Rus' de Kyiv

Extension e division de la Rus' de Kyiv vèrs 1054-1132.

La Rus' de Kyiv (var. Rus' de Kiev) es lo premier Estat deis Eslaus Orientaus. Centrat a l'entorn de Kyiv, se desvolopèt principalament dins la vau mejana de Dnièpre mai s'estendiguèt vèrs lo nòrd fins a la Mar Blanca e vèrs lo sud fins a la Mar Negra. Sa formacion aguèt luòc au sègle IX. Es originala car impliquèt una dinastia exteriora d'origina escandinava. Ai sègles X e XI, la Rus' èra un Estat poderós aliat a l'Empèri Bizantin e ben integrat ai rets comerciaus entre Escandinàvia e Constantinòble. Au sègle XII, la Rus' se fragmentèt en principats rivaus mai gardèt una unitat politica nominala. Sa desintegracion finala se debanèt au sègle XIII e s'acabèt amb la conquista de la màger part principats de la Rus' per lei Mongòls en 1236-1240.

Istòria

La formacion de la Rus' de Kyiv

Representacion bizantina de l'ataca d'Oleg lo Savi.

La formacion de la Rus' de Kyiv es un procès mau conegut que se debanèt durant lo sègle IX. Segon la legenda contada dins la Crònica dei temps passats, en 859, lei tribüs eslavas de la region demandèron ais Escandinaus de mandar de caps per fondar de principats e lei dirigir. Tres fraires acceptèron la demanda (Rurik, Sineus e Truvor) e s'establiguèron a Nòvgorod, Belozersk e Izborsk. Pasmens, rapidament, Sineus e Truvor moriguèron e Rurik demorèt lo solet cap de la region. Mandèt

Pasmens, leis istorians modèrnes considèran lei fachs contats dins la Crònica coma semilegendaris. Dins lei fachs, un procès d'unificacion de tribüs eslavas e de populacions balticas e finesas, sota la direccion d'una dinastia d'origina vikinga, se debanèt entre 850 e 950. Lo ròtle dei guerriers e marchands vikings, dichs « Varegs », dins aqueu procès es pauc clar. Son benlèu a l'origina de la formacion deis Estats ò son benlèu venguts lei caps de societats ja estructuradas.

Lo rèine d'Oleg lo Savi (879-912) marca una etapa decisiva dins la formacion de la Rus'. En 882, installèt sa capitala a Kiev. Conquistèt tanben Smolensk. En 907, ataquèt Constantinòble que foguèt suspresa per l'importància de sa flòta. Lei Bizantins resistiguèron amb dificultat e preferiguèron donc negociar. Aquò menèt a la signatura d'un tractat de patz en 911. Lei Varegs obtenguèron lo drech de comerçar liurament amb l'Empèri. Poguèron tanben s'engatjar coma mercenaris dins l'armada bizantina ont una unitat varega d'elèit, la garda varega, venguèt la garda personala de l'emperaire.

L'expansion de la Rus'

La premiera partida de l'istòria de la Rus' es constituïda per lei rèines d'Oleg lo Savi (879-912), d'Igor de Kiev (913-945) e de Sviatoslav I^èr (962-972) e la regéncia d'Olga de Kiev (945-962). Dotats d'una armada eficaça, lei senhors de Kyiv èran capables d'impausar de tributs ai pòbles vesins. Reprimiguèron tanben durament lei temptativas de revòuta ò de secession de sei vassaus. En parallèl, la difusion progressiva dau cristianisme favorizèt lo mantenement de l'aliança amb Constantinòble.

Pasmens, la fònt principala de revenguts èra lo comèrci que beneficiava d'una proteccion exercida per la drujina, l'armada personala dei senhors de Kyiv. Aquò permetèt l'extension dei rets marchands dins doas direccions. Vèrs l'èst, de cambis se desvolopèron amb de marchands arabis gràcias ai contactes establits amb lo Khanat Bulgar de Vòlga e lei Cazars. Vèrs lo sud, lo partenariat comerciau amb Bizanci foguèt renforçat per de tractats concluts en 945 e en 971. Aquò favorizèt lo desvolopament dei vilas, basa dau poder princier, gràcias a la creissença de l'artesanat.

