Cuba
| Cuba | |
| Cuba (espanhòu) | |
 | |
Capitala e ciutat mai granda | |
Gentilici Cuban, cubana | |
Forma de govèrn Estat comunista de partit unic | |
President | |
• Totala 109,884 km² | |
• Aiga 0,94 % % | |
• Totala (2016) 11,239,224 ab. | |
• Densitat 102.3 ab./km² | |
modificar  |
Cuba (AFI: /ˈkybɔ, -ba/),[1] oficialament la Republica de Cuba (en espanhòu: República de Cuba),[2][3] es un estat insular de Cariba format per l'illa omonima, l'illa de la Joventut e autreis illas adjacentas. La capitala n'es L'Avana.[3]
La formacion dau país comencèt au sègle XVI amb la colonizacion de l'illa per leis Espanhòus que decimèron rapidament la populacion indigèna (principalament de Taínos e de Ciboneis). Sensa metaus preciós, la colonia interessèt pauc lei colons fins a la Revolucion Francesa qu'entraïnèt l'afondrament de l'industria sucriera cariba. Au sègle XIX, Cuba conoguèt ansin un desvolopament important e venguèt la premiera region de produccion de sucre amb de transformacions socialas importantas (arribada d'esclaus, formacion d'un elèit economic de plantaires...). Aquò suscitèt de tensions mai e mai grèvas que favorizèron l'aparicion de movements independentistas. D'insurgents prenguèron lo contraròtle d'una partida de l'illa dins lo corrent deis ans 1890 e obtenguèron l'ajuda deis Estats Units.
Dins aquò, la victòria estatsunidenca transformèt Cuba en protectorat de Washington, çò que reglèt pas lei problemas sociaus de l'illa. Una multiplicacion dei revòutas e la crisi economica de 1929 entraïnèron ansin la presa dau poder per un militar dich Fulgencio Batista. Se mantenguèt au poder fins a la capitala d'una insureccion comunista menada per Fidel Castro en 1959. Lo regime novèu se turtèt rapidament a l'ostilitat deis Estats Units e deguèt se raprochar de l'URSS. Aquò li permetèt d'enregistrar de progrès economics nombrós mai la disparicion dau blòt sovietic lo laissèt solet en fàcia de Washington. L'illa conoguèt alora una grèva crisi economica que se reglèt lentament amb la liberalizacion de certanei sectors economics coma lo torisme. En parallèl, d'esfòrç diplomatics importants son en cors per assaiar de normalizar lei relacions amb leis Estats Units que somèton l'economia cubana a un embarg dempuei leis ans 1960.
Au nivèu culturau, Cuba es un centre important dins la Mar Cariba, reconeguda per sa musica, sa literatura e sei cigarros. En particular, l'illa es a l'origina de plusors estiles musicas que son uei largament difusats dins lo mond entier coma la salsa.
Geografia
[modificar | Modificar lo còdi]Geografia fisica
[modificar | Modificar lo còdi]
Amb un territòri insular alongat d'una longor de 1 250 km e d'una largor de 30 a 200 km, Cuba es l'illa pus vasta de la Mar Cariba amb una superficia de 105 000 km². Se situa a l'intrada dau Golf de Mexic, au sud de Florida e au nòrd-èst de Yucatan. Cuba es tanben format de l'Illa de la Jovença, seisena illa pus importanta de la region, e de mai de 4 000 illas e illòts.
Aperaquí 80% dau territòri cuban es constituit de plans fachs de ròcas cauquieras cubèrtas d'argielas e d'alluvions. Lei massís montanhós son rars. Lo pus important, situat au sud, es la Sierra Maestra que culmina a 1 974 m au Pico Turquino qu'es la cima pus auta dau país. Leis autrei montanhas importantas son l'Escambray (1 140 m), pichon ensems situat dins lo centre dau país, e la Cordilhèra de Guaniguanico que s'estend dins lo nòrd-oèst mai que son altitud demòra inferiora a 700 m.
