Madrid

Madrid
	Madrid (es)
	(Bandièra) (Escut d'armas)
Nom oficial	Madrid ((es))
Administracion
Estat	Espanha
Comunautat autonòma	Comunautat autonòma de Madrid
Capitala de	Espanha e Comunautat autonòma de Madrid
Politica
• Cònsol màger	José Luiz Martínez-Almeida (2019–)
Geografia
Coordenadas	40° 25′ 01″ N, 3° 42′ 12″ O
Superfícia	604,4551 km²
Altitud mejana	663 m
Fus orari	UTC+01:00 (ora estandard); UTC+02:00 (ora d'estiu)
Demografia
• Totala	3 332 035 ab. (2023 )
• Densitat	5 512,46 ab./km²
Gentilici	madrilenc, -a; madridenc, -a
Istòria
Pairinatge	Isidòr lo Lauraire, Virgínia d'Almudena e Mariana de Jesus
Autras informacions
Còdi postal	28001–28081
Prefix telefonic	91
Sit web	madrid.es
	modificar

Aquel article tracta sus la comuna de Madrid. Per la comunautat autonòma, vejatz Comunautat Autonòma de Madrid.

Madrid (AFI: /ma'ðɾit/; en espanhòl: [maˈðɾið]) es la vila mai poplada e la capitala d'Espanha, aital coma de la Comunautat Autonòma de Madrid.

Es un important centre industrial, e lo centre mai important de comèrci, servicis e bancari d'Espanha.

Istòria

Au sègle IX, l'emir de Còrdoa, Mohamed Ièr, que fondè ua hortalessa en aqueth lòc au ras de l'arriu mazanares en lo bèth batejar Magerit (en arabi: مجريط^?, majrit).

Lo rei Ferran Ièr de Castelha que prengó ua purmèra vegada aquesta hortalessa e lo son vilatge en 1047, mes, los jutjant brica interessants, que 'us tornè en escambi d'un tribut. La vila que ho definitivament conquestada en 1085 peu rei Anfós IV de Castelha, au maugrat qui hore sacamandejada peus almoravides en 1109.

En 1525, Madrid que ho lo lòc de detencion deu rei de França, Francés Ièr.

Felip II d'Espanha que prengó en 1561 la decision de mudar la soa cort de Toledo a Madrid e aquesta que vadore atau e dinc au dia de uei, capitala d'Espanha e, alavetz, deu son empèri.

Au sègle XIX, l'envasion francesa que miè a la susmauta deus madrilencs (lo 2 de mai de 1808) e a la sanhosa repression de l'armada de Napoleon (ambs hèitas immortalizadas per Francisco Goya). En 1812 Josèp Bonaparte qu'avó d'abandonar Madrid tornada crubar per la dinastia deus Borbons dab l'entrada deu rei Ferrand VII d'Espanha.

Durant la Guèrra Civiu Espanhòla, Madrid que ho bombardejada per l'armada rebèlla de Francisco Franco qui i he la soa entrada en 1939, en tot clavar atau la guerra.

En 1973, durant la dictatura franquista, la ciutat que ho marcada per la repression politica e reaccions de resisténcia com l'atemptat de l'ETA contra lo president deu conselh Luis Carrero Blanco, alavez successor probable deu dictator qui eth, e's morí en 1975 en tot deishar atau lo parat au rei Joan Carles Ièr de restaurar la monarquia en promulgant la constitucion de 1978. Lo desenvolopament d'aqueth procès democratic que hore l'encausa, en 1981, de la temptativa infructuosa de còp d'Estat peu coronèu Antonio Tejero Molina.

Desempuish la ciutat qu'a conegut un gran desvolopament urban e culturau, sustot dab las annadas qui seguèn la caduda de la dictatura e qui hon batejadas la Movida, justament peu lor dinamisme.