Vejatz lo contengut

Franklin Delano Roosevelt

Modificar los ligams
Tièra de 1000 articles que totas las Wikipèdias deurián aver.
Aquest article es redigit en niçard.
Un article de Wikipèdia, l'enciclopèdia liura.

Franklin Delano Roosevelt
Una fotografia de Roosevelt en 1944, per Leon Perskie.
Una fotografia de Roosevelt en 1944, per Leon Perskie.
Foncions
32en president dels Estats Units d'America
4 de març de 1933 – 12 d'abril de 1945
Élection 8 de novembre de 1932
Reeleccion 1936, 1940 e 1944.
Vicepresident John Nance Garner (1933-1941)
Henry A. Wallace (1941-1945)
Harry S. Truman (genièr-april de 1945)
Predecessor Herbert Hoover
Successor Harry Truman
44en Governador de Nòva York
1 de genièr de 1929 – 31 de decembre de 1932
Predecessor Al Smith
Successor Herbert Lehman
Biografia
Nom de naissença Franklin Delano Roosevelt
Data de naissença 30 de genièr de 1882
Luòc de naissença Hyde Park, Nòva York
Data de decès 12 d'abril de 1945
Luòc de decès Warm Springs, Georgia
Nacionalitat Americana
Partit politic Partit Democrata
Conjunt Eleanor Roosevelt
Enfant(s) 6
Diplomat de Universitat Harvard;
Universitat Columbia (postum)
Profession jurista e Òme politic
Signature
Franklin Delano Roosevelt
Presidents dels Estats Units d'America
modificar Consultatz la documentacion del modèl

Franklin Delano Roosevelt (30 de genier dau 1882, Hyde Park - 12 d'abriu dau 1945, Warm Springs) foguèt lo 32en president dei Estats Units dau 4 de març dau 1933 au 12 d'abriu dau 1945. Eissit de l'eleit de la societat americana, s'interessèt a la politica a partir dau 1910 en s'engatjant dins lo partit democrata. Elegit quatre còps a la presidéncia, cas unic dins l'istòria dei Estats Units, accedèt au poder dins un contèxte marcat per la crisi economica dau 1929 e pilhèt un ensèms de mesuras d'inspiracion keynesiana per luchar còntra lo caumatge e redreiçar la produccion industriala.

Pi, preparèt pauc a pauc lo sieu país a la guèrra e sostenguèt lu país opausats a l'Axe, mas deuguèt limitar la sieua ajuda en causa dau pacifisme e de l'isolacionisme de la populacion americana. L'ataca japonesa còntra la basa de Pearl Harbor li permetèt d'engatjar directament lu Estats Units dins la Segonda Guèrra Mondiala. Gràcias a la poténcia economica dau país, lu Aliats ganhèron largament la batalha de l'esfòrç de guèrra e posquèron pauc a pauc submergir li fòrças germanojaponesi. En parallele, Roosevelt ordonèt la preparacion de la promiera bomba atomica e preparèt l'après-guèrra en definissent lo foncionament de basa dei Nacions Unidi. Totun, morèt avant la fin de la guèrra. Foguèt remplaçat per lo sieu vice-president, Harry Truman.

Biografia

[modificar | modificar lo còdi]

Originas e formacion

[modificar | modificar lo còdi]

Franklin Delano Roosevelt es lo fiu de James Roosevelt (1828-1900), òme d'afaires devengut ric gràcias a d'investiments dins lo sector minier e dins lu transpòrts, e de Sarah Ann Delano (1854-1941), filha d'un armator. La sieua familha faía donc partida de l'eleit de la societat estatsunidenca[1]. Per exemple, Theodore Roosevelt, president dei Estats Units dau 1901 au 1909, èra un rèirecosin de Franklin[2]. Aquela darrier aguèt ensinda accès a una educacion de tria (Harvard, Columbia...) que li permetèt d'obtenir un diplòma d'avocat en lo 1908. Durant aqueu periòde, non foguèt considerat coma un estudiant brilhant, mas èra popular demièg lu sieus cambaradas.

