Wikipèdia:AcuèlhLutzSus/febrièr

Acorchi [+]
WP:LS

Aquesta pagina e sas sospaginas mesadièras son consacradas a l’organizacion e a la mantenença del quadre Lutz sus... de la pagina d’acuèlh.

Aquesta es emplena per l'apèl de {{Wikipèdia:AcuèlhLutzSus/{{CURRENTDAY}} de {{CURRENTMONTHNAME}}}} (çò que significa que son contengut es lo del Wikipèdia:AcuèlhLutzSus/jorn, ont jorn es lo jorn e lo mes del jorn corrent (ora UTC)). La frequéncia de renovelament dels quadres es quotidiana.

Los articles presentats dins los diferents quadres son unicament los promouguts als labèls « Articles de qualitat » e « Bon article ».
Evitatz de metre mai de 500 caractèrs/100 mots dins los quadres per fin de manténer l'equilibri de las colomnas sus la pagina d'acuèlh ont aquestes quadres son transcluses.

Calendièr per febrièr de 2024

Articles « Lutz sus... » ja pareguts sus l’acuèlh del mes de febrièr de 2024 :

1^èr de febrièr de 2024 veire/modificar Vuda de Clarmont-Ferrand Clarmont-Ferrand z-es ’na vila d’Occitània, capitala d’Auvèrnhe. Z-es maitot ’na vila dau centre de l’estat francés, chapluòc dau departament dau Puèi Domat, dinc la region administrativa d’Auvèrnhe Ròse Aups. A l’est de Clarmont (’pelacion populara) comença la plana de Limanha banhada pel riu d’Alèir. La vila actuala de Clarmont-Ferrand resulta de la fusion de las doas vilas de Clarmont (nommat tanben Clarmont d'Auvèrnhe) e de Montferrand en 1633. Sa populacion es de 149 464 abitants, clarmodaires o clarmontés, e mai especificament per lo quartèir de Montferrand los montferrandés.	2 de febrièr de 2024 veire/modificar Lo pan es l’aliment de basa de fòrça societats. Es fabricat a partir de farina, de sal e d’aiga. Quand s’apond de levat o levadura, la pasta del pan es somesa a un conflament degut a la fermentacion. Lo pan es atal una mossa solida. La farina ven principalament de cerealas: blat e segal. S’i pòdon apondre, en quantitat moderada, d’autras farinas: òrdi, milh, castanha, notz… Las cerealas panificablas se caracterizan amb la preséncia de glutèn, amassament de proteïnas de proprietats elasticas, qu’empresonan las bullas de dioxid de carbòni produchas par la fermentacion que permet la levada de la pasta (pasta levada) e crean la mica.
3 de febrièr de 2024 veire/modificar La lenga etrusca foguèt parlada pels Etruscs sul territòri de l’anciana Etruria, en Itàlia centrala, correspondent gaireben a l’actuala Toscana (que li deu lo seu nom), a partir del sègle -VIII, fins son atudament coma lenga viventa a l’entorn del sègle -II. Existís lo corpus, siá un ensems d'inscripcions en lenga etrusca conservadas fins ara, repertoriat e venent gaireben totas de Campània, del Latium, de Falerii e Falisc, Veies, Caeren Tarquinia e a l’entorn, mas tanben de luòcs mai alunhats, fòra d’Etruria, e amb que avián de rapòrts estrechs diplomatics o comercials: çò que vendrá a l’epòca romana la Gallia Narbonensis (la Narbonesa), mas tanben Corsega, la Sardenha e l’Africa del Nòrd o Cartage èra sobeirana. Lo sol lengatge atestat amb que foguèt trobat una parentat amb l’etrusc es aquel que foguèt parlat dins l’illa de Lemnos, avant l’invasion ateniana (- VI), que d’estelas foguèron trobadas, portant d'inscripcions redigidas amb de caractèrs pròches d’aqueles utilizats pels Etruscs.	4 de febrièr de 2024 veire/modificar Al Andalús èra lo nom arab donat a las parts de la Peninsula Iberica e de Septimània governadas pels arabs e musulmans nòrd-africans dins lo periòde entre 711 e 1492. A la seguida de la conquista, Al Andalús èra devesit en regions administrativas correspondent aperaquí a Andalosia, Galícia, Portugal, Castelha e Leon, Aragon, Catalonha e Septimània. Coma entitat politica, Al Andalús constituiguèt successivament una província del Califat Omeia, governat pel califa Walid I (711–750); l’Emirat de Còrdoa (750–929); lo Califat de Còrdoa (929–1031); e las taifas, pichons reialmes eissits de l’esberlament de l’estat de Còrdoa. Dins los sègles seguents, Al Andalús venguèt una província de las dinastias musulmanas berbèras dels Almoravids e Almoads, se fragmentèt puèi en fòrça estats minors, que lo mai conegut foguèt l’Emirat de Granada. Pendent una granda part de son istòria, mai que mai jol Califat de Còrdoa, Al Andalús èra un breç del saber, e la vila de Còrdoa venguèt un centre cultural e economic màger a l’encòp dins lo Bacin Mediterranèu e lo mond islamic.
