Vejatz lo contengut

Musica

Modificar los ligams
Tièra de 1000 articles que totas las Wikipèdias deurián aver.
Aqueste article es redigit en provençau.
Un article de Wikipèdia, l'enciclopèdia liura.
(Redirigit dempuèi Música)

La musica (niç. cis., música)[1] es l'art de combinar lei sons e lei silencis. Lei paramètres principaus son lo ritme, l'autor, lei nuanças e lo timbre. Permetent de produrre d'òbras d'art e de representacions segon de règlas donadas, es considerada coma un art major que sembla existir dins totei lei societats umanas dempuei la Preïstòria. En causa d'aquela importància, foguèt l'objècte d'un estudi aprefondit qu'a menat a la formacion de teorias e de movements artistics mai ò mens estructurats dins de domenis variats coma la vida collectiva (fèstas...), la politica (imne nacionau), la religion (musica religiosa), la guèrra (musica militara), etc.

Originas

[modificar | Modificar lo còdi]

Leis originas de la musica son desconegudas e sembla fòrça malaisat de poder leis establir. D'efiech, segon lei conoissenças actualas, es apareguda durant la Preïstòria coma l'atesta la descubèrta d'instruments ancians per de paleontològs. En 2021, l'instrument pus ancian identificat èra una flaüta datada d'au mens 43 000 ans[2]. De mai, la musica sembla èsser apareguda d'un biais independent dins la quasi totalitat dei comunautats d’Homo sapiens.

Lei basas musicalas modèrnas

[modificar | Modificar lo còdi]

Lei basas de la musica modèrna son fòrça inspiradas per lei règlas de la musica europèa. Difusat dins lo mond entièr, forman uei lo sistèma pus utilizat. Pasmens, dins mai d'un país, pòu coexistir amb d'autreis ensembles de règlas.

Lei votz

[modificar | Modificar lo còdi]
Article detalhat: Votz (instrument).

La votz umana es capable de produrre una gròssa diversitat de sons en modificant la tension e l'espessor dei còrdas vocalas. D'organs resonators, coma la caissa toracica, lo faringe, la cavitat bucala e lei fòssas nasalas, permèton d'amplificar aquela diversitat. Pasmens, lo mestritge complèt dei tecnicas de cant es fòrça complèx. Per simplificar s'utiliza sovent la classificacion classica dei votz desvolopada per lei musicians europèus :

Certanei tractats definisson de categorias suplementàrias coma lei còntra-tenòrs (votz masculina pus aguda qu'un tenòr) ò lei contralto (votz femenina pus grèva qu'un alto). Aquelei grops suplementaris permèton generalament de descriure de cas relativament rars de cantaires amb de votz fòrça estendudas.

Lei nòtas de la gamma temperada

[modificar | Modificar lo còdi]
Article detalhat: Solfègi.

Lei nòtas de musica son un sistèma que permet de nòtar lei sons per enregistrar e partejar leis elements musicaus. Lo pus utilizat es lo solfègi que foguèt desvolopat per lei musicians europèus. Es basat sus un ensemble de règlas complèxas portadas per divèrsei nocions.

Lei nòtas permèton de representar la durada d'un son segon un sistèma de color e de simbòls addicionaus. Son plaçadas dins una portada, un ensemble escrich de cinc linhas e quatre interlinhas que permet de representar l'autor de la nòta. Lei nòtas son definidas per de rapòrts de frequéncia. Aqueleis eissidas d'un meteis sistèma forman una escala musicala (ò gamma). La pus utilizada es la gamma temperada qu'es constituida de sèt nòtas : dò, re, mi, fa, sòl, la, si. Pasmens, existís d'autrei gammas utilizadas dins d'autrei país ò per nòtar d'òbras ancianas realizadas segon de règlas musicalas diferentas de la musica europèa.

