Vejatz lo contengut

Civilizacion de la Vau d'Indus

Aqueste article es redigit en provençau.
Un article de Wikipèdia, l'enciclopèdia liura.

Vestigis de Mohenjo-daro, una deis aglomeracions pus importantas de la civilizacion de la vau d'Indus.

La civilizacion de la Vau d'Indus fuguèt una civilizacion antica que se desvolopèt lòng d'Indus dins lo nòrd-èst de la Peninsula Indiana. Se formèt a partir de vilatges neolitics apareguts a l'entorn de Mehrgarh vèrs 5000 avC que difusèron l'utilizacion de l'agricultura dins la region. Existiguèt d'aperaquí 2500 a 1900 avC. Dins lo corrent de son desvolopament, diversifiquèt sei produccions agricòlas, realizèt de progrès artesanaus nombrós, inventèt la sieuna escritura e participèt a divèrsei rets comerciaus ambé d'autrei civilizacions. Sei centres urbans principaus èran Mohenjo-daro, Harappa, Dholavira e Kalibangan.

Lei causas dau declin e de sa disparicion son mau conegudas. L'ipotèsi pus anciana èra una destruccion causada per de migracions de pòbles arians. Pasmens, a l'ora d'ara, aquela ipotèsi es venguda mens populara dins la comunautat scientifica. En plaça, apareguèt d'ipotèsis basadas sus una disparicion entraïnada per de cambiaments climatics causant una crisi agricòla. Una autra possibilitat estudiada es un cambiament major de l'idrografia de la vau d'Indus entraïnant un assecament de certanei regions. Una combinason d'uneis ipotèsis es tanben possibla.

Istòria

[modificar | Modificar lo còdi]

Originas e formacion

[modificar | Modificar lo còdi]

La vau d'Indus e sei regions vesinas es un centre ancian de civilizacion agricòla. Tre 6500 avC, una cultura d'aqueu tipe èra establida a l'entorn de Mehrgarh. Lei vestigis mòstran tanben un mestritge dau norrigatge d'espècias probablament importadas d'Orient Mejan e adaptadas ai condicions localas. L'utilizacion de la terralha es atestada dempuei au mens 5500 avC. Lei populacions a l'origina dei premiers sites semblan d'èsser indigènas mai de liames amb Mesopotamia e Iran explicarián la difusion de tecnicas conegudas pus a l'oèst. Puei, aquelei populacions indigèns agricòlas aurián colonizat l'ensemble de la vau d'Indus[1][2][3].

A la fin dau milleni V avC, de culturas regionalas apareguèron dins la vau. Aqueu periòde durèt fins au milleni III avC. Veguèt lo desvolopament dei comunautats agricòlas e la mesa en plaça progressiva de centres protourbans[4]. Mehrgarh contunièt de demorar un site important durant aquela epòca e sa superficia agantèt 180 ectaras entre 4300 e 3500 avC. Son integracion dins de rets marchands iranians explica probablament aquela prosperitat[5]. Puei, apareguèt dins d'autrei regions de la vau una arquitectura monumentala[6].

Au sud, l'importància de l'agricultura sembla mens importanta car la pesca permetiá d'obtenir de quantitats importantas de peis. Pasmens, es pas inexistenta e l'arquitectura conoguèt tanben d'evolucions que permetèron de construccions pus sofisticadas. De similituds au nivèu de la produccion de terralha mòstran tanben de liames amb lei regions istoricas de desvolopament agricòla[7]. La meteissa evolucion es observada au nòrd en Panjab mai son començament es leugierament pus tardiu[8].

La civilizacion de la vau d'Indus

[modificar | Modificar lo còdi]

L'integracion dei culturas « regionalas »

[modificar | Modificar lo còdi]

Entre 3200 e 2600 avC, lei culturas « regionalas » de la vau d'Indus s'integrèron pauc a pauc per formar un ensemble culturau unic. En particular, lei terralhas fabricadas dins la region venguèron mai e mai similaras[9][10]. Durant aqueu periòde, lei centres urbans venguèron pus importants e d'autoritats capables d'organizar de trabalhs planificats apareguèron, especialament a Kot Diji, Harappa, Rehman Dheri e Kalibangan. Certanei sites mòstran tanben l'existéncia de zònas dedicadas a l'artesanat. De cambis marchands entre lei centres principaus son atestats per la descubèrta de produchs litoraus dins lei vestigis d'Harappa[11].

