Comòras

Comòras; اتحاد القمر; al-Ittiḥād al-Qumuriyy; Udzima wa Komori; Union des Comores
Descobridor o inventaire
Data de descobèrta
Contrari
Color
Simbòl de quantitat
Simbòl d'unitat
Proprietat de
Fondador
Compren
Data de debuta
Data de fin
Precedit per
Seguit per
Coordenadas
(Detalhs)	(Detalhs)
	Devisa nacionala : Unité - Justice - Progrès
	Imne nacional : {{{imne}}}
	;
Capitala; populacion (an)	Moròni; 111 300 abitants (2016)
Autras vilas	Mutsamudu, Fomboni
Superfícia	2236 km²
Populacion; Densitat	821 164 (2018); 337,2/km²
Independéncia; - Jorn	(de França); 6 de julhet de 1975
Moneda	Franc de las Comòras
Ora	UTC +3
Còde telefonic	+ 269

Las illas Comòras (oficialament en francés Union des Comores, en arabi الإتّحاد القمريّ = Al-Ittiḥād al-Qamariyy, en comorian Udzima wa Komori) son un estat insular african plaçat a l'extremitat septentrionala del canal de Moçambic, dins l'ocean Indian, entre lo nòrd de Madagascar e lo nòrd de Moçambic. Lo país es format per tres illas volcanicas: Granda Comòra o Ngazidja, Mohéli o Moali, e Anjouan o Nzoani, mentre que l'autra illa de l'archipèla, Maiòta, contunha de dependre de França e mai siaga reclamada pel govèrn de las Comòras.

Lo nom deriva del mot arabi قمر (qamar), "luna". Lo nom actual en arabi significa "illas de la luna" (جزر القمر, ŷuzuru l-qamar), e en la siá bandièra apareis la mièja luna musulmana. Aqueste nom èra estat utilizat pels geografs arabis per nomenar Madagascar.^[2]

La capitala es Moròni.

Lo gentilici es comorian -a.

Istòria

Aqueste archipèla serviguèt als ancians navigaires coma pont entre lo continent african e Madagascar, en essent en mai un ponch important pels comerçants arabis.^[2]A travèrs dels sègles, las illas Comòras foguèron ocupadas per una succession de divèrses grops dempuèi la còsta d'Africa, lo golf Persic, Indonesia e Madagascar. Los exploradors portugueses visitèron l'archipèla en 1505 e causèron la destruccion de l'economia comerciala de las illas. Quand lo sultan d'Oman capitèt de fòrabandir los portugueses de la region, las illas demorèron jos l'influéncia de Zanzibar e lo trafic d'esclaus dels abitants d'origina banto aumentèt considerablament.

Al sègle XIX, après la separacion de Zanzibar del sultanat d'Oman, los europèus faguèron pression e França ocupèt Maiòta en 1841 e mai tard la rèsta de l'archipèla entre 1886 e 1909. En 1912 las illas foguèron jos l'administracion del governador general de Madagascar. Après, colonizaires franceses, companhiás de proprietaris franceses, e rics comerçants arabis establiguèron una economia basada sus las plantacions qu'ocupa ara un terç del territòri del país per exportar sas culturas. En 1946 França li concediguèt l'autonomia administrativa amb lo nom de Territòri d'Otramar de las Illas Comòras.

Un acòrd foguèt refusat per França en 1973 per concedir l'independéncia en 1978. Malgrat aiçò, lo 6 de julhet de 1975, lo parlament comorian emetèt una resolucion en declarant l'independéncia. Los deputats de Maiòta, que demorava jos contraròtle francés, s'abstenguèron. Dins dos referendums, en decembre de 1974 e febrièr de 1976, la populacion de Maiòta votèt contra l'independéncia de França (per 63,8% e 99,4% respectivament).

