Eritrèa

Un article de Wikipèdia, l'enciclopèdia liura.
Devisa nacionala: ---
Lenga arabi, tigrinya, anglés
capitala Asmara
Superfícia 121 320 km2
Populacion 4 298 269 (2002)
Independéncia
- Jorn
(d'Etiopia)
24 de mai, 1993
Ora UTC+3
Còde telefonic +291

Eritrèa es un país de la Bana d'Africa, vesin de Sodan a l'oèst, d'Etiopia al sud e de Jiboti al sud-èst. Es limitat per la mar Roja a l'èst. Aquel país a obtengut son independéncia d'Etiopia en 1993. Dempuèi, viu dins una dictatura que fa fugir cada an milièrs d'eritrèus. E los dos païses contunhan de se liurar una guèrra esporadica.

La capitala n'es Asmara.

Lo gentilici n'es eritrèu -èa.

Geografia[modificar | modificar la font]

Istòria[modificar | modificar la font]

Article detalhat : Istòria d'Eritrèa.

Lo periòde precoloniau[modificar | modificar la font]

Extension dei Reiaumes de D'mt e d'Aksum.

La region d'Eritrèa foguèt mencionada per lo premier còp dins un document egipcian dau sègle XXV av. JC. Assostava alora divèrsei reiaumes que participavan au trafecs comerciaus de la Mar Roja a partir dau pòrt d'Adulis. Lo pus ancian foguèt lo Reiaume de D'mt que se situava dins lo nòrd de l'Etiopia actuala e dins lei regions centralas d'Eritrèa. Dins lo corrent dei sègles seguents, foguèt remplaçat per d'autrei reiaumes centrats sus aquelei regions. Lo pus important foguèt lo Reiaume d'Aksum que dominèt la region dau sègle I ap. JC au sègle X.

Après la disparicion d'Aksum, la region passèt dins l'esfèra d'influéncia de l'Empèri Etiopian que l'utilizan coma accès a la mar. En parallèl, lo pòrt de Massaua remplacèt lo pòrt d'Adulis coma centre economic. Ocupat per leis Otomans en 1560, foguèt utilizat per organizar d'incursions còntra lei populacions crestianas dei regions interioras. Aqueleis expedicions, conjugadas ambé l'influéncia dei marchands musulmans entraïnèron l'islamizacion progressiva dei plans e dei regions litoralas.

La colonizacion italiana[modificar | modificar la font]

La region d'Etiopia en 1889.

En 1882, aprofichant lo declin otoman e la volontat britanica de blocar leis ambicions francesas en Jiboti, Itàlia poguèt crompar Assab. Puei, tres ans pus tard, totjorn ambé lo sostèn de Londres, ocupèt Massaua. Aquel ensems formèt en 1890 la colonia d'Eritrèa. Leis Italians prenguèron pauc a pauc lo contraròtle dau litorau e l'utilizèron coma basa per envaïr Etiopia en 1896. Pasmens, aqueu projècte mau capitèt totalament e l'armada italiana subiguèt una desfacha restontissenta a la batalha d'Adua.

Après la revirada de l'invasion d'Etiopia, leis Italians negocièron ambé lei poissanças vesinas la definicion dei frontieras de sa colonia. Puei, ne comencèron lo desvolopament e l'esplecha ambé l'objectiu de'n faire una colonia « modèl ». Ansin, organizèron la construccion d'infrastructuras importantas coma un camin de fèrre entre Massaua e Asmara, un ret de rotas ò un ret d'aigatges.

Durant la Segonda Guèrra Mondiala, Eritrèa foguèt ocupada per lei Britanics a l'eissida de la batalha de Keren (28 d'abriu de 1941). A la fin de la guèrra, Roma perdiguèt sei colonias e lei venceires deguèron resòuvre la « question d'Eritrèa ». En 1947-1948, una enquista internacionala foguèt organizada per estudiar l'existéncia d'un sentiment nacionau eritrèu. Pasmens, sei conclusions foguèron negativas e la region foguèt donc restacada a Etiopia amb un estatut d'autonòmia. Ansin, en 1952, maugrat l'oposicion de la màger part deis abitants, l'ONU creèt una federacion gropant Etiopia e Eritrèa sota la direccion dau negus.

