questions. En revènge, lo poder judiciari es pus centralizat e dirigit a la fin finala per d'institucions centralas.

Segon la Constitucion, lo president d'Índia es lo cap formau dei tres poders e dei fòrças armadas. Pasmens, son ròtle es subretot onorific car lo president pòu pas utilizar sei poders sensa l'acòrd dau cap dau govèrn. Aquò permet d'assegurar la separacion dau poder e lo foncionament d'institucions democraticas. Lo president es elegit per un mandat de cinc annadas per un collègi electorau especiau gropant lei membres dau poder legislatiu e de representents deis estats e dei territòris de l'Union. Existís tanben un vicepresident cargat de remplaçar lo president en cas de necessitat.

La vida politica es regida per un sistèma multipartit format de sièis partits nacionaus e de mai de 40 partits regionaus principaus. ei dos pus importants son lo Congrès Nacionau Indian (INC) e lo Partit Bhartiya Janata (BJP) que dominan lo govèrn centrau dempuei l'independéncia. Lo premier es generalament considerat coma un partit sociaudemocrata laïc favorable ai castas bassas e intermediaris. Lo segond es puslèu considerat coma un partit conservador religiós favorable ai castas autas. Dos elements, lo nacionalisme indian e lo liberalisme economic, son comuns a la màger part dei partits pus importants dempuei l'independéncia per lo premier e leis annadas 1990 per lo segond.

Poder legislatiu

Lo poder legislatiu es lo poder principau deis institucions indianas. Es tengut per lo Parlament d'Índia qu'es devesit entre una chambra auta e una chambra bassa. La premiera es lo Conseu deis Estats (Rajya Sabha) que tèn 233 elegits au sufragi indirèct per un mandat de sièis ans e 12 membres nomats dirèctament per lo President. La segonda es dicha Conseu dau Pòble (Lok Sabha) e es compausada de 543 elegits au sufragi universau per un mandat de cinc ans e de 2 membres dirèctament nomats per lo President. Au contrari dau Conseu deis Estats, lo Conseu deis Estats pòu èstre dissòut per lo President.

Lei doas chambras an un poder identic franc dei questions financieras que son finalament copadas per lo Conseu dau Pòble. Dins lo cas d'un desacòrd dins un autre domeni, s'organiza una reünion dei doas chambras per trobar una solucion.

Poder executiu

Lo poder executiu es tengut per lo Conseu dei Ministres. Es dirigit per lo Premier Ministre d'Índia qu'es nomat per lo President e es generalament eissit dau partit majoritari au Conseu dau Pòble. Leis autrei ministres son tanben designats per lo President après proposicion dau Premier Ministre. La chausida dei ministres se fa entre lei membres dau Parlament.

Poder judiciari

Lo poder judiciari es dirigit per la Cort Suprèma d'Índia qu'es compausat d'un jutge en cap e de 25 jutges deignats per lo President. Après una lucha lònga dins leis annadas 1950-1970, aquela Cort es venguda independenta e a lo poder de verificar la conformitat constitucionala dei leis adoptadas per lo Parlament, compres lei reformas constitucionalas. Es tanben venguda l'arbitre dei relacions entre lo govèrn centrau e leis estats. Enfin, es la darriera juridiccion dau sistèma judiciari indian après lei Corts Autas deis Estats.

Au sen deis estats, la justícia es dirigida per una Cort Auta que fonciona coma una cort d'apèu e una premiera instància per jutjar leis afaires pus grèvas coma lei violacions dei drechs fondamentaus dei ciutadans. Lo nivèu inferior es tengut per lei tribunaus de districte que son cargats deis afaires criminaus pus grèvas. Puei, se troba de tribunaus civius de juridiccion plena que s'ocupan deis afaires criminaus levat dei cas de murtre. Enfin, au nivèu pus locau de la justícia indiana, se situa de tribunaus separats per leis afaires criminaus e civius.

Simbòls nacionaus

Lo drapèu d'Índia foguèt adoptat lo 22 de julhet de 1947. Es inspirat per lo drapèu dau Congrès Nacionau Indian. Es format de tres bendas orizontalas de largor egala : safran que representa lo coratge per la benda superiora, blanca que representa la veritat e la patz per la centrala e vèrda que representa la fe e la cortesiá per l'inferiora. Au centre, se troba, una ròda blava dicha Chakra d'Ashoka.