En lo 1905, si maridèt emb Anna Eleanor (1884-1962), una cosina alunhada. Lo pareu aguèt sieis enfants : Anna Eleanor (1906-1975), James (1907-1991), Franklin Delano Jr. (3 de març dau 1909 - 7 de novembre dau 1909), Elliott (1910-1990), Franklin Delano Jr. (1914-1988) e John Aspinwall (1916-1981). La mema annada, s'engatjèt en politica emb lo partit democrata[3]. Abandonèt lu sieus estudis en lo 1907. Totun, foguèt admés au concors d'avocat de l'Estat de New York un an mai tard e comencèt de travalhar dins un prestigiós gabinet d'avocats de la vila.

L'ascension politica de Roosevelt

[modificar | modificar lo còdi]

Lu promiers succès

[modificar | modificar lo còdi]

Roosevelt non èra interessat per lo sieu trabalh avocat. A la promiera ocasion, en lo 1910, acceptèt donc la demanda dau partit democrata de si presentar ai eleccions senatoriali de l'Estat de New York. Candidat dins un districte tradicionalament republican, menèt una campanha dinamica, ben sostengut per lo sieu nom e la sieua fortuna, e foguèt elegit au Senat d'Albany. Li prenguèt rapidament la tèsta d'un grope de parlamentaris reformators e venguèt popular au sen dei democratas. Tornarmai elegit en lo 1912, demissionèt en lo 1913 per venir secretari adjonch a la Marina dins lo govèrn dau president Thomas Woodrow Wilson (1913-1921)[4]. En lo 1914, participèt ai eleccions primari per venir senator dau Congrès dei Estats Units, mas foguèt batut per James W. Gerard.

La Promiera Guèrra Mondiala aguèt una incidéncia sus la sieua activitat coma secretari adjonch a la Marina. Participèt ensinda au desvolopament de la marina militara estatsunidenca, pi a l'inspeccion dei fòrças desplegadi en Euròpa après l'intrada en guèrra de Washington. Encoratjèt finda lo desvolopament dei sosmarins e suggerissèt de metre en plaça de minas marini entre Norvègia e Escòcia per blocar lu sosmarins alemands. Pi, en lo 1920, foguèt encargat de susvelhar la desmobilizacion dei tropas americani. Durant aqueu periòde, foguèt finda implicat dins li intervencions antilhesi decididi per Wilson. En particular, organizèt li institucions d'Haití après l'ocupacion de l'isla per la marina americana en lo 1915[5].

En lo 1920, foguèt causit coma candidat a la vice-presidéncia de James Middleton Cox. Totun, foguèron largament batuts per lo republican conservator Warren G. Harding (60,4 % còntra 34,1 %[6]).

La « traversada dau desèrt »

[modificar | modificar lo còdi]

En lo 1921, Roosevelt contractèt la poliomieliti. Perdèt l'usatge dei sieui cambas durant quauqui de malautias e, fins a la sieua mòrt, aguèt de dificultats importanti per si desplaçar[7]. Totun, non renoncièt a la politica. Au contrari, sota l'influéncia de sa femna, venguèt mai seriós dins lo sieu trabalh politic e legissèt un nombre important de libres. Aquò li permetèt d'incarnar l'optimisme dins un país grevament tocat per la crisi economica dau 1929. De mai, Roosevelt, elegit governador de New York en lo 1928, utilizèt li ressorsas de l'Estat per ajudar un milion de caumaires gràcias a la Temporary Emergency Relief Administration[8]. Sosprés per l'amplor de la crisi, comencèt a si maufidar de l'abséncia de regulacions dins lo domeni economic e adoptèt quauqui reformas sociali favorabli ai femnas e ai enfants (reduccion de la durada dau trabalh...) e un programa de melhorament dei infrastructuras collectivi (espitaus, presons...).

L'eleccion a la presidéncia

[modificar | modificar lo còdi]
Resultat dei eleccions presidenciali dau 1932.

En lo 1932, la popularitat de Roosevelt dins l'Estat de New York, lo mai poblat de l'Union, li permetèt de venir un candidat seriós a la presidéncia. Escartèt sensa dificultat Albert Ritchie e William Henry Murray, mens popular, e donèt lo pòst de vice-president a John Nance Garner, candidat de l'ala conservatritz dau partit democrata. Foguèt designat candidat per la convencion dau partit en julhet e obtenguèt lo sostèn financier de William Randolph Hearst, de Joseph P. Kennedy, de William Gibbs McAdoo e d'Henry Morgenthau.