Politica

La situacion del país es estada fòrça instabla dempuèi la siá independéncia en 1975, amb de còps d'Estat e d'insurreccions popularas. Lo coronèl Azali Assoumani prenguèt lo poder per un còp d'Estat en abril de 1999, en demetre lo president interin Tadjiddine Ben Said Massounde qu'aviá pres la plaça après la mòrt misteriosa del president elegit Mohamed Taki Abdoulkarim en novembre de 1998.

Après los acòrds de patz signats lo 17 de febrièr de 2001 entre lo govèrn e los separatistas, s'elaborèt una Constitucion aprovada per referendum lo 23 de decembre del meteis an, e que tornèt baptisar lo país Union de las Comòras, constituit per las illas de Granda Comòra, Anjouan e Mohéli qu'an una larga autonomia, amb son pròpri president e un tèxt constitucional tanben pròpri. La presidéncia de l'Union se causís entre los candidats de las tres illas al cap de quatre ans.

Lo president actual es Ahmed Abdallah Mohamed Sambi, après lo primièr transferiment pacific del poder dins las illas en 2006.

Geografia

Comòras es un pichon país d'Africa e fa partida de l'archipèla de las Comòras, format de nòrd-èst a sud-èst de l'illa de Granda Comòra (Ngazidja), Mohéli (Mwali), e Anjouan (Nzwani). Al sud-oèst, se tròba l'illa de Maiòta, qu'aperten encara a França.

La capitala es Moròni que se localiza en Granda Comòra. Las illas son d'origina volcanica, amb un relèu montanhós e abrupte que la cima pus nauta es lo volcan actiu Karthala de 2361 m d'altitud subre lo nivèl de la mar dins l'illa principala.

Economia

De veire: Economia de las Comòras

Demografia

Amb mens d'un milion de personas, las Comòras son un dels païses mens poblats al mond, mas tanben un dels de pus fòrta densitat de populacion (337,2 ab/km²). En 2001, 34% de la populacion èra urbana, mas aquesta chifra risca d'aumentar, pr'amor que la creissença de la populacion rurala es negativa, alara que la creissença de la populacion totala es totjorn relativament nauta.^[3] Aperaquí la mitat de la populacion de las Comòras a mens de 15 ans.^[4] Los centres urbans màgers son Moròni, Mutsamudu, Domoni, Fomboni, e Tsémbéhou. I a entre 200 000 e 350 000 comorians en França.^[5]

Las illas de las Comòras an en comun de originas araboafricanas. L'islam sunnita es la religion dominanta, e representa mai de 98% de la populacion. E mai se la cultura aràbia es fermament establida dins l'archipèla, una minoritat de la populacion de Maiòta, subretot d'imigrants venguts de França, son catolics. De minoritats malgashas (crestians) e indianas (subretot ismaili) exitisson tanben, e de descendents del colonizaires franceses. Lo chineses son tanben presents a Maiòta e a la Granda Comòra (mai que mai Moròni). Una pichona minoritat de personas d'aujòls franceses e d'autres païses europèus (neerlandeses, angleses e portugueses) vivon a las Comòras. Fòrça franceses partiguèron après l'independéncia en 1975.

La lenga pus comuna es lo comorian, o shikomor, una lenga sabaki pròcha del swahili, que quatre variantas diferentas (shingazidja, shimwali, shinzwani, e shimaore) son parladas sus caduna de las quatre illas. Lo francés e l'arabi son tanben lengas oficialas amb lo comorian. L'arabi es subretot utilizat coma segonda lenga, es la lenga de l'ensenhament alcoranic, e lo francés es la lenga de tot autre ensenhament formal. Una lenga malgasha, lo shibushi, es parlada per aperaquí un terç de la populacion de Maore.^[6] Aperaquí 57% de la populacion es educada amb l'alfabet latin e mai de 90% amb l'alfaber arabi; l'alfabetizacion totala es falsament estimada a 62.5%.^[7] Lo comorian ten pas d'escritura pròpria e las escrituras latina e aràbias son ambedoas utilizadas.