Vejatz lo contengut

Franz Liszt

Un article de Wikipèdia, l'enciclopèdia liura.


Creatz (exemple detalhat) la sospagina qu'assegurarà lo seguiment del processús de traduccion en clicant sus Projècte:Traduccion/Franz Liszt.
Franz Liszt

Liszt Ferenc (en ongrés), mai conegut coma Franz Liszt (nascut lo 22 d'octobre de 1811 – mòrt lo 31 de julhet de 1886) èra un pianista virtuós ongrés e un compositor pendent lo periòde romantic. Èra un jogaire famós dins tota Euròpa pendent lo sègle XIX, conegut mai que mai per sas performanças musicalas e sa granda dexteritat sul clavièr. Uèi, se considèra en general que foguèt un dels pianistas màgers de l'istòria, malgrat lo fach qu'existisca pas cap d'enregistrament de sas interpretacions. En vertat, Liszt es freqüentament considerat coma un redefinidor del jòc de piano propriament dich, e son influéncia se pòt veire encara uèi. Contribuiguèt tanben bèlament al romantisme en general, e se li atribuís l'invencion del poèma sinfonic.

Liszt estudièt e joguèt a Viena e a París e pendent la primièra part de sa vida adulta virèt per tota Euròpa en i far de concèrts. Se considèra qu'es lo paire de l'invencion del recital de piano modèrne, que sa virtuositat li faguèt ganhar l'aprobacion dels compositors e dels musicians a l'encòp. Sa granda generositat per çò qu'es del temps e de l'argent a beneficiat a fòrça personas: las victimas de desastres, los orfanèls e los nombroses estudiants als quals ensenhava la musica gratuitament. Contribuiguèt a mai tanben al fons memorial Beethoven.

Un bèl nombre de sas composicions de piano son estadas inscrichas dins lo repertòri estandard, coma per exemple las Rapsodias Ongresas, sas Annadas de Pelegrinatge, sa Sonada per Piano en B menor, e dos concèrts per piano. Compausèt a mai de nombrosas transcripcions d'opèras per piano, de sinfonias famosas, los Capricis de Paganini (que son entre las òbras mai dificilas del repertòri del violon), e de Lieder de Schubert. Mantas de sas composicions per piano son demest las mai dificilas tecnicament de son repertòri. Lo quite Liszt èra un compositor de lieder e de corala, de poèmas sinfonics e d'autras òbras orquestralas. Sas composicions per orguena son glorificadas e ben establidas entre los repertòris per orguena.

Biografia

[modificar | Modificar lo còdi]
Una estatua de Liszt jove

Liszt nasquèt dins lo vilatge de Doborján, a ras de Sopron, en Ongria, (ara Raiding, en Àustria). Son certificat de bateg, escrich en latin, dona son primièr nom coma Franciscus. Empleguèt de longa a l'escrich la forma alemanda Franz, e pas jamai la version ongresa Ferenc.

Franz èra un enfant flac e malautís, e foguèt environat dempuèi nenon per la musica. Son paire, que trabalhava a la cort del Comte Esterházy, èra tanben pianista e violoncelista (soliá jogar dins l'orquèstra d'estiu d'Esterházy a Eisenstadt); organizèt de seradas de musica de cambra amb de musicians non professionals dels vilatges vesins, que sos vièlhs amics d'Eisenstadt i participavan ocasionalament.

Son paire li donèt sas primièras leiçons de musica quand aviá pas que sièis ans. Ferenc demostrèt lèu lèu un talent impressionant, en legir aisidament las particions mai dificilas que podiá trobar, e d'unes còps en legir mai d'una portada a l'encòp. L'aristocracia locala remarquèt son talent e li permetèt de viatjar a Viena e pus tard a París amb sa familha.

A Viena son professor foguèt Carl Czerny, un discípol de Beethoven, que deviá èsser lo sol professor de piano professional que Liszt aguèt. Son paire l'aviá menat d'en primièr a Johann Nepomuk Hummel per que l'ensenhèsse, mas lo prètz de las leiçons d'Hummel èra tròp elevat. Antonio Salieri li aprenguèt la tecnica de la composicion e formèt lo gost musical del jove Liszt.