Militarament, aqueu renforçament de la poissança economica de Kiev aguèt de consequéncias sus l'expansionisme dei princes. En particular, Sviatoslav I^èr infligiguèt una desfacha ai Bulgars en 965. Puei, après una victòria novèla, vassalizèt lei nomadas cazars en 969. Durant son rèine, enregistrèt tanben de succès còntra leis Alans e lei Bulgars de Vòlga.

L'apogèu de la Rus'

L'apogèu de la Rus' correspònd ai rèines de Vladimir lo Grand (980-1015) e de Iaroslav lo Savi (1019-1054). Durant la premiera partida dau rèine dau premier, realizèt de conquistas en Polonha e en Russia Blanca (981-983) e intrèt en guèrra còntra lei Bulgars per ajudar l'Empèri Bizantin (985-986). Puei, en 988, se maridèt amb Ana Porfirogenèta, la sòrre de l'emperaire Basili II (976-1025). Aquò entraïnèt sa conversion au cristianisme e, per extension, aqueu de la màger part de sa noblesa.

Inicialament luòctenent de son paire a Nòvgorod, Iaroslav lo Savi dirigiguèt plusors campanhas vèrs lei regions balticas. En 1036, bateguèt lei Pechenègs, un important pòble nomada de l'estèpa. Puei, menèt una politica de colonizacion de la riba drecha de Dnièpre. En revènge, ataquèt sensa succès Constantinòble en 1043. Au sen de la Rus', foguèt l'autor d'un important trabalh religiós, culturau e legislatiu. La catedrala de Santa Sofia de Kiev es un dei simbòls d'aquela politica. A sa mòrt, Kiev èra vengut un important centre intellectuau europèu.

Lo declin

Après la disparicion de Iaroslav lo Savi, de conflictes de succession opausèron sei fius e sei felens. En mai d'aquò, a partir deis ans 1050, una menaça nomada novèla, lei Comans, apareguèt dins l'estèpa meridionala. D'aqueu temps, la Rus' èra constituït d'un desenau de principats. Lei mens importants èran dirigits per de dinastias localas mai lo còr de la Rus' demorèt sota lo contraròtle de la dinastia rurikida. Pasmens, militarament afeblits, lei Grands Princes poguèron pas s'opausar ais incursions nomadas d'un biais eficaç. Aquò entraïnèt lo declin progressiu dei comunautats ruralas que formava la basa de l'agricultura. En plaça, lei païsans liures dispareguèron e foguèron remplaçats per de sèrvs. Au sen de l'aristocracia, lo poder dei grands proprietaris terrencs, dichs « boiars », se renforcèt.

Leis atacas dei Comans roïnèron lei regions de Kiev e de Pereïaslav. Tròp menaçats, leis abitants leis abandonèron e anèron s'installar a l'oèst en Galícia ò au nòrd-èst. L'inseguretat creissenta entraïnèt tanben un declin dau comèrci. Lo declin dau Califat Abbassida e lo desvolopament dei comptadors italians au Levant e en Mar Negra agravèron aquela crisi economica. Ansin, pauc a pauc, Kiev perdiguèt son ròtle d'intermediari dins lo comèrci entre l'Orient, l'Euròpa Occidentala e l'Empèri Bizantin.

Pasmens, aqueu declin foguèt brèvament inversat durant lo rèine de Vladimir Monomaca (1113-1125). Sobeiran energic, tornèt afiermar lo poder dei Grands Princes sus l'ensemble dei principats de la Rus'. De mai, ataquèt lei Comans e obtenguèt plusors victòrias que permetèt d'arrestar leis incursions nomadas fins a sa mòrt. Menèt tanben de campanhas victoriosas en Finlàndia e redigiguèt una Instruccion qu'es una dei premiereis òbras de la literatura russa.

