L'Estela e Bètharram
|
Vilatge d'Occitània | 
|
|
L'Estela e Bètharram
Lestelle-Bétharram' | ||
|---|---|---|
 | ||
| Capèra de Bètharram | ||
| ||
| ||
| Geografia fisica | ||
| ||
| Coordenadas | 43° 07′ 51″ N, 0° 12′ 30″ O | |
| Superfícia | 8,63 km² | |
| Altituds · Maximala · Mejana · Minimala |
481 m 299 m 278 m | |
| Geografia politica | ||
| País | Bearn  | |
| Estat |  França | |
| Region 75 |
Navèra Aquitània | |
| Departament 64 |
Pirenèus Atlantics  | |
| Arrondiment 643 |
Pau | |
| Canton 6425 |
Vallées de l'Ousse et du Lagoin (Nai Davant abans 2015) | |
| Intercom 246401756 |
CC deu País de Nai (2017 ençà) | |
| Cònsol | Jean-Marie Berchon (2020-2026) | |
| Geografia umana | ||
| Populacion Populacion totala (2019) |
825 ab.  906 ab. | |
| Densitat | 99,3 ab./km² | |
| Autras informacions | ||
| Còde postal | 64800 | |
| Còde INSEE | 64339 | |
L'Estela e Bètharram[1][2] (Lestelle-Bétharram en francés) qu'ei ua comuna de Bearn administrada peu departament deus Pirenèus Atlantics e la region de Navèra Aquitània, ancianament d'Aquitània. La vila que ho fondada com ua bastida en 1335.
Geografia
[modificar | Modificar lo còdi]Pròcha de la termièra dab Bigòrra, qu'ei un lòc de romiatge per'mor que la verge Maria b'i auré sauvada ua gojata qui's negava en la balhar un arram (lo bèth arram) entà la sortir de l'aiga. Bernadeta Sobirós qu'i cossirava de la soa Lorda nadau.
Toponimia
[modificar | Modificar lo còdi]Bètharram
[modificar | Modificar lo còdi]La prononciacion qu'ei [bɛta'rram] o [betaɾɾˈam][3]. Las fòrmas ancianas que son Guatarram en 1335, Lo Gatarram/Lo Guatarram dinc au començament deu sègle XVIIau, Beauram en 1617, Betarram en 1675, Betharram (mapa de Cassini, a la fin deu sègle XVIIIau) [4].
Segon Dauzat, Betharram que vien deu gascon bet e -arram [5]. Segon Negre, citat per Miquèu Grosclaude, qu'ajusta bèth arram que's deu compréner com « bèth bosquet » [4].
Miquèu Grosclaude que desvolopa lo subjècte dens lo suplement, p. 401. Cau pas cercar un sens aute que lo sens aparent e cercar dens lo paisatge ua explicacion. Que s'ageish de la legenda de l'arram aparat per la Verge a ua gojata qui èra a nega's. Lo nom navèth que pareish en francés en 1617 dens lo contèxte deu retorn deu catolicisme en Bearn. Que i avèva dejà, despuish lo sègle XIV, un santuari vodat a la Verge, pr'amor d'un aute miracle : ua estatua de la Verge trobada per lo pè d'un bueu. Ua seria de miracles estereotipats qu'apareish de 1621 a 1642, dab a cada còp la Verge que sauva ua gojata qui èra a nega's dab un arram. Lo nom qu'apareish en bearnés sonque en 1622 e lo sanctuari arroeinat qu'estó tornat bastir. Per lo nom vielh, Gatarram, Grosclaude que perpausa solucions adaptadas au site :
- ga/gua e arrabia (« montanha abrupta ») o aran (« vath ») [4];
- catarraba, « lòc abrupte », pirenenc segon Rohlfs (catarra en aragonés, « rega prigonda cavada per las aigas »).
L'Estela
[modificar | Modificar lo còdi]La prononciacion qu'ei [les'telɔ]. Las fòrmas ancianas que son Lestelle en 1335, Lestele en 1402, La Stela en 1429, Lestella en 1544, Lastelle en 1544, L'Estelle en 1675, Lestelle en 1675, Lestelle (mapa de Cassini, a la fin deu sègle XVIIIau) [6].