La transicion entre aqueu periòde d'integracion dei culturas regionalas e aqueu de la civilizacion de la vau d'Indus ela meteissa presenta de signes de crisi. D'efiech, certanei sites mòstran de traças de destruccion violenta (Kot Diji e Gumla). D'autrei sites importantas mòstran de discontinuïtats (Kalibangan, Balakot, Nausharo e Harappa) que son probablament lo signe de movements importants de populacion. Enfin, d'un biais pus radicau, de vilas foguèron abandonadas. Pasmens, a l'opausat, de ciutats novèlas foguèron fondadas sus un territòri pus estendut que lei territòris dei culturas regionalas integradas au sen de la civilizacion de la vau d'Indus[12][13].

Lo periòde matur

[modificar | Modificar lo còdi]
Extension de la civilizacion de la Vau d'Indus durant lo periòde matur.

De 2600 a 1900 avC, la civilizacion de la vau d'Indus constituïguèt un ensemble culturau unificat major dins la region. Durant lo premier sègle d'aqueu periòde, conoguèt un important procès de creissença que menèt a l'emergéncia – e de còps a la fondacion – de plusors aglomeracions importantas (Mohenjo-daro, Ganweriwala, Harappa...) e d'un ret de vilas « mejanas » (Lothal, Kalibangan, Chanhu-daro...). Lei factors aguent permés un tau desvolopament son desconeguts[14]. La cronologia precisa de l'istòria de la zòna es tanben mau segura. A son extension maximala, la civilizacion de la vau d'Indus s'estendiá sus un territòri anant d'un a tres milions de quilomètres carrats e èra intrada en contacte amb d'autrei culturas desvolopadas en Balochistan, en Afganistan e en Índia. De mai, dins aquelei regions « frontalieras », i a de vestigis de sites mostrant de trachs culturaus originaris de la vau d'Indus e de sites presentant a l'opausat de trachs indigèns[15][16].

Lei vestigis materiaus entre lei diferents sites mòstran de cambis importants e de rompeduras a respècte de l'epòca d'integracion en matèria de planificacion urbana, de metòdes de construccion, de rets idraulics, d'amainatjaments urbans, d'estandardizacion dei materiaus de construccions, d'estandardizacion dei pes e mesuras, d'estandardizacion de la produccion de terralha, d'unificacion de l'escritura e d'unificacion dei tecnicas artesanalas[17].

Lei causas d'aquela expansion son pas ben compresas per leis arqueològs. De teorias ancianas avián imaginat l'efiech d'una conquista militara exteriora mai aqueleis idèas son desenant consideradas coma invalidas. En plaça, es probable la consequéncia d'un desvolopament d'institucions estatalas fòrtas que foguèron acompanhadas per un perfeccionament de la division dau trabalh e dei tecnicas de produccion[18]. Leis ipotèsis actualas supausan ansin l'emergéncia d'Estats similars a aqueleis apareguts en Mesopotamia a la meteissa epòca. Dins aquò, la natura d'aqueleis Estats, la localizacion dei centres politics e lei relacions entre elei son desconegudas. Au minimom, foguèron pron poderós per assegurar lo foncionament dei vilas e l'unitat culturala de la region durant 700 ans. En revènge, l'existéncia d'un « empèri » unic es pauc probable[19][20].

Lo periòde tardiu

[modificar | Modificar lo còdi]

A partir de 1900 avC, lei ciutats de la civilizacion de la vau d'Indus intrèron dins un periòde de crisi que durèt fins a 1300 avC. Entraïnèt la fragmentacion de son espaci e lo retorn de culturas « regionalas », la disparicion deis aglomeracions pus importantas, la fin de l'urbanisme planificat e l'abandon de l'arquitectura monumentala, dau sistèma d'escritura e deis unitats de mesura comunas. Pamens, es un fenomèn lòng e complèx que dura aperaquí 600 ans. Sei causas son probablament multiplas mai desconegudas[21].

