Capitalisme
Lo capitalisme es un sistèma economic e sociau basat sus la proprietat privada dei mejans de produccion, sus l'entrepresa privada e sus la libertat dau mercat. Aparegut a la fin de l'Edat Mejana dins lei centres marchands europèus, se desvolopèt gràcias au « Grand Comèrci » e a la colonizacion. La Revolucion Industriala dau sègle XIX li permetèt de s'establir solidament en America dau Nòrd e en Euròpa. Pasmens, aqueu desvolopament favorizèt tanben aqueu dau comunisme e lei doas ideologias s'afrontèron durant la màger part dau sègle XX fins a l'afondrament dau blòt comunista a la fin deis ans 1980. Dempuei aquela data, lo capitalisme es vengut lo sistèma economic predominant au nivèu mondiau.
Existís diferentei tendàncias au sen dau capitalisme. Se distinguisson principalament en foncion dau ròtle fisat a l'Estat. Dins lei concepcions pus dirigistas (keynesianisme), leis autoritats dèvon intervenir dirèctament dins leis afaires economics per contraròtlar leis efiechs dau mercat e l'Estat pòu se comportar coma un entreprenaire en fondant ò en crompant de companhiás. Au contrari, lo ròtle dau govèrn dèu èsser limitat ai missions regalianas per lei tenents dei visions pus liberalas dau capitalisme (liberalisme) que condamnan estrictament tota temptativa dirècta de l'Estat per influenciar l'economia. Divèrsei prepausicions intermediàrias existisson fixant a l'Estat la mission d'assegurar lo quadre legau e sociau permetent l'existéncia e lo desvolopament dau capitalisme sensa i intervenir dirèctament (neoliberalisme, ordoliberalisme...).
Istòria
[modificar | Modificar lo còdi]Lo capitalisme es pas un sistèma immudable. Au contrari, dempuei son aparicion, a evoluït mai d'un còp per s'adaptar ai progrès tecnics e ais evolucions politicas. Ansin, son istòria es generalament devesida en tres ò quatre epòcas principalas que son lo capitalisme primitiu, lo capitalisme industriau dau sègle XIX e lo capitalisme modèrne dei sègles XX e XXI amb una separacion eventuala entre lei periòdes keynesian e neoliberau.
L'emergéncia dau capitalisme
[modificar | Modificar lo còdi]
Se de formas de capitalisme pòdon s'observar tre l'Antiquitat, l'aparicion vertadiera dau capitalisme data de la fin de l'Edat Mejana amb la disparicion progressiva de la man d'òbra servila que constituïssiá la basa de la richessa antica e medievala. Lei ciutats marchandas europèas (Venècia, Gènoa...) ne'n foguèron lei centres precursors amb la transformacion de l'economia feudala e lo desvolopament de mercats e fieras aprovesits ò sostenguts per un ensemble de banquiers, de cambiaires e de proprietaris d'entrepaus. Ansin, apareguèron d'organizacions comercialas novèlas, generalament liadas au « Grand Comèrci » amb l'Orient, e interessats per lo profiech.
Dins aqueu sistèma, un ò plusors marchands podián afretar de naviris per menar una expedicion marchanda. Lo viatge èra riscat e l'equipatge, especialament leis oficiers, recebián una part importanta dei beneficis de l'operacion mai la màger part èra reservada ai naulejaires. Aquela evolucion foguèt lentament encoratjada per lei govèrns e lei senhors interessats per la cèrca de rotas comercialas permetent de trobar de metaus preciós ò d'espècias. Ansin, tre 1192, foguèt imaginada a Tolosa sota dau còmte Ramon VI la premiera societat per accions[1]. Lei plantacions e lei colonias, que necessitavan de capitaus importants, foguèron un motor important d'aquela evolucion. En particular, permetèron lo transferiment de ressorsas importantas (esclaus africans, colons, quadres administratius...) per sostenir sa creissença e favorizèron l'aparicion de sectors marchands privats relativament importants en Anglatèrra, dins lei Províncias Unidas, en Alemanha e en França.