L'emblèma es inspirat d'un capitèu antic dau rèine d'Ashoka situat a Sarnath. Foguèt adoptat lo 26 de genier de 1950. La devisa dau país es « Satyameva jayate » que significa en occitan « Solament la vertat trionfa ». Enfin, l'imne nacionau es dich Jana Gana Mana que foguèt adoptat lo 24 de genier de 1950 a partir d'un cant escrich en 1911 per Rabindranath Tagore.

• 
  Drapèu d'Índia.
• 
  Emblèma d'Índia.
• 
  Lo capitèu de Sarnath en 1911.

Organizacion territòriala

Índia es constituida de 28 estats e 8 territòris de l'Union. Totei leis estats, e lei dos territòris de Pondicherry e lo Territòri Nacional de la Capitala Delhi, an elegits de legislaturas e de govèrns sus lo modèl britanic de Westminster dotats d'una autonòmia importanta per de questions coma la seguritat, la santat publica, la cultura, l'agricultura ò la gestion de l'aiga. Dins certanei cas coma de trèbols important ò l'impossibilitat de formar un govèrn après una eleccion, lo govèrn federau pòu suspendre lo poder de l'autoritat locala. La direccion dei cinc autrei territòris de l'Union es centralizada ambé d'administradors designats. En 1956, gràcias au States Reorganisation Act, leis estats foguèron formats sus de basas lingüisticas. Dempuei, aquela estructura es demorada largament incambiada. Cada estat ò territòri de l'Union es devesit en districtes administratius. Lei districtes son a son torn devesits en tehsils e eventualament en vilatges. Lo 29en estat, Telangana, es a se crear en 2013.

Los estats e territòris de l'Union

Estats:

Andhra Pradesh Arunachal Pradesh Assam Bihar Chhattisgarh Goa Gujarat

Haryana Himachal Pradesh Jharkhand Karnataka Kerala Madhya Pradesh

Maharashtra Manipur Meghalaya Mizoram Nagaland Odisha Panjab

Rajasthan Sikkim Tamil Nadu Telangana Tripura Uttar Pradesh Uttarakhand Bengala Occidental

Territòris de l'Union:

Illas Andaman e Nicobar Chandigarh Dadra e Nagar Haveli e Daman e Diu Jammu e Cashmir Ladakh Lakshadweep Delhi (Territòri de la Capitala Nacionala) Pondicherry

Afaires estrangiers e defensa

Afaires estrangiers

Índia es reconguda a l'ora coma una poissança asiatica majora e una poissança mondiala emergenta. Fa partida de l'ONU, dau Movement dei Non Alinhats e revendica un sèti de membre permanent au Conseu de Seguritat de l'ONU (coma Alemanha, Brasil, Japon). Dempuei la liberalizacion de son economia dins leis annadas 1990, lo govèrn indian assaia tanben de desvolopar sei relacions ambé d'organizacions coma l'Union Europèa (UE) e l'Associacion dei Nacions dau Sud-Èst Asiatic (ASEAN). De liames son tanben en cors de formacion ambé leis Estats Units d'America, especialament dempuei leis atempats de 2001.

Dins aquò, leis afaires estrangiers indians son totjorn marcats per de conflictes frontaliers ambé Paquistan, China e Bangladèsh. Lo pus important es aqueu de Cachemire ambé Paquistan que sa possession es revendicat per lei dos estats. A ja entraïnat quatre conflictes majors entre Índia e Paquistan e tanben divèrseis insureccions localas còntra l'armada indiana. Maugrat de negociacions regularas, lei dos estats son totjorn enemics e gardan de fòrças importantas lòng de sa frontiera comuna.

La question frontaliera ambé China es tanben un problema regular que causèt una guèrra en 1962 e d'escaramochas frontalieras en 1967 e en 1987. Pasmens, dempuei leis annadas 1990, Delhi e Pequin an començat de reglar lei questions pus simplas laissant lei ponchs pus malaisats per de negociacions ulterioras. Ansin, s'un reglament definitiu sembla encara gaire probable, la tension a fòrça demenit entre lei dos estats. Enfin, lo darrier conflicte frontalier opausa Índia a Bangladèsh a prepaus dau traçat fòrça complèx dau limit entre lei dos país (176 enclavas). D'escaramochas se debanèron en 2001 entraïnant la dubertura de negociacions per reglar aquela question.