La campanha si debanèt dins l'encastre de la Granda Depression. Ataquèt lo president Hoover, candidat a la sieua reeleccion, sus lu sieus resultats economics calamitós[9], viatjèt dins mai d'un Estat per rescontrar d'electors[10] e utilizèt la sieua eloquéncia per s'adreiçar a toti li victimas de la crisi (lu caumaires, lu trabalhaires, li minoritats etniqui, lu Blancs dau Sud, etc.[11]). En particular, inventèt la formula New Deal per descriure un programa economic imprecís, mas marcat per la volontat de redurre la bureucracia, d'abrogar en partida la Prohibition e d'adoptar una politica economica pragmatica per redreiçar lo país[12].

Totun, Roosevelt foguèt mai que mai ajudat per l'incapacitat d'Hoover a trobar una solucion a la crisi. Lo 8 de novembre dau 1932, obtenguèt donc 57 % dei votz e ganhèt l'escrutin dins 42 Estats[13]. Intrèt en foncion lo 4 de març dau 1933 e venguèt lo president d'un país en dificultat (12 milions de caumaires, 2 milions de sensa domicili...[14]).

La presidéncia Roosevelt

[modificar | modificar lo còdi]

La còla de Roosevelt e l'estile dau president

[modificar | modificar lo còdi]
Discors de Roosevelt a la ràdio, un mèdia fòrça utilizat per lo president per parlar a la populacion americana.

Roosevelt es considerat coma lo fondator de la presidéncia americana modèrna. D'efècte, venguèt lo centre de gravitat de l'ensèms de la vida politica e sociala dau país en conduent l'opinion publica, en l'informant e en l'estimulant. En particular, establissèt de rendètz-vos radiofonics regulars (conversacions au canton dau fuèc[15]) e organizèt frequentament de conferéncias de premsa. Se lo succès non foguèt totjorn au rendètz-vos car la premsa li demorèt lòngtemps ostila[16], aquò renforcèt la popularitat de Roosevelt au sen de l'opinion publica.

Roosevelt reünissèt finda una còla que dirigissèt lu pòstes importants de l'administracion fins au 1945 : lo senator de Tenessee Cordell Hull au Secretariat d'Estat (afaires estrangiers), Henry Morgenthau au Tesaur, Henry Wallace a l'agricultura e Harold L. Ickes a l'Interior, Frances Perkins au Trabalh e Harry Hopkins per gerir li questions comerciali[17]. De mai, maugrat l'ostilitat entre lu republicans e lu democratas a prepaus dau New Deal, l'administracion Roosevelt posquèt trabalhar amb d'elegits republicans coma George William Norris (1861-1944) sobre de projèctes importants (creacion de la Tennessee Valley Authority...).

Enfin, lo periòde Roosevelt foguèt marcat per una extension progressiva dei competéncias dau president. Aquò pilhèt d'aspèctes diferents. De'n promier, ajudèt sovent de candidats democratas durant li eleccions. Pi, intervenguèt frequentament dins lo trabalh parlamentari en prepauant un nombre de projèctes de lèi sensa precedent per un president, en anant au Congrès per sostenir lu sieus tèxtes ò lu sieus partisans e en utilizant frequentament lo sieu drech de veto. Totun, non cau sobrestimar aquela influéncia. La Cort Suprèma s'opausèt a mai d'una reforma e lu democratas conservators s'associèron de còps per limitar li ambicions presidenciali. En particular, lu democratas dei Estats dau Sud èran ostiles a tot cambiament dei lèis segregacionisti en vigor dins la region[18].

La lucha còntra la crisi

[modificar | modificar lo còdi]
Sopa populària ofèrta per Al Capone a Chicago en lo 1931.
Articles detalhats: Crisi economica de 1929 e New Deal.