L'idrografia es limitada per l'estrechor de l'illa. Comprèn plusors rius costiers e un nombre feble de lacs interiors, generalament artificiaus. Se fau nòtar l'existéncia de plusors mangròvas lòng dei litoraus e, au nòrd, de la laguna de Leche (68 km²).
Clima
[modificar | Modificar lo còdi]Cuba a un clima de tipe tropicau de savana amb una temperatura mejana compresa entre 25°C e 26°C e de precipitacions moderadas (1 200 mm anuaus). La sason eissucha dura de novembre a abriu. Durant la sason umida, l'illa pòu èsser victima de ciclòns tropicaus, susceptibles d'agantar d'intensitats autas coma foguèt lo cas en 2008[4].
Demografia
[modificar | Modificar lo còdi]La populacion cubana èra de 11,2 milions d'abitants en 2018, siá una densitat de 102 ab/km². Conoguèt una aumentacion fòrta durant lo sègle XX passant de 1,8 milions en 1900 a 5,9 milions en 1950 e 11,1 milions en 2000. Sembla de s'estabilizar a l'entorn d'aquela valor dempuei lo començament dau sègle XXI. Un taus de natalitat feble (1,65 enfants/frema), una esperança de vida relativament importanta (78 ans) e un taus d'emigracion important explican aqueu fenomèn. La piramida dei temps presenta donc totei lei caracteristicas d'una populacion en cors d'envielhiment amb una demenicion clara dei 0-24 ans (26% de la populacion en 2018), una majoritat de 24-65 ans (57%) e un nombre de mai de 64 ans en aumentacion rapida (15%).
Lo taus d'urbanizacion es important (77%) e la populacion ben formada. La vila pus importanta es la capitala, l'Avana, amb mai de 2,13 milions d'abitants en 2018. Leis autrei centres demografics son Santiago de Cuba (433 000 abitants), Camagüey (306 000 abitants), Holguín (294 000 abitants). 9 vilas suplementàrias an una populacion superiora a 100 000 estatjants.
Lengas
[modificar | Modificar lo còdi]La lenga oficiala de Cuba es l'espanhòu qu'es parlat per la màger part de la populacion. Leis autrei lengas son fòrça minoritàrias en causa de l'omogeneïtat lingüistica impausada per la colonizacion. Se pòdon mencionar lo creòl haitian qu'es la lenga deis imigrants haitians e lo lucumí qu'es un dialècte de la lenga ioruba utilizat dins la liturgia de certanei religions d'origina africana.
Religion
[modificar | Modificar lo còdi]Cuba es un estat secularizat de tradicion catolica que respecta la libertat de religion. Lo catolicisme e la santeria, un sincretisme coloniau mesclant catolicisme e religion ioruba, demoravan donc lei doas premierei religions en 2018 amb, respectivament, 60% e 17% de la populacion. Coma dins lo rèsta de l'America Latina, lo protestantisme conoís un desvolopament rapide dempuei la fin dau sègle XX, fins a regropar 5% de la populacion en 2018. Enfin, 23% deis abitants avián ges de religion (ateïsme e agnosticisme).
Istòria
[modificar | Modificar lo còdi]Leis originas e l'arribada deis Europèus
[modificar | Modificar lo còdi]L'istòria de Cuba es mau coneguda avans l'arribada de l'expedicion de Cristòl Colomb en 1492. L'illa èra alora poblada per de Taínos e de Ciboneis. Lei Taínos vivián de la caça e d'una agricultura seminomada. Lei Ciboneis èran de caçaires e de pescaires a l'origina de pinturas rupèstras (baumas de Punta del Este). Lo nombre precís d'indigèns a la fin dau sègle XV es desconegut mai, coma dins leis autrei regions americanas, declinèt rapidament en causa dei guèrras colonialas, dei malautiás veïculadas per leis Europèus e dau trabalh fòrçat. Ansin, restava solament 15 000 Amerindins dins l'illa en 1530 e mens de 2 000 en 1600.