Se faguèt rapidament amic de Frédéric Chopin; pr'aquò totes dos venguèron rivals per encausa d'una competicion ferotja. Demorèt amic sa vida tota de Camille Saint-Saëns e aquel darrièr consacrèt sa Sinfonia nº 3 en La Menor a Liszt.

A mai se Liszt se considerèt de longa fièr s'èsser ongrés, aprenguèt pas jamai a parlar del tot ongrés; sas darrièras letras e sos jornals mòstran que o regretava prigondament. Una de sas letras a sa maire comença amb un ongrés trantalhadís, e aprèp s'èsser desencusat contunha en francés (sa lenga preferida).

Lo 13 d'abril de 1823, Liszt donèt un concèrt.

Las annadas de pelegrinatge

[modificar | Modificar lo còdi]
Las quatre edats de Franz Liszt

Liszt laissèt Viena en 1823 per partir de viatge. A París, estudièt la composicion amb Ferdinando Paer e Anton Reicha. Lo 22 d'avril de 1832, assistiguèt al concèrt del violonista virtuoso Paganini and became motivated de venir lo pianista mai greatest de son temps. Sovent s'embarrava dins sa cambra, e se ditz que d'unes l'ausiguèron practicar son art pendent mai de 10 oras cada jorn. En 1832 escriguèt la Grande Fantaisie de Bravoure sur La Clochette de Paganini ("Grand Bravura Fantasy on Paganini's La Campanella"). Una pèça mai corta que teniá lo meteis contengut tematic foguèt inclusa dins los Etudes d'Execution Transcendante d'apres Paganini (Estudis d'Execucion transcendentala d'après Paganini) de 1838. Compausèt tanben pendent aqueste periòde los 12 Grandes Estudis (Liszt los reescriguèt mai tard e los sonèt los 12 Estudis Transcendentals en 1851).

S'èra amistançat amb los composidors mai importants de son epòca coma Frédéric Chopin, Hector Berlioz, Robert Schumann, e Richard Wagner, aqueste darrièr se maridèt mai tard amb la filha de Liszt Cosima. Èra a mai plan erudit en filosofia, art e literatura e frequentava a mai lo pintor Ingres e los autors Heine, Lamennais, Hans Christian Andersen, e Baudelaire, que dediquèt son poèma en pròsa "Le thyrse" a Liszt.

En 1840-1841 Liszt participèt a doas viradas of the British Isles arranged pel jove musician e conductor Lewis Henry Lavenu, en companhiá del frairastre de Lavenu Frank Mori, doas cantairas e John Orlando Parry, musician polivalent , cantaire e amusaire. Entre lo 17 d'agost e lo 20 de setembre, passsegèron 50 concèrts dins Anglatèrra tota qu'en general foguèron pas una capitada, amb un public mejan flac de 140 personas. La segonda virada que passava per Liverpool, Irlanda e Escòcia a partir de novembre de 1840 fins a genièr de 1841 foguèt un brin mai successful, amb de publics de mai de 1.200 personas dins Dublin. Pasmens aquela virada representèt un fracàs financièr, e Liszt renoncièt a sos onoraris de 500 guinèas per mes.

Aprèp 1842, quand la "Lisztomania" s'espandiguèt dins tot lo continent europèu, los recitals de Liszt venguèron demandats d'un biais espectacular e excessiu. Sos admiradors lo lausavan e cortejavan, e las femnas se carcanhavan per obtenir sos mocadors e sos gants de seda verda coma remembres d'el, e sovent luchavan d'un biais talament ferotge qu'aqueles objèctes èran estrifats en bocinons. D'unes de sos contemporanèus vesián aquelas efusions coma vulgaras i inapropriadas, e de còps desdenhèron Liszt per encausa de tot aquò.

