Arabia Saudita
| Arabia Saudita | |
| المملكة العربية السعودية | |
Bandièra de l'Arabia Saudita
Escut de l'Arabia Saudita | |
| Devisa: لا إله إلا الله، محمد رسول الله (I a pas de dieu qu'Allah e Mahomet es son profèta.) | |
 | |
Capitala e ciutat mai granda | |
Gentilici saudian, saudiana | |
Forma de govèrn | |
Data | |
• Totala 2 152 000 km² | |
• Totala (2018) 33 091 113 ab. | |
• Densitat 15 ab./km² | |
( SAR) | |
966 | |
SA | |
+3 | |
L’Arabia Saudita, oficialament lo Reiaume d’Arabia Saudita (var. Reialme d'Arabia Saudita), es un estat sobeiran qu'ocupa la màger part de la peninsula Aràbia.
Confronfa Kowait, Iraq, Jordania, Israèl au nòrd, la mar Roja a l'oèst, Iemèn e Oman au sud e leis Emirats Arabis Units, Qatar e lo Golf Persic a l'èst. A una superficia d'aperaquí 2,25 milions de quilomètres carrats mai son territòri es subretot desertic, especialament lo quart sud-èst qu'es una region fòrça arida (Rub Al Khali).
Sa populacion èra de 33 milions d'abitants en 2018 amb una proporcion importanta d'estrangiers (mai de 30%) que son necessaris au bòn foncionament de l'economia nacionala, principalament establida sus l'esplecha dei ressorsas petrolieras dau país.
Lo reiaume es una monarquia absoluda dirigida per la dinastia dei Saud. Originaris dau centre de la peninsula, s'alièt au sègle XVIII amb de conservators religiós per fondar un estat rigorista. Gràcias a aquela politica, atraiguèron de combatents partejants d'idèas similaras. Au sègle XIX, aquò entraïnèt una reaccion de part de l'Empèri Otoman que mandèt de fòrças per restablir l'òrdre dins la region. Pasmens, l'afebliment dei Turcs permetèt ai Sauditas de se retirar. En 1902, Abd al Aziz Ibn Saud poguèt ansin començar una tiera de guèrras que li permetèron d'unificar pauc a pauc la màger part de la peninsula sota sa direccion. En 1934, proclamèt la fondacion dau reiaume d'Arabia Saudita que s'alièt amb leis Estats Units d'America en 1945. D'efiech, la descubèrta d'importants jaciments d'idrocarburs donèt una importància novèla au país dins l'economia mondiala. En parallèl, la dinastia obtèn tanben un prestigi important de son ròtle de protectritz dei luòcs sants de l'islam (Medina e La Mèca), çò que permet a l'Arabia Saudita de se presentar coma una poissança majora d'Orient Mejan.
Geografia
[modificar | Modificar lo còdi]Geografia fisica
[modificar | Modificar lo còdi]
Lo territòri saudian cuerb la màger part de la Peninsula Aràbia e tèn una superficia que varia entre 1,96 e 2,45 milions de quilomètres carrats segon lo traçat retengut per sei frontieras. A l'oèst, lòng de la Mar Roja, es dominat per un ensems de tèrras autas constituïdas dau platèu de Nejd au nòrd-oèst e dei montanhas d'Asir au sud-oèst. L'altitud i es auta, rarament inferiora a 1 000 m en Nejd e, de còps, superiora a 3 000 m en Asir. A la basa de son pendís occidentau, se tròba un plan litorau estrech. A l'èst dei tèrras autas, la topografia se clina lentament fins au Golf Persic. Lo sud-èst es ocupat per un desèrt fòrça arid dich Rub Al-Khali (lo « Quart Vuege » en occitan).
En causa de l'ariditat generala de la region, lo país a ges de corrent d'aiga permanent. En plaça, son idrografia es formada d'oeds que se gitan dins la Mar Roja a l'oèst e que disparéisson dins lo desèrt a l'èst.