Fòrças armadas

Índia es un estat possessor de l'arma nucleara e fa partida dei poissanças militaras mondialas pus importantas. D'efèct, en 2013, sei fòrças regularas alinhavan 1 325 000 militars (3^en reng mondiau) amb un budget de 46,1 miliards de dolars (8^en reng mondiau). Son organizadas en tres brancas principalas que una fòrça terrèstra, una fòrça aeriana e una fòrça navala. Existís de fòrças paramilitaras (certaneis unitats especialas de doana, milícias localas cargadas de luchar còntra una guerilha...) fòrça importantas de mai d'un milion d'òmes. Enfin, lo país a una tradicion militara lònga e son armada conoguèt un nombre important de conflictes majors dempuei l'independéncia dau país especialament còntra Paquistan, China e de guerilhas intèrnas.

L'arma nucleara indiana foguèt desvolopada dins leis annadas 1960-1970 après la desfacha de 1962 còntra China. Lo premier assai capitat aguèt luòc en 1974 mai un arsenau permanent foguèt creat solament a partir de la fin deis annadas 1990. Son nombre d'ogivas es estimat entre 80 e 100. A l'ora d'ara, lei vectors principaus son de missils mai divèrseis avions indians son capables de menar una ataca nucleara. Se desvolopa tanben de sosmarins equipats de missils nuclears.

Lei fòrças terrèstras gropavan 1 129 000 militars qu'èran organizats au sen d'unitats importantas (37 divisions e 37 bregadas independentas). Seis equipaments principaus se compausavan de 1 200 carris de combat, de mai de 3 600 veïculs blindats e de mai de 2 500 sistèmas d'artilhariá. Èran en cors de modernizacion (adopcion en cors dau T-90 rus) ambé l'introduccion progressiva d'armaments de darriera generacion. Pasmens, la màger part èra encara de segonda generacion. Enfin, l'armada indiana dispausava tanben d'uneis equipaments ancians gardats en resèrva (T-55...).

Lei fòrças aerianas gropavan 127 000 militars qu'èran tanben organizats au sen d'unitats importantas (47 escadras). Èran equipats de 1 370 avions que son eissits de diferentei generacions (Sukhoi Su-30MKI, Mirage 2000, Mig-29, Mig-21...). D'assais e de negociacions son en cors a l'ora d'ara per comprar d'avions pus modèrnes (probablament de Dassault Rafale francés).

Enfin, lei fòrças navalas gropavan 58 000 militars e alinhavan 86 naviris de superficia (en particular, 1 pòrta-avions, 1 naviri de transpòrt amfibí, 8 destroièrs, 15 fregatas e 24 corvetas), 14 sosmarins d'ataca (1 de propulsion nuclear, 13 de propulsion convencionala) e divèrsei naviris de sostèn. Uneis unitats importantas son en cors de produccion coma de pòrta-avions. Pasmens, maugrat lo desvolopament de naviris locaus, la màger part deis unitats principalas de la flòta indiana son de naviris de la fin de la Guèrra Freja comprats ò arrendats.

Conflictes en cors

Índia es lo teatre de tres conflictes intèrnes ancians dins lei regions de Cachemire, d'Assam e dins l'èst de la peninsula. Lo premier es l'insureccion de Cachemire que comencèt en 1989. Opausa de grops islamistas, sovent sostenguts per Paquistan, ai fòrças indianas. Son intensitat despend dau sostèn paquistanés e de l'evolucion deis autrei frònts implicants lei movements islamistas dins la region (Afganistan, nòrd de Paquistan...). Pasmens, dempuei 2000, la baissa de l'ajuda paquistanesa a entraïnat la dubertura de negociacions ambé lei grops pus moderats e, maugrat quauquei subersauts de violéncia, aqueu conflicte es en cors de reglament.

Lo segond comencèt en 1964 dins la region isolada d'Assam. Opausèt e opausa totjorn dins certanei regions de grops separatistas variats (en 2002, existiá 16 guerilhas de remarca dins la region) que sei revendicacions van de la formacion d'un estat sobeiran d'Assam au renfòrçament d'autonòmias localas. De liames complèxs se son estats formats entre lei movements pus importants dins lo corrent dei combats. Lei combats son episodics e l'intensitat dau conflicte es considerada coma bassa ambé 5 300 tuats entre 2005 e 2013 (3 000 insurgents, 2 000 civius, 300 soudats e policiers indians). Pasmens, de cas regulars de violacion dei drechs de l'òme son una fònt de contuniacion de la guèrra.