Dins aquò, se leis autoritats sostenguèron aqueu procès, prenguèron tanben de mesuras per o contraròtlar. D'efiech, lei teorias economicas dau periòde, principalament lo mercantilisme, incitavan lei princes a aumentar la quantitat de metaus preciós disponibles dins lo tesaur nacionau ò en circulacion dins l'estat. Per aquò, de limits importants foguèron adoptats per empedir la circulacion liura dei richessas. De mai, lei privilègis feudaus èran una autra restriccion au desvolopament dau capitalisme naissent[2].
Lo capitalisme industriau liberau dau sègle XIX
[modificar | Modificar lo còdi]
A la fin dau sègle XVIII, la generalizacion de la maquina de vapor en Anglatèrra e la disparicion dei regims feudaus en Euròpa entraïnèt l'aparicion d'un capitalisme novèu articulat a l'entorn d'un modèl de companhiá purament capitalista, de la concentracion d'una massa importanta de trabalhaires e de l'utilizacion dei progrès tecnics per aumentar la productivitat. La caracteristica premiera d'aquela transformacion foguèt l'aparicion de l'entrepresa modèrna. Tenguda per un grop d'entrepreneires aguent engatjat lei fons necessaris a sa fondacion, èra dirigida per un cap cargat de cercar de ressorsas productivas (matèrias premieras, maquinas, personaus...), de leis organizar per formar un procès productiu de bens ò de servicis e de'n tirar un benefici. Aqueu darrier èra gardat per permetre lo desvolopament futur de la companhiá ò partejat entre leis entrepreneires. Enfin, la proprietat de l'entrepresa podiá èsser cedida a un autre entreprenaire.
Aquela transformacion comencèt dins leis Illas Britanicas avans de se difusar pauc a pauc ais Estats Units e en Euròpa Occidentala. Entraïnèt la disparicion progressiva de l'artesanat autonòm, qu'èra estat lo centre de l'economia productiva medievala, e l'aumentacion considerabla de la produccion de bens manufacturats. Foguèt sostenguda per la multiplicacion dei transpòrts maritims e terrèstres que permetèron pauc a pauc de mandar de marchandisas dins lo mond entier. Lo textil foguèt lo premier sector tocat per aqueu fenomèn amb l'invencion de la naveta volanta per John Kay (1704-1780). Dins aquò, foguèt la concepcion de la premiera maquina de vapor vertadiera per James Watt (1736-1819), entre 1769 e 1782, que permetèt de l'estendre a un nombre pus importants d'activitats coma la siderurgia ò l'extraccion miniera.
Lo periòde keynesian e l'aparicion dau neoliberalisme
[modificar | Modificar lo còdi]
.jpg)
Durant la darriera partida dau sègle XIX, lo capitalisme liberau comencèt de faciar de crisis economicas importantas amb una crisi lònga que durèt de 1873 a 1896. Après un brèu redreiçament au començament dau sègle XX, la Premiera Guèrra Mondiala (1914-1918) agravèt la situacion fins a l'afondrament de 1929. Ansin, a l'iniciativa dau president estatsunidenca Franklin Delano Roosevelt (1933-1945), de reformas inspiradas per lo trabalh de l'economista britanic John Maynard Keynes permetèron d'estabilizar lo sistèma. La libertat economica deis entrepreneires privats foguèt limitada e l'Estat intervenguèt desenant dirèctament dins l'economia gràcias a de politicas de despensas publicas, de nacionalizacions de companhiás e de taus d'imposicion fòrça importants per lei classas pus aisadas[3].
Gràcias a aquelei principis, lo capitalisme conoguèt un important periòde de creissença que durèt de la fin de la Segonda Guèrra Mondiala fins ais ans 1970. Aquò favorizèt son implantacion en America dau Nòrd, en Euròpa Occidentala e en Japon. Permetèt tanben sa difusion vèrs d'autrei país maugrat la lucha amb lo socialisme promogut per l'Union Sovietica. D'efiech, aqueu periòde veguèt una novèla aumentacion considerabla de la produccion manufacturiera, de la productivitat e dau nivèu de vida generau. Aquò permetèt ai mainatges dei país desvolopats de crompar d'equipaments domestics permetent de facilitar lei desplaçaments (generalizacion dei veituras...) ò l'entretenença de l'ostau.