Per combatre la crisi e redreiçar l'economia dau país e per assegurar la mobilizacion dei energias nacionali, l'accion de Roosevelt foguèt guidada per doi principis complementaris. Lo promier es una volontat de modernizar lo sistèma capitalista american sensa transformar li sieui estructuras prefondi (proprietat privada...). Lo segond es una volontat d'experimentar de teorias economiqui novèli sensa si preocupar d'ideologias. Ensinda, lo New Deal foguèt pas una politica keynesiana, mas lo resultat de luchas constanti entre liberals e partidaris d'una planificacion ò entre defensors de l'equilibri budgetari e tenents dei despensas federali.

En març dau 1933, la situacion dei Estats Units èra catastrofica emb 13 milions de caumaires, un sector bancari en falhiment e una agricultura en crisi. Per melhorar la situacion, Roosevelt aumentèt lo poder de cròmpa dei classas pus pauri (agricultors[19], obriers...) en reformant li bancas, en abandonant l'escandalh aur[20], en ordonant una devaluacion dau dolar[21] e en favorizant lo desvolopament dau crèdit. Ordonèt finda una politica de grands travalhs per resorbir lo caumatge (construccion de pònts e de rotas[22][23], desvolopament de la valada de Tennessee[24], lucha còntra l'erosion, reboscament[25]...) e de reglementacion dei condicions de travalhs (proteccion dei sindicats, definicion de salaris minimoms e de duradas maximali de travalh[26]...). Totun, la politica de Roosevelt non èra totalament orientada a senèstra. Per exemple, l'Economy Act dau 20 de març dau 1933 demenissèt lo salari dei foncionaris per equilibrar lo budget federal[27]. Lu budgets de l'educacion e de la recèrca foguèron egalament baissats.

Ostila a l'intervencion governamental, la Cort Suprèma annulèt mai d'una decision de Roosevelt. De mai, lu efèctes dei reformas dau New Deal foguèron sovent limitats e la premsa ataquèt regularament lo president. Pasmens, lo partit republican si devesissèt e posquèt pas adoptar una linha d'oposicion comuna. Perdèt ensinda li eleccions legislativi dau 1934 e li presidenciali dau 1936. Obtenguèt de resultats pus favorables ai eleccions dau 1938. Una coalicion de republicans e de democratas conservators posquèt alora s'opauar ai projèctes pus reformators de Roosevelt. Lo bilanç dau New Deal es donc mitigat. En lo 1939, li aviá encara 9,5 milions de caumaires (17 % de la populacion activa) e lo revengut per abitant èra totjorn inferior a aqueu dau 1929[28]. Foguèt donc la Segonda Guèrra Mondiala que permetèt en realitat de restablir completament l'economia americana. Totun, li realizacions dau New Deal permetèron de pauar li basas futuri de la superpoissança americana[29].

La Segonda Guèrra Mondiala

[modificar | modificar lo còdi]
Article detalhat: Segonda Guèrra Mondiala.

La rompedura emb l'isolacionisme american

[modificar | modificar lo còdi]

La diplomacia de Roosevelt foguèt inicialament prudenta. Ordonèt l'evacuacion dei tropas desplegadi en Nicaragua (1933) e en Haïtí (1934), assegurèt finda l'emancipacion politica de Cuba (1934[30]) e de Panamà (1936) e preparèt l'independéncia dei Filipinas per 1944. Reconoguèt egalament l'Union Sovietica en lo 1933, mas gardèt una actituda pus reservada emb lu regimes faissistas. Aquò èra una politica realista destinada a melhorar li relacions dei Estats Units emb lu estats de la sieua esfèra d'influéncia, gràcias a l'abandon dei principis pus estrictes de la doctrina Monroe[31], e a reconóisser la disparicion de la Russia imperiala. Totun, Roosevelt, partisan d'un intervencionisme pus marcat, non podia anar mai luènh en causa de l'isolacionisme e dau pacifisme de l'opinion publica americana[32]. Per exemple, posquèt condamnar l'antisemitisme nazi en lo 1938, mas deuguèt refusar l'arribada dei 908 refugiats judieus dau paquebòt Saint-Louis.

