Estats Units d'America

	Estats Units d'America
	Bandièra dels Estats Units Grand sagèl dels Estats Units d'America
	Imne: The Star-Spangled Banner
	Devisa: E Pluribus Unum (1776–present); (latin : « De maites, un »); In God We Trust (1956–present); (anglés : « En Dieu nos fisam »)
	Capitala Washington, DC; 39° 49′ 41″ N, 98° 34′ 46″ O
	Ciutat mai granda Nòva York
	Lengas oficialas Anglés de facto; Anglés de jure dins 30 Estats de 50
	Gentilici american(a)
	Forma de govèrn Republica federala
	- President Joe Biden
	Independéncia De la Grand Bretanha
	Data 4 de julhet de 1776 ; 3 de setembre de 1783
	Superfícia 3./4.en
	• Totala 9 833 520 km²
	• Aiga 4,66 %
	Populacion 3.en
	• Totala (2020) 331 449 281 ab.
	• Densitat 33,6 ab./km²
	PIB (2021) 22,675 bilion USD
	IDH (2019) ▲ 0,926
	Indicatiu telefonic 1
	ISO 3166 US
	Fus orari -5 a -10
	Domeni internet .us

Los Estats Units d'America (EUA o E.U.A.; en anglés: United States of America; sigla: U.S.A. o USA [ˌyˌɛsˈa]) son un estat federal de l’America del Nòrd qu’es bordat pels oceans Atlantic a l’èst e Pacific a l’oèst. Confronta Mexic al sud e Canadà al nòrd.

La capitala es Washington, DC. Lo gentilici es estatsunidenc -a segon lo Conselh de la Lenga Occitana, tanpauc s'utiliza fautivament american -a que designa totes los abitants del continent omonim.

Istòria

Article principal: Istòria dels Estats Units

Americans nadius e colonizadors europèus

Los pòbles indigènas del territòri continental dels Estats Units e d'Alaska arribèron dempuèi Asia, segon l'ipotèsi mai acceptada del poblament del continent. Comencèron d'arribar fa 12 000 o 40 000 ans. Divèrsas comunitats indigènas de l'èra precolombina desvolopèron de tecnicas agricòlas avançadas, de complèxes arquitecturals e de societats de vila-estat. En 1492, l'explorador Cristòl Colomb, jol contracte de la corona espanhòla arribèt dins las islas Cariba, aquò foguèt lo primièr contacte europèu amb los pòbles nadius. Pendent los ans seguents, la majoritat dels pòbles nòrd-americans moriguèron de las epidèmias europèas desconegudas al Nòu Mond.

Lo 2 d'abril, de 1513, lo conquistador espanhòl Juan Ponce de León arribèt al territòri que nomenèt Florida—la primièra arribada europèa documentada al territòri que seriá mai tard los Estats Units. De las colònias qu'Espanha establiguèt dins la region, sol lo poblament de Sant Agustin, fondat en 1565 subrevisquèt. Dins los poblaments posteriors en Califòrnia e autres territòris de la Nòva Espanha—après Mexic— s'establiguèron d'immigrants espanhòls. Los franceses s'installèron en Nòva França lo meteis sègle près dels Grands Lacs, consacrats al comèrci de las pèls. França amb lo temps estendèt los sieus territòris cap al sud fins al Golf de Mexic. Los primièrs poblaments angleses capitats serián la colònia de Virgínia a Jamestown en 1607 e la colònia de Plymouth dels pelegrins. L'establiment de la Colònia de la Baia de Massachusetts produsiguèt una ondada d'imigracion; en 1634 s'èran installats en Nòva Anglatèrra 10 000 puritans. Entre 1610 e la Guèrra d'Independéncia dels Estats Units s'envièron près de 50 000 presonièrs a las colònias nòrd-americanas de la Grand Bretanha. Dempuèi 1614, los neerlandeses establiguèron divèrses poblaments als bòrds del riu Hudson près de la còsta, e en Nòva Amsterdam per l'illa de Manhattan. Lo poblament anterior de la Nòva Suècia, fondat al bòrd del riu Delaware en 1638 foguèt pres pels neerlandeses en 1655.