Pasmens, dins leis ans 1970, lo desmantelament dau quadre aguent permés aquela estabilitat (acòrdis de Bretton Woods...) e lei crisis petrolieras entraïnèron una crisi novèla dau capitalisme. Se traduguèt per un cambiament ideologic major amb la condamnacion de l'intervencion dirècta de l'Estat dins leis afaires economics au profiech d'un ròtle pus limitat destinat a crear e assegurar l'existéncia dei condicions permetent a l'entrepresa privada de se desvolopar. Dich neoliberalisme, aquela concepcion dau capitalisme capitèt de prendre lo poder ais Estats Units e au Reiaume Unit avans de se difusar dins lo rèsta deis economias liberalas.
La crisi dau neoliberalisme
[modificar | Modificar lo còdi]
Principalament més en plaça per lo president estatsunidenc Ronald Reagan (1981-1989) e la Premiera Ministra britanica Margaret Thatcher (1979-1990), lo neoliberalisme permetèt de resòuvre la crisi deis ans 1970. Uei, es totjorn l'ideologia dominanta de l'economia modèrna. Pasmens, maugrat la constitucion d'un quadre institucionau pus fòrt amb una reconoissença dau ròtle de l'Estat per mantenir aqueu quadre, lo neoliberalisme dèu faciar de problemas similars au liberalisme dau sègle XIX.
En particular, mau capitèt de reglar la question dau caumatge de massa aparegut dins lo corrent deis ans 1980. D'efiech, permetent ai companhiás de desplaçar rapidament sei capitaus dins lo mond entier, lo neoliberalisme favoriza l'installacion deis usinas dins lei país onte lo còst de la man d'òbra es feble. De mai, es l'objècte d'una instabilitat cronica amb una multiplicacion dei crisis : crac de 1987, crisi dau Sistèma Monetari Europèu de 1993), crisi economica mexicana de 1994, crisi economica asiatica de 1997, crisi financiera russa de 1998, crisis economicas argentinas (1998-2002...), crisi economica de 2000-2001, crisi economica de 2008... etc.
Pasmens, en mai de la question dei crisis, d'autrei problemas son a aparéisser. Lo pus grèu sembla d'èsser lo rescaufament climatic. Se lo neoliberalisme es pas la causa unica d'aqueu fenomèn, favoriza fòrça leis emissions de gas d'efiech de sèrra e mau capita de lei demenir. Ansin, mai d'una region dèu desenant faciar lei consequéncias dau cambiament climatic, çò que pòu destabilizar lo quadre legau necessari au foncionament dau capitalisme modèrne.
Caracteristicas principalas
[modificar | Modificar lo còdi]La proprietat privada dei mejans de produccion
[modificar | Modificar lo còdi]
La proprietat privada dei mejans de produccion es una caracteristica fondamentala dau capitalisme. Lei mejans de produccion son l'ensemble dei tèrras, dei bastiments, dei maquinas, deis otís e, sovent, deis idèas[4] que permèton, gràcias a un trabalh uman, de produrre de bens ò de servicis. Ansin, dins lei país capitalistas, la proprietat es protegida per de lèis estrictas e, bon sovent, per la constitucion. Per exemple, en França, es protegida per l'article 17 de la Declaracion dei Drechs de l'Òme e dau Ciutadan de 1789.
Lo proprietari dei mejans de produccion es eganalent lo proprietari dei revenguts eissits dau trabalh realizat amb aquelei mejans. Se lo nombre de proprietaris es superior a un, aquelei revenguts pòdon èsser devesits. S'un proprietari decidís de vendre sei mejans de produccion, lo proprietari novèu vèn egalament proprietari dei revenguts tirats dei mejans. Segon lei partisans dau capitalisme, aquela caracteristica es fòrça importanta car favoriza l'investiment e lo desvolopament economic per d'individús interessats per lo profiech.