Divèrseis elements importants permèton d'adurre de precisions :

  • lei claus musicalas se plaçan au començament de la portada. An lo meteis nom que la nòta posicionada sus la meteissa linha. Aquò permet d'identificar la valor d'aquela nòta e de dedurre la significacion deis autrei nòtas representadas. La clau de sòl, qu'indica la nòta sòl n°3, es la pus frequenta. Pasmens, la clau d'ut, liada au dò n°3, e la clau de fa, que permet d'indicar lo fa n°2, son pas raras.
  • l'interval es la diferéncia entre doas sons successius. L'interval entre un si e un dò e entre un mi e un fa es egau a un mieg-ton. Es egau a un ton (musica) entre totei leis autrei nòtas successivas.
  • leis alteracions permèton de modificar la valor d'una nòta. Lo dièsi (♯) permet d'aumentar una nòta d'un mieg-ton mentre qu'un bemòl (♭) permet de la demenir d'un mieg-ton. Dins la gamma temperada, l'usatge d'aquelei simbòls permet d'engendrar 12 nòtas diferentas separadas per un mieg-ton. Per exemple, dins lo sens ascendant : dò, dò♯, re, mi♭, mi, fa, fa♯, sòl, sòl♯, la, si♭ e si.

Lo ritme, la durada e l'intensitat

[modificar | Modificar lo còdi]

Lo ritme designa l'organizacion dins lo temps deis eveniments musicaus. Lo temps es l'unitat de mesura principala dau temps fisic. Dins un òbra, un ò plusors temps forman una mesura qu'es delimitada sus una portada per de barras verticalas. Lo nombre de temps contenguts dins una mesura es indicat per dos nombres superpausats. Aqueu sistèma es completat per l'usatge d'un instrument, dich metronòm, que produtz una pulsacion regulara permetent de donar lo tempo. Aquela nocion permet de representar la velocitat d'execucion d'una òbra. Pòu variar segon lo nivèu tecnic dei musicians, lei qualitats acosticas dau luòc, leis espèras dau public... etc.

La durada dei nòtas e dei silencis es contenguda dins sa representacion. Per lei nòtas, una carrada vau lo doble d'una ronda que vau lo doble d'una blanca que vou lo doble d'una negra que vau lo doble d'una crocha... etc. La durada efectiva es fixada per la mesura chausida per lo compositor. Per lei silencis, lo sistèma es similar : un baston de pausa vau lo doble d'una pausa que vau lo doble d'una mieja pausa que vau lo doble d'un sospir... etc.

Enfin, es possible d'integrar d'informacions sus l'intensitat dei son produchs. Son generalament plaçadas en dessota de la portada. Per de rasons istoricas, son generalament escrichas en italian.

Leis instruments

[modificar | Modificar lo còdi]
Article detalhat: Instrument de musica.

Un instrument de musica es un objècte que permet de produrre un son contrarotlat per un musician. Aquel objècte pòu èsser estat concebut per aquela rason ò èsser estat destorbat de son usatge normau. N'existís de centenaus. Pasmens, fòrça instruments presentan de similituds, çò que permet d'establir de classificacions basadas sus lor mòde de foncionament.

Leis instruments de vent

[modificar | Modificar lo còdi]
Article detalhat: Instrument de vent.

Un instrument de vent permet de produrre un son gràcias ai vibracions d'una colona d'aire entraïnadas per l'alen d'un musician (flaüta, trompeta...), d'una bofariá mecanica (acordeon, òrgue...) ò d'una pòchi d'aire (sansonha...). N'existís doas familhas principalas. La premiera gropa leis instruments de fusta que produson un son gràcias a la vibracion d'un enche ò au passatge de l'aire a travèrs un biseu. La segonda gropa leis instruments de coire que produson un son gràcias ai labras dau musician. Se fau nòtar qu'aquelei categorias despendon dau mòde de produccion dau son. Ansin, es possible de trobar un instrument de coire fach de fusta.