En 1674, las fòrças anglesas avián ja ganhat las ancianas colònias neerlandesas; la província dels Nòus Païses Basses foguèt rebatejada Nòva York. de mai en mai de personas immigravan en America del Nòrd, subretot al sud del territòri actual dels Estats Units, fòrça d'entre eles èran d'esclaus. Amb la division de las Carolinas en 1729 e la colonizacion de Georgia en 1732, las tretze colònias que se farián independentas per formar los Estats Units, s'èran ja establidas. Totas tretze avián de formas de govèrn local amb d'eleccions que i participavan d'òmes liures, segon la tradicion dels dreches dels angleses; aquela forma d'autonomia enfortiguèt lo republicanisme. Totas tretze avián legalizat lo comèrci d'esclaus d'Africa. Amb un taus de natalitat naut, una mortalitat bassa e l'imigracion contunha, la populacion de las colònias doblava cada vint-e-cinc ans. Lo movement crestian de reviscolament dels decennis de 1730 e 1740, conegut jol nom de Grand Revelh donèt fòrça a la religiositat e a la libertat religiosa. Pendent la Guèrra francesa e indiana, las fòrças britanicas prenguèron lo territòri de Canadà als franceses, mas la populacion francòfona demorèt isolada politicament de las tretze colònias del sud. En 1770, aquelas tretze colònias avián ja una populacion de tres milions de personas, aperaquí la mitat de la populacion de Grand Bretanha. Maldespièit del fach que pagavan d'impòstes, avián pas cap de representacion al Parlament de la Grand Bretanha.

Independéncia e expansion

Amb l'agravament de las tensions entre los colons nòrd-americans e los britanics, esclatèt la Guèrra d'Independéncia dels Estats Units entre 1775 e 1781. Lo 14 de junh, de 1775, lo Segond Congrès Continental, amassat a Filadèlfia, establiguèt l'Armada Continentala, jol comandament de George Washington. E en proclamant que «totes los òmes son creats parièrs» e dotats de «dreches inalienables», lo Congrès adoptèt la Declaracion de l'Independéncia lo 4 de julhet, de 1776. La declaracion, escricha gaireben tota per Thomas Jefferson, declarava que las colònias emancipadas èran d'estats sobeirans. En 1777, los Articles de la Confederacion foguèron adoptats, en jonhent los estats jos un govèrn central flac qu'operèt fins en 1788. Aperaquí 80 000 personas leialas a la corona britanica fugiguèron dels estats rebèls cap a Canadà e a la Nòva Escòcia. Los nadius nòrd-americans s'aliguèron a ambedoas partidas del conflicte.

Après la desbranda de l'armada britanica, amb lo supòrt dels franceses, la Grand Bretanha, mejançant lo Tractat de París reconeguèt la sobeiranetat dels tretze estats en 1783. Una convencion constitucionala s'amassèt en 1787, amb l'intencion de crear un govèrn nacional pus fòrt amb poder suls estats constituents. En junh de 1788, nòu estats avián ja ratificat la nòva constitucion dels Estats Units, nombre requerit per establir lo nòu govèrn. George Washington foguèt elegit coma primièr president e lo Congrès res amassèt pel primièr còp. En 1791 los estats ratifiquèron la Declaracion de Dreches de la constitucion dels Estats Units, dètz esmendaments a la constitucion qu'enebissián la restriccion federala de las libertats personalas e garantissián de divèrsas proteccions legalas. Las opinions en çò que tanh a l'esclavatge variavan; una clausula de la constitucion l'acceptava fins a 1808. Los estats del nòrd aboliguèron l'esclavatge entre 1780 e 1804. En 1800, lo govèrn federal se moguèt dins la nòva capitala Washington DC. Lo Segond Grand Despertar faguèt de l' evangelisme la fòrça dels movements reformistas.