Lo periòde coloniau
[modificar | Modificar lo còdi]De la conquista de l'illa a l'afondrament de Sant Domingo
[modificar | Modificar lo còdi]Dins lo corrent deis annadas 1490-1500, leis Espanhòus organizèron plusors missions de reconeissença dau litorau cuban. Puei, lo conquistador Diego Velázquez de Cuéllar ne faguèt la conquista entre 1511 e 1513. I fondèt Baracoa (1812), Santiago de Cuba (1814), L'Avana (1814) e Trinidad (1814). Comencèt tanben d'organizar l'importacion d'esclaus africans e la creacion de plantacions. Pasmens, en despiech d'un clima fòrça favorable a la cana de sucre, l'illa interessèt gaire lei colons qu'èra mai atrachs per lei jaciments de metaus preciós dau continent.
Fins a l'afondrament de l'industria sucriera de Sant Domingo durant lei guèrras de la Revolucion Francesa, l'economia de Cuba foguèt donc dominada per lo norrigatge de bovins. Lei plantaires preferiguèron se concentrar sus lo tabac e la colonia ne venguèt lo premier productor mondiau. Pasmens, la produccion de sucre e de plantas tinctorialas formèron pauc a pauc de sectors economics non negligibles. Coma dins lo rèsta de l'Empèri Espanhòu, la societat coloniala èra fòrça inegalitària. Dirigida per una classa de grands proprietaris blancs, èra destinada a assegurar l'avitalhament d'Espanha e d'Euròpa en produchs coloniaus.
Lo desvolopament de l'industria sucriera
[modificar | Modificar lo còdi]
Dins lo corrent deis annadas 1790, lei combats se debanant sus l'illa d'Hispaniola entraïnèron l'afondrament de l'industria sucriera de la colonia de Sant Domingo. De mai, Espanha mau capitèt de restablir son autoritat sus l'illa ocupada per Haití en 1822. Ansin, leis autoritats espanhòlas decidèron d'encoratjar la creacion de plantacions de cana de sucre en Cuba. I favorizèron la tracha negriera necessària a l'obtencion de la man d'òbra, çò que permetèt tanben d'assegurar la fidelitat deis elèits locaus que venguèron rapidament minoritàrias. En particular, au començament dau sègle XIX, Cuba conoguèt ges d'agitacion independentista e demorèt sensa dificultat dins la fauda espanhòla.
Aquela politica permetèt d'aumentar rapidament la produccion de sucre que passèt de 42 000 tonas en 1815 a mai d'un milion a la fin dau sègle XIX. En parallèl, lo nombre d'esclaus doblèt entre 1817 e 1840 (de 224 000 a 470 000 siá la mitat de la populacion insulària). Aquò necessitèt de perseguir la tracha negriera en despiech de l'ostilitat de Londres que menacèt d'intervenir mai d'un còp. Pasmens, dins lo corrent deis annadas 1830-1840, lo desvolopament de l'influéncia estatsunidenca dins la region empachèt tota intervencion britanica. Ansin, la tracha negriera a destinacion de Cuba demorèt prospèra fins a 1845 e dispareguèt pas avans la fin de la Guèrra de Secession en 1865.
L'interès estatsunidenc per l'illa
[modificar | Modificar lo còdi]Demorats fidèus a Espanha en causa de sa crenhença de perdre son poder dins una « republica negra », leis elèits cubans s'alassèron de la dominacion de Madrid dins lo corrent dau sègle XIX. D'efèct, l'emergéncia deis Estats Units d'America esclavagistas coma poissança militara vertadiera permetiá d'aver idèa de remplaçar la proteccion espanhòla per aquela de Washington. En 1849, lei plantaires sostenguèron donc una ofèrta de crompada de l'illa emesa per lo president estatsunidenc James Polk. Lo refús espanhòu entraïnèt l'aparission d'una oposicion politica locala que trebolèt l'illa fins au començament de la Guèrra de Secession en 1861.