Clima
[modificar | Modificar lo còdi]
Lo clima saudian es de tipe desertic caud amb de temperaturas diürnas fòrça autas amb de demenicions nuechencas importantas. D'estiu, la temperatura mejana aganta aisament 45°C amb de maximoms superiors a 50°C. D'ivèrn, demòra generalament superiora a 0°C mai de geladas son possiblas. Durant lei sasons intermediàrias, la calor es moderada amb una mejana de 29°C. Lei precipitacions son raras franc de la region d'Asir onte la monson de l'Ocean Indian permet una pluviometria de 300 mm, generalament entre octòbre e març. Dins lo nòrd, se tròban quauquei regions autas amb un clima desertic freg.
Demografia
[modificar | Modificar lo còdi]L'Arabia Saudita aviá una populacion de 33,4 milions d'abitants en 2017, principalament installats dins lei regions litoralas de la Mar Roja e dins la capitala. Conoís una creissença fòrça importanta dempuei la fin de la Segonda Guèrra Mondiala car èra d'aperaquí 4 milions d'estatjants en 1960. Lei factors principaus d'aquela aumentacion son una feconditat pus fòrta e una esperança de vida alongada (75,3 ans en 2016). L'urbanizacion es importanta (84%) mai lo nomadisme demòra un mòde de vida frequent.
Coma leis autrei monarquias dau Golf Persic, la part d'estrangiers dins la demografia saudiana es importanta car lo país manca de man d'òbra. Representava 32% de la populacion totala en 2014 e lo percentatge vertadier èra probablament superior car leis autoritats saudianas naturalizan aisament leis immigrats musulmans (generalament après 10 ans de preséncia). Lei condicions de vida d'aquelei trabalhaires son fòrça duras (drech dau trabalh quasi inexistent, violacion dei drechs umans fondamentaus...) mai lei besonhs de l'economia saudiana congrean d'oportunitats per leis abitants de mai d'un país d'Asia e d'Orient Mejan.
Lengas
[modificar | Modificar lo còdi]L'Arabia Saudita a l'arabi coma lenga oficiala. Es la lenga mairala de 85% de la populacion qu'utiliza pasmens tres dialèctes diferents : l'arabi hijazi dins lei regions occidentalas, l'arabi najdi dins lei regions centralas e orientalas e l'arabi dau Golf dins lei regions dau nòrd-èst. Lo persan es fòrça parlat dins lei regions pròchas dau Golf per la minoritat chiita. L'anglés es mestrejat per leis elèits politics e economics.
Leis immigrants non arabis parlan la lenga de son país d'origina, principalament de parlars originaris d'Asia Centrala, de la Peninsula Indiana (ordo, indi, bengalin...) e dei Filipinas (tagalòg...).
Religions
[modificar | Modificar lo còdi]
Lei donadas religiosas sus la populacion saudiana son fòrça imprecisas car leis autoritats, que se presentan coma gardianas dei dos luòcs sants pus importants de l'islam (La Mèca, Medina), enebisson estrictament totei lei cultes non musulmans e non sunitas. Son unicament autorizats l'islam hanbalita (reconeguda coma religion d'Estat) e lei tres autreis escòlas juridics sunitas. Una polícia religiosa, dicha Muttawa, es cargada de susvelhar l'aplicacion estricta dei precèptes hanbalitas dins l'espaci public.
Pasmens, dins lei fachs, d'autrei religions son presentas sus lo territòri saudian. La pus importanta es probablament lo chiisme qu'es ben implantat dins lei regions dau Golf. Sa talha es desconeguda mai podriá constituir 5 a 15% de la populacion saudiana totala. Lei crestians, principalament de Filipins catolics, fòrman benlèu 5% de la populacion. Leis indós serián un nombre similar. Enfin, 1% deis estatjants aurián ges de religion.
Istòria
[modificar | Modificar lo còdi]Preïstòria
[modificar | Modificar lo còdi]Lo poblament uman de la Peninsula Aràbia sembla relativament ancian e foguèt l'òbra de grops d’Homo erectus que s'installèron dins lei regions occidentalas a partir d'Africa. La preséncia d’Homo sapiens sembla de datar de 20 000 ans. Tres migracions principalas i a 17 000 ans, 10 000 ans e 5 000 ans foguèron a l'origina de la formacion d'una populacion de caçaires culheires qu'establiguèt de liames amb lei civilizacions de Mesopotamia a partir de 2 500 av. JC.