  • Flaüta, exemple d'instrument de fusta de biseu.
    Flaüta, exemple d'instrument de fusta de biseu.
  • Acordeon, exemple d'instrument de fusta d'enche liure.
    Acordeon, exemple d'instrument de fusta d'enche liure.
  • Clarineta, exemple d'instrument de fusta d'enche simple.
    Clarineta, exemple d'instrument de fusta d'enche simple.
  • Aubòi, exemple d'instrument de fusta d'enche doble.
    Aubòi, exemple d'instrument de fusta d'enche doble.
  • Trompeta, exemple d'instrument de coire.
    Trompeta, exemple d'instrument de coire.
  • Tuba, autre exemple d'instrument de coire.
    Tuba, autre exemple d'instrument de coire.

Leis instruments de percussion

[modificar | Modificar lo còdi]
Article detalhat: Instrument de percussion.

Un instrument de percussion permet de produrre un son gràcias au tust ò au gratatge d'una membrana ò d'un materiau ressonant. Son gropats en quatre categorias principalas. Lei membranofòns produson un son gràcias au tust d'una pèu animala ò sintetica tibada sus un fust. Leis idiofòns utilizan lei proprietats dau materiau de l'instrument eu meteis per produrre un son. Lei cordofòns produson un son gràcias ai proprietats de còrdas percutidas. Pasmens, tradicionnalemnt, leis instruments d'aqueu grop son classats dins leis instruments de còrdas. Enfin, leis instruments electrofòns utilizan l'oscillacion d'un corrent electric per produrre un son qu'es unicament audible per lo mejan d'un aut-parlaire. Coma per lei cordofòns, aqueleis instruments son sovent classats dins d'autrei categorias. Se fau nòtar que certaneis instruments de percussion pòdon faire partida de plusors categorias. En particular, es lo cas dau còrs uman qu'es membranofòn, idiofòns e cordofòns.

Leis instruments de còrdas

[modificar | Modificar lo còdi]
Article detalhat: Instrument de còrdas.

Un instrument de còrdas permet de produrre un son gràcias a la vibracion d'una ò de mai d'una còrda. Son gropats en tres categorias. Leis instruments de còrdas fretadas necessitan generalament de fretar lei còrdas amb un arquet. Dins quauquei cas, d'autreis otís pòdon èsser utilizats coma un disc. Leis instruments de còrdas peçugadas necessitan de peçugar lei còrdas manualament (dirèctament amb lei mans ò amb un plectre) ò mecanicament. Enfin, leis instruments de còrdas percutidas necessitan de percutir lei còrdas siá manualament siá mecanicament (generalament amb de martèus)[3].

  • Violon, exemple d'instrument de còrdas fretadas.
    Violon, exemple d'instrument de còrdas fretadas.
  • Guitarra, exemple d'instrument de còrdas peçugadas.
    Guitarra, exemple d'instrument de còrdas peçugadas.
  • Piano, exemple d'instrument de còrdas percutidas.
    Piano, exemple d'instrument de còrdas percutidas.

Leis instruments novèus

[modificar | Modificar lo còdi]

Lo tèrme « instrument novèu » designa generalament leis instruments electronics apareguts dempuei la Segonda Guèrra Mondiala. Utilizan generalament lei proprietats d'un corrent electric oscillant per produrre un son a partir d'un aut-parlaire. Per exemple, es lo cas dau sintetizaire. Segon lo cas, certaneis instruments electronics podrián èsser categorizadas dins de familhas pus ancianas.

Lei tradicions musicalas principalas

[modificar | Modificar lo còdi]

Existís un nombre fòrça important de tradicions musicalas diferentas dins lo mond. D'efiech, la musica es un art aparegut d'un biais independent dins plusors regions e un meteis airau culturau pòu aisament assostar plusors corrents musicaus d'originas diferentas. La descripcion de l'ensemble d'aquelei tradicions es donc fòrça complèxa e la seccion aicí dessota se contenta de presentar quauquei movements musicaus famós en causa de son influéncia e de sa difusion dins lo mond. Pasmens, se fau nòtar que lei movements musicas son sovent classats dins lei genres sabent per la musica basada sus l'aplicacion d'una teoria estructurada e avançada, tradicionau per la musica associada a una cultura ò a una region donada e popular per la musica eissida dei mitans populars.