L'ipotèsi « tradicionala » es aquela d'una invasion de pòbles indoarians. Aquò permetriá d'explicar la formacion dei societats de castas en Índia e certanei passatges dei Veda. Pasmens, lei pròvas arqueologicas e geneticas mancan[22]. Pasmens, aquò empacha pas lo debanament de migracions indoarianas vèrs la Peninsula Indiana pendent aquela epòca[23]. Per remplaçar l'ipotèsi militara, de causas naturalas son sovent avançadas. La pus importanta es l'assecament progressiu dei rets idraulics alimentant plusors vilas, probablament en causa de tèrratrems. Pasmens, la cronologia d'aqueu fenomèn es pas ben compresa e permet pas d'explicar lo declin de la totalitat de la civilizacion. Dins lei regions litoralas, es donc de còps completada per l'ipotèsi d'una aumentacion de la salinitat dei sòus mai aquò es pas demostrat[24]. Es egalament lo cas per lei scenarios basats sus de cambiaments climatics ò d'epidemias.

Organizacion

[modificar | Modificar lo còdi]

Estructura dei vilas

[modificar | Modificar lo còdi]

Un ret ierarquizat

[modificar | Modificar lo còdi]

Aperaquí un milier de sites datats dau periòde matur son estats identificats. Son classats en foncion de sa talha car aqueu critèri permet de destriar un ret ierarquizat[25][26]. A la cima, se tròban lei cinc vilas pus importantas : Mohenjo-daro, Harappa, Ganweriwala, Rakhigari e Dholavira. Aqueleis aglomeracions cuerbon de superficias de mai de 80 ectaras. Puei, vènon de vilas intermediàrias aguent una superficia de 10 a 50 ectaras, de vilatges de 5 a 10 ectaras e de sites reduchs de 1 a 5 ectaras. Que que siegue sa talha, aquelei sites son dotats de fortificacions. En dessota, i aviá de vilatges encara pus pichons que tenián pas de defensas significativas.

Lei cinc aglomeracions majoras an una superficia de 80 a 200 ectaras. Correspòndon benlèu ai capitalas politicas de la civilizacion de la vau d'Indus. La pus importanta es Mohenjo-daro qu'es un site organizat a l'entorn d'una vila bassa e d'una ciutadèla. L'urbanisme èra planificat amb de blòts distints e au mens 700 potz. De construccions importantas (temple ? palais ?) son tanben estats descubèrtas[27]. Harappa, lo segond site pus important, presenta d'estructuras similaras mai sus una superficia pus reducha (150 ectaras). Lei sites intermediaris mòstran tanben un urbanisme complèx basat sus una politica de planificacion. Pasmens, leis infrastructuras son pus pichonas e semblan d'èsser de relèus dei vilas principalas. Lei sites de talha inferiora son mens ben coneguts. Semblan d'aver una especializacion agricòla ò artesanala.

L'organizacion intèrna dei vilas

[modificar | Modificar lo còdi]

L'organizacion intèrna dei vilas mòstra un important mestritge de la planificacion urbana. Lei tecnicas de fabricacion presentan tanben un certan nivèu d'estandardizacion amb l'adopcion quasi generala de bricas de tèrra cruda presentant un coeficient 1:2:4. De portaus de 2,5 a 3 m de largor permetián de contrarotlar leis accès mai l'aspècte generau dei muralhas indica pas una finalitat militara ben clara[28]. Èran probablament subretot destinats a susvelhar l'intrada e la sortida dei personas e dei marchandisas. Tanben, permetián de devesir una vila en plusors sectors.

L'interior de la vila èra organizada a l'entorn de carrieras de mai de 8 m per lei pus importantas e de 4-5 per lo ret segondari. Leis amainatjaments idraulics (potz, cistèrnas, canaus, banhs...) son nombrós. Lei conduchs èran tanben frequents e la màger part deis ostaus dispausan de canaus d'evacuacion deis aigas utilizadas. A Dholavira, existiá egalament un sistèma de collècta dei conduchs[29]. Leis ostaus èran compausats de plusors pèças bastida a l'entorn d'un espaci centrau. Leis ostaus pus importants son assimilats a de palais mai aquò es mau segur.