A partir dau 1937, manifestèt la sieua inquietuda e recomandèt d'isolar lu país agressors, en particular Japon. Lo volume de l'US Navy foguèt finda aumentat, mas li fòrças terrèstri demorèron limitadi a 200 000 òmes. En decembre dau 1937, durant lo massacre de Nanquin, d'avions japonés destruguèron una canoniera americana. Tòquio formulèt d'excusas, mai li tensions permetèron a Roosevelt d'obtenir de crèdits per lo rearmament[33]. Pasmens, sensa fòrça militara vertadiera, lu Estats Units non posquèron empachar lo rearmament alemand e l'invasion de Polonha.

Li cauas cambièron après la desfacha francesa de mai-junh dau 1940. En fàcia de la realitat de la menaça, Roosevelt obtenguèt lo vòte dei crèdits necessaris, l'establiment de la conscripcion e la cession immediata de 50 contratorpilhaires au Reiaume Unit. Pi, elegit president un tresen còp en novembre dau 1940, posquèt accentuar la sieua politica d'ajuda ai democracias. En març dau 1941, lo Congrès adoptèt la lèi dau prèst-balh que permetia ai Estats Units de provesir d'armas ai Britanics, ai Sovietics, ai Chinés e, pus generalament, a toi lu país aliats. Lo pagament dei equipaments èra diferit e non foguèt totalament exigit[34]. Enfin, Roosevelt preparèt la mobilizacion de l'economia americana e li basas de l'aligança emb lu Britanics emb la signatura de la Carta de l'Atlantic.

Lo cap de guèrra

[modificar | modificar lo còdi]
Roosevelt a la conferéncia d'Ialta emb Winston Churchill e Estalin lo 9 de febrier dau 1945.

Après l'ataca japonesa còntra la basa de Pearl Harbor lo 7 de decembre dau 1941, lu Americans èran largament preparats a la guèrra. Quatre jorns pus tard, la declaracion de guèrra alemanda donèt un caractèr mondiau au conflicte. Roosevelt s'impliquèt dins la guèrra en multiplicant lu contactes personaus emb lu autru caps aliats (rescòntres emb Churchill, Chiang Kai-shek e Estalin), sostenguèt l'esfòrç de guèrra dau camp aliat, ordonèt la fabricacion de la promiera bomba atomica e preparèt l'après-guèrra. L'economia americana tenguèt un ròtle central durant la guèrra en equipant la màger part dei armadas aliadi e en fornissent una ajuda a l'Armada Roja[35].

Lo darrier axe important de la conducha de la guèrra per Roosevelt foguèt lo manteniment de l'aligança entre lu Estats Units e l'Union Sovietica. Per aquò, Roosevelt acceptèt de far de concessions importanti a Estalin, en cambi de l'intrada en guèrra de l'URSS còntra Japon tres mes après la fin dei combats en Euròpa. Lu Sovietics obtenguèron ensinda la formacion d'una esfèra d'influéncia en Euròpa Centrala e dins lu Balcans (a l'excepcion de Grècia), l'ocupacion provisòria d'una partida de China e de Corèa, l'ocupacion d'una partida d'Alemanha e lo drech d'annexar de territòris en Euròpa Orientala e la totalitat de Sakhalina e dei illas Habomai en Orient. Aqueli decisions foguèron fòrça criticadi au començament de la Guèrra Freja, mas permetèron d'accelerar la capitulacion japonesa après l'invasion sovietica de Manchória[36].

Per estabilizar lo front interior, Roosevelt ordonèt l'adopcion de mesuras per contrarotlar l'inflacion e facilitar l'esfòrç de guèrra. Lu impòsts dirèctes foguèron aumentats, mas lu prètz foguèron blocats per una lèi. Pasmens, lu bens de consumacion correnta e d'alimentacion manquèron durant la guèrra en despièch d'una sobreproduccion de bens agricòlas. Lu besonhs de man d'òbra dins l'industria accelerèron l'exòde rurau. Aquela transformacion de la societat pilhèt en partida la formacion d'una migracion dei populacions negri dau Sud en direccion dei centres industrials dau nòrd-èst. Cau nòtar un nombre important de grèvas, mas aquò aguèt pauc d'efèctes sobre la produccion d'armaments. Totjorn per mantenir l'unitat de la societat americana, la populacion japonesa installada ai Estats Units foguèt desportada dins de camps de concentracion[37], lu ciutadans dei país de l'Axe foguèron fichats e li discrimacions a regard dei Afroamericans foguèron estendudi dins l'armada e lo complèxe militaroindustriau[38].