La musica « sabenta » europèa

[modificar | Modificar lo còdi]

L'aparicion de la musica « sabenta »

[modificar | Modificar lo còdi]

La musica sabenta europèa es l'eiretiera de la musica grècoromana e de la musica liturgica crestiana de la premiera partida de l'Edat Mejana. Pasmens, s'existís de règlas claras per la reforma introducha vèrs 600 per lo papa Gregòri Ièr lo Grand (590-604), lei documents regardant la musica europèa son rars avans lo sègle XI. Aquò cambièt a partir dau periòde dei trobadors. Originari d'Occitània, aqueu movement aristocratic se difusèt dins lo rèsta de l'Euròpa Occidentala onte sei règlas aguèron una influéncia importanta sus lei musicians.

En parallèl, se desvolopèt la polifonia. Combinason de plusors melodias ò partidas musicalas jogadas d'un biais simultanèu, foguèt creada per la Glèisa e conoguèt un premier apogèu entre lei sègles XI e XIII. Lei messas, lei motets e lei cançons foguèron lei genres principaus d'aqueu periòdes, especialament amb de personalitats coma Leonin (vèrs 1150-1210) ò Perotin (vèrs 1160-1230) que trabalhavan per la Catedrala de Nòstra Dòna de París. La polifonia aguèt un segond apogèu durant lo sègle XIV amb un estil, dich Ars Nova, caracterizat per una composicion pus liure. En particular, de genres novèus venguèron pus populars (virolai...) e la qualitat poetica veguèt son importància aumentar. Philippe de Vitry (1291-1361), Guillaume de Machaut (vèrs 1300-1377) e John Dunstable (vèrs 1385-1453) son d'exemples caracteristics d'aqueu movement.

A la fin de l'Edat Mejana, aqueleis evolucions de la polifonia entraïnèron l'aparicion de l'escòla francoflamenca, dominada per de personalitats coma Guillaume Du Fay (1397-1474), Johannes Ockeghem (vèrs 1420-1497) e Josquin des Prez (vèrs 1440-1521). Aqueu corrent foguèt a l'origina d'una transformacion fòrça importanta. D'efiech, utilizant pauc d'instruments per acompanhar la polifonia vocala, permetèt de pensar a un usatge autonòm deis instruments de musica. Aquela tendància foguèt encoratjada per la difusion dau movement en Euròpa e per l'emergéncia d'escòlas regionalas. Lo madrigau es benlèu lo genre pus emblematic d'aqueu periòde amb d'artistas coma Clément Janequin (1485-1558) e Roland de Lassus (1532-1594).

Lo periòde barròc

[modificar | Modificar lo còdi]
Article detalhat: Musica barròca.

Lo passatge de la polifonia a la musica barròca se debanèt durant la Renaissença vèrs 1600. Lo compositor venecian Claudio Monteverdi (1567-1643) foguèt un deis actors majors d'aquela transicion que veguèt la generalacion de la monodia acompanhada. En parallèl, per mielhs representar l'expression dei sentiments individiaus e dei paraulas, la musica venguèt pus dramatica. Aquò permetèt la multiplicacion dei dramas lirics e, subretot, menèt a l'invencion de l'opèra en 1607.

Durant lo sègle XVII, l'opèra e, pus generalament, la musica barròca se difusèron en Euròpa amb Heinrich Schütz (1585-1672) en Alemanha e Jean-Baptiste Lully (1632-1687) e Marc-Antoine Charpentier (1643-1704) en França. Puei, de formas instrumentalas, especialament la sonata e lo concerto, apareguèron e trobèron un succès important amb de compositors coma Arcangelo Corelli (1653-1713) e Antonio Vivaldi (1678-1741). Durant la premiera mitat dau sègle XVIII, l'opèra demorèt totjorn un genre important. Pasmens, se fau tanben nòtar l'usatge pus important de l'òrgue amb Jean-Philippe Rameau (1683-1764), Johann Sebastian Bach (1685-1750) e Georg Friedrich Händel (1685-1759).