Una economia basada sus la division dau trabalh
[modificar | Modificar lo còdi]
Se la division dau trabalh es apareguda avans lo capitalisme, aqueu darrier l'a desvolopat a un nivèu fòrça avançat car permet una aumentacion importanta de la productivitat. D'efiech, una produccion importanta es un element necessari per rentabilizar leis investiments requists per la crompa dei mejans de produccion e ai pagaments dei salaris dei trabalhaires. L'istòria dau capitalisme es ansin jalonada per l'invencion de metòdes destinats a aumentar ò optimizar l'eficacitat de la division dau trabalh (taylorisme, fordisme, lean managament...).
La regulacion per lo mercat
[modificar | Modificar lo còdi]Lo capitalisme es un sistèma economic regulat per lo mercat, un espaci permetent la liura confrontacion entre l'ofèrta e la demanda de bens e de servicis. Pòu aver una dimension locala, nacionala ò internacionala. L'ofèrta es constituïda per totei lei bens, lei servicis e leis accions borsieras mentre que la demanda es formada per l'ensemble deis intencions e dei besonhs de crompa dei consumaires. Còr dei sistèmas capitalistas, lo mercat foguèt depintat per lo filosòf Adam Smith (1723-1790) coma una « man invisibla » que guida leis interès individuaus vèrs lo contentament dei besonhs de la collectivitat. D'efiech, segon eu, un individú desirós de s'enrichir dèu adaptar sei produchs ai besonhs dei personas susceptiblas de lei crompar. Dins lo cas contrari, sei produchs seràn inutils e son entrepresa serà rapidament eliminada dau mercat.
La cèrca dau profiech
[modificar | Modificar lo còdi]Lo profiech es lo revengut de l'entreprenaire capitalista. Distint dau salari, revengut dei trabalhaires, e de la renda, revengut dau proprietari terrenc, es lo residü entre lo produch de la venda dei bens e dei servicis produchs e lei còsts de l'entrepresa (salaris, crompa de matèrias premieras, impòsts...). Au nivèu morau, lo profiech es egalament representat coma la recompensa dau risc prés per l'entreprenaire ò l'investisseire.
Lo rapòrt salariau
[modificar | Modificar lo còdi]Se lo rapòrt salariau existiá pas ò èra limitat dins lo capitalisme primitiu dau periòde marchand dei sègles XVI-XVIII, es vengut un aspècte major d'aqueu sistèma durant la Revolucion Industriala. D'efiech, leis entreprenaires e lei trabalhaires de l'entrepresa son juridicament separats. Leis entreprenaires son proprietaris dei mejans de produccion e dei produccions e lei trabalhaires son unicament proprietaris de sa fòrça de trabalh ò de sei competéncias.
Lei trabalhaires recebon un pagament, dich salari, que representa la crompa de sa fòrça de trabalh per l'entreprenaire. Lo nivèu dau salari es definit per la lèi de l'ofèrta e de la demanda sus un mercat de trabalh format d'òmes liures. Aquela particularitat es una caracteristica dau capitalisme, sistèma ostil a l'esclavatge, car lo rapòrt salariau es un rapòrt contractuau susceptible d'èsser romput siá per l'entreprenaire siá per lo trabalhaire, çò qu'es pas possible dins lo cas de la man d'òbra servila.
Corrents principaus dau capitalisme
[modificar | Modificar lo còdi]Lo liberalisme dau « Laissez faire »
[modificar | Modificar lo còdi]
Lo liberalisme dau « Laissez faire » es un corrent de pensada aparegut a la fin dau sègle XVIII durant l'aparicion dau capitalisme industriau. S'opausa a tota intervencion de l'Estat dins leis afaires economics per laissar un maximom d'iniciativa ais agents economics privats. Lucha tanben còntra totei leis obstacles empachant la creacion d'entrepresas novèlas coma lei monopòlis ò l'adopcion de lèis socialas constrenhentas.