A partir dau 1943, Roosevelt s'interessèt mai que mai a la preparacion dau monde de l'après-guèrra. Pauèt lo principi d'eleccions liuri e de frontieras confòrmi a la volontat dei pòbles, mas deuguèt renonciar au sieu projècte de desmantelar l'empèri coloniau francés sota la pression de Churchill, de de Gaulle e dau departament d'Estat. Definissèt li règlas de basa de la futura Organizacion dei Nacions Unidi (ONU) e preparèt la convocacion de la promiera session pleniera a San Francisco. En novembre dau 1944, foguèt elegit un quatren còp a la presidéncia dei Estats Units[39], mas morèt lo 12 d'abriu dau 1945 a la velha de la victòria.

Annèxas

[modificar | modificar lo còdi]

Ligams intèrnes

[modificar | modificar lo còdi]

Bibliografia

[modificar | modificar lo còdi]
  • Denise Artaud, L'Amérique en crise : Roosevelt et le New Deal, París, Armand Colin, 1987.
  • Claude Fohlen, L'Amérique de Roosevelt, París, Imprimerie nationale, coll. « Notre siècle », 1982, 382 p.
  • Claude Fohlen, Les États-Unis au XXe siècle, París, Aubier, coll. « Collection historique », 1988, 337 p.
  • Claude Fohlen, Histoire documentaire des États-Unis : De la crise à la victoire (1929-1945), t. 7, Presses universitaires de Nancy, 1988, 212 p.
  • André Kaspi, Franklin Roosevelt, Fayard, 1988, 647 p.
  • André Kaspi, Les Américains : Naissance et essor des États-Unis (1607-1945), t. 1, París, Éditions du Seuil, coll. « Points histoire » (n° 89), 2014, 5a edicion, 464 p.
  • Jean-Michel Lacroix, Histoire des États-Unis, París, Presses universitaires de France, 2022, 7a edicion, 576 p.
  • Pierre Mélandri, Histoire des États-Unis : L'ascension (1865-1974), t. 1, París, Perrin, coll. « Tempus » (n° 522), 2013, 935 p.
  • Pierre Mélandri, « Le Siècle américain », une histoire, París, Perrin, 2016, 672 p.
  • Bertrand Van Ruymbeke, Histoire des États-Unis : De 1919 à nos jours, t. 2, París, Tallandier, coll. « Texto », 2021, 691 p.