Enfin, lo tresen conflicte es lo pus actiu a l'ora d'ara. Acomencèt en 1967 e opausa la rebellion maoïsta naxalita au govèrn centrau. Lei zònas d'activitat principalas de la guerilha son l'èst de la peninsula indiana, especialament a l'entorn dei vilas de Hyderabad e de Calcuta. Militarament, es tanben lo pus equilibrat car la guerilha a demostrat mai d'un còp d'organizar d'emboscadas ò d'attemptats saunós còntra l'armada ò lo govèrn. Per exemple, en 2010, 76 policiers foguèron tuats per sospressa a Dantewada ò en 2013, 24 caps dau Congrès Nacionau Indian, compres un ancian ministre, foguèron tanben tuats dins la Vau de Darbha. L'armada, la polícia e de milícias paramilitaras son cargadas de la repression de l'insureccion e un esfòrç important es en cors dempuei 2005. Pasmens, la pauretat persistenta dei regions tocadas per la guèrra representa un aliat important de la guerilha. De mai, coma en Assam, dins certaneis endrechs, d'atrocitats comesas per lei fòrças centralas renfòrçan lo sostèn a la rebellion.

Economia

De veire: Economia d'Índia.
Índia ten la 4^ena economia del mond per òrdre d'importància.

L'economia d'Índia èra en 2007 la 12^a economia mondiala amb un PIB de 1 171 miliards de dolars. Pasmens, en foncion dau PIB de paritat de poder de crompar, ocupava lo 4^en reng mondiau. Aquò representava respectivament de PIB per abitant de 950 $/ab e de 2 740 $/ab. Lo revengut nacionau es donc fòrça feble e Índia demora marcada per una pauretat (33% de la populacion èra en dessota dau lindau de pauretat segon la definicion de la Banca Mondiala) e d'inegalitats importantas. L'autra caracteristica d'aquela economia es sa creissença auta dempuei leis annadas 1990 (per exemple 9% entre 2005 que permet au país de faire partida dei poissanças economicas emergentas.

Sector primar

Industria e ressorsas naturalas principalas d'Índia.

L'agricultura indiana representava en 2012 17,4% dau PIB e ocupava 53% de la man d'òbra. Es organizada segon un modèl de tenements fòrça pichons d'una superficia mejana mesurada a 1,55 ectaras en 1995. Permet d'assegurar la demanda alimentara de basa dau país. Lei culturas principalas son de ris (2^en reng mondiau), de blat (2^en reng mondiau) e de milh (1^èr reng mondiau). Pasmens, se fau tanben notar l'existéncia de produccions importantas de bovins (1^èr reng mondiau), de lach (1^èr reng mondiau), de nòse de cajo (1^èr reng mondiau), de nòse de cocò (1^èr reng mondiau), de tè (1^èr reng mondiau), de bananas (1^èr reng mondiau), de gengibre (1^èr reng mondiau), de pebre negre (1^èr reng mondiau), de canas de sucre (2^en reng mondiau), cauchó naturau (3^en reng mondiau), de coton (3^en reng mondiau), d'ovins (3^en reng mondiau), de tabac (3^en reng mondiau), de sorgò (3^en reng mondiau), de trufa (3^en reng mondiau), de sòja (5^en reng mondiau), de liòsa (5^en reng mondiau), de gròs blat (6^en reng mondiau) e de divèrseis espècias.

Leis exportacions agricòlas principalas dau país son de cerealas, de tè, de fruchs e d'èrbas. Son magerament destinats ais Estats Units d'America, ai país d'Orient Mejan e a de país asiatics (especialament Japon e Bangladèsh). Leis importacions principalas regardan d'òlis alimentaras que vènon principalament d'Indonesia e d'Argentina. Lei nòses de cajo son un cas especiau car de quantitats importantas son importadas puei tornadas exportar après descloscatge.

Índiatèn de ressorsas minieras importantas que permetián en 2010 la produccion de 79 mineraus diferents, en particular de fèrre (4^en reng mondiau), de manganès, de mica, de baucita (4^en reng mondiau), de carbon (3^en reng mondiau), de coire, de cròmita, d'amiant, de fluorita, de gip, d'òcra, de fosforita e de silici.