La Guèrra de Dètz Ans e lo renfòrçament de l'influéncia estatsunidenca
[modificar | Modificar lo còdi]Per lei plantaires, la desfacha sudista de 1865 cambièt totalament lei perspectivas politicas. En Cuba, lei conservators sostenguèron tornarmai lo poder coloniau e l'oposicion foguèt d'ara endavant animada per de liberaus. En 1868, Carlos Manuel de Cespedes, proprietari e avocat cuban sostengut per una junta basada a New York, proclamèt l'independéncia e ocupèt brèvament Santiago. Pasmens, leis Espanhòus capitèron de blocar l'insureccion dins l'èst de l'illa. Cespedes foguèt tuat en 1873 e lei darriereis insurgents foguèron vencuts en 1878 après dètz ans de combats.
Lo conflicte permetèt a Madrid de comprendre la necessitat de modernizar l'illa. Tre 1878, mai d'una reforma foguèt realizada e totei leis esclaus foguèron liberats entre 1880 e 1886. En parallèl, l'imigracion de colons blancs foguèt encoratjada per aumentar la basa demografica favorabla a Madrid. Pasmens, la modernizacion de l'economia cubana favorizèt en realitat l'influéncia estatsunidenca. D'efèct, l'abolicion necessitèt d'introdurre de tecnicas de produccion novèlas, de concentrar lei fabricas e de construrre un ret de transpòrt eficaç. Òr, la màger part dei capitaus permetent aquela adaptacion foguèt d'origina estatsunidenca.
De l'insureccion de 1895 a la Guèrra Ispanoestatsunidenca
[modificar | Modificar lo còdi]Dins lo corrent deis annadas 1880-1890, l'illa conoguèt una crisi economica grèva en causa de la concurréncia dau sucre de bleda-raba en Euròpa e de la formacion d'un trust estatsunidenc pron poderós per impausar sei condicions ai productors. Aprofichant aquelei dificultats, la junta de New York e son cap novèu, José Martí, decidèron d'organizar una insureccion independentista novèla en 1895. Maugrat la mòrt rapida de Martí, remplaçats per Antonio Maceo (tuat a son torn en 1896) e per Maximo Gomez, l'insureccion enregistrèt plusors succès e capitèt de destrurre de plantacions. Per redurre lo sostèn popular a la guerilha, lo generau espanhòu Valeriano Weyler comencèt de gropar la populacion dins de camps de concentracion mai aquò agravèt la situacion.
En genier de 1898, d'esmogudas a L'Avana permetèron au president estatsunidenc William McKinley de mandar de soudats dins la capitala cubana per protegir sei ressortissants. Pasmens, la preséncia d'aquela fòrça e leis exigéncias estatsunidencas de reformas suplementàrias dins l'illa aumentèt lei tensions entre Washington e Madrid a prepaus de l'illa. Lo 15 de febrier, l'explosion dau cuirassat USS Maine dins lo pòrt de L'Avana foguèt utilizat coma pretèxte per entraïnar una guèrra entre Espanha e leis Estats Units d'America. Lo conflicte, relativament brèu, s'acabèt per una victòria estatsunidenca lo 12 d'aost de 1898. Espanha i perdiguèt lei Filipinas e sei colonias americanas transformadas en protectorat estatsunidenc.
L'independéncia
[modificar | Modificar lo còdi]De l'ocupacion estatsunidenca a Batista
[modificar | Modificar lo còdi]Après sa victòria, leis Estats Units d'America ocupèron militarament Cuba fins a la proclamacion oficiala de l'independéncia en 1902. Metèron en plaça un regime favorable a seis interès que li donava lo drech d'intervenir militarament per restablir l'òrdre dins l'illa ò lo drech de susvelhar la diplomacia cubana. Obtengèron tanben la cession de la basa navala de Guantanamo. En cambi, lo sucre cuban obtenguèt un accès privilegiat au mercat estatsunidenc.