Predominèt durant lo sègle XIX ais Estats Units e au Reiaume Unit e demorèt influent fins ais ans 1930. Pasmens, foguèt fòrça criticat per lei problemas sociaus causats per leis inegalitats de revenguts entre la borgesiá e lo proletariat, çò qu'entraïnèt mai d'una insureccion. De mai, l'abséncia de regulacion de l'economia foguèt a l'origina de doas crisis grèvas de 1873 a 1896 e de la crisi economica deis ans 1930. Ansin, lo « Laissez faire » foguèt generalament abandonat après la Segonda Guèrra Mondiala. Dins aquò, son influéncia demòra importanta dins la vida politica car es sovent evocat per lei partisans de la liberalizacion de l'economia.
Lo neoliberalisme
[modificar | Modificar lo còdi]
Lo neoliberalisme es una adaptacion dau Laissez-faire amb una acceptacion d'un ròtle pus de l'Estat après lei crisis grèvas de la fin dau sègle XIX e de la premiera mitat dau sègle XX. L'objectiu es d'estabilizar lo liberalisme economic amb la mesa en plaça d'un mercat eficaç e estable, çò que necessita l'adopcion d'una legislacion precisa de la proprietat, dei contractes, dei falhidas, dei brevets, de la concurréncia, de l'emission monetària, de la fiscalitat, dau trabalh, dei mecanismes de redistribucion sociala e dei modalitats d'intervencion economica de l'Estat.
Dins la vida vidanta, l'idèa dau neoliberalisme es de permetre l'iniciativa liura deis agents economics privats e de laissar leis autoritats en defòra deis activités economicas. Es uei lo sistèma economic dominant dins lo mond. Pasmens, suscita còntra eu de criticas similaras a aquelei opausadas au Laissez-faire, agravadas per l'emergéncia de criticas novèlas sus lo cambiament climatic entraïnat per leis emissions de gas d'efiech de sèrra.
L'ordoliberalisme
[modificar | Modificar lo còdi]L'ordoliberalisme es una varianta de capitalisme liberau aplicada en Alemanha e dins quauquei país sota l'influéncia economica d'aqueu país. Aparegut dins lo corrent deis ans 1930, considera que la mission economica de l'Estat es de crear e de mantenir lo quadre normatiu permetent la concurréncia liura e non faussada entre lei entrepresas. Per aquò, l'ordoliberalisme dòna una certana importància a la morala. Segon eu, lo profiech dèu èsser util a la societat e l'Estat dèu donc assaiar de sometre leis entreprenaires a d'obligacions socialas e moralas. Ansin, aqueu sistèma s'organiza a l'entorn :
- d'una banca centrala independenta cargada de limitar l'inflacion e d'assegurar l'estabilitat de la moneda.
- d'un govèrn cargat d'assegurar un budget equilibrat.
- de la formacion de sindicats d'emplegaires e de salariats cargats de negociar lei salaris e lei condicions de trabalh.
Popular en Alemanha, l'ordoliberalisme es egalament influent dins l'Union Europèa. Pasmens, i es criticat car seis efiechs son sovent relativament negatius dins de país aguent pas la basa economica fòrta d'Alemanha.
Lo keynesianisme
[modificar | Modificar lo còdi]
Fondat sus la pensada de l'economista John Maynard Keynes consideran necessària l'intervencion de l'Estat dins lo domeni economic, especialament dins lei periòdes de crisi economica. L'importància d'aquela activitat varia segon lei diferents corrents keynesians mai es basada sus l'observacion de tres limits caracteristics dei mercats :
- la demanda es erratica, çò que complica l'estructuracion de l'ofèrta.
- lei variacions de la demanda an d'efiechs pus importants sus la produccion e l'emplec que sus lei pretz.
- lei variacions de l'ofèrta e de la demanda son pus rapidas qu'aquelei dei salaris e dei pretz.