Lo periòde classic

[modificar | Modificar lo còdi]
Article detalhat: Musica classica.

Lo periòde classic durèt de 1750 a 1830. Pasmens, a tant marcat la musica europèa que lo tèrme « musica classica » es uei utilizat per designar l'ensemble de la musica sabenta europèa. Son aparicion es liada a una transformacion importanta de la musica que se debanèt vèrs 1750. Lei glèisas e lei corts reialas cessèron d'èsser lo luòc principau d'escota principau au profiech dei concèrts e dei salons de l'elèit borgés. Durant aqueu procès, la melodia prenguèt mai d'importància au nom d'una cèrca de la simplicitat e d'una proximitat amb la natura. Lei genres precedents, coma lo concerto e l'opèra, conoguèron ansin de cambiaments importants e de genres novèus, especialament la sinfonia e lo qüatuor de còrdas, venguèron populars. Leis enfants de J. S. Bach, Christoph Willibald Gluck (1714-1787), Joseph Haydn (1732-1809), Carl Stamitz (1745-1801), Wolfgang Amadeus Mozart (1756-1791) e Ludwig van Beethoven (1770-1832) foguèron probablament leis actors pus influents d'aqueu movement.

Lo periòde romantic

[modificar | Modificar lo còdi]
Article detalhat: Musica romantica.

En musica, lo periòde romantic comença vèrs 1830 e sa fin es tradicionalament fixada en 1918 après la Premiera Guèrra Mondiala (1914-1918). Es marcat per l'existéncia « d'escòlas », sovent organizadas sus una basa regionala ò nacionala, mai ò mens distintas. Dins lei país germanics, Carl Maria von Weber (1786-1826) creèt l'opèra romantic alemand mentre que Franz Schubert (1797-1828) venguèt famós per sei lieder, una mena de poèma cantat. Puei, durant lo rèsta dau sègle, la tradicion dau lied foguèt perseguida per Johannes Brahms (1833-1897), Gustav Mahler (1860-1911) e Hugo Wolf (1860-1903). En parallèl, un corrent pus conservator foguèt animat per Felix Mendelssohn-Bartholdy (1809-1847) e Robert Schumann (1810-1856). Pasmens, leis artistas pus famós foguèron probablament Franz Liszt (1811-1886) e Richard Wagner (1813-1883) que foguèron lo centre d'innovacions importantas. En particular, lo segond revolucionèt l'opèra.

Dins lo rèsta d'Euròpa, de movements musicaus se formèron dins mai d'una region. En Boèmia, se pòu citar leis òbras de Bedřich Smetana (1824-1883) e d'Antonín Dvořák (1841-1904) que foguèron famós per sei poèmas sinfonics e sei sinfonias inspirats per lo folclòre locau. Un movement similar apareguèt tanben en Russia a l'entorn de personalitats coma Piotr Ilich Chaikovskii (1840-1893) e Nikolaï Rimski-Korsakov (1844-1908) qu'assaièron de desvolopar una musica russa amb lei sieus còdis. En Itàlia, Giuseppe Verdi (1813-1901) aguèt un ròtle similar amb sei composicions qu'acompanhèron l'unificacion de la peninsula. Enfin, en França, se fau nòtar lo trabalh d'Hector Berlioz (1803-1869) que promouguèt una libertat totala per lo compositor, de Charles Gounod (1818-1893) que modernizèt la musica religiosa e de Georges Bizet (1838-1875) que s'interessèt fòrça au teatre liric.

Lo periòde modèrne

[modificar | Modificar lo còdi]

Lo periòde modèrne de la musica europèa durèt de 1918 au començament deis ans 1950. Es constituit de dos ensembles diferents. Lo premier foguèt iniciat per Claude Debussy (1862-1918), Arnold Schoenberg (1874-1951) e Igor Stravinskii (1882-1971). Au nom d'una libertat pus absoluda dau compositor, rompèron amb lei convencions dei periòdes. Aquò menèt a la disparicion de mai d'una convencion e, subretot, a la disparicion dau sistèma tonau. Ansin, amb Edgard Varèse (1883-1965), la nòta cessèt totalament d'èsser l'unitat de basa de la musica. Foguèt remplaçada per la nocion de son.