5 de febrièr de 2024 veire/modificar Topografia La Metropòli d’Ais Marselha Provença (en francés e oficialament Métropole Aix-Marseille-Provence) es un agropament de comunas provençalas a l’entorn de Marselha e d’Ais. Es una metropòli francesa de l’estatut especial creada per las leis 2014-58 del 27 de genièr de 2014 e 2015-991 del 7 d’agost de 2015 que fusiona 6 estructuras intercomunalas a partir dau 1èr de genièr de 2016. Correspond a 92 comunas que 90 son dins lo departament dei Bocas de Ròse, una dins Vauclusa e una dins Var. Amb 1 844 266 abitants, la metropòli caup 93 % de la populacion de Bocas de Ròse e 37 % de la populacion de l’ensem de la region de Provença-Aups-Còsta d'Azur.	6 de febrièr de 2024 veire/modificar Lo territòri dins la metropòli. Lo territòri dau Martegue, Lo Pòrt de Boc e Sant Mitre dei Barris (oficialament en francés, Territoire de Martigues, Port-de-Bouc, Saint-Mitre-les-Remparts) es un territòri de la Metropòli d'Ais Marselha Provença. Correspond a l’anciana comunautat d’aglomeracion dau País dau Martegue. Es compausat de 3 comunas dei Bocas de Ròse. A 70 789 abitants.
7 de febrièr de 2024 veire/modificar Lo nom Lenga aragonesa pròpria als airals pirenenc e prepirenenc (originalament en espanhòl: Lengua aragonesa propia de las áreas pirenaica y prepirenaica), mai conegut popularament coma LAPAPYP, es la designacion que pretendiá téner compte de la realitat lingüistica d’Aragon dins la lei de lengas de la comunitat que foguèt aprovada lo 9 de mai de 2013. Aquela substitucion del mot aragonés foguèt acompanhada per la de lenga aragonesa pròpria a l'airal oriental pel catalan. Aquesta formulacion foguèt inventada en 2012 pel govèrn aragonés per negar l’especificitat de l’aragonés en repòrt amb l’espanhòl. Aquela designacion foguèt oficialament suprimida per un vòte de las Corts d’Aragon en genièr de 2016.	8 de febrièr de 2024 veire/modificar Teatre american de la crisi dei missiles de Cuba. La crisi dei missils de Cuba foguèt una crisi internacionala majora de la Guèrra Freja que se debanèt entre lo 14 e lo 28 d’octòbre de 1962 a prepaus dau desplegament de missiles sovietics sus l’illa de Cuba. Manquèt d’entraïnar una guèrra nucleara entre leis Estats Units d'America e l’Union Sovietica. Après un periòde de tensions extrèmas entre lei dos blòts, s’acabèt per un compromés entre Washington e Moscòu sus la retirada recipròca de missiles desplegats a Cuba e en Turquia e sus l’assegurança estatsunidenca de pas renversar lo regime cuban de Fidel Castro. Favorizèt tanben lo melhorament dei relacions entre Estatsunidencs e Sovietics e l’establiment de la Destenduda fins a la fin deis annadas 1970.
