Socialisme

Tièra de 1000 articles que totas las Wikipèdias deurián aver.

Imatjariá socialista (Romania, 1895). Un proletàri, portaire d'una bandièra roja ornada de l'eslogan «proletàris de totes païses, unissètz-vos», afrontat una allegoria de la socialdemocracia, que li indica los principis dels dreches politics e del sufragi universal. L'enfant assetat a lors pès ten de las armas portant lo títol del Capital de Marx.

Lo socialisme designa un ensems de doctrinas economicas basadas sus la proprietat collectiva dei mejans de produccion. L'objectiu original del socialisme es d'obténer l'egalitat sociala, o almens una reduccion de las inegalitats e, subretot pels corrents d'inspiracion marxista, d'establir una societat sens classas socialas. Mai largament, lo socialisme pòt èsser definit coma una tendéncia politica, istoricament marcada a esquèrra, dont lo principi de basa es l'aspiracion a un mond melhor, fondat sus una organizacion sociala armoniosa e sus la lucha contra las injustícias. Segon los contèxtes, lo mot socialisme o l'adjectiu socialista pòdon qualificar una ideologia, un partit politic, un regim politic o una organizacion sociala.

Lo mot socialisme entre dins lo lengatge corrent a partir de las annadas 1820, dins lo contèxt de la revolucion industriala e de l'urbanizacion que l'acompanha: designa alara un ensems de revindicacions e d'idèas pretendent melhorar lo sòrt dels obrièrs, e mai largament de la populacion, via lo remplaçament del capitalisme per una societat supausada mai justa. L'idèa socialista, sòus de multiplas formas, s'espandís al long del sègle XIX e dona naissença dins lo mond entièr a de partits politics se en reclamant jos divèrsas denominacions (socialista, mas egalament socialdemocrata, trabalhista, etc.).

Dins la segonda mitat del sègle XIX, lo marxisme suplanta l'apròchi dich del «socialisme utopic», aital coma lo «socialisme libertari» dels anarquistas: lo corrent de pensada marxista se vòl portaire d'una forma «scientifica» de socialisme, fondat sus una analisi del capitalisme, del despassament d'aqueste pel biais de la lucha de las classas e del passatge a la proprietat sociala dels mejans de produccion. Dins las darrièras annadas del sègle, una part del socialisme europèu s'orienta pasmens dins los faches cap al reformisme. A la fin de la Primièra Guèrra Mondiala, la familha politica socialista coneis una scisma amb la naissença del corrent comunista, que contunha de se reclamar de socialisme en afirmant de remenar a la tradicion revolucionària. Los partits socialistas coneisson dins lo mond entièr de scissions dins lo corrent de las annadas 1920; se tròban tre alara en competicion amb de partits comunistas que se reclaman del «socialisme real» (o «socialisme realament existent») aplicat per l'Union de las Republicas Socialistas Sovieticas (URSS), aquel darrièr país essent proclamat «pàtria del socialisme»

La màger part dels partits socialistas europèus acceleran, subretot après la Segonda Guèrra Mondiala, lor evolucion cap a un reformisme alunhat del marxisme, mentre que los regims comunistas alinhats sus l'URSS, e que se dison eles meteises socialistas, se multiplican dins lo mond. Lo socialisme democratic, es a dire un socialisme convertit a la democracia liberala e respectuós del jòc parlamentari, representa uèi la tendéncia majoritària dels partits socialistas, que considèran pas mai la ruptura amb l'economia de caminat. La nocion de socialisme democratic es d'un autre costat desenant associada a aquela de socialdemocracia qu'esparg, subretot en Euròpa, a ne venir un sinonim. Otra las diversitats ligadas a sas variacions ideologicas, lo socialisme coneis egalament de nombroses avatars ligats als contèxtes geografics e culturals, coma lo socialisme arab o lo socialisme african.

La movença socialista, presa al sens larg, demòra uèi l'una de las mai importantas de la vida politica mondiala, malgrat que lo mot socialisme contunha de recobrir un ensems de realitats, de practicas politicas, e de formas de pensada extrèmament divèrsas e de còps que i a contradictòrias entre elas, anant dels partits trabalhistas a las divèrsas varietats de «esquerrisme», en passant pels partits e regims comunistas actuals. La majoritat dels principals partits se reclamant de socialisme se reüniguèt, a l'estanci internacional, al sen de l'Internacionala Socialista e, a l'estanci europèu, al sen del Partit Socialista Europèu. Aquelas organizacions an pasmens pas lo monopòli de l'usatge de l'apellacion socialista.

Nòtas e referéncias

• (fr) Aqueste article es parcialament o en totalitat eissit d’una traduccion de l’article de Wikipèdia en francés intitolat « Socialisme ».