Pasmens, lo refús de considerar lei demandas deis insurgents de 1895 entraïnèt una perseguida dei trèbols. En 1906, una revòuta entraïnèt l'exili dau president Tomas Estrada Palma e una segonda ocupacion estatsunidenca que durèt fins a 1909. Puei, lei tropas de Washington intervenguèron tornarmai en 1912 e en 1917 per reprimir doas insureccions menadas per lei Negres de l'illa. De 1924 a 1933, un govèrn autoritari dirigit per lo generau Gerardo Machado permetèt de mantenir l'òrdre fins a una grèva generala liada ai dificultats economicas consequéncias de l'afondrament dei cors dei matèrias premieras après la crisi economica de 1929. Un govèrn revolucionari format d'estudiants e de sota-oficiers lo remplacèt fins a un còp d'estat menat en 1934 per lo sergent Fulgencio Batista.
Lo periòde de Batista
[modificar | Modificar lo còdi]Batista, mulastre d'origina païsana, capitèt inicialament de conciliar una politica populista e un sostèn de l'elèit economic de l'illa gràcias a l'obtencion d'una quòta d'exportacions de sucre pus importanta vèrs leis Estats Units. Fins a 1940, dirigiguèt lo país per lo mejan de govèrns fantòches avans d'èsser dirèctament elegit a la presidéncia en 1940. Pasmens, foguèt batut en 1944 per Grau San Martin après l'organizacion d'eleccions liuras.
Lo programa dei caps novèus (reduccion de la violéncia, lucha còntra la corrupcion...) foguèt gaire aplicat. Sota la presidéncia de Carlos Prio Socarras (1948-1952), la corrupcion se generalizèt a l'ensems de l'aparelh d'Estat e Batista poguèt aisament tornar prendre lo poder en 1952 après un còp d'estat. Suspendiguèt la constitucion per restablir l'òrdre mai una crisi economica li permetèt pas de redurre lo caumatge que tocava leis obriers agricòlas. Ansin, son regime venguèt mai e mai autoritari entraïnant la formacion d'una oposicion de senèstra denonciant la corrupcion, l'abséncia de libertat politica e la dependéncia economica de Cuba.
La presa dau poder per Fidel Castro
[modificar | Modificar lo còdi]Lo 26 de julhet de 1953, un grop de 160 revolucionaris de senèstra ataquèt sensa succès la casèrna de la Moncada a Santiago. Son cap èra un avocat dich Fidel Castro. Arrestat, foguèt condamnat a una pena de preson mai liberat en 1955. S'exilèt en Mexic onte fondèt lo Movement dau 26 de julhet (M-26). Rejonch per de militants coma Che Guerava, desbarquèt en Cuba en decembre de 1956 e organizèt una guerilha dins la Sierra Maestra. L'insureccion se difusèt a cha pauc dins lo rèsta de l'illa e la capitala foguèt conquistada lo 1èr de genier de 1959.
De la Revolucion Cubana a la Crisi de Cuba
[modificar | Modificar lo còdi].png)
Rapidament, lo govèrn revolucionari de Fidel Castro s'orientèt vèrs lo socialisme afin de liberar lo país de l'empresa estrangiera e redurre la misèria deis obriers e dei païsans. La nacionalizacion dei companhiás, dei bancas e dei plantacions suscitèt alora l'ostilitat deis Estats Units — qu'avián a l'origina ben acuelhit Castro. Cuba desvolopèt tanben de liames comerciaus amb d'autrei partenaris coma Polonha ò l'URSS. Aquò agravèt lo desacòrdi entre L'Avana e Washington. A la perfin, lei Cubans nacionalizèron totei lei companhiás estatsunidencas de l'illa e leis Estatsunidencs arrestèron d'importar lo sucre cuban.