Antiquitat
[modificar | Modificar lo còdi]Lo testimòni pus ancian de l'existéncia dei pòbles arabes es un document mesopotamian dau sègle IX av. JC. Èran alora installats dins la Peninsula Aràbia e dins lo desèrt de Siria. En fòra de quauqueis oasís pron drudas per permetre lo desvolopament de l'agricultura sedentària, formavan un ensems de tribüs e de clans nomadas que contraròtlavan lo comèrci caravanièr de sa region e que menavan d'incursions regularas còntra leis estats sedentaris vesins. Dins lo corrent dau milleni I av. JC, s'estendèron a cha pauc en direccion dau sud de la Peninsula Aràbia onte la lenga araba s'impausèt au detriment dei lengas localas. A l'origina d'una literatura orala rica, aquela lenga venguèt lo principau factor d'unitat dei pòbles de la peninsula.
Au nòrd, lo contacte amb lei rets comerciaus de la Rota de la Seda favorizèt la formacion de reiaumes que venguèron l'enjòc de luchas entre lei grandei poissanças de l'Antiquitat (Empèri Roman puei Bizantin a l'oèst, Empèri Part puei Sassanida a l'èst). D'aqueu temps, la religion majoritària entre lei pòbles arabis èra un politeïsme dich demonisme. Mau conegut, teniá un panteon ric dominat per de divinitats coma Hubal. Cada annada, de ceremònias importantas se debanavan en La Mèca qu'èra lo centre d'um important romavatge. Pasmens, en causa dei contactes amb l'Empèri Roman, lei religions monoteïstas progressèron pauc a pauc, especialament dins lei regions occidentalas de la peninsula. En particular, lo cristianisme venguèt influent dins lei tribüs meridionalas e lo judaïsme s'estendèt a Medina.
Aqueu contèxte foguèt, au milleni I av. JC, a l'origina dau desvolopament de La Mèca qu'èra alora un sanctuari religiós neutre situat lòng d'un itinerari marchand entre Iemèn e Mediterranèa. Gràcias a son estatut de neutralitat, la zòna venguèt un luòc de rescòntre entre lei tribüs e de pausa per lei marchands, çò que li donèt una influéncia mai e mai importanta. Pauc a pauc, la tribü dei Quoraichites, inicialament cargada de la proteccion dau sanctuari, signèt una tiera d'acòrdis amb leis autrei tribüs aràbias e venguèt ansin l'actor centrau dau comèrci peninsular.
L'aparicion de l'islam e l'expansion aràbia
[modificar | Modificar lo còdi]Nascut vèrs 570, Maomet fasiá partida de la tribü dei Quoraichites e èra sota la proteccion d'un oncle influent au sen de la tribü. A partir de 610, aquò li permetèt de professar una religion novèla dicha islam. Après la mòrt de son protector, deguèt quitar la vila e s'exilar. Amb quauquei desenaus de partisans, s'installèt en Medina qu'adoptèt rapidament la religion novèla. Aquò li permetèt de reünir una armada e de secutar La Mèca que mau capitèt de lo sometre. En 630, a l'eissida de negociacions lòngas regardant principalament lo mantenement de l'estatut de sanctuari religiós de la ciutat, La Mèca acceptèt de se rendre e laissèt lei tropas de Maomet intrar e destrurre leis idòlas demonistas. En cambi, venguèt lo centre principau de la religion musulmana.
A la mòrt dau Profèta en 632, sa succession foguèt organizada per lei musulmans que designèron Abu Bakr (632-634) per li succedir amb lo títol de califa. Brèu, son rèine foguèt marcat per la revòuta dei tribüs aràbias vassalas de Maomet qu'assaièron sensa succès de reconquistar son independéncia. Aquela revirada permetèt ai dos califas seguents, Omar (634-644) e Othman (644-656), de menar una politica d'expansion militara en direccion d'Africa, d'Anatolia e d'Asia. L'afebliment deis Empèris Bizantin e Sassanida, minats per un conflicte lòng e saunós de 602 a 628 e per de divisions religiosas, favorizèt leis armadas musulmanas que conquistèron la màger part de Siria (634-638), la totalitat de l'Empèri Sassanida (632-641), Egipte (ans 640), lo litorau nòrd-african, la Peninsula Iberica e menacèron mai d'un còp Constantinòble.