Lei ciutadèlas son de construccions bastidas sus de terrassas de bricas e separadas dau rèsta de l'aglomeracion per de muralhas. En causa d'aquela particularitat, èran donc probablament reservadas ais elèits. La pus estudiada es aquela de Mohenjo-daro. Comprèn un bacin de 12 × 7 m situat dins un complèx de 49 × 33 m. Una autra estructura majora dei ciutadèlas son lei « graniers ». En Mohenjo-daro, es un bastiment de 42 × 17 m mai ges de gran i es estat trobat. Aviá donc probablament una autra foncion. Enfin, dins aquela vila, i a un important complèx de 156 pèças. Ocupant un espaci de 80 × 40 m, es generalament interpretat coma un palais ò lo luòc de residéncia de prèires d'un temple.

Religion e rites funeraris

[modificar | Modificar lo còdi]

Figuras divinas

[modificar | Modificar lo còdi]

Lei descubèrtas arquelogicas mòstran l'existéncia de crèires comuns en despiech de quauquei variacions regionalas[30]. Au mens doas figuras divinas son estadas identificadas. La premiera es una divessa ò un ensemble de divessas liadas a la fertilitat. Pasmens, aquela interpretacion es pas totjorn simpla car son de còps associadas a de trachs diferents de la fertilitat ò de la maternitat. La segonda figura majora es una divinitat masculina que correspònd a un òme portaire d'un casco ornat de banas de taur. Certanei cercaires li tròban de similituds amb de representacions posterioras de Shiva mai aquela interpretacion demòra minoritària. Enfin, existís un tresen ensemble de figuras fantasticas sus lei sagèus. Avián benlèu un estatut divin[31].

Lei crèires religiós de la region son desconeguts e ges de luòc de culte es estat identificat d'un biais segur[32]. Certanei banhs podrián èsser utilizats per de ceremònias ritualas. En certaneis estructuras, « d'autars de fuòc » son estats trobats. Son d'endrechs mostrant de rèstas de fuòc que foguèron benlèu emplegats per de sacrificis ò de rituaus. Enfin, de sagèus mòstran de processions d'animaus mai ò mens fantastics. Aquò sembla d'aver un sens religiós mai, coma per lo rèsta, sa natura es desconeguda.

  • Figura divina femenina
    Figura divina femenina
  • Figura divina masculina
    Figura divina masculina
  • Figura divina similara ai representacions posterioras de Shiva
    Figura divina similara ai representacions posterioras de Shiva
  • Procession de figuras fantasticas
    Procession de figuras fantasticas
  • Autra procession de figuras fantasticas
    Autra procession de figuras fantasticas

Rites funeraris

[modificar | Modificar lo còdi]

Plusors sepulturas son estadas descubèrtas mai, coma per la religion, la documentacion disponibla sus lo tractament dei mòrts es limitada. Lei cementèris e necropòlis demoravan en foncion durant plusors generacions, çò qu'entraïnèt de desplaçaments de cadabres ancians per permetre la creacion de tombas novèlas. Leis inumacions avián luòc dins de fòssas rectangularas ò ovalas. La tèsta èra dirigida vèrs lo nòrd a Harappa mai de variacions son presentas sus d'autrei sites. D'ataüts de fusta e de lençòus èran utilizats. Leis adults èran sovent enterrats amb de terralhas e de joièus[33]. Pasmens, se fau nòtar l'abséncia de sagèus ò d'objèctes preciós dins lei sepulturas[34].

Escritura

[modificar | Modificar lo còdi]
Article detalhat: Escritura d'Indus.

L'existéncia d'una escritura dins la vau d'Indus es atestada de 3200 a 1900 avC. Leis inscripcions descubèrtas son de seguidas de simbòls probablament ideografics. Lei simbòls son generalament presents sus de sagèus ò sus de terralhas. Èran probablament liats a de contraròtles administratius. Aperaquí 400 simbòls son estats identificats mai la mitat son probablament d'alteracions d'un ensemble de 200 simbòls de basa. En 2023, aquela escritura èra pas encara estada deschifrada. Plusors obstacles empachan sa comprenença : la lenga deis autors es pas coneguda, leis inscripcions son tròp cortas per formar de frasas e ges de tèxte bilingüe es estat descubèrt. Ansin, de cercaires pensan que l'escritura d'Indus es pas un sistèma d'escritura vertadier mai puslèu una protoescritura[35].