En abriu de 1961, la CIA organizèt l'invasion de l'illa per un grop de mercenaris anticomunistas. Pasmens, lo projècte mau capitèt en causa de la resisténcia cubana a la batalha de la Baia dei Cochons (17-19 d'abriu). L'aliança entre Cuba e l'URSS foguèt renfòrçada e Nikita Khrushchov assaièt d'installar de missils nuclears per empedir una novèla invasion. Pasmens, aqueu projècte causèt en 1962 una crisi internacionala majora que menacèt d'entraïnar un conflicte dirèct entre leis Estats Units d'America e l'Union Sovietica. A la perfin, lei Sovietics retirèron sei missils en cambi d'un retirament similar d'armas nuclearas estatsunidencas desplegadas en Turquia. En mai d'aquò, Washington s'engatjèt a pas envaïr Cuba.
De la Crisi de Cuba a la disparicion de l'URSS
[modificar | Modificar lo còdi]Après la crisi de 1962, Cuba demorèt sota blocus estatsunidenc e sa produccion de sucre foguèt d'ara endavant quasi totalament exportada vèrs lo blòt sovietic. Sostengut financierament per Moscòu, lo regime donèt la prioritat a l'educacion e a la santat, çò que permetèt de melhorar d'un biais significatiu lei condicions de vida de la populacion. En revènge, au nivèu economic, lo país mau capitèt de diversificar son economia e la dependéncia a l'industria sucriera demorèt problematica. Enfin, diplomaticament, L'Avana sostenguèt activament l'URSS e mandèt de còrs expedicionaris combatre en Etiopia e en Angòla per sostenir de regimes prosovietics e luchar còntra l'apartheid sud-african.
Cuba dempuei 1991
[modificar | Modificar lo còdi]La disparicion de l'Union Sovietica en 1991 foguèt una catastròfa per Cuba que son economia èra totjorn minada per lo blocus estatsunidenc. Pasmens, Fidel Castro refusèt d'abandonar lo socialisme. Una economia parallèla, tolerada e de còps encoratjada per leis autoritats, se metèt alora en plaça per subvenir ai besonhs de la populacion. Pasmens, aquò entraïnèt l'aparicion d'inegalitats novèlas entre lei Cubans capables de se provesir au mercat negre e leis autrei. En parallèl, lo desvolopament dau torisme venguèt una prioritat nacionala.
En 2006, Fidel Castro laissèt lo poder a son fraire Raúl. Sota sa direccion, lo govèrn comencèt de liberalizar un pauc l'economia. Se raprochèt tanben de Veneçuèla gràcias a d'acòrds permetent de cambiar petròli veneçolan còntra mètges e ensenhaires cubans. Enfin, dempuei 2016, lei relacions se melhoran amb leis Estats Units e una represa dei relacions economicas entre lei dos país sembla d'ara endavant possibla maugrat l'ostilitat dei comunautats d'exilats cubans installadas sus lo territòri estatsunidenc.
Organizacion politica e territòriala
[modificar | Modificar lo còdi]Organizacion politica
[modificar | Modificar lo còdi]Cuba es un estat socialista que seis institucions son regidas per una constitucion adoptada en 1976. Es un regime de partit unic dominada per lo Partit comunista de Cuba. Lo poder executiu i es tengut per lo Conseu d'Estat, presidéncia collegiala de 31 membres elegits per lo Parlament per cinc ans. Son cap assegura la direccion dau govèrn. Dempuei la Revolucion, unicament Fidel Castro (1976-2008), Raúl Castro (2008-2018) e Miguel Díaz-Canel (dempuei 2018) an ocupat aquela carga. L'Assemblada nacionala dau poder popular a lo poder legislatiu e lo drech de modificar la constitucion.