9 de febrièr de 2024 veire/modificar Ioriï Alexeievich Gagarin (Юрий Алексеевич Гагарин - 9 de març de 1934 - 27 de març de 1968), nascut a Gzhatsk, Russia, foguèt un cosmonauta sovietic. En 1960, après un procèssus de seleccion, lo programa espacial sovietic causiguèt Gagarin entre 20 autres cosmonautas. Gagarin competiguèt amb un autre cosmonauta, Guerman Titov. Es possible que la causida definitiva de Gagarin, pasmens que capitèt los examèns amb los nivèls pus nauts, se basèt dins son caractèr modèst e son origina umila, alara que Titov èra eissit d'una familha de classa mejana e aviá un caractèr un pauc fred e reservat. Lo 12 d’abril de 1961, a bòrd de la nau Vostok 1, Gagarin venguèt lo primièr èsser uman a viatjar dins l’espaci. Gagarin moriguèt lo 27 de març de 1968 quand lo Mig-15 que pilotava pendent un vòl banal tombèt prèp de Moscòu.	10 de febrièr de 2024 veire/modificar Leis empèris nomadas fan referéncia ais estats fondats per lei pòbles nomadas imperiaus d’Eurasia de l’Antiquitat au sègle XVIII. Formats per de populacions indoiranianas, oraloaltaïcas, turcas, mongòlas e manchosas que seis armadas èran especializadas dins l’utilizacion de cavaliers arquiers e de la tactica de la tèrra cremada, vivián de norrigatge itinerant dins leis estèpas e lei bòscs de l’Eurasia centrala dins de societats ierarquizadas basadas sus una organizacion tribala. Generalament devesidas entre caps rivaus, lei tribús èran tanben en contact ambé leis estats sedentaris vesins per cambiar de produchs agricòlas còntra de produchs artesanaus impossible de produrre dins l’estèpa. Pasmens, lei relacions èran pas totjorn pacificas car lei nomadas podián de còps assaiar de prendre per fòrça de bens ò car lei pòbles sedentaris (China, Empèri Bizantin...) èran lèsts a empachar l’intrada d’intrús dins sei territòris.
11 de febrièr de 2024 veire/modificar Lo rei Faiçal Faiçal bin ʿAbd al-ʿAzīz ʾĀl Saʿūd foguèt lo rei d'Arabia Saudita de 1964 a 1975. Tresen filh del rei Abdalaziz, nasquèt en abrial de 1906, filh de la reina Tarfa. En 1953, a la mòrt del paire, ven prince eiretièr. Primièr ministre, es revocat pel fraire Saud en 1960, mas o torna en 1962. Abolís l'esclavatge la meteissa annada. Regent lo 4 de març de 1964, succedís lo fraire après l'abdicacion d'aqueste en novembre. Lo 25 de març de 1975, es assassinat pel nebot Faiçal bin Mossaid.	12 de febrièr de 2024 veire/modificar Lo darwinoptèr, un pterosaure. Los pterosaures son un grop d'animals fòssils, descendents dels ornitodirs. Aquestes animals abitèron la tèrra fa entre 250 m. e 65 m. d'annadas. Foguèron los "reis" del cèl abans los aucèls. Eran de reptils de sang cauda, cosins dels dinosaures (mas pas de dinosaures) amb una capacitat de volar excellenta, subretot melhora que la dels aucèls modèrnes, amb un cervèl fòrça grand per l'epòca, completament adaptats al vòl, èran ovipars. Totes los pterosaures coneguts uèi èran piscivòrs, trobats dins de luòcs qu'èran d'ancianas mars, oceans, rius, lacs, sanhas, etc.
13 de febrièr de 2024 veire/modificar Harquiu, 1932 Lo holodomòr (nom ucraïnian) es lo genocidi ucraïnian que se debanèt en 1932-1933 dins las regions ucraïnianas de l'estat rus sovietic (Ucraïna e regions vesinas de populacion majoritàriament ucraïniana). Après la capitada de la collectivizacion al començament de las annadas 1930, lo govèrn rus decidiguèt de n'acabar amb lo nacionalisme ucraïnés en provocar la famina (confiscacion de recòltas e quitament d'aliments). Moriguèron aperaquí 5 milions d'ucraïnians. La despopulacion d'Ucraïna e del Coban permetèt una colonizacion russa qu'es utilizada per Russia dins los conflictes del començament del sègle XXI en Ucraïna e al Nòrd del Caucàs.	14 de febrièr de 2024 veire/modificar Palmbach (de l’occitan la Balma) es una colonia valdesa d’Alemanha, ara dins la vila de Karlsruhe (Baden-Württemberg). La tèrra foguèt donada en 1701 pel duc Eberhardt Ludwig de Vurtembèrg a 28 familhas valdesas del vilatge de La Balmas, dins las Aups. Lo nom germanizat de Palmbach foguèt donat al vilatge que foguèt una comuna independenta fins a 1972. Per dire de se far pas annexar per la vila vesina, Palmbach e Grünwettersbach se jonhèron dins la comuna de Wettersbach en 1972. Pasmens, en lo 1èr de genièr de 1975, las doas foguèron integradas coma barris de Karlsruhe.