  • Inscripcions sus de sagèus d'esteatita
    Inscripcions sus de sagèus d'esteatita
  • Inscripcion sus un tròç de terralha
    Inscripcion sus un tròç de terralha
  • Inscripcion sus una tauleta d'argiela
    Inscripcion sus una tauleta d'argiela
  • Inscripcion sus una placa de coire
    Inscripcion sus una placa de coire

Annèxas

[modificar | Modificar lo còdi]

Liames intèrnes

[modificar | Modificar lo còdi]

Bibliografia

[modificar | Modificar lo còdi]
  • (en) Robin Coningham e Ruth Young, Archaeology of South Asia : From Indus to Asoka, c. 6500 BCE - 200 CE, Cambridge University Press, 2015.
  • (en) J. Mark Kenoyer, Ancient cities of the Indus Valley Civilization, Oxford University Press, 1998.
  • (en) Upinder Singh, A History of Ancient and Early Medieval India : From the Stone Age to the 12th century, Pearson Education, 2008.

Nòtas e referéncias

[modificar | Modificar lo còdi]
  1. ↑ (en) Robin Coningham e Ruth Young, Archaeology of South Asia : From Indus to Asoka, c. 6500 BCE - 200 CE, Cambridge University Press, 2015, pp. 103-119.
  2. ↑ (en) Dorian Q. Fuller, « The Upper Palaeolithic of South and Southeast Asia », dins Colin Renfrew (dir.), The Cambridge World Prehistory, Cambridge University Press, 2014, pp. 394-397.
  3. ↑ (en) Vagheesh M. Narasimhan et al., « The Genomic Formation of South and Central Asia », Science, vol. 365, n° 6457, 6 de setembre de 2016.
  4. ↑ (en) Robin Coningham e Ruth Young, Archaeology of South Asia : From Indus to Asoka, c. 6500 BCE - 200 CE, Cambridge University Press, 2015, pp. 146-147.
  5. ↑ (en) Robin Coningham e Ruth Young, Archaeology of South Asia : From Indus to Asoka, c. 6500 BCE - 200 CE, Cambridge University Press, 2015, pp. 149-151.
  6. ↑ (en) Robin Coningham e Ruth Young, Archaeology of South Asia : From Indus to Asoka, c. 6500 BCE - 200 CE, Cambridge University Press, 2015, pp. 151-153.
  7. ↑ (en) Robin Coningham e Ruth Young, Archaeology of South Asia : From Indus to Asoka, c. 6500 BCE - 200 CE, Cambridge University Press, 2015, pp. 154-156.
  8. ↑ (en) Robin Coningham e Ruth Young, Archaeology of South Asia : From Indus to Asoka, c. 6500 BCE - 200 CE, Cambridge University Press, 2015, pp. 157-159.
  9. ↑ (en) Gonzague Quivron, « The Evolution on the Mature Indus Pottery Style in the Light of the Excavations at Nausharo, Pakistan », East and West, vol. 50, no 1-4, 2000, pp. 185-186.
  10. ↑ (en) Upinder Singh, A History of Ancient and Early Medieval India : From the Stone Age to the 12th century, Pearson Education, 2008, pp. 140-145.
  11. ↑ (en) Robin Coningham e Ruth Young, Archaeology of South Asia : From Indus to Asoka, c. 6500 BCE - 200 CE, Cambridge University Press, 2015, pp. 171-172.
  12. ↑ (en) J. Mark Kenoyer, Ancient cities of the Indus Valley Civilization, Oxford University Press, 1998, p. 412.
  13. ↑ (en) Robin Coningham e Ruth Young, Archaeology of South Asia : From Indus to Asoka, c. 6500 BCE - 200 CE, Cambridge University Press, 2015, pp. 173-176.
  14. ↑ (en) Jane McIntosh, The ancient Indus Valley : new perspectives, Calif, ABC-CLIO, 2007, pp. 80-83.
  15. ↑ (en) C. F. Herman, « "Harappan" Gujarat : the Archaeology-Chronology Connection », Paléorient, vol. 22, n° 2, 1996, pp. 77-112.