Pendent las annadas qu'aparaguèt regularament en public, èra reconegut e considerat gaireben universalament (e tanben pels mai conservadors musicalament que s'estimavan pas sas composicions) coma lo pianista màger. Son principal rival dins l'estima del public coma virtuós èra Sigismond Thalberg, especializat dins la musica de salon, especialament de fantasiás d'opèras. La reputacion de Thalberg passiguèt, e dins l'opinion, sonque Chopin es comparabla a Liszt demest los pianistas romanticas.

Liszt e Weimar

[modificar | Modificar lo còdi]
Franz Liszt's music room in Weimar, 1884

En 1847, Liszt quitèt de far de representacions publicas al piano e l'annada seguenta acceptèt fin finala l'invitacion de Maria Pavlovna de Russia de s'installar a Weimar en Alemanha, ont foguèt nomenat Kapellmeister Extraordinaire en 1842, e i demorèt fins a 1861. Durant aquel periòde faguèt lo cap d'orquèstra dins los concèrts a la cort e dins d'ocasions especialas al teatre, donèt de leiçons a nombroses pianistas, coma al grand virtuós Hans von Bülow, que se maridèt amb la filha de Liszt Cosima en 1857 (abans que se maridèsse amb Wagner). Escriguèt tanben d'articles ont faguèt la promocion de Berlioz e Wagner, e produguèt aquelas òbras orquestralas coralas que faguèron sa fama. Sos esfòrces al respècte de Wagner, qu'èra en aquel temps exiliat en Suïssa, culminèron dins la primièra performància de Lohengrin en 1850.

Las composicions apertenent al periòde de sa residéncia a Weimar comprenon dos concertos per piano, en E monotòn e en A, Totentanz, lo Concerto patetic per dos pianos, la Sonata per Piano en B menor, divèrs Estudis, quinze Rhapsodies ongresas, dotze poèmas simfonics per orquèstra, Eine Faust Symphonie, e Eine Symphonie zu Dantes Divina Commedia, the 13th Psalm for tenor solo, chorus and orchestra, the choruses to Herder's dramatic scenes Prometheus, and the Graner Fest Messe. Much of Liszt's organ music comes from this period, including the Prelude and Fugue on B-A-C-H (later arranged for solo piano).

Totjorn en 1847, Liszt encontrèt la princessa Carolyne zu Sayn-Wittgenstein qu'èra una autora, que los trabalhs màger foguèron publicats en 16 volums, cadun contenent mai de 1.600 paginas. Son estil d'escritura verbiós aguèt un cèrt efièch sus Liszt. Sa biografia de Chopin e sa cronologia e analisi de la musica Gypsy (que pus tard inspirèt Béla Bartók) èran ambedos escrit dins l'estil de la princessa. Lo parelh ensagèt de se maridar en 1860, mas coma la princessa èra ja maridada e son marit èra encara en vida, las autoritats catolicas desaprovèron lo maridatge, eventually intervening in dramatic fashion only moments before the couple were to take their vows. Although Liszt and Princess Carolyne remained friends, the stress of trying to persuade the Church authorities to let them marry, only to have their efforts eventually be in vain, proved an emotional blow from which neither completely recovered.

En 1851 publiquèt una version revisitada de sos 1838 Twelve Studies titolada ara Etudes d'Execution Transcendante, e mai tard aquela meteissa annada the Grandes Etudes de Paganini (Grand etudes after Paganini), the most famous of which is La Campanella (The Bell), a study in octaves, trills and leaps.

De retirada

[modificar | Modificar lo còdi]

Liszt partiguèt cap a Roma en 1861, en anticipar son maridatge a la Princessa Sayn-Wittgenstein. En 1865, recebèt la tonsure e quatre Minor Orders de la Glèisa Catolica (concrètament, Porter, Lector, Exorcist e Acolyte). A partir de 1869, l'abat Liszt devesiguèt son temps entre Roma, Weimar e Budapest where during the summer months contunhèt de recebre d'escolans gratuitament, including Alexander Siloti. Pendent aquel periòde, sa relacion amb Wagner venguèt mai strained. Sa filha Cosima (see previous section) left Bülow for Wagner in 1869. Devout Catolic that he was, he was deeply hurt per la conversion de sa filha daughter's al protestantisme upon son maridatge a Wagner, and for a number d'annadas, Liszt did not correspond with either, even while championing la musica of his new son-in-law. Mai tard, they were reconciliacion e Liszt subsequently attended the Bayreuth Festival.