15 de febrièr de 2024 veire/modificar The Alamo (eth píbol), siguec ua batalha (23 de hereuèr-6 de març 1836 ) e un gran eveniment ena Revolucion de Tèxas. Contunhec dempús un sèti de 13 jorns en eth quau es mexicani sos eth sòn president general Antonio López de Santa Anna, ronçaren un assaut sus era Mission der Alamo, proche a San Antoni de Bèxar. Toti es devesaires sigueren morts. Era cruesa de Santa Anna inspirec plan de texans tà juntar-se damb era armada de Texas tà resvenja-se. Atau, es texans ganharen era batalha de San Jacinto er 1 d'abril de 1836 e acabaren aguesta revolucion.	16 de febrièr de 2024 veire/modificar “Rock pools” dins lo Pargue Nacionau de la Montanha de la Taula (Lo Cap de Bòna Esperança - Africa dau Sud) Lei lònas temporàrias son de zònas umidas de pichòtei talhas (de costuma de mens de 10 ectaras) e gaire prefondas caracterizadas per d’alternàncias de periòdes secs e banhats e per un foncionament idrologic fòrça autonòm. Ocupan de còncas, baissas ò fonsas subremergidas d’intervalles de temps sufisents per permetre lo desvelopament d’una vegetacion aqüatica ò anfibiva, e de comunitats animalas especificas. Pasmens, e tanben d’un biais important, s’assecan pron lòngtemps per exclure lei comunitats mai banalas de fauna e de flòra, caracteristicas dei zonas umidas mai permanentas. Aquesteis environas naturalas son caracteristicas de climas que conoisson de secaressas lòngas come dins lei regions de climas mediterranèus (a l’entorn de Mediterranèa, au Cap de Bòna Esperança en Africa dau Sud, en Califòrnia, au Chile Median, en Austràlia Miegjornala e dau Ponent) ò mai aridas. Fin finala, lei lònas temporàrias mediterranèas son reconoissudas per l'Union Europèa coma abitat naturau d'interès prioritari sota lo còdi 3170* : Lònas Temporàrias Mediterranèas
17 de febrièr de 2024 veire/modificar Divèrseis espasas Una espasa es una arma blanca compausada au mens d’una lama e d'una ponhada. Apareguda probablament vèrs la fin dau millenari III avC, venguèt una arma fòrça populara e frequenta durant lei periòdes seguents. Conoguèt son apogèu subre lo continent europèu ai sègles XV-XVI avans de declinar en fàcia dau desvolopament deis armas de fuòc. Pasmens, maugrat sa disparicion dins leis armadas modèrnas, son utilizacion demorèt coma activitat esportiva e es totjorn un objècte de prestigi e de comandament dins divèrseis institucions coma lei fòrças armadas o certaneis institucions scientificas o literàrias.	18 de febrièr de 2024 veire/modificar L’òcra, del grèc ancien ὤχρα / ốkhra, es una ròca ferrica compausada d'argila pura colorada per un pigment d'origina minerala (un idroxid de fèrre: l’ematita per l'òcra roja, la limonita per la bruna e goetita per la jauna). Aquela argila colorada es amalgamada amb de grums de sabla (qüars) e las òcras se tròban dins lo sol jos forma de sablas ocrosas compausadas amb mai de 80 % de qüars. S'escava per exemple dins los Monts de Vauclusa, las òcras de Rustrèu o a Rossilhon. La darrièra peirièra encara en activitat es situada a Gargaç (Société des Ocres de France) que lo sèti social es a Ate. L'òcra naturala es utilizada coma pigment dempuèi la Preïstòria, coma a Las Caus. Es totjorn estimada per sa non toxicitat e sa granda longevitat pels ornaments, bèlas arts e maçonariá.