L'independéncia[modificar | modificar la font]

La guèrra d'independéncia[modificar | modificar la font]

Etiopia adoptèt una politica d'assimilacion de la populacion eritrèa e anullèt son estatut autonòm en 1962. Pasmens, aquela politica agravèt l'ostilitat de la populacion. Ansin, en 1961, un Frònt de Liberacion d'Eritrèa (FLE), gropant sustot d'etnias musulmanas, comencèt de menar una guerilha còntra lei tropas etiopianas. Puei, dins lo corrent deis annadas 1970, una segonda guerilha, lo Frònt Popular de Liberacion d'Eritrèa (FPLE) d'inspiracion marxista, jonhèt a son torn lo combat. En 1977, ocupavan la màger part dei zònas ruralas.

Pasmens, lo regime de Haile Mariam Mengistu refusèt de laissar l'independéncia. Gràcias au sostèn de l'URSS, organizèt en 1978-1979 d'ofensivas per reconquistar lei regions tengudas per lei guerilhas. Lo FPE foguèt durament desfach durant aquelei combats e perdiguèt son importància. En revènge, lo FPLE capitèt de gardar lo contraròtle de la region de Nafka. En 1982, i arrestèt una novèla ofensiva. Puei, abandonèt son ideologia socialista per se raprochar deis Occidentaus en 1987. L'annada seguenta, enregistrèt una victòria importanta a Afabet avans de conquistar Massaua (febrier de 1990) e Asmara (mai de 1990). Son cap, Issayas Afeworki, formèt alora un govèrn provisòri que proclamèt l'independéncia lo 27 d'abriu de 1993 a l'eissida d'un referendum.

De l'independéncia a la guèrra còntra Etiopia[modificar | modificar la font]

Esquèma dei guèrras dau periòde Mengistu que menèron a l'independéncia d'Eritrèa.

Après l'independéncia, lo FPLE venguèt lo Frònt Popular per la Democracia e per la Justícia (FDPJ). Pasmens, aqueu nom empachèt pas Issayas Afeworki d'establir un regime fòrça autoritari. En parallèl, Eritrèa deviá faciar de problemas economics fòrça important per menar la reconstruccion d'un país devastat per un trentenau d'annadas de guèrra. Ansin, de tensions l'opausèron rapidament au govèrn etiopian a prepaus de questions economicas e de la definicion de la frontiera entre lei dos estats.

En mai de 1998, una guèrra comencèt après l'ocupacion de certanei sectors contestats per de soudats eritrèus. Fòrça saunós, aqueu conflicte s'acabèt en mai de 2000 per una desfacha eritrèa que perdiguèt pauc a pauc lei territòris revendicats per lei dos país. L'armada etiopiana ocupava alora un quart dau territòri etiopian entraïnant la fugida de 650 000 abitants. De mai, de 19 000 a 69 000 soudats èran estats tuats durant lei combats (còntra 34 000 a 70 000 mòrts per l'armada etiopiana) e 75 000 Eritrèus foguèron expulsats d'Etiopia. Una fòrça internacionala foguèt creada per assegurar lo mantenement de l'alta-au-fuòc mai sa mission s'acabèt en 2008. Dempuei sa partença, de tensions vivas demòran lòng de la frontiera.

Eritrèa dempuei 2000[modificar | modificar la font]

Dempuei la fin de la guèrra, lo regime d'Issayas Afeworki es relativament isolat en causa de son autoritarisme que li vau l'ostilitat dei poissanças occidentalas. D'efèct, la constitucion de 1997 e leis eleccions previstas son totjorn suspendudas per lo govèrn e leis accusasions de violacion dei Drechs de l'Òme se multiplican. De mai, dempuei 2009, lo país es somes a de sancions dei Nacions Unidas en causa de son sostèn a diferentei guerilhas d'Africa de l'Èst. Franc de Qatar e quauqueis estats interessats per lei ressorsas minieras dau territòri eritrèu (Sud-Africa, China, Canadà...), Asmara a donc gaire d'aliats.

L'armada e lo FPDJ son donc lei dos pielons dau desvolopament nacionau e son cargats de desvolopar l'industria miniera, leis activitats portuàrias e lo torisme. Durament tocada per la crisi economica de 2008 e la demenicion dei prètz dei matèrias premieras, l'economia eritrèa se redreiça dempuei 2012. Pasmens, aquò es pas encara sufisent per redurre la pauretat e plusors miliers d'abitants contunian de s'enfugir cada annada en direccion d'Euròpa ò d'Orient Mejan.

Cultura[modificar | modificar la font]

Liames intèrnes[modificar | modificar la font]

Bibliografia[modificar | modificar la font]

Nòtas e referéncias[modificar | modificar la font]


Wikimedia Commons prepausa de documents multimèdia liures sus Eritrèa.