Lo desir d'expansion territoriala donèt naissença a una sèria de guèrras contra los nadius nòrd-americans per prene sas tèrras, conegudas pels colons coma lo Far West. La crompa de Loïsiana a França dupliquèt la superfícia de la nacion. La guèrra de 1812 contra la Grand Bretanha, enfortiguèt lo nacionalisme nòrd-american. Après una sèria d'incursions militaras en Florida, Espanha cediguèt aquel territòri e d'autres de la còsta del Golf en 1819. Los Estats Units annexèron la Republica de Tèxas en 1845, que s'èra facha independenta de Mexic qualques ans abans. Lo concèpte del Destin Manifèst se popularizèt pendent aquel periòde. Amb lo Tractat d'Oregon, s'annexèron los territòris del nòrd-oèst als Estats Units. Après la Guèrra amb Mexic, los Estats Units prenguèron la mitat del territòri mexican, que compreniá los territòris de Califòrnia, Nòu Mexic, Arizòna, Nevada, Colorado, qualques seccions d'Utah e Wyoming, e los airals disputats de Tèxas. Lo transpòrt ferroviari faguèt lo movement de migrants fòrça mai facil malgrat qu'aumentèt los conflictes amb los amerindis.

La Guèrra Civila e l'industrializacion

Las tensions entre los estats que protegissián l'esclavatge —coneguts coma los "estats esclaus"— e los estats liures s'agreugèron amb l'annexion de nòus estats a la federacion, e la possibilitat d'i enebir l'esclavatge. Abraham Lincoln, Candidat del Partit Republican, que s'opausava a l'esclavatge, foguèt elegit per president en 1860. Abans de prene lo poder, sèt estats esclaus declarèron lor secession dels Estats Units e formèron los Estats Confederats d'America. Pel govèrn federal, la secession èra illegala, e amb la Batalha de Fort Sumter, esclatèt la Guèrra Civila, e quatre estats s'apondèron mai a la Confederacion. L'Union —los estats qu'èran demorats en la federacion— declarava la libertat dels esclaus en avançar la siá armada cap al sud. Après la victòria de l'Union en 1865, tres esmendaments a la constitucion nòrd-americana assegurèron la libertat per gaireben quatre milions d'afroamericans qu'avián patit l'esclavatge. Lo catorzen esmendament los declarèt ciutadans, e lo quinzen lor autregèt lo drech al vòte. La guèrra aguèt per resultat indirècte una aumentacion del poder central.

Après la guèrra, l'assassinat del president Lincoln radicalizèt las politicas de reconstruccion amb l'intencion de reintegrar e rebastir los estats vencuts del sud e i assegurar a l'encòp la libertat dels esclaus. La resolucion de l'eleccion presidenciala de 1876 marquèt la fin de la Reconstruccion e l'aprovacion de las Leis de Jim Crow. Pauc a pauc, los estats del sud aprovèron de leis que de manièra indirècta mas efectiva, empachavan que los negres poguèssen votar. Al nòrd, l'urbanizacion e una ondada massiva d'immigrants sens precedenta accelerèron l'industrializacion del país. Aquela ondada d'immigracion, que contunhèt fins en 1929, provesiguèt de man d'òbra per las entrepresas nòvas e transformèt la cultura americana. Los Estats Units crompèron Alaska a Russia en 1867, en acabant aital l'expansion continentala. Lo Massacre de Wounded Knee en 1890 foguèt lo darrièr conflicte de las guèrras amb los amerindis. En 1893, l'anciana monarquia nadiva del reialme de Hawaii foguèt depausada en còp d'Estat dirigit pels residents nòrd-americans, e l'archipèla foguèt annexat als Estats Units en 1898. Amb la victòria dels Estats Units en la Guèrra Ispanoestatsunidenca sus Espanha, los Estats Units se consolidèron coma poténcia mondiala, e annexèron Puerto Rico e las Filipinas. Las Filipinas se faguèron independentas lo sègle seguent; Puerto Rico es a l'ora d'ara un Estat liure associat als Estats Units.

Las Guèrras mondialas e la Granda Depression

Quand la Primièra Guèrra Mondiala comencèt en 1914, los Estats Units se declarèron neutres. Los americans simpatizavan amb los britanics e los franceses, malgrat que fòrça ciutadans, la majoritat irlandesa e alemanda s'opausavan a l'intervencion dels Estats Units dins la guèrra. En 1917, los Estats Units se jonhèron als Aliats, qu'atenguèron la victòria pauc après. En refusant de s'implicar dins las questions europèas, lo Senat dels Estats Units ratifiquèt pas lo Tractat de Versalhas qu'establissiá la Liga de Nacions. Lo país contunhèt amb una politica d'unilateralisme e quitament d'isolament. En 1920, lo movement pels dreches de las femnas atenguèt que s'aprovès lo dètz-e-noven amendament a la constitucion qu'autrejava lo drech de vòte a las femnas. Lo govèrn autregèt la ciutadania als amerindis en 1924.