Segon Dauzat, L'Estela que vien deu latin stella, « estela » dab lo sufixe -onem. La motivacion que seré d'ua ensenha o d'ua vila nava dab carrèras en crotz (?) [7].
Miquèu Grosclaude qu'accèpta l'explicacion literau, mès l'idèa de carrèras en crotz qu'ei tròp banala per estar realista. Lo nom qu'a per sens estela, shens estar un cairehorc pr'amor deu site. L'Estela qu'ei ua bastida creada en 1335, pro lonh deu vilatge d'origina, Laber. L'ortografia de 1335, dab las duas ll deu mot sabent (estela que vieneré d'ua fòrma vulgara *stela) que hè supausar un nom inventat artificialament. Que sembla ua designacion publicitària per la bastida navèra. L'idèa d'ua bòrna, d'ua hita o d'ua lausa (monument), invitada per Lemoine, qu'ei ua error [6].
Istòria
[modificar | Modificar lo còdi]En 1837, un Basco, Sant Miquèu Garicoïts qu'i fondè la congregacion deus pairs deu Sacrat-Còr. Los sons membres, desempuish, qu'an traucat lo mon sancèr en bèth hornir lo musèu de la loa capèra. Aquesta qu'ei un exemple deus géncers deu barròc occitan (a comparar, dens la region, dab la glèisa de Sarrança en Bearn e la Capèra Daurada de Puei Laün a Arrens en Bigòrra).
Eraldica
[modificar | Modificar lo còdi].svg)
L'escut de L'Estela-Bètharram que's blasona atau :d'azur de montanha sommada d'un calvari susmontat d'ua estela, tot aquò d'aur, adextrat d'aur dab duas vacas de gules accornadas, colletadas e clarinadas d'azur, passantas l'ua suber l'auta.
Administracion
[modificar | Modificar lo còdi]Demografia
[modificar | Modificar lo còdi]
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1793 | 1800 | 1806 | 1821 | 1831 | 1836 | 1841 | 1846 | 1851 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 1 034 | 1 093 | 1 069
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 1856 | 1861 | 1866 | 1872 | 1876 | 1881 | 1886 | 1891 | 1896 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| - | - | - | - | 1 480 | - | - | - | -
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 1901 | 1906 | 1911 | 1921 | 1926 | 1931 | 1936 | 1946 | 1954 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| - | - | 1 102 | - | - | - | - | - | -
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 1962 | 1968 | 1975 | 1982 | 1990 | 1999 | 2006 | 2007 | 2008 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 1 157 |
Cercar |
786 |
802 |
801 |
819 964 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 2009 | 2010 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 826 971 |
843 981 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Fonts | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Base Cassini de l'EHESS (recercar) - Nombre retengut a partir de 1962 : Populacion sens comptes dobles - Sit de l'INSEE | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Lòcs e monuments
[modificar | Modificar lo còdi]Personalitats ligadas dab la comuna
[modificar | Modificar lo còdi]Véder tanben
[modificar | Modificar lo còdi]Ligams extèrnes
[modificar | Modificar lo còdi]Nòtas
[modificar | Modificar lo còdi]- ↑ Sit Toponimia occitana
- ↑ Toponimia Occitana (Institut d'Estudis Occitans) : IEO_BdTopoc : http://bdtopoc.org
- ↑ https://wikigram.locongres.com/index.php?title=2._C._La_prononciation_de_%C3%88
- ↑ 4,0 4,1 et 4,2 Michel Grosclaude, Dictionnaire toponymique des communes du Béarn, Escòla Gaston Febus, 1991, p. 254-255
- ↑ Albert Dauzat, Charles Rostaing, Dictionnaire étymologique des Noms de Lieux en France, Librairie Guénégaud, reedicion 1984, p. III, Supplément
- ↑ 6,0 et 6,1 Michel Grosclaude, Dictionnaire toponymique des communes du Béarn, Escòla Gaston Febus, 1991, p. 260
- ↑ Albert Dauzat, Charles Rostaing, Dictionnaire étymologique des Noms de Lieux en France, Librairie Guénégaud, reedicion 1984, p. 276, a Etoile
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}