En consequéncia, lei tenants dau keynesianisme conselhan de compensar aquelei desequilibris amb una politica de redistribucion dei revenguts au profiech dei classas dispausant dei ressoursas pus feblas (generalament gràcias a l'impòst) e de demenicion dei taus d'interès per rendre l'investiment pus atractiu. Pasmens, aqueu sistèma foguèt criticat per lei tenents dau liberalisme en causa de la taxacion importanta dei revenguts deis entreprenaires. Mostrèt tanben de limits per faciar una inflacion tròp importanta, çò que favorizèt son abandon dins leis ans 1970.
Lo libertarianisme
[modificar | Modificar lo còdi]Lo libertarianisme es una teoria eissida dau liberalisme. Segon ela, la libertat individuala dèu pas èsser limitada e l'Estat dèu èsser reduch au minimom de sei foncions regalianas. Lo modèl economic d'aqueu corrent es fondat sus lo principi de non agression e de cooperacion liura e volontària entre leis individús. Lei libertarians son donc opausats a tota legislacion limitant la libertat economica ò lo drech de proprietat deis individús.
Probablament aparegut durant leis ans 1920, lo libertarianisme a jamai capitat de conquistar lo poder dins un país. Dins aquò, sei partisans son influents dins quauquei país anglosaxons. Per exemple, ais Estats Units d'America, an obtengut la tresena plaça ais eleccions presidencialas de 2012 e de 2016.
Criticas dau capitalisme
[modificar | Modificar lo còdi]Critica marxista
[modificar | Modificar lo còdi]
Filosòf e economista alemand, Karl Marx (1818-1883) foguèt l'autor de la critica pus virulenta dau capitalisme. D'efiech, a partir d'una analisi deis inegalitats socialas fòrtas congreadas per lo liberalisme dau sègle XIX, s'interessèt au drech de proprietat dins lo sistèma capitalista e au partiment dei revenguts eissits dau trabalh. Ansin, descurbiguèt que la proprietat dei mejans de produccion e dei produccions per l'entreprenaire li permetiá de crear un profiech generalament ben superior ai salaris pagats ai trabalhaires. Segon Marx, aquò èra la marca de la dominacion dei classas pus bassas per lei classas dominantas.
La critica marxista, represa per mai d'un pensaire, entraïnèt l'aparicion de plusors movements politics desirós de cambiar lo regim de la proprietat dei mejans de produccion e de partejar autrament lei revenguts dau trabalh. Aquò es estat a l'origina de plusors conflictes importants dempuei lo sègle XIX entre lei partisans dau capitalisme e divèrsei corrents mai ò mens ostils a son mantenement :
- durant lo sègle XIX, d'anarquistas assaièron de lo reversar amb una campanha basada sus l'usatge dau terrorisme còntra la borgesiá. Plusors atemptats marquèron ansin leis ans 1850-1900 coma l'assassinat dau president francés Sadi Carnot en 1894. Dins aquò, leis anarquistas perdiguèron pauc a pauc lo sostèn popular e lei fraccions terroristas dau movement dispareguèron au començament dau sègle XX.
- lei comunistas foguèron probablament l'adversari principau dei capitalistas gràcias a son organizacion e son còrpus ideologic fòrça desvolopat. Assaièron d'organizar una revolucion per abatre lo capitalisme, çò que causèt plusors guèrras civilas saunosas. La màger part foguèt reprimida mai quauquei temptativas capitèron e la segonda mitat dau sègle XX foguèt marcada per l'afrontament entre leis Estats Units, capitalistas, e l'URSS, comunista, fins a l'afondrament de l'estat sovietic en 1991. Ansin, se quauquei país an gardat un regim comunista, representan plus una menaça vertadiera per l'òrdre capitalista actuau[5].
- lei sociaudemocratas, branca moderada, assaièt de participar ais institucions politicas mesas en plaça per lo capitalisme per lo moderar e lo regular. Foguèron fòrça influents durant lo periòde keynesian car sei revendicacions socialas èran pas incompatiblas amb lei principis d'aquela varianta dau capitalisme. En revènge, lei sociaudemocratas son en declin dempuei l'emergéncia dau neoliberalisme.