Pendent lo decenni de 1920, los Estats Units coneguèron un periòde de prosperitat sens precedent amb un rapid creissença industriala rapida, que totun, culminèt en la casuda de la borsa de Wall Street en 1929 e lo començament de la Granda Depression, lo periòde economic pus grèu de l'istòria del país e del mond. La Granda Depression s'agreugèt per en causa de la catastròfa naturala del "Dust Bowl", o la "Conca de Povàses", coma se nomenèt l'airal central del país afectat per una grèva seria de tempèstas de povàses pendent gaireben tot lo decenni dels ans 1930. Après la siá eleccion coma president en 1932, Franklin Delano Roosevelt introdusiguèt un "Nòu Pacte" (lo New Deal), una sèria de politicas que permetián l'intervencion del govèrn en las questions economicas. La nacion se recuperèt pas plenament de la depression economica mas fins la mobilizacion industriala produsida per l'entrada del país dins la Segonda Guèrra Mondiala. Los Estats Units, neutres pendent los primièrs ans de la guèrra, comencèron de provesir de material de guèrra als aliats tre març de 1941.

Lo 7 de decembre, 1941, los Estats Units se jonhèron als Aliats après l'atac japonés de Pearl Harbor. A causa de la mobilizacion de personas e las despensas industrialas pel bastiment d'armament, los Estats Units foguèron l'unic país aligat qu'en acabar la guèrra, èra pus ric e pas pus paure. Lo govèrn nòrd-american aprovèt lo Plan Marshall per'mor de sosténer economicament la reconstruccion d'Euròpa. Las reünions de Bretton Woods e Yalta establiguèron un nòu sistèma d'organizacion internacionala politica e economica. Los Estats Units fabriquèron la primièra arma nucleara e l'utilizèron sus Hiroshima e Nagasaki en agost de 1945. Lo Japon capitulèt lo 2 d'agost.

Guèrra Freda e de dreches civils

Los Estats Units e l'Union Sovietica s'afrontèron durant lo periòde dich de la Guèrra Freda e dominèron las questions militaras d'Euròpa mejançant l'OTAN e lo Pacte de Varsòvia. Los Estats Units promovián la democracia liberala e lo capitalisme, del temps que l'Union Sovietica promoviá lo comunisme e l'economia planificada pel govèrn central. Los Estats Units participèron a la Guèrra de Corèa de 1950 a 1953. Lo Senador Joseph McCarthy dirigiguèt una sèria d'investigacions anticomunistas.

L'Union Sovietica lancèt la primièra nau espaciala tripulada per un uman, Iorii Gagarin, en 1961. Los Estats Units, coma responsa, investiguèron en recèrca matematica e scientifica; lo president John F. Kennedy declarèt que lo país deviá èsser lo primièr a arribar subre la luna, çò que faguèron en 1969.

Los decennis seguents l'economia dels Estats Units cresquèt de manièra sostenguda. Lo movement dels dreches umans, dirigit per divèrses afroamericans eminents, coma Martin Luther King Jr., s'opausèt a la segregacion e la discriminacion raciala e culminèt amb l'abolicion de las Leis de Jim Crow. Après l'assassinat del president Kennedy en 1963, s'aprovèt l'Acte dels Dreches Civils en 1954. Los Estats Units, jos las administracions de Johnson e lo sieu successor, Richard Nixon, participèron a la Guèrra de Vietnam.

Coma resultat de l'escandal de Watergate, en 1974 Nixon venguèt lo primièr president dels Estats Units a se demetre, per'mor de pas èsser acusat d'obstruccion a la justícia e d'abús de poder. Li succediguèt lo vicepresident Gerald Ford que li autregèt l'immunitat. Pendent l'administracion de Jimmy Carter, l'economia nòrd-americana aguèt una estagflacion. L'eleccion de Ronald Reagan marquèt lo començament d'un cambiament de las politicas socialas e economicas.

Èra contemporanèa

Lo World Trade Center, lo matin de l' 11 de setembre de 2001

Pendent l'administracion de Bill Clinton los Estats Units visquèron l'expansion economica mai longa de l'istòria, del 1991 al 2001.