En parallèl, emergiguèron d'autrei compositors, coma Maurice Ravel (1875-1937), Sergueï Prokofiev (1891-1953), Paul Hindemith (1895-1963) ò Olivier Messiaen (1908-1992), que revendiquèron tanben una libertat pus importanta per prepausar d'apròchis personaus coma una musica basada sus la simplicitat e l'armonia ò sus de mesclas amb de genres ancians ò non europèus. Aquò menèt, après la Segonda Guèrra Mondiala, a la definicion de la « musica seriala », un movement fondat sus l'utilizacion de combinasons predeterminadas de nòtas ò de sons. Leis actors principaus d'aqueu corrent foguèron probablament Luigi Nono (1924-1990), Pierre Boulez (1925-2016), Luciano Berio (1925-2003) e Karlheinz Stockhausen (1928-2007).

La musica sabenta europèa dempuei 1950

[modificar | Modificar lo còdi]
Article detalhat: Musica contemporanèa.

Après 1950, la musica sabenta foguèt fòrça marcada per l'arribada de l'electronica e de compositors estatsunidencs. Sota lo tèrme « musica electroacostica », apareguèron ansin plusors movements coma la musica electronica, la musica aleatòria e la musica repetitiva. Utilizèron fòrça lei possibilitats dei mejans informatics per desvolopar la diversitat dei sons. John Cage (1912-1992), Iannis Xenakis (1922-2001) e Steve Reich (nascut en 1936) foguèron d'actors importants d'aqueleis evolucions. Dins lo corrent deis ans 1970-1980, se fau tanben nòtar l'influéncia de la « musica espectrala » prepausada per Horatiu Radulescu (nascut en 1942) ò per l'Estacion de Trabalh Musicau 4X de l'Institut de Recèrca e Coordinacion Acostica/Musicala fondat per Pierre Boulez.

Pasmens, aqueu periòde veguèt tanben la pèrda d'influéncia de la musica sabenta que foguèt mai e mai concurrenciada per lei genres musicaus originaris deis Estats Units (jazz, rock'n'roll...) e per la popularitat creissenta de la varietat. D'un biais pus marginau, foguèt tanben concurrenciada per de musicas vengudas d'autrei continents. Aquela importanta demenicion de l'interès portat per la populacion a aquela musica empacha pas la perseguida dei recèrcas menadas per desvolopar de genres novèus.

Lei musicas popularas estatsunidencas

[modificar | Modificar lo còdi]

Dempuei la Segonda Guèrra Mondiala, l'influéncia culturala estatsunidenca s'es traducha per una difusion importanta de la musica nòrd-americana dins lo rèsta dau mond. Lei genres majors de la musica populara estatsunidenca son donc venguts d'elements importants de la musica actuala. Per aquò, es desenant una tradicion fondamentala de l'istòria de la musica recenta.

Lo jazz

[modificar | Modificar lo còdi]
Article detalhat: Jazz.

Lo jazz es un genre musicau aparegut dins lei comunautats negra dau sud deis Estats Units au començament dau sègle XX. Eissit de la fusion de genres pus ancians coma lo blues e lo ragtime, es principalament basat sus lo ritme e sus lo swing. Demorèt fòrça popular fins a l'emergéncia dau rock'n'roll dins leis ans 1960 e de genres constituits per la mescla dau jazz e d'autreis estiles musicaus (jazz-funk, acid jazz, rap jazz...).