19 de febrièr de 2024 veire/modificar Los bactèris son d'organismes vius unicellulars procariòtas, caracterizats per una abséncia de nuclèu e d'organets. La màger part dels bactèris possedisson una paret cellulara constituada de peptidoglicans. Los bactèris mesuran qualques micromètres de long e pòdon presentar diferentas formas: de formas esfericas (còcas), de formas alongadas o en barròts (bacils), de formas mai o mens en espirala. L’estudi dels bactèris es la bacteriologia, una branca de la microbiologia. Los bactèris son presents dins totes los tipes de biotòps encontrats sus Tèrra. Pòdon èsser isolats dins lo sòl, las aigas doças, marinas o saumastras, l’aire, las prigondors oceanicas, la rusca terrèstra, sus la pèl e dins l’intestin dels animals. I a quaranta milions de cellulas bacterianas dins un grama de sòl e un milion de cellulas bacterianas dins un millilitre d’aiga doça. I auriá en tot 5 × 10³⁰ bactèris dins lo monde. Pasmens, un grand nombre d'aqueles bactèris son pas encara caracterizats perque son pas cultivables en laboratòri. Los bactèris an una importància considerabla dins los cicles biogeoquimics coma lo cicle del carbòni e la fixacion de l’azòt de l’atmosfèra.	20 de febrièr de 2024 veire/modificar La Guèrra de Vietnam, tanben sonada Segonda Guèrra d’Indochina, foguèt un conflicte armat de la Guèrra Freja que se debanèt en Indochina de 1959 a 1975, principalament entre Vietnam dau Nòrd comunista e una aliança gropant lo Vietnam dau Sud e Estats Units d'America. De son costat, lo Vietnam dau Nòrd foguèt massivament ajudat per lo camp comunista dirigit per l’Union Sovietica. Aquela guèrra marquèt fòrtament la societat estatsunidenca, especialament après lo mandadís de conscrits au frònt. De manifestacions e un movement fòrça important còntra la guèrra se desvolopèron entraïnant lo retirament dei fòrças estatsunidencas en 1973 puei l’afondrament dau Vietnam dau Sud, la victòria comunista e l’unificacion de Vietnam en 1975. Pasmens, lei bombardaments e lei dispersions de produchs quimics realizats per leis Estatsunidencs pendent la guèrra devastèron lo país causant de degalhs a lòng tèrme. De mai, ambé 3,5 milions de mòrts, la Guèrra de Vietnam fa partida dei conflictes pus murtriers dempuèi la Segonda Guèrra Mondiala.
21 de febrièr de 2024 veire/modificar Ipocrates de Kos o Ipocrates de Còs (en grèc : Ἱπποκράτης) èra un mètge de la Grècia antica del sègle de Pericles. Es considerat coma una personatge del mai important de l'istòria de la medecina, se dich d'aquel qu'es lo paire de la medecina a causa de lors contribucions durablas a aquel art e coma fundadors de l'escòla que pòrta son nom. Aquela escòla intellectuala revolucionèt la medecina de la Grècia antica, l'establissent coma una disciplina separada dels autres camps amb que èra associada tradicionalament (subretot amb la teürgia e la filosofia), per que venga una vertadièra profession. Malgrat lo succès dels autors del corpus ipocratic, es dificil de destriar çò dels practicants de la medecina ipocratica e de las accions d'Ipòcrates el meteis; de fach, se sap fòrça pauc sus la pensada d'Ipocrates, sus çò qu'escriguèt o faguèt vertadierament. Pasmens Ipòcrates es representat sovent coma l'epitòm del mètge antic. Concretament, se li atribuís un gran progrès dins l'estudi sistematic de la medicina clinica, reüinssent las coneissenças medicalas d'escòlas precedentas, e sometent la practica dels mètges al jurament d'Ipocrates e d'autres òbras.	22 de febrièr de 2024 veire/modificar Lac Victòria vist de l'espaci Lo lac Victòria o Nyanza o lac Ukereoe o Nalubaale es lo pus grand lac d'Africa e (segon las fonts) lo quatren, tresen o segond del mond per sa superfícia amb 68 100 km². Deu son nom a l'explorator britanic Speke que foguèt en 1858 lo primièr europèu que l'atenguèt, e que lo bategèt en onor de la reina Victòria del Reiaume Unit. Situat en Africa de l'Èst, al còr d'una zona de poblament dens, es bordat per Kenya al nòrd-èst, Oganda al nòrd e al nòrd-oèst e Tanzania al sud, sud-oèst e sud-èst. Ocupant una depression enquadrada per las doas brancas de la Granda Val del Rift, es font de Nil Blanc, lo pus long afluent de Nil. Traversat per l'eqüator, lo lac Victòria es poblat d'una fauna e d'una flòra tropicala variada mas menaçada par la subrexpleitacion de las ressorsas naturalas e la destruccion dels mitans.