Las eleccions controvertidas del 2000 se resolguèron per una decision de la Cort Suprèma de Justícia que donèt la presidéncia a l'èx-governador de Tèxas, George W. Bush. Lo 11 de setembre de 2001, lo grop terrorista al-Qaida perpetrèt un atac contra las torres del World Trade Center a Nòva York e lo Pentagòn. Lo president Bush lancèt una "guèrra contra lo terrorisme" segon lo principi de la guèrra preventiva, ara coneguda coma la "Doctrina Bush". A la fins de 2001, una coalicion internacionala dirigida pels Estats Units ocupèt Afganistan, en desrocant lo regim taliban e en destrusent totes los camps d'entrainament d'al-Qaida. Los talibans, totun, se reorganizèron e contunhan de lutar aferrissadament contra las fòrças de la coalicion.

En 2002, l'administracion de Bush demandèt un cambiament de regim e la dubertura d'Iraq als controladors nuclears de l'ONU. Sens lo supòrt de l'OTAN ni de las Nacions Unidas per realizar una intervencion militara, lo govèrn de Bush formèt una coalicion amb païses aliats e ocupèt Iraq en 2003, totjorn segon la teoria de la "guèrra preventiva", en desrocant lo regim de Saddam Hussein. Malgrat la pression extèrna e intèrna, per que se'n retirèsson, los Estats Units e divèrses païses de la coalicion originala i an encara de tropas.

Las eleccions presidencialas de 2008 marcan una fita istorica pels Estats Units, en essent las primièras qu'un afroamerican i participa coma candidat d'un dels partits majoritaris —Barack Obama, del Partit Democrata—, e los segon comicis amb una femna coma candidata per la vicepresidéncia d'un autre partit majoritari —Sarah Palin, del Partit Republican. L'eleccion d'un politic afroamerican coma candidat per president dels Estats Units es venguda solament quaranta cinc ans après l'istoric discors de Martin Luther King lo 28 d'agost de 1963, en favor de l'egalitat entre totas las raças. Lo 4 de novembre de 2008, Obama ganhèt las eleccions presidencialas, e lo 20 de genièr de 2009, assumiguèt la carga e venguèt lo primièr president elegit afroamerican del país.

Politica

De veire: Lista dels presidents dels Estats Units d'America · Sistèma electoral dels Estats Units d'America

Forma de l'estat

Los Estats Units son una entitat federala fòrça descentralizada constituïda de cinquanta estats relativament autonòms per endreçar sos afars enterns. Lo principi de la separacion dels poders caracteriza l'organizacion del poder central qu'es compausat:

d'un poder executiu endreçat per un president elegit per quatre ans.
d'un poder legislatiu dich Congrès. Es compausat de doas assembladas que son lo Senat e la Chambra dels Representants.
d'un poder judiciari dich Cors Suprèma que los membres son nomenats pel president e assolidats pel Congrès. Après lor nominacion, los membres son fòrça independents dei poders executiu e legislatiu.

L'organizacion intèrna dels estats de la federacion es generalament similara a aquela del govern central:

un poder executiu endreçat per un governador elegit que sos poders vàrian fòrtament entre los estats.
un poder legislatiu generalament compausat de doas assembladas.
un poder judiciari generalament endreçat per un còrs suprèm.

Los estats son fòrça autonòms e lo govern central a pas gaire de drechs per intervenir dirèctament dins los afars intèrns d'un estat. Aital, los domenis d'intervencion principals del govèrn central son los afars estrangièrs, la defensa e lo vòte de leis generalas somesas a la ratificacion de cada estat.

Simbòls de l'estat

Los simbòls principals dels Estats Units son la bandièra escaissada Stars and Stripes, l'imne nacional The Star-Spangled Banner e la devisa In God We Trust.