De 1876 fins a sa mòrt ensenhèt pendent mantes meses cada annada al Hungarian Conservatoire de Budapest. Se moriguèt a Bayreuth lo 31 de julhet de 1886 en seguida d'una pneumonia qu'aviá he contracted del temps del Festival de Bayreuth hosted per sa filha Cosima. A la debuta, foguèt surrounded by some of his more adoring pupils, including Arthur Friedheim, Siloti e Bernhard Stavenhagen, but they were denied access a sa cambra per Cosima shortly before que se moriguèsse a 23 h 30. Foguèt enterrat al Bayreuth Friedhof.

Estil musical e influéncia

[modificar | Modificar lo còdi]

La part màger de las composicions de piano de Liszt son pròva de sa prodigiosa virtuositat; èra a mai un compositor prolific; es aital que works at several nivèls de dificultat, some being accessible to intermediate- (and even beginner-) level pianists. Abschied (Farewell) e Nuages Gris son d'exemples clars d'aquel estil mens virtuosic, as are at least some of the sièis Consolations.

Dins sas òbras mai popularas e avançadas, es l'arquetip del compositor romantic. Liszt foguèt pionièr dins la tecnica de transformacion tematica, un metòde de desvolopament qu'èra ligat a l'encòp a la variacion tecnica existente e a l'usatge novèl del leitmotiu per Richard Wagner. Es tanben l'inventor del poèma sinfonic, o tone poem, dins una tièra d'òbras single-movement orchestral compausadas pendent las annadas 1840 e 1850. Sos poèmas totes espeliguèronall de la literatura classica, including "Ce qu'on entend sur la montagne," based sus un poèma de l'escrivan francés Victor Hugo amb meteis títol, e"Les preludes" de Lamartine. La "First Mephisto Waltz" de Liszt se fondamentèt sul Faust de Lenau, e compausèt una segonda valsa del poèma en 1881.

Liszt al piano, 1886. Gravadura basada sus una vièlha fotografia.

D'autras pèças se fondamentan sus las òbras de Lord Byron, Goethe e Dante. Los poèmas sinfonics de Liszt, although successes, foguèron criticats vist qu'èran pas Absolute music. Sas transcripcions met with less critica. Coma transcriptor de las òbras orquestralas la pus improbablas e complicadas, creèt d'arranjaments de piano que se tenián per sos pròpris meritis; fòrça autres compositors seguiguèron aqueste exemple sieu.

Mentre que sas Hungarian Rhapsodies are widely recognized, sa understanding of form, expression e use of virtuosity for musical effect are more apparent elsewhere.

Later works del compositor coma per exemple Bagatelle sans tonalité ("Bagatelle sens Tonalitat") foreshadow composers qu'explorarián puèi mai prigondament lo concèpte modèrne d'atonalitat. Son òbra mèstra thoroughly revised, Années de Pèlerinage ("Annadas de Pelegrinatge"), arguably includes sas pèças mai provocativas e stirring. This set de tres suites ranges from the pure virtuosity of the Suisse Orage (Storm) to las visualizacions subtilas e imaginativas de artworks de Miquelàngel e de Rafaèl dins la segonda set. Années conten some pieces which are loose transcripcions de Liszt's own earlier compositions; the first "year" recrèa his early pieces d'Album d'un voyageur, mentre que lo libre segond includes a resetting de sas own song transcriptions once separately published as Tre sonetti del Petrarca ("Three sonnets of Petrarch"). La relativa foscor de la granda majoritat de sas òbras pòt èsser explicada per lo nombre important de pèças que composèt.