Sector segondari

En 2012, lo sector industriau indian representava 26,1% dau PIB e emplegava 19% de la populacion activa. Dempuei la liberalizacion economica acomençada dempuei 1991, lo sector a conegut une creissença importanta gràcias ai salaris febles de sa man d'òbra e a son nivèu relativament aut de formacion. Pasmens, dèu tanben faciar la concuréncia d'autrei país presentant d'avantatges similars, especialament aquela de China qu'es la premiera poissança industriala mondiala. En 2012, sei domenis d'activitat principaus èran l'industria tèxtila, la quimia pesuca, l'industria agròalimentara, la siderurgia, la produccion d'equipaments de transpòrt (magerament automobil), lo rafinatge d'idrocarburs, la produccion de maquinas, l'industria informatica e la produccion de medicaments.

Sector terciari

En 2011, lo sector terciari representava 56,5% dau PIB e 28% deis emplechs de l'economia indiana. Conois una creisseça fòrça importanta dempuei leis annadas 1990 (7% en 2008 per exemple). Es dominat per lo sector marchand e per lo torisme que representavan respectivament 15% e 6,3% dau PIB indian. Lei servicis informatics èran tanben un sector important (aperaquí 1% deis emplechs mai una creissença importanta e regulara).

Cultura

L'art aguèt una plaça majora dins l'Istòria indiana e la dubertura de la peninsula ai cambis ambé lei regions vesinas permetèt lo desvolopament de formas variadas segon leis epòcas gràcias a l'adopcion d'elements grècs, iranians, romans, islamics... Leis òbras indianas avián sovent de preocupacions religiosas dirèctas (temples) ò indirèctas (respèct de prescripcions religiosas dins sa realizacion). D'efèct, mai d'un tèxte religiós indian ancian tracta de l'art e li donèt un quadre teoric basat sus lo respèct de l'òrdre e de l'armonia establida per lo ò lei dieus. Aquò aguèt per consequéncia de limitar la personalisacion deis òbras mai permetèt l'emergéncia d'uneis escòlas artisticas, de còps fòrça individualizadas, dins l'encastre de la diversitat religiosa de la peninsula.

Divèrsei periòdes artistics se pòdon definir per l'Índia anciana. Lei principaus son lo periòde classic (sègles III-IX), lo periòde medievau (sègles VIII-XVI), lo periòde islamic (sègles XIV-XVII segon lei regions) e lo periòde mogòl (sègles XVI-XVIII). Pasmens, se pòu tanben definir de periòdes pus ancians, en particular dins lo corrent dei sègles d'emergéncia de l'art classic (sègle III avC - sègle III), ò de distincions au sen d'un periòde segon de critèris cronologics ò geografics.

Dempuei lo sègle XIX e l'emergéncia dau sentiment nacionalista indian, Índia acomencèt de participar ai cambis culturaus internacionaus e adoptèt en particular l'art dau cinèma que prenguèt una plaça importanta au sen de la produccion artistica dau país.

Arquitectura

L'arquitectura fa partida deis arts indians pus ancians e conoguèt donc diferentei formas dins lo corrent de son existéncia. Se formèt a partir de la civilizacion de la Vau d'Indus que desvolopèt d'esquèmas rigorós d'organizacion dei centres urbans. A partir dei periòdes Maurya e Gupta, i foguèt apondut de preocupacions religiosas e comencèt la bastida de complèxs religiós bodistas importants (temple de Sanchi). Puei, apareguèt a partir dau sègle X, d'ensems religiós indós (temples de Chennakesava, de Hoysaleswara ò de Kesava). Après l'arribada dei musulmans, s'adoptèt de formas novèlas inspiradas per l'art islamic. Leis òbras pus famós d'aquel estil son aquelei dau periòde mogòl coma lo Taj Mahal ò lo Palais Umaid Bhawan. Après l'instauracion de la colonizacion britanica, de formas europèas foguèron tanben introduchas au sègle XIX dins l'arquitectura indiana (gara Chhatrapati Shivaji Terminus). Enfin, dempuei lo sègle XX, l'arquitectura adoptèt d'estils novèus fòrça inspirats per lei constrenchas d'amenatjament urban dins de zònas fòrça pobladas (Temple de Lotus, quartier d'afaire de Nariman).

• 
  Cròtas d'Ellora (sègles V-X).
• 
  Temple de Sanchi (sègle III avC - sègle XII).
• 
  Temple de Hoysaleshvara (sègle XII).
• 
  Taj Mahal (sègle XVII).
• 
  Gara Chhatrapati Shivaji Terminus (fin dau sègle XIX)
• 
  Temple de Lotus (fin dau sègle XX).
• 
  Bastiments modèrnes dau quartier de Nariman (fin dau sègle XX).