Organizacion del territòri

Lo territòri dels Estats Units es devesit entre cinquanta estats e un districte federal situat a l'entorn de la capitala Washington. Los estats an una autonomia granda e son egalament devesits en comtats relativament autonòms. Totes los estats, levat l'Alaska e Hawaii, forman un blòt atenent situat entre Canadà e Mexic. Qualques terradors dins lo rèsta del mond son de dependéncias dels Estats Units sens aver l'estatut d'estats federals:

Lengas oficialas

Lo govern federal a pas adoptat de lei definissant una lenga oficiala per los Estats Units. Dins los fachs, l'anglés es la lenga principala de las institucions e de la majoritat de la populacion. 30 an çaquela adoptat una lei au profiech de l'anglés, Hawaii a adoptat l'anglés e l'hawaian coma lenga oficialas e dos estats utilizan de facto doas lengas principalas : l'anglés e l'espanhòu au Nòu Mexic, l'anglés e lo francés en Loïsiana. En 2010, las lengas pus parladas per la populacion son l'anglés (80%), l'espanhòu (12,8%), lo chinés (2,9%), lei lengas indigenas (0,9%) e lo francés (0,5%).

Geografia

Article detalhat: Estats dels Estats Units.

Diplomàcia e defensa

Afars estrangièrs

Los Estats Units d'America son la primièra potencia mondiala. Son membres de las institucions internacionalas principalas coma l'ONU, qu'es membre fondator e membre permanent dau Conselh de Seguretat, l'OMC e l'OTAN. Tènon de relacions fòrça solidas amb Reialme Unit, Israèl, Japon, Corèa del Sud e Austràlia. De mai, fa partida d'una zona d'escambis desliures amb Canadà e Mexic dicha NAFTA. Enfin, divèrsei país coma Alemanha o Corèa del Sud aculhisson de basas militaras estatsunidencas permanentas.

Dempuei 2001, los afars estrangièrs estatsunidencs son fòrça pertocadas per la lucha còntra los movements islamistas magerament en Afganistan (invasion dau país en 2001) e dins l'Orient Mejan (Iraq, Yemen...). Pasmens, aquela politica se tustèt a una oposicion de las popolacions localas e los Estats Units son engatjats dins divèrsei guèrras localas e los movements islamistas de la region son totjorn actifs.

Fòrças armadas

Las fòrças armadas de los Estats Units d'America forman l'armada mai potenta amb 1,38 milions de soldats, un budget de 528 miliards de dolars que representa 46% de las mesas mondialas e 770 installacions majoras sus totes los continents levat d'Antartida. L'armada es comandada per lo President dels Estats Units. En 2010, es devesida entre cinc brancas principalas:

l'armada de tèrra dicha US Army (520 400 òmes) que ten 73 bregadas de combat e 21 bregadas d'aviacion de combat.
la marina militara dicha US Navy (520 400 òmes) que ten mai de 300 naviris que 14 pòrta-aeronaus, 84 naviris grands de superficia, mai de 50 sosmarins nuclears d'ataca e 14 sosmarins nuclears mandaires de missils nuclears.
l'armada de l'èr dicha US Air Force (520 400 òmes) que ten mai de 70 escadras qu'un vintenau es dedicat au combat.
lo còrs de las tropas d'infantariá de marina que tèn tanben d'unitats d'aviacion dich US Marine Corps (203 000 òmes).
un còrs militarizat per la proteccion dei còstas estatsunidencas dich US Marine Corps (39 000 òmes). Sos equipaments tenon mai de 2 000 naviris leugiers, 40 aeronaus e 150 elicoptèrs.

La màger part d'aqueles equipaments son fòrça modèrns e lo país ten tanben un arsenal nuclear important amb mai de 5 100 ogivas en setembre de 2009.

Economia

De veire: Economia dels Estats Units

Agricultura

L'agricultura estatsunidenca es la primièra del monde ambé l'Union Europèa. Es fòrça modèrna e utilizava en 2004 1,7% de la populacion activa. Sos produccions principalas son l'elevatge (bovins, porcins...) e la cultura del tabat, de las cerealas, del coton e dels fruches. Pasmens, aquel modèl d'agricultura intensiva causa de prejudicis importants per l'environament e a d'efièchs marrits sus la qualitat de l'aiga. Per exemple, en 2000, un estudi del govern central aviá notat la preséncia de pollucion dins 39% dels rius e 45% dels lacs estatsunidencs.