Nòtas e referéncias

[modificar | modificar lo còdi]
  1. ↑ André Kaspi, Franklin Roosevelt, Fayard, 1988, p. 39.
  2. ↑ André Kaspi, Franklin Roosevelt, Fayard, 1988, p. 43.
  3. ↑ Jeffrey W. Coker, Franklin D. Roosevelt: A Biography, Greenwood Publishing Group, 2005, pp. 15-16.
  4. ↑ Denise Artaud, L'Amérique en crise : Roosevelt et le New Deal, París, Armand Colin, 1987, p. 47.
    André Kaspi, Franklin Roosevelt, Fayard, 1988, p. 95
  5. ↑ Frank Freidel, Franklin D. Roosevelt. The Apprenticeschip, Boston, Little, Brown and Company, 1954, pp. 81-82.
  6. ↑ Lo socialista Eugene Victor Debs obtenguèt 3 %.
  7. ↑ André Kaspi, Franklin Roosevelt, Fayard, 1988, pp. 113 e 179.
  8. ↑ André Kaspi, Franklin Roosevelt, Fayard, 1988, p. 168.
    Denise Artaud, L'Amérique en crise : Roosevelt et le New Deal, París, Armand Colin, 1987, p. 48.
  9. ↑ Marc Nouschi, La Démocratie aux États-Unis et en Europe de 1918 à 1989 : Débats et combats contemporains, París, Armand Colin, coll. « U Histoire », 1999, pp. 116-117.
  10. ↑ Denise Artaud, L'Amérique en crise : Roosevelt et le New Deal, París, Armand Colin, 1987, p. 55.
  11. ↑ André Kaspi, Franklin Roosevelt, Fayard, 1988, p. 216.
  12. ↑ Bernard Vincent (dir.), Histoire des États-Unis, París, Champs Flammarion, 1997, p. 200.
    Denise Artaud, L'Amérique en crise : Roosevelt et le New Deal, París, Armand Colin, 1987, p. 53.
    Marc Nouschi, La Démocratie aux États-Unis et en Europe de 1918 à 1989 : Débats et combats contemporains, París, Armand Colin, coll. « U Histoire », 1999, p. 132.
  13. ↑ André Kaspi, Franklin Roosevelt, Fayard, 1988, pp. 10 e 220.
    Anne Deysine, Aurélie Godet, Jacques Portes, Alexandre Rios-Bordes e Christian Vinel, L'Empire de l'exécutif américain (1933-2006), Neuilly-sur-Seine, Atlande, 2008, p. 433.
  14. ↑ Denise Artaud, L'Amérique en crise : Roosevelt et le New Deal, París, Armand Colin, 1987, p. 27.
    Lester V. Chandler, America’s Greatest Depression 1929-1941, New York, Harper and Row, 1970, p. 24.
  15. ↑ William E. Leuchtenberg, Franklin D. Roosevelt and the New Deal, 1932–1940, New York, Harper Perennial, 1963, capítols 1 e 2.
  16. ↑ André Kaspi, Franklin Roosevelt, Fayard, 1988, p. 294.
  17. ↑ Derek Leebaert, Unlikely Heroes: Franklin Roosevelt, His Four Lieutenants, and the World They Made, St. Martin's Press, 2023.
  18. ↑ Anne Deysine, Aurélie Godet, Jacques Portes, Alexandre Rios-Bordes e Christian Vinel, L'Empire de l'exécutif américain (1933-2006), Neuilly-sur-Seine, Atlande, 2008, p. 66.
  19. ↑ Per lu agricultors, adoptèt lo Farm Credit Act per escalonar lo pagament dei deutes (André Kaspi, Franklin Roosevelt, Paris, Fayard, 1988, p. 240) e l'Agricultural Adjustment Act per subvencionar una reduccion de la produccion en vista de redreiçar lo prètz dei produchs agricòlas (Étienne de Planchard de Cussac, Le Sud américain. Histoire, mythe et réalité, Paris, Ellipses, 2001, p.99).
  20. ↑ Barry Eichengreen, Globalizing Capital: A History of the International Monetary System, Princeton University Press, 2019, pp. 79-81.
  21. ↑ Christina D. Romer, « What Ended the Great Depression? », The Journal of Economic History, vol. 52, n° 4, decembre dau 1992, pp. 757-784.
  22. ↑ Frédéric Martel, De la culture en Amérique, París, Gallimard, 2006, p. 104.
  23. ↑ La Civil Works Administration, operacionala entre novembre dau 1933 e mai dau 1934, foguèt un important instrument au servici d'aquela politica en permetent d'emplegar un maximom de 4,5 milions de caumaires. Illustra finda li esitacions economiqui de Roosevelt car l'organizacion foguèt dissòuta en causa dau sieu còst de foncionament (A. Kaspi, Franklin Roosevelt, París, Fayard, 1988, p. 267).
  24. ↑ Per aquò, creèt la Tennessee Valley Authority qu'es la mai importanta entrepresa industriala governamentala de l'isòria dei Estats Units (Arthur Morgan, The Making of the TVA, Buffalo, NY, Prometheus Books, 1974 ; G. P. Palo e J. Porter Taylor, The Tennessee River Navigation System : History, Development, and Operation (Technical Report No. 25), Knoxville, TN, Tennessee Valley Authority, 1964, 423 p.).
  25. ↑ André Kaspi, Franklin Roosevelt, Fayard, 1988, p. 168.
    Denise Artaud, L'Amérique en crise : Roosevelt et le New Deal, París, Armand Colin, 1987, p. 48
  26. ↑ Denise Artaud, L'Amérique en crise : Roosevelt et le New Deal, París, Armand Colin, 1987, p. 81.
  27. ↑ Denise Artaud, L'Amérique en crise : Roosevelt et le New Deal, París, Armand Colin, 1987, pp. 65-66.
  28. ↑ André Kaspi, Franklin Roosevelt, Fayard, 1988, p. 336.
  29. ↑ André Kaspi, Franklin Roosevelt, Fayard, 1988, p. 340.
  30. ↑ André Kaspi, Franklin Roosevelt, Fayard, 1988, pp. 360-361.
  31. ↑ William E. Leuchtenberg, Franklin D. Roosevelt and the New Deal, 1932–1940, New York, Harper Perennial, 1963, pp. 203-210.
  32. ↑ André Kaspi, Franklin Roosevelt, Fayard, 1988, pp. 360-366.
  33. ↑ Marc Nouschi, La Démocratie aux États-Unis et en Europe de 1918 à 1989 : Débats et combats contemporains, París, Armand Colin, coll. « U Histoire », 1999, p. 138.
  34. ↑ Pasmens, lo prèst-balh permetèt ai Estats Units d'obtenir la cession de la màger part dei resèrvas d'aur dau Reiaume Unit. De mai, Londres deuguèt cedir una partida importanta dei sieus mercats d'otramar.
  35. ↑ Entre lo 1941 e lo 1945, lu Estats Units produguèron 108 000 carris, 357 000 pèças d’artilharia, 296 000 avions, 2 300 000 camions, 2 700 Liberty ship e 2 000 naus de combat. Aquò es superior a la produccion dei industrias alemanda, japonesa e italiana durant la totalitat de la guèrra.
  36. ↑ André Kaspi, Franklin Roosevelt, Fayard, 1988, p. 476.
    André Fontaine, La Guerre froide 1917-1991, Éditions de la Martinière, 2004, p. 87.
  37. ↑ Environ 120 000 personas foguèron desportats dins aquelu camps. Li condicions de detencion provoquèron la mòrt de 1 862 presoniers. Lu rescapats foguèron indemnizats en lo 1980 (Greg Robinson, Un drame de la Deuxième Guerre. Le sort de la minorité japonaise aux États-Unis et au Canada, Presses universitaires de Montréal, 2012, 317 p.).
  38. ↑ André Kaspi, </nowiki>Franklin Roosevelt, Fayard, 1988, p. 467.
  39. ↑ Anne Deysine, Aurélie Godet, Jacques Portes, Alexandre Rios-Bordes e Christian Vinel, L'Empire de l'exécutif américain (1933-2006), Neuilly-sur-Seine, Atlande, 2008, p. 64.
v · m
Cronologia dels presidents dels Estats Units dempuèi 1789