La conquista foguèt favorizada per una politica d'amaisament amb lei pòbles autoctòns. Leis aristocracias localas qu'acceptèron la dominacion aràbia demorèron en plaça e lei tèrras dirèctament tenguts per lo poder bizantin ò sassanida èran pron importantas per contentar lei soudats musulmans. Dins aquò, de tensions apareguèron au sen de la direccion dau Califat a prepaus de la reparticion deis impòsts ò de la succession dei califas. Après l'assassinat d'Othman, la situacion se desgradèt e entraïnèt una guèrra civila entre lei partisans d'Ali, cosin de Maomet, e Mu'awiyya, governador de Damasc, eissit dau meteis clan d'Othman e tenent lo sostèn dei Quoraichites. Lo conflicte se doblèt de desacòrdis religiós entre lei dos camps car Ali desvolopèt una tiera de tèsis en favor de l'egalitat entre lei musulmans e d'una reduccion dau ròtle dau califa ais afaires religiós. En particular, lei partisans d'Ali èran opausats a la transformacion dau califa en sobeiran temporau. En 657, lo conflicte venguèt militar. Per resòuvre la crisi, Ali acceptèt de se sometre a un arbitratge exterior. Aquò afebliguèt pauc a pauc sa posicion fins a son assassinat en 661. En causa de la manca de sostèn, son fiu ainat li succediguèt pas e Mu'awiyya venguèt lèu califa.
La marginalizacion de la Peninsula Aràbia
[modificar | Modificar lo còdi]A partir de 661, lo Califat se transformèt en monarquia que son cap s'installèt en Damasc. Aquò alunchèt la Peninsula Aràbia dei centres politics dau mond musulman e la marginalizèt pauc a pauc. La region demorèt teoricament una partida dau Califat mai l'esfòrç militar necessari per sometre lei tribüs localas venguèt pauc a pauc tròp important. Dins lo corrent dau sègle IX, la peninsula èra tornarmai independenta e, au sud, lei populacions de Iemèn e d'Oman comencèron de formar lei sieus estats.
En parallèl, dins lo corrent dau sègle X, un eiretier de la tribü dei Quoraichites foguèt nomat protector (cherif) de La Mèca. Fòrça autonòms, lei cherif reconoguèron dins lo corrent dei sègles seguents la senhoriá — sovent nominala — dei dinastias musulmanas dominantas : Fatimidas en 975, Seljdokides en 1070, Aiubides vèrs la mitat dau sègle XII, Mamelocs vèrs 1250, Otomans en 1517.
La conversion dei Sauditas au wahhabisme
[modificar | Modificar lo còdi]En 1745, lo senhor Muhammad Ibn Saud, cap d'una tribü installada en Nejd, se convertiguèt au wahhabisme, un corrent religiós fòrça conservator favorable a la restauracion de la puretat originala de l'islam. En particular, èra opausat au culte dei sants musulmans, au sofisme e ai reformas aparegudas après lo periòde de Maomet. Aquelei tèsis se turtèron a l'islam popular mai permetèron a Muhammad Ibn Saud de reünir una armada pron importanta per sometre la màger part dei tribüs arabas dei regions centralas de la peninsula. En 1773, la conquista de Riyad permetèt a sa dinastia d'acomençar l'estructuracion d'un estat unificat. Après aquela victòria, lei Sauditas conquistèron Hasa (1793), obtenguèron la somission de Qatar (1794) e pilhèron Karbala onte lei luòcs sants dau chiisme foguèron destruchs (1802). En 1803, conquistèron La Mèca e enebiguèron ai musulmans dau nòrd, acusats de practicas non islamicas, de participar ai romavatges anuaus.