L'istòria dau « jazz classic » es generalament devesida en tres periòdes. La premiera, au començament dau sègle XX, es aquela dau jazz de la Nòva Orleans que veguèt l'estructuracion dau genre e l'aumentacion rapida de sa popularitat amb d'artistas coma Jelly Roll Morton (1890-1941), Sidney Bechet (1897-1959), King Oliver (1885-1938) e Bix Beiderbecke (1903-1931). Pasmens, la personalitat pus famosa d'aquela epòca – e de tota l'istòria dau jazz – foguèt Louis Armstrong (1901-1971) que venguèt un artista major dau sègle XX.

Lo periòde dau « middle jazz » durèt deis ans 1910 ais ans 1950. Es marcat per l'abandon progressiu dei règlas d'improvisacion de la Nòva Orleans au profiech d'un quadre permetent l'improvisacion de solista e la mesa en plaça d'orquèstras de jazz. Entre lei musicians pus importants d'aqueu periòde, se pòu citar Duke Ellington (1899-1974), Cab Calloway (1907-1994), Jimmie Lunceford (1902-1947), Fats Waller (1904-1943) ò Benny Goodman (1909-1986). Enfin, a la fin deis ans 1930, apareguèron de tendàncias modèrnas definidas per l'estile be-bop e per lo cool jazz amb d'artistas coma Kenny Clarke (1914-1985), Thelonious Monk (1917-1982), Dizzy Gillespie (1917-1993), Gil Evans (1912-1988) ò Miles Davis (1926-1991).

Lo rock'n'roll

[modificar | Modificar lo còdi]
Article detalhat: Rock'n'roll.

Lo rock'n'roll es un genre musicau dominat per l'usatge de la guitarra electrica, de la batariá e d'un ritme 4/4 ben sostengut sus lo segond e lo quatren temps. Eissit dei musicas popularas blancas e dau rhythm and blues negre, es aparegut dins lo corrent deis ans 1950. S'impausèt rapidament coma un genre popular amb lo succès de Bill Haley (1925-1981), d'Elvis Presley (1935-1977), d'Eddie Cochran (1938-1960) ò de Fats Domino (1928-2017)

Tre leis ans 1960, lo rock conoguèt d'evolucions variadas amb de Bob Dylan (nascut en 1942[4]) e de grops coma lei Beatles (1960-1970), lei Rolling Stones (dempuei 1962) ò The Doors (1965-1973). Aquò favorizèt sa difusion internacionala mai entraïnèt l'aparicion de tendàncias mai e mai diferenciadas coma lo folksong, lo jazz-rock, lo hard-rock, lo punk, lo reggae ò lo disco. Au començament dau sègle XXI, lo rock demòra un genre fòrça popular.

La pop music

[modificar | Modificar lo còdi]
Article detalhat: Pop music.

La pop music es una musica populara derivada dau rock'n'roll deis ans 1960. Adaptada ai mèdias modèrnes, se difusèt aisament dins lo mond entièr gràcias a de cantaires e de dançaires coma Michael Jackson (1958-2009) ò Madonna (nascuda en 1958). Lei tecnologias modèrnas i tènon un ròtle important amb l'utilizacion importanta de l'enregistrament de pistas multiplas e d'instruments electronics coma lo sintetizaire.

Lo rap e lo hip-hop

[modificar | Modificar lo còdi]

Lo rap es un genre musicau aparegut durant leis ans 1970 dins lei quartiers populars negres de la vila de Nòva York. Caracterizat per un ritme e de paraulas martelejats, es marcat per lo desvolopament d'una musica caracteristica basada sus de mejans electronics e sus l'utilizacion de la tecnica dau « scratching » que consistís a manipular de discs de vinil per produrre de sons especiaus. Tre leis ans 1980, lo rap se difusèt en Euròpa e, finalament, dins lo rèsta dau mond. Lo tèrme « hip-hop » designa la cultura associat au mitan dau rap e d'estils musicaus derivats d'aquela musica.

La musica electronica

[modificar | Modificar lo còdi]
Article detalhat: Musica electronica.