1789 : Washington
1797 : J. Adams
1801 : Jefferson
1809 : Madison
1817 : Monroe
1825 : J. Q. Adams
1829 : Jackson
1837 : Van Buren
1841 : W. H. Harrison
1841 : Tyler

1845 : Polk
1849 : Taylor
1850 : Fillmore
1853 : Pierce
1857 : Buchanan
1861 : Lincoln
1865 : A. Johnson
1869 : Grant
1877 : Hayes

1881 : Garfield
1881 : Arthur
1885 : Cleveland
1889 : B. Harrison
1893 : Cleveland
1897 : McKinley
1901 : T. Roosevelt
1909 : Taft
1913 : Wilson

1921 : Harding
1923 : Coolidge
1929 : Hoover
1933 : F. D. Roosevelt
1945 : Truman
1953 : Eisenhower
1961 : Kennedy
1963 : L. B. Johnson
1969 : Nixon

1974 : Ford
1977 : Carter
1981 : Reagan
1989 : G. H. W. Bush
1993 : Clinton
2001 : G. W. Bush
2009 : Obama
2017 : Trump
2021 : Biden
2025 : Trump
Vejatz tanben : Istòria . Estats Units d'America . Ostal Blanc
Recuperada de « https://oc.wikipedia.org/w/index.php?title=Franklin_Delano_Roosevelt&oldid=2483276 »