Aquò entraïnèt una reaccion de l'Empèri Otoman que demandèt au governador d'Egipte Mehemet Ali, de facto independent, d'intervenir per restablir l'òrdre. Divèrsei guèrras entraïnèron l'ocupacion de Nejd per leis Egipcians en 1818-1824 e en 1837-1840. Lei Sauditas perdiguèron la màger part de sei conquistas mai gardèron lo contraròtle dei regions centralas. Contunièron d'èsser la buta de l'ostilitat otomana que favorizèron la dinastia dei Chammar installada en Hail. Dins lo corrent deis ans 1880, aquela politica d'afebliment dei Sauditas aguèt un succès important car Riyad e sa region deguèron reconóisser la senhoriá dei Chammar.
L'expansionisme saudita e la formacion de l'Aràbia Saudita
[modificar | Modificar lo còdi]
En 1902, lo Saudita Abd al Aziz Ibn Saud, exilat en Kuweit, capitèt de conquistar Riyad. Après una guèrra lònga còntra lei Chammar e leis Otomans, ocupèt la totalitat de Nejd e de Hasa en 1913. Per i renfòrçar son autoritat, i creèt de colonias de bedoïns sedentarizats wahhabistas dichs ikhwan que venguèron la basa de l'expansion dau territòri saudita. Après aquelei succès, assaièt de negociar un acòrdi amb lei Britanics per legitimar mai sa posicion. Pasmens, Londres èra gaire desirosa d'afeblir un Empèri Otoman ja en crisi e refusèt. Au contrari, Britanics e Turcs signèron un tractat definissent lei zònas d'influéncias respectivas dei dos país dins la region. Ibn Saud foguèt donc obligat de trobar un acòrd amb leis Otomans e, fin finala, una solucion provisòria foguèt trobada amb la nomicacion d'Ibn Saud coma governador ereditària de Nejd en mai de 1914.
La Premiera Guèrra Mondiala (1914-1918) cambièt aquela situacion après la declaracion de guèrra entre lo Reiaume Unit e l'Empèri Otoman en novembre de 1914. Tre 1915, Londres comencèt de discussions amb lei caps arabis de la peninsula per entraïnar una revòuta dins la region. Aquò permetiá ai Britanics de renfòrçar lei defensas dau canau de Suèz e dau Golf Persic. Donèron ansin una ajuda militara a Muhammad al-Idrisi, emir d'Asir, au cherif de La Mèca (que prenguèt la tèsta de la principala revòuta aràbia en junh de 1916 e se proclamèt rèi de Hetjaz) e a Ibn Saud. Aqueleis estats aprofichèron la situacion per venir totalament independents de l'Empèri Otoman.
Lo conflicte renforcèt Hetjaz e Nejd que s'opausèron rapidament. Lo premier èra sostengut per lei Britanics mai lo segond podiá se fisar au dinamisme deis ikhwan. Tre 1919, de colonias ikhwan foguèron creadas en Hetjaz que perdiguèt pauc a pauc sa supremàcia dins lei regions occidentalas de la peninsula. Leis ikhwan se dirigiguèron pereu amb succès vèrs lo nòrd. I conquistèron la mitat de Kuweit (1920), l'emirat de Chammar (1921) e s'avancèron en direccion d'Iraq e de Transjordània onte foguèron unicament arrestats per l'aviacion britanica (1922). Ibn Saud deguèt alora acceptar de definir de frontieras entre son reiaume e Iraq e Transjordània.
Pasmens, l'eveniment decisiu de l'unificacion de l'Aràbia Saudita se debanèt quand Hussein de t refusèt de participar a una conferéncia reünida per lei Britanics per reglar la situacion. D'efèct, en causa d'aqueu refús, perdiguèt lo sostèn anglés. D'aost de 1924 a decembre de 1925, una tiera d'atacas sauditas entraïnèt l'afondrament de t que foguèt totalament conquist per lei Sauditas. En genier de 1926, Ibn Saud foguèt ansin proclamat rèi de t e sultan de Nejd. Puei, lo títol de rèi d'Aràbia Saudita foguèt creat en 1930.