23 de febrièr de 2024 veire/modificar Satellit Transit-O (Generacion operacionala) Lo sistèma de posicionament per satellits, nomenat jol nom mai complet de sistèma de posicionament e de datacion per satellits o jos l'acronim anglés GNSS (Global Navigation Satellite System), es lo nom generic dels sistèmas de navigacion satellitari fornissent una cobertura globala de geoposicionament a usatge civil. Los GNSS utilizan las constellacions existentas de satellit de navigacion, e dels systèmas satellitaris complementaris de melhoracion de las performància, coma EGNOS, o de complements al sòl, coma lo DGPS.	24 de febrièr de 2024 veire/modificar Los moissals (var. moissaus, mosquits ) son d'insèctes de la familha de culicidae, de l'òrdre de diptèrs e sos òrdre de nematocèrs. Forman lo grop pus important de vectors d’agents patogèns transmissibles a l’òme. Mai de 3500 espècias son a l'ora d'ara descritas.
25 de febrièr de 2024 veire/modificar La perspectiva se definís coma la projeccion sus una superfícia bidimensionala d'un fenomèn de tres dimensions. Per èsser representada jos forma d'un dessenh (ensemble de linhas, formas e superfícias) s'aplican de mecanismes grafics estudiats per la Geometrica descriptiva, que permeton una reproduccion precisa o analitica de la realitat tridimensionala. Lo fenomèn perspectic se manifèsta especialament dins la percepcion visuala de l'èsser uman — vejatz l'article perspectiva (vision)— Aquel fenomèn fa qu'un individú percep, per exemple, doas linhas parallèlas coma drechas secantas. Es solament una de las formas de perspectiva, matematicament existisson d'autras formas, pas percebudas per l'èsser uman. Malgrat que la perspectiva siá un dels principals camps d'estudi de la Geometria Descriptiva, son estudi es fòrça anterior a aquela. Los pòbles grècs ja avián de nocions de fenomèn perspectiu. Pendent lo periòde medieval, amb la modificacion de la vision del monde una granda partida de la coneissença teorica sul subjècte se perdèt, que la tecnica representativa de la perspectiva. Foguèt pendent la Renaissença que la perspectiva foguèt prigondament estudiada e desvolopada, dubrissent lo camin de sa sistematizacion per l'estudi matematic d'aquel subjècte a travèrs de la Geometria Descriptiva.	26 de febrièr de 2024 veire/modificar Ucraïna (en ucraïnian Україна; pron.: [ukrɑˈjinɑ]) es un país e un estat d'Euròpa de l'Èst. Confronta Moldàvia, Romania, Ongria, Eslovaquia e Polonha a l'oèst, Bielorussia au nòrd e Russia a l'èst. Es limitada per la mar Negra e la mar d'Azov au sud. Sa capitala es Kyiv (pr. quiïiu). Lo gentilici es ucraïnian -a (o ucraïnés -esa). Las originas de la cultura ucrainiana remontan a l'estat medieval de la Rus' de Kyiv. Après la casuda d'aqueste après las invasions mongòlas del sègle XIII, lo territòri faguèt l’objècte de particions e se vejèt revendicat per mai d'una poissenças estrangièras coma la Republica de las Doas Nacions e l'Empèri Otoman. L'Etmanat cosac independant existiguèt entre los sègles XVII e XVIII, abans d’integrar l'Empèri rus. Pendent la revolucion russa, la Republica populara ucrainiana coneguèt brèvament l'independéncia amb reconneissença internacionala, mas acabèt per venir la republica socialista sovietica d'Ucraïna de l'Union Sovietica, dins las annadas 1920 a la seguida de la guèrra civila russa. Ucraïna venguèt tornarmai independenta en 1991, après la casuda de l'URSS. A la seguida de la revolucion de 2014, Crimèa foguèt anexada per Russia e una guèrra civila espetèt dins l'èst del país, amb los separatistas proruses. Lo 24 de febrièr de 2022, Ucraïna foguèt envasida per las fòrças armadas russas sus òrdre de Vladímir Pótin.