Organizacion territòriala
[modificar | Modificar lo còdi]Lo territòri cuban es organizat en 15 províncias e en 172 comunas. L'Illa de la Jovença a l'estatut de « comuna especiala » en causa de problematicas de desvolopament particularas. Aqueleis entitats son dotadas d'una assemblada e d'un executiu locau que son competents per certanei questions, generalament dins lei domenis sociaus e culturaus. Pasmens, son demòran fòrça dependentas dau govèrn centrau.
Simbòls nacionaus
[modificar | Modificar lo còdi]Adoptat lo 20 de mai de 1902, lo drapèu de Cuba foguèt imaginat en 1849 per Miguel e Émilia Teurbe Tolon a la demanda dau generau Narciso López, un aventurier veneçolan que combateguèt en favor de la libertat de l'illa. L'estela blanca i representa l'independéncia, la libertat e l'estabilitat sociala e morala. Lo triangle simboliza, amb sei costats identics, l'egalitat entre leis òmes. Parallèlas, lei bendas marcan l'unitat e la fraternitat entre lei ciutadans. Enfin, lei tres colors representan la puretat dei Cubans durant la guèrra (lo blanc), lo sang dei combatents (lo roge) e l'altruisme de l'ideau cuban.
-
Drapèu de Cuba -
Blason de Cuba
Economia
[modificar | Modificar lo còdi]Cuba a una economia de tipe socialista que conoís, dempuei l'afondrament de l'URSS, una liberalizacion parciala dins lei servicis e l'industria leugiera. D'efiech, entre 1989 e 1992, lo PNB demeniguèt de 34% e l'illa conoguèt una crisi economica grèva. Pasmens, maugrat lo mantenement de l'embarg estatsunidenc, capitèt de redreiçar pauc a pauc son economia gràcias au desvolopament dau torisme internacionau, a una liberalizacion parciala de certanei sectors e a l'establiment de liames fòrts amb lo Veneçuèla bolivarian.
En 2017, lo PIB cubans èra de 93,8 miliards de dolars estatsunidencs. L'agricultura ne'n representava 4% mai es fòrça ineficaça que permet pas de produrre lo manjar de la populacion (70% a 80% es importat). Certanei filieras, coma lo tabac, son pasmens de fònts de revenguts. Durant la Guèrra Freja, Cuba èra lo premier productor mondiau de sucre mai, dempuei leis ans 1990, l'interès per la cana de sucre a ben demenit amb una produccion qu'es passada de 8 milions de tonas annualas a son apogèu a 3,2 milions en 2015. L'industria formava 22,7% dau PIB amb de sectors relativament competitius dins lo domeni medicau (fabricacion de medicaments) e miniers (petròli, niquèl, cobalt). Enfin, lei servicis representavan lo rèsta dau PIB (73,4%). Son un sector en creissença gràcias au torisme e au mandadís de mètges cubans dins de país estrangiers.
Lo PIB nominau es ansin d'aperaquí 8 400 $/ab mai Cuba dispausa d'un nivèu de vida superior a mai d'un país d'America Centrala. D'efiech, lo país a un sistèma medicau fòrça eficaç e de servicis de basa pauc cars. Dins aquò, aquela politica e aquelei progrès empedisson pas una partida importanta de la populacion de quitar, principalament per s'installar ais Estats Units d'America.
Cultura
[modificar | Modificar lo còdi]Musica e dança
[modificar | Modificar lo còdi]Cuba tèn una tradicion musicala fòrça rica, e internacionalament reconeguda, amb d'influéncias asiaticas, europèas, africanas e americanas. Son origina es liada a l'utilizacion simultanèa d'instruments de percussion africans e de la guitarra espanhòla. Puei, foguèron aponduts a aquel ensems d'instruments sud-americans coma lei maracas.
Au sègle XIX, apareguèt a Santiago de Cuba lo son e lo bolero. Utilizats per denonciar leis abús dei regimes dau periòde, venguèron fòrça preisats per leis abitants. Au contacte d'instruments novèus e de corrents musicaus estrangiers cubanizats, donèron naissença a mai d'un estile famós (mambo, chachachá, salsa, filin...). En parallèl, se difusèron dins la region cariba puei dins lo rèsta dau mond onte la musica cubana es relativament populara.