To Franz Liszt's honor, ajudèt a fondar l'Escòla Liszt de Musica Weimar [1], que pòrta son nom. Besides the Liszt Ferenc Académia de Musica a Budapest, a escòla de musica e a concert hall foguèron tanben named after him.

Sas òbras per piano son totjorn estadas plan representadas dins los programas de concèrt e enregistradas per de pianistas dins lo mond entièr. Fòrça de sas òbras son estadas enregistradas mantun còps. Pasmens lo solet pianista qu'enregistrèt l'integralitat de son òbra pianistica es l'australian Leslie Howard. Aquela entrepresa massisa compreniá nombroses primièrs enregistraments.

La virtuositat de Liszt e sas reformas tecnicas

[modificar | Modificar lo còdi]

Las interpretacions de Liszt èran descrichas coma teatralas e vesedoiras, e totes aqueles que lo vegèron him perform were stunned de son domeni sens rival del clavièr. Perhaps the best indication of Liszt's piano-playing abilities comes from his Transcendental and Paganini Studies, written in 1838-39, and described by Schumann as "playable at the most, by ten or twelve players in the world". To play these pieces, un pianist must connect with the piano as an extension of his own body (Walker, 1987).

Liszt disiá aver passat dètz o dotze oras per jorn practicing scales, arpègis, trills e repeated notes pr'amor de melhorar sa tecnica e son endurància. Totas aquelas tecnicas de piano èra frequentament aplicadas dins sas composicions, often resulting una musica de dificultat tecnica extrèma (son Estudi Transcendental No.5 "Feux follets" n'es un example). He would challenge himself and his immaculate fingering by presenting random problems to his playing.

Pendant las annadas 1830 e 1840 — las annadas de l'"execucion transcendentala" de Liszt — revolucionèt la tecnica de piano dins gaireben totes los aspèctes. De personatges illustres coma Anton Rubinstein, Ignacy Jan Paderewski e Sergei Rakhmaninov descobriguèron a travèrs la musica de Liszt las leis que govèrnan los clavièrs.

A mai son estil foguèsse revolucionari e plan espectacular, las interpretacions de Liszt èran pas sonque beluguejairas e acrobaticas. Se ditz tanben que jogava amb una prigondor e noblesa de sentiments que fasián tombar de lagremas a d'òmes .

Recital de piano

[modificar | Modificar lo còdi]

La paraula "recital" foguèt emplegada d'en primièr per Liszt pendent son concert a Londres lo 9 de junh de 1840, a mai s'aqueste mot li foguèsse estat suggerit per l'editor Frederick Beale..

Los recitals de Liszt traversèron Euròpa tota, dempuèi los Orals fins a Irlanda. Sovent jogava davant d'audiéncias importantas que podiá aténher tres mila personas. Foguèt lo primièr solista de piano que joguèsse de programas complets per còr, e tanben lo primièr a jogar amb lo piano en angles dreches sus la scena, amb la cobèrta dobèrta, per mandar lo son dins l'auditòri.

Òbras

[modificar | Modificar lo còdi]

Òbras literàrias

[modificar | Modificar lo còdi]

Escriguèt sus mantun subjècte, coma: una necrologia de Paganini; la situacion de la musica en Itàlia; Robert Schumann e Clara Schumann; Frédéric Chopin; Robert Franz; "Fidelio" de Ludwig van Beethoven ; "A Midsummer Night's Dream"de Felix Mendelssohn ; la fondacion Johann Wolfgang von Goethe a Weimar; Lohengrin e Tannhäuser de Richard Wagner; la musica dels gitans ongreses; las nocturnas de John Field e mai. Sas letras e sos ensages musicals son estats publicats en 6 volums.


Ligams extèrnes

[modificar | Modificar lo còdi]
  • Demko Miroslav: Franz Liszt compositeur Slovaque, L´Age d´Homme, Suisse, 2003.


Enregistraments

[modificar | Modificar lo còdi]
Recuperada de « https://oc.wikipedia.org/w/index.php?title=Franz_Liszt&oldid=2370851 »