  16. ↑ (en) Robin Coningham e Ruth Young, Archaeology of South Asia : From Indus to Asoka, c. 6500 BCE - 200 CE, Cambridge University Press, 2015, pp. 178-179.
  17. ↑ (en) Vasant Shinde, « Current Perspectives on the Harappan Civilization », dins Gwen Robbins Schug e Subhash R. Walimbe (dir.), A Companion to South Asia in the Past, John Wiley & Sons, 2016, p. 130.
  18. ↑ (en) Robin Coningham e Ruth Young, Archaeology of South Asia : From Indus to Asoka, c. 6500 BCE - 200 CE, Cambridge University Press, 2015, pp. 182-183.
  19. ↑ (en) Upinder Singh, A History of Ancient and Early Medieval India : From the Stone Age to the 12th century, Pearson Education, 2008, p. 137.
  20. ↑ (en) Robin Coningham e Ruth Young, Archaeology of South Asia : From Indus to Asoka, c. 6500 BCE - 200 CE, Cambridge University Press, 2015, pp. 234-235.
  21. ↑ (en) Robin Coningham e Ruth Young, Archaeology of South Asia : From Indus to Asoka, c. 6500 BCE - 200 CE, Cambridge University Press, 2015, pp. 241-242.
  22. ↑ (en) Upinder Singh, A History of Ancient and Early Medieval India : From the Stone Age to the 12th century, Pearson Education, 2008, p. 179.
  23. ↑ (en) Robin Coningham e Ruth Young, Archaeology of South Asia : From Indus to Asoka, c. 6500 BCE - 200 CE, Cambridge University Press, 2015, p. 266.
  24. ↑ (en) Upinder Singh, A History of Ancient and Early Medieval India : From the Stone Age to the 12th century, Pearson Education, 2008, pp. 179-180.
  25. ↑ (en) Robin Coningham e Ruth Young, Archaeology of South Asia : From Indus to Asoka, c. 6500 BCE - 200 CE, Cambridge University Press, 2015, p. 147.
  26. ↑ (en) Upinder Singh, A History of Ancient and Early Medieval India : From the Stone Age to the 12th century, Pearson Education, 2008, p. 147.
  27. ↑ (fr) Michael Jansen, « Mohenjo-daro : architecture et urbanisme », dins Jean-François Jarrige (dir.), Les Cités oubliées de l'Indus : Archéologie du Pakistan, Musée Guimet, 1988, pp. 133-142.
  28. ↑ D'efiech, lei portaus permèton un accès dirècte ai carrieras de la vila. De mai, sus certanei sites, coma Surkotada, i a ben de portaus defensius destinats a blocar aquel accès en cas d'ataca enemiga.
  29. ↑ (en) J. Mark Kenoyer, Ancient cities of the Indus Valley Civilization, Oxford University Press, 1998, p. 418.
  30. ↑ (en) J. Mark Kenoyer, Ancient cities of the Indus Valley Civilization, Oxford University Press, 1998, p. 125.
  31. ↑ (en) Gregory L. Possehl, « The Indus Civilization », dins John R. Hinnells (dir.), A Handbook of Ancient Religions, Cambridge University Press, 2007, p. 482.
  32. ↑ (en) Gregory L. Possehl, The Indus civilization : a contemporary perspective, AltaMira Press, genier de 2002, pp. 466-467.
  33. ↑ Lei joièus son puslèu presents dins lei tombas de femnas.
  34. ↑ (en) J. M. Kenoyer e R. H. Meadow, « Excavations at Harappa, 1986–2010: New Insights on the Indus Civilization and Harappan Burial Traditions », dins Gwen Robbins Schug e Subhash R. Walimbe (dir.), A Companion to South Asia in the Past, John Wiley & Sons, 2016, pp. 162-163.
  35. ↑ (en) Steve Farmer, Richard Sproat e Michael Witzel, « The collapse of the Indus-script thesis: The myth of a literate Harappan civilization », Electronic Journal of Vedic Studies (EJVS), vol. 11, n° 2, 2004, pp. 19‒57.
Recuperada de « https://oc.wikipedia.org/w/index.php?title=Civilizacion_de_la_Vau_d%27Indus&oldid=2377426 »