Quatre tematicas principalas son abordadas per lei musicians e dançaires cubans :
- la femna e l'amor sota de formas variadas (amor novèu, amor urós, separacion...).
- Cuba, especialament la natura e l'univèrs agricòla que son sovent idealizats (imne a la flòra, ai païsatges de l'illa, a sei fruchs...).
- la realitat sociala de l'illa amb una libertat variabla en foncion deis epòcas e dei subjèctes.
- la musica ela meteissa.
Literatura
[modificar | Modificar lo còdi]La literatura cubana es una literatura prolifica qu'es apareguda durant lo sègle XIX amb d'escrivans coma Cirilo Villaverde (1812-1894) ò Gertrudis Gómez de Avellaneda (1814-1873) que se destrièron per seis òbras abolicionistas. Pasmens, l'autor pus famós dau periòde José Martí (1853-1895) que menèt l'introduccion dau modernisme dins la literatura de l'America Latina e defendiguèt l'independéncia e la libertat de l'illa.
Au sègle seguent, la revolucion castrista marquèt una rompedura dins lei ceucles literaris cubans. Una partida demorèt dins lo país e, generalament, i sostenguèt lo regime. Lo rèsta chausiguèt l'exili e esitèt pas de criticar lo govèrn. Dins lo premier grop, lo poèta Nicolás Guillén (1902-1989) contunièt la tradicions sociala dau sègle XIX e se posicionèt en favor dau mestissatge, dau refús de l'injustícia e de la lucha còntra l'imperialisme. Es sovent considerat coma lo poèta « nacionau » de Cuba. En parallèl, d'autreis autors s'interessèron a de tèmas pus personaus ò pus universaus, coma Dulce María Loynaz (1902-1997), José Lezama Lima (1910-1976) e Alejo Carpentier (1904-1980). Dins lo segond ensems, dominèron lei figuras de Reinaldo Arenas (1943-1990) e Guillermo Cabrera Infante (1929-2005) qu'obtenguèron una reconeissença internacionala.
Aquela division se mantenguèt dins lei generacions seguentas, nascudas a partir deis ans 1950 e 1960. Pasmens, en causa de la censura, leis escrivans demorats dins l'illa an largament abandonat lei subjèctes politics, au profiech dau lirisme. Regardant la forma deis òbras, privilegièron lo cònte e lo teatre. De son caire, au sen dei comunautats d'exiliats, plusors romanciers son venguts famós coma Daína Chaviano, Zoé Valdés e Eliseo Alberto.
Cigarros cubans
[modificar | Modificar lo còdi]
Cuba es famós per sa produccion de cigarros que se desvolopèt durant lo sègle XIX après l'abolicion dau monopòli reiau de 1717. Son venguts una apelacion d'origina protegida – e una fònt non negligibla d'exportacions (445 milions de dolars en 2016) – que necessita una fabricacion dins l'illa a partir de tabac cuban. Plusors tipes de cigarros existisson que son definits segon sa composicion e son aròma.
Liames intèrnes
[modificar | Modificar lo còdi]Bibliografia
[modificar | Modificar lo còdi]Nòtas e referéncias
[modificar | Modificar lo còdi]- ↑ «Preconizacions del Conselh de la Lenga Occitana» (en occitan) p. 121.
- ↑ «About Cuba - The World Factbook (2023 Archive)», 13 de novembre de 2024. www.cia.gov.
- ↑ 3,0 et 3,1 «Constitución de la República de Cuba. Título I: Fundamentos Policitos. Artículo 2.» p. 2. www.cuba.cu.. «El nombre del Estado cubano es República de Cuba, el idioma oficial es el español y su capital es La Habana.»
- ↑ Lei degalhs causats per lei ciclòns d'aquela annada foguèron estimats a 10 miliards de dolars per lo govèrn cuban.