Esculptura

L'esculputura aguèt una importància gròssa durant lei periòdes antic e classics de l'art indian tre la civilizacion d'Indus. L'influéncia grèga i foguèt majora a partir dau sègle III avC. Divèrsei matèrias foguèron utilizadas segon lei regions (bronze, argiela, estuc... etc.). Entre lei sègles IV e VI, l'Empèri Gupta desvolopèt una escultura fòrça delicata que venguèt la fònt d'ornaments au sen de l'arquitectura bodista ò indó dau periòde classic. Per la seguida, l'art estatuari indian contunièt d'utilizar de formas delicatas, especialament dins lei regions sud.

• 
  Esculptura de bronze de la civilizacion de la Vau d'Indus (milleni III avC).
• 
  Pielon d'Ashoka (sègle III avC).
• 
  Esculptura dau periòde Gupta (sègle V).
• 
  Esculptura dins lo complèx dei Cròtas d'Ellora (sègles V-X).
• 
  Esculptura bodista dau periòde medievau (sègle XI).
• 
  Bronze de l'estat Chola (sègle XI).

Pintura

La pintura indiana apareguèt, coma son arquitectura ò son art estatuari, avans lo periòde de la civilizacion de la Vau d'Indus. Lei vestigis pus vièlhs coneguts a l'ora d'ara datan de 5 500 avC (Bhimbetka). Son desvolopament contunièt durant lei sègles seguents e la literatura bodista depinta mai d'una illustracion pintada situada dins lei palais de l'aristocràcia ò lei complèxs religiós de la peninsula (Cròtas d'Ajanta). Unei manuscrits d'aqueu periòde èran tanben ornats de dessenhs pintats. Coma per lo rèsta de l'art indian ancian, lei tematicas principalas èran d'òrdre religiós. Per la seguida, au sègle XVII, après leis invasions musulmanas e l'instauracion de l'Empèri Mogòl, la pintura indiana adoptèt de tecnicas e d'influéncias iranianas. Puei, au sègle XIX, foguèt lo torn de la pintura europèa, especialament britanica, d'apondre d'influéncias novèlas a la pintura indiana. Enfin, au sègle XX, la pintura indiana adoptèt divèrseis influéncias internacionalas e acomencèt de diversificar lei tematicas de seis òbras que son plus solament d'inspiracion religiosa.

• 
  Pinturas de Bhimbetka (milleni VI avC).
• 
  Pinturas dins lei Cròtas d'Ajanta (sègle V).
• 
  Pintura realizada dins la region de Mysore realizada au començament dau periòde coloniau.
• 
  Pintura dau periòde mogòl (sègle XVII).
• 
  Pintura indiana de la segonda mitat dau sègle XIX.

Literatura

La literatura indiana apareguèt durant l'Antiquitat anciana ambé la formacion progressiva dei tèxtes religiós indós coma lei Veda. En causa de la superficia estentuda de la peninsula e dau nombre important de lengas diferentas, aquela literatura presenta une diversitat gròssa, especialament a partir dau sègle X. Lo periòde coloniau introduguèt l'anglés coma lenga de literatura qu'es totjorn fòrça utilizat. Au sègle XX, la literatura indiana venguèt un movement internacionau major ambé mai d'un autor de reputacion mondiala coma Salman Rushdie, Anita Desai, Amitav Ghosh, Vikram Seth, Arundhati Roy, Vijay Singh, Tarun Tejpal, Rohinton Mistry...

Cinèma

Índia es lo premier productor mondiau de film, especialament gràcias a l'industria cinematografica de la region de Bombai que realiza unei centenaus de films (magerament en indi) cada annada. Pasmens, d'autrei centres existission amb una produccion en indi ò dins una autra lenga. La màger part d'aquela produccion es destinat a una esplecha comerciala corta e rapida. Pasmens, i a tanben de film d'autor e mai d'un autor indian a averat de prèmis internacionaus prestigiós coma Mira Nair.

Musica e dança

La musica indiana apareguèt au milleni I avC segon lei conoissenças arqueologicas actuala. Es fòrça diversificada en causa dau nombre important de tradicions diferentas entre lo nòrd e lo sud de la peninsula. Per de rasons similaras, unei danças tradicionalas diferentas existisson sus lo territòri indian.