Après aquela victòria, l'expansionisme saudita s'interessèt ai darriereis estats encara independents de la region. Tre 1926, l'Emirat d'Asir venguèt un protectorat saudita avans d'èsser annexat en 1930. Aquela annexion entraïnèt una rebellion dirigida per l'emir al-Idrisi. En 1933, obtenguèt l'ajuda de Iemèn que sei fòrças ataquèron la region. Dins aquò, l'ofensiva foguèt arrestada per lei Sauditas e leis Iemenitas foguèron vencuts en 1934. Lo tractat de Taef donèt Asir e lei vilas de Jizan e de Najdam a l'Aràbia Saudita.
Dins lei regions orientalas de la peninsula, la situacion foguèt pus malaisada car leis estats litoraus èran protegits per lei Britanics. Pasmens, i aviá ges de frontieras terrèstras, çò que permetèt ais ikhwan de s'avançar pauc a pauc. Agantèron l'oasís de Buraïmi en 1925 que venguèt lo còr d'un conflicte entre Abu Dhabi, Oman e l'Aràbia Saudita. Aquelei tensions e lo besonh de definir d'un biais precís lei limits dau reiaume en causa de l'atribucion dei premierei concessions petrolièras entraïnèron la fin de l'expansionisme saudi. Maucontent, lo movement ikhwan se revoutèt sensa succès entre 1929 e 1930.
Lo reiaume petrolier
[modificar | Modificar lo còdi],_14_February_1945_(USA-C-545).jpg)
A partir deis ans 1940, l'industria petrolièra comencèt de venir una activitat importanta. En 1944, foguèt fondada l'Aramco (Arabian America Company) per ne'n assegurar l'esplecha. Lo país venguèt una region estrategica e, en 1951, un acòrd de defensa foguèt signat amb leis Estats Units d'America. Aqueu tractat venguèt la basa de la diplomacia e de la defensa saudita e lei dos país son totjorn d'aliats pròches.
La mòrt d'Ibn Saud en 1953 entraïnèt de divisions entre lei doas tendàncias principalas de la Cort. La premiera, dirigida per lo novèu rèi Saud, èra principalament desirosa d'utilizar lei revenguts petrolièrs per s'enriquir. La segonda, dirigida per son fraire Faysal, èra en favor d'una politica d'investiment destinada a bastir un país modèrne. En 1964, Faysal s'impausèt e remplacèt son fraire coma rèi. Bastiguèt un estat fòrça centralizat, conservador e autoritari que son economia es totalament tenguda per la dinastia saudita. Pasmens, capitèt d'aumentar lo nivèu de vida de la populacion e lo país fa d'ara endavant partida deis estats rics.
Pasmens, l'autoritarisme dau regime entraïna de contestacions importantas, especialament dempuei la Revolucion Iraniana en 1979. Premier, la minoritat chiita de Hasa es regularament agitada per de trèbols. De mai, regardant leis afaires religiós, lo regime dèu faciar l'aparicion de movements islamistas fondamentalistas ò fòrça conservadors que s'opausan a la politica de la dinastia, de còps per la violéncia. Enfin, pertocant leis afaires estrangiers e la defensa, la posicion de primautat de l'Aràbia Saudita dins la region es regularament menaçada per la poissança iraniana e la guèrra de 1991 còntra Iraq a mostrat la vulnerabilitat militara dau país.
Cultura
[modificar | Modificar lo còdi]Arquitectura
[modificar | Modificar lo còdi]L'arquitectura saudiana es menaçada per la destruccion regulara de sites ancians que semblan de còntradire lei dògmas de l'islam dau govèrn. Aparegut au sègle XIX, aquela politica es totjorn en cors d'aplicacion a l'ora, principalament per eliminar lei bastiments associadas a de personnalitats majoras. L'objectiu dau govèrn es d'empedir l'aparicion d'un culte dei sants musulmans qu'es un acte condamnat per lo wahhabisme. Ansin, segon certaneis estimacions, l'estat saudian auriá destruch 98% de son patrimòni arquitecturau entre 1985 e 2014.