Dins lo domeni minièr, leis Estats Units fan partida dels productors principaus de fòrça ressorsas importantas coma lo caolin (1^en reng mondial), lo magnèsi (1^en reng mondial), lo carbon (2^en reng mondial), lo petròli (2^en reng mondial), lo gas naturel (2^en reng mondial), l'aur (2^en reng mondial), lo coire (2^en reng mondial), lo plomb (3^en reng mondial), lo titane (4^en reng mondial) o lo fèrre (7^en reng mondial). Lo taus de cubertura energetica èra egala a 72,7% en 2003.

Industria

Lo sector secondari estatsunidenc utilizava en 2004 20,8% de la populacion activa. Coma l'agricultura, es un sector modern. Es principalament concentrat dins cinc estats que son la Califòrnia, l'Ohio, l'Illinois, lo Michigan e la Pensilvània. Un nombre grand de companhiás internacionalas majoras son basadas sus lo terrador estatsunidenc:

d'industrias grandas coma la rafinatge del petròli o la siderurgia. Leis Estats Units an una capacitat de rafinatge de 827 milions de tonas qu'es la primièra del monde e son lo segond productor d'acièr mondial.
d'industrias aeronauticas e espacialas coma Boeing.
d'industrias militaras coma Lockheed, Northrop Grumman et Raytheon.
d'industrias automobilas coma General Motors (3^en grop mondial en 2008) o Ford (4^en grop mondial en 2008).
d'industrias electronicas e informaticas coma IBM o Microsoft.
d'industrias alimentaras coma Coca-Cola o McDonald.
d'industrias de bens de consomacion coma Eastman Kodak, Whirlpool, Gillette Company, Nike o Procter & Gamble.

Servicis

Lei servicis son lo centre de l'economia estatsunidenca amb 77,4% de la populacion activa e 72% del PIB anual. Son caracterizats per l'importància dels sectors de la santat (15,3% del PIB) e de la finança. Los cambis comercials amb los país estrangiers son fòrça desequilibrats e los Estats Units an una deute publica fòrça important qu'es la premièra del monde. Mentretant, la soliditat e la reputacion de l'economia estatsunidenca permet au govern de contuniar aisidament d'empruntar de l'argent.

Recèrca

Gràcias a de budgets fòrça importants e un retum dens d'universitats e d'estructuras de recerca fondamentala o de recerca e desvolopament, los Estats Units son la primièra potencia scientifica mondiala. Lo sector es caracterizat per l'importància donat a la recerca militara que representava en 2004 55% de las despensas publicas.

Cultura

Bibliografia

(fr) Michel Goussot, Les États-Unis, société contrastée, puissance contestée, La Documentation photographique no 8056, mars-avril 2007.
(fr) André Kaspi, Comprendre les États-Unis d'aujourd'hui, Librairie Académique Perrin, 2008 (ISBN 2-2620-2806-0).
(fr) Frédéric Salmon, Atlas historique des États-Unis : De 1783 à nos jours, Armand Colin, 2008 (ISBN 2-2003-4760-X).
(fr) Arnaud Coutant, L'Amérique des États : Les contradictions d'une Démocratie fédérale, Mare et Martin, 2011 (ISBN 2-8493-4085-5).
(fr) John Atherton, Nicole Bernheim, Sophie Body-Gendrot, François Brunet, États-Unis, peuple et culture, La Découverte, 2004 (ISBN 2-7071-4260-3).
(fr) Daniel Van Euwen, Isabelle Vagnoux, Les États-Unis et le monde aujourd'hui, Éditions de l'Aube, 2008 (ISBN 2-7526-0421-1).
(fr) Denis Lacorne, Les États-Unis, Fayard, 2006 (ISBN 2-2136-2672-3).

Vejatz tanben

Wikimedia Commons prepausa de documents multimèdia liures sus Estats Units.

Ligams extèrnes

(en) Ostal Blanc
(en) Senat dels Estats Units
(en) House of Representatives / Cambra dels Representants
(en) CIA

Nòtas e referéncias

Estats membres de l'Organizacion per la Cooperacion e lo Desvolopament Economic (OCDE)

Estats membres de l'Acòrdi de liure escambi nòrd-american (NAFTA)

Canadà | Estats Units d'America | Mexic

v · m Estats d'America del Nòrd
Estats independents	Canadà • Mexic • Estats Units d'America
Estats dependents	Alaska (Estats Units) • Bermudas (Reiaume Unit) • Groenlàndia (Danemarc) • Sant Pèire e Miquelon (França)