Apareguda dins lo corrent deis ans 1950-1960, la musica electronica s'es fòrça diversificada per donar naissença a mai d'un genre musicau popular (house music, techno...). Per aquò, s'utiliza fòrça l'escantilhaire que permet de mesclar lo son d'instruments de musica tradicionaus e d'elements musicaus preenregistrats. David Guetta (nascut en 1967) ò lo grop Daft Punk son d'artistas majors d'aqueu movement.

La musica occitana

[modificar | Modificar lo còdi]
Article detalhat: Musica occitana.

La musica occitana es apareguda durant l'Edat Mejana amb lo movement dei trobadors. Pasmens, a conegut fòrça evolucions qu'an menat a l'emergéncia d'au mens tres ensembles musicaus distints. Lo premier es la musica tradicionala que s'inspira de genres istorics en prepausant de còps d'i integrar de tendàncias pus recentas (Claudi Martí, Lo Còr de la Plana, Familha Artús...). Lo segond es la musica classica qu'es eissida de la musica sabent europèa (Joseph Canteloube...). Pasmens, lo grop pus dinamic es probablament aqueu de la musica contemporanèa occitana qu'assaia d'adaptar a la cultura occitana de genres modèrnes coma lo rock, lo dub ò l'electro). Lei grops pus famós d'aqueu corrent son probablament Massilia Sound System, lei Fabulous Trobadors, Nadau, la Talvera ò Goulamas'K.

Annèxas

[modificar | Modificar lo còdi]

Liames intèrnes

[modificar | Modificar lo còdi]

Bibliografia

[modificar | Modificar lo còdi]
  • (fr) Claude Abromont e Eugène de Montalembert, Guide de la théorie de la musique, Librairie Arthème Fayard e Éditions Henry Lemoine, 2001.
  • (fr) Franck Bergerot, Le jazz dans tous ses états, Larousse, 2006.
  • (fr) Jacques Chailley, Histoire musicale du Moyen Âge, PUF, 1969.
  • (fr) Caroline Delume e Ann-Dominique Merlet, La Musique du XXe siècle d’Arnold Schoenberg à nos jours, Fuzeau, 2001.
  • (en) Paul Friedlander, Rock and Roll: A Social History, Westview Press, 1996.
  • (fr) Réginald Gaillard e Jean-Marc Warszawski (coord.), Musique contemporaine : État des lieux / perspectives, Éditions de Corlevour, 2007.
  • (en) Charlie Gillett, The Sound of the City: the Rise of Rock and Roll, E.P. Dutton, 1970.
  • (en) M. J. Grant, Serial Music, Serial Aesthetics : compositional theory in post-war Europe, Cambridge University Press, 2001.
  • (fr) Marc Honegger, Histoire de la Musique : la musique occidentale, du Moyen âge à nos jours, Bordas, 1982.
  • (fr) Henri-Irénée Marrou, Les Troubadours, Le Seuil, 1971.
  • (fr) Jean-François Paillard, La Musique française classique, PUF, 1960.
  • (fr) Charles Rosen, Le Style classique: Haydn, Mozart, Beethoven, Gallimard, 1971
  • (en) Craig M. Wright, Music and Ceremony at Notre Dame of Paris. 500-1550, Cambridge University Press, 1989.

Nòtas e referéncias

[modificar | Modificar lo còdi]
  1. ↑ Toscano, Reinat. Diccionari de la lenga d'òc d'après lo parlar niçard. Auba Novèla. 
  2. ↑ (en) Iain Morley, The Prehistory of Music: Human Evolution, Archaeology, and the Origins of Musicality, Oxford University Press, 2013, p. 38.
  3. ↑ Aqueleis instruments son de còps classats dins leis instruments de percussion.
  4. ↑ Bob Dylan recebèt lo Prèmi Nobel de Literatura per son òbra en 2016.
v · m
Las arts
1 - Arquitectura • 2 - Escultura • 3 - Pintura • 4 - Dança • 5 - Musica • 6 - Poesia • 7 - Cinèma • 8 - Television • 9 - Benda dessenhada • 10 - Numeric
Recuperada de « https://oc.wikipedia.org/w/index.php?title=Musica&oldid=2451921 »