Critica environamentalista
[modificar | Modificar lo còdi]
Una critica pus recenta dau capitalisme es eissida deis efiechs liats au rescaufament climatic congreat per leis emissions de gas d'efiech de sèrra. D'efiech, lo besonh de creissença economica perpetuala dau capitalisme, necessari per sostenir lo profiech e l'investiment, sembla en contradiccion amb la natura finida dei ressorsas terrèstra disponiblas. Ansin, lo capitalisme sembla pas un sistèma estable a tèrme lòng. De mai, dempuei la fin dau sègle XX, lei consequéncias negativas dau cambiament climatic se multiplican (aumentacion dau nivèu mejan deis oceans...) e lei fenomèns extrèms semblan de venir pus frequents e pus violents (aumentacion de l'intensitat mejana ciclòns tropicaus...).
Aquelei fenomèns començan de menaçar la vida de mai d'una populacion, especialament dins lei regions pus pauras de la planeta. Aquò mina l'estabilitat de divèrseis estats entraïnant de crisis mai ò mens grèvas (movement de populacions, abandon d'illas ò de litoraus menaçats per la montada deis aigas, guèrra civila...). Dins lei país desvolopats, son apareguts de movements politics, mai ò mens opausats au capitalisme, que demandan l'adopcion de politicas privilegiant la lucha còntra lo rescaufament climatic. Dins aquò, se quauquei partits ecologistas an ganhat una influéncia importanta, lor importància politica demòra encara tròp febla per pretendre d'impausar de limits au capitalisme.
Critica antimodernista
[modificar | Modificar lo còdi]
Lei criticas antimodernistas dau capitalisme son un ensemble de criticas opausats ais evolucions tecnicas e socialas encoratjadas per aqueu sistèma. Son sovent portadas per de movements conservators ò nacionalistas mai, segon lo contèxte locau, pòdon èsser promogudas per d'autrei tendàncias. Aquela eterogeneïtat limita generalament lor influéncia. Pasmens, dins certanei cas, pòdon venir pron poderós per contestar leis elèits tradicionaus dau capitalisme (patronat, premsa, classa politica...), especialament durant lei crisis economicas que trebolan regularament leis economias capitalistas. Dins de cas extrèms, pòdon favorizar un reversament deis institucions politicas liberalas au profiech de poders fòrts d'inspiracion faissista ò nacionau conservator. Pasmens, dins lei fachs, aquelei movements luchan gaire còntra la proprietat privada dei mejans de produccion e lei tenents dau capitalisme i gardan sovent lo poder economic[6].
Annèxas
[modificar | Modificar lo còdi]Liames intèrnes
[modificar | Modificar lo còdi]Bibliografia
[modificar | Modificar lo còdi]- Adam Smith, Recèrcas sus la natura e lei causas de la richessa dei nacions, 1776.
Nòtas e referéncias
[modificar | Modificar lo còdi]- ↑ (fr) Gérard de Sède, 700 ans de révoltes occitanes, Éditions Plon, 1982, p. 21.
- ↑ La teologia catolica medievala èra tanben mesfisanta a prepaus dau profiech obtengut sensa trabalhar.
- ↑ Per exemple, lo taus d'imposicion marginau estatsunidenc agantèt 90% durant la presidéncia dau republican Dwight D. Eisenhower (1953-1961).
- ↑ En particular, dins lei país capitalistas, la proprietat deis invencions es protegida per de lèis regardant la proprietat intellectuala e lei brevets.
- ↑ De mai, la màger part assaian de metre en plaça d'organizacions economicas e socialas permetent d'introdurre certaneis aspèctes dau capitalisme dins son economia tot en gardant lo principi de la dictatura dau partit comunista per lei regular.
- ↑ Per exemple, lei regims faissistas d'Adolf Hitler e de Benito Mussolini aprofichèron la crisi economica de 1929 per prendre lo poder politic mai laissèron lo poder economic a la borgesiá. De mai, li permetèron de rompre lei movements obriers.