27 de febrièr de 2024 veire/modificar Ucraïna (en ucraïnian Україна; pron.: [ukrɑˈjinɑ]) es un país e un estat d'Euròpa de l'Èst. Confronta Moldàvia, Romania, Ongria, Eslovaquia e Polonha a l'oèst, Bielorussia au nòrd e Russia a l'èst. Es limitada per la mar Negra e la mar d'Azov au sud. Sa capitala es Kyiv (pr. quiïiu). Lo gentilici es ucraïnian -a (o ucraïnés -esa). Las originas de la cultura ucrainiana remontan a l'estat medieval de la Rus' de Kyiv. Après la casuda d'aqueste après las invasions mongòlas del sègle XIII, lo territòri faguèt l’objècte de particions e se vejèt revendicat per mai d'una poissenças estrangièras coma la Republica de las Doas Nacions e l'Empèri Otoman. L'Etmanat cosac independant existiguèt entre los sègles XVII e XVIII, abans d’integrar l'Empèri rus. Pendent la revolucion russa, la Republica populara ucrainiana coneguèt brèvament l'independéncia amb reconneissença internacionala, mas acabèt per venir la republica socialista sovietica d'Ucraïna de l'Union Sovietica, dins las annadas 1920 a la seguida de la guèrra civila russa. Ucraïna venguèt tornarmai independenta en 1991, après la casuda de l'URSS. A la seguida de la revolucion de 2014, Crimèa foguèt anexada per Russia e una guèrra civila espetèt dins l'èst del país, amb los separatistas proruses. Lo 24 de febrièr de 2022, Ucraïna foguèt envasida per las fòrças armadas russas sus òrdre de Vladímir Pótin.	28 de febrièr de 2024 veire/modificar Lo violoncèl qu'ei un instrument de musica de còrdas hregadas de la familha deu vriulon e jogat au mejan d'un arquet mei brac e mei hòrt que lo deu vriulon. Que's jòga totun en posicion verticau com los instruments de la familha de la viòla de gamba, mes, au contra d'aqueth, lo violoncèl que tòca lo sòu a mejan de la soa pica (dab l'excepcion deu violoncèl barròc, desprovesit de nada pica e portat com la viòla de gamba. La soa forma qu'ei pròcha de las deu vriulon au maugrat qui quauques las proporcions sian diferentas enter los dus instruments (lo violoncèl, per exemple, qu'ei proporcionaument hèra mei espés que lo vriulon). Lo violoncèl qu'ei acordat ua octava en devath deu vriulon alto, qu'ei a díser (de la còrda mei grava dinc a la mei aguda) : Do, Sol, Re e La. La ssoas particions que son marcadas en clau de Fa. Lo musician qui ne jòga qu'ei aperat «violoncelista».
29 de febrièr de 2024 veire/modificar Divèrseis espasas Una espasa es una arma blanca compausada au mens d'una lama e d'una ponhada. Apareguda probablament vèrs la fin dau millenari III avC, venguèt una arma fòrça populara e frequenta durant lei periòdes seguents. Conoguèt son apogèu subre lo continent europèu ai sègles XV-XVI avans de declinar en fàcia dau desvolopament deis armas de fuòc. Pasmens, maugrat sa disparicion dins leis armadas modèrnas, son utilizacion demorèt coma activitat esportiva e es totjorn un objècte de prestigi e de comandament dins divèrseis institucions coma lei fòrças armadas o certaneis institucions scientificas o literàrias.