Dins aqueu contèxte, lei vestigis dau periòde preislamic son donc fòrça menaçats. Pasmens, se tròban encara de pinturas e de gravaduras rupèstres e de sites arqueologics antics coma Madain Salih, important centre nabatèu. Lo patrimòni islamic es pus ric amb plusors vilas ancianas coma Jeddah ò Diriyah. Sei dos elements pus famós son la Mosqueta dau Profèta de Medina e la Mosqueta al-Haram de La Mèca. Ensems fòrça importants per lei musulmans, foguèron destruchs, restaurats e agrandits mai d'un còp entre lei sègles VII e XXI. Fòrman ansin a l'ora d'ara de complèxs arquitecturas complèxs mesclant d'estiles variats. Au centre de la Mosqueta al-Haram, se situa la Kaaba qu'es un vestigi de la religion preislamica.
-
Vestigis de Madain Salih -
Palais dei Saud dins la vila de Diriyah -
-
-114607.jpg)
Musica e dança
[modificar | Modificar lo còdi]L'Arabia Saudita a un patrimòni musicau tradicionau relativament ric qu'es principalament eissit de la musica e de la dança bedoïna. Seis instruments pus frequents son lo rebab, instrument de còrdas fretadas, e divèrseis instruments de percussion (tabl, tar...). Lei danças e cants son sovent collectius e mesclats amb de poesias tradicionalas.
Literatura
[modificar | Modificar lo còdi]La literatura saudiana es formada de dos ensems principaus que son la poesia tradicionala bedoïna e la literatura modèrna apareguda au sègle XX. L'òbra dei Bedoïns, relativament anciana, es pas caracteristica de l'espaci saudian car cuerb tot l'airau de reparticion d'aqueu pòble (Sahara Orientau, Sinai, Palestina, Peninsula Aràbia). Principalament constitüida de poesia formala, comprèn tanben de jòcs oratòris e de tèxtes de pròsa. A una influéncia fòrça importanta sus la cultura tradicionala saudiana qu'es ansin fòrça estacada a la poesia.
Ansin, au sègle XX, l'aparicion de la literatura saudiana modèrna laissèt una part importanta a aquel art amb de poètas coma Mohammed Suroor Sabban (1898-1971), Hamza Shehata (1910-1971), Mutlaq Hamid Al-Otaibi (1937-1995), Thuraya Qabil (nascuda en 1943), Fawziyya Abu Khalid (nascut en 1955) ò Abdullah Thabit (nascut en 1973). Dins aquò, apareguèron rapidament d'autrei formas literàrias coma lo roman e leis escrivans saudians son uei largament reconeguts dins lo mond arabi en despiech de problemas regulars amb la censura e la politica fòrça conservatritz dau país[1]. Entre lei pus famós, se pòdon citar Abdul Rahman Munif (1933-2004), Ghazi Abdul Rahman Al Gosaibi (1940-2010), Turki al-Hamad (nascut en 1952), Raja'a Alem (nascut en 1970) e Rajaa al-Sanea (nascuda en 1981).
Teatre
[modificar | Modificar lo còdi]Lo teatre es un art relativament important en Arabia Saudita. D'efiech, lo país a una tradicion teatrala anciana qu'es liada a la cultura dei Bedoïns. Es sovent acompanhat per de poesias, de danças e de musicas eissidas dau meteis ensems culturau. Lo teatre de tipe occidentau foguèt probablament introduch dins lo país per leis Otomans. Foguèt adaptat a la demanda locala e son existéncia es sostenguda per leis autoritats dempuei 1928.
Liames intèrnes
[modificar | Modificar lo còdi]- Abd al Aziz Ibn Saud, fondator dau reiaume d'Arabia Saudita.
- Hanbalisme.
- Hetjaz.
- Islam.
- La Mèca.
- Medina.
- Muhammad bin Abdul-Wahhab, fondator dau wahhabisme.
- Muhammad bin Abdul-Wahhab, fondator dau premier estat saudita.
- Nejd.
- Sunisme.
- Wahhabisme.
Bibliografia
[modificar | Modificar lo còdi]Nòtas e referéncias
[modificar | Modificar lo còdi]- ↑ Certaneis autors majors dau país foguèron o son estats obligats de s'exiliar. Dins de cas extrèms, coma Abdul Rahman Munif (que criticava l'elèit economic enriquit per lo petròli), perdiguèron tanben la nacionalitat saudiana e sei romans son enebits.