La fragmentacion e la disparicion de la Rus'

Après lo rèine de Vladimir Monomaca, sei fius li succediguèron fins a 1154. Pasmens, deguèron faciar de problemas mai e mai grèus en causa de la resurgéncia deis atacas nomadas e de l'independéncia creissenta dei nobles. A partir deis ans 1150, la Rus' se fragmentèt definitivament e lei principats principaus venguèron independents : Kiev, Galícia–Volínia, Pereïaslav, Nòvgorod-Severski, Polotsk, Smolensk, Nòvgorod, Riazan e Vladimir-Sozdal. Kiev gardèt inicialament una autoritat nominala mai, en 1203, foguèt pilhada durant una guèrra de succession. L'eiretatge estatau de la Rus' de Kiev foguèt finalament conservat en Galícia–Volínia e dins la vila de Vladimir.

Leis invasions mongòlas son generalament consideradas coma la fin de la Rus' car la màger part dei principats foguèron destruchas ò somesas entre 1236 e 1240. Pasmens, lo principat de Galícia subrevisquèt. Foguèt pauc a pauc conquistada per Polonha e dispareguèt en 1352. Pus au nòrd, la Republica de Nòvgorod gardèt una certana autonòmia car foguèt pas dirèctament envaïda per lei Mongòls.

Organizacion politica e religiosa

Organizacion politica

Avans la fragmentacion de l'Estat, lo poder èra tengut per lo Grand Prince de Kiev e, pus generalament, per la dinastia rurikida. D'efiech, un sistèma de succession originau permetiá a la dinastia de gardar lo contraròtle dei principats importants. Per aquò, èra organizat un sistèma de rotacion dei pretendents au tròne que cambiavan regularament de fèu en foncion de l'evolucion de la ierarquia dei successors dau Grand Prince. Ansin, au començament de sa « carriera », un prince rurikida èra nomat a la tèsta d'un principat alunchat. Puei, abandonava son fèu au profiech d'un autre pus important ò pus pròche de la capitala. A la cima dau sistèma, lo Grand Prince èra lo cap deis armadas, lo cap de la justícia e lo cap de l'administracion.

Lei boiards avián inicialament ges de poder e èran totalament somés a la volontat dau Grand Prince. Dins aquò, lor poder aumentèt pauc a pauc e venguèron conselhiers dei princes. Existiá tanben una assemblada d'òmes liures, dicha « vetchéc ». Son ròtle es pas ben conegut e es benlèu una institucion eslava que subrevisquèt a l'arribada dei Varegs. Segon lei periòdes, un vetchéc podiá aver un poder important e s'opausar ai princes, compres au Grand Prince. Per exemple, en 1136, lo vetchéc de Nòvgorod obtenguèt l'expulsion dau prince designat per dirigir la vila.

Religion

A sa creacion, la Rus' èra dominada per un paganisme fondat sus lei fòrças de la natura e sus un culte deis esperits. Leis influéncias escandinavas èran importantas coma o mòstra l'existéncia dau dieu Perun, una divinitat dau tròn e de l'ulhauç qu'es fòrça similar a Tòr. L'existéncia d'un clergat organizat es pauc probabla. La preséncia dau cristianisme (de rite bizantin) es atestada tre la premiera partida dau sègle X. Pasmens, la cristianizacion vertadiera comencèt a la fin dau sègle X durant lo rèine de Vladimir lo Grand. La teologia grèga foguèt pas contestada mai lo cristianisme de la Rus' desvolopèt de trachs originaus dins l'art religiós e dins la canonizacion dei sants.

La Glèisa de la Rus' venguèt rapidament una poissança terrenc e economica importanta gràcias a l'estenduda de sei proprietats. Aguèt tanben una influéncia importanta sus la medecina, l'educacion e sus la morala. Pasmens, en despiech d'aquela fòrça, lo caractèr pagan de la Rus' demorèt lòngtemps en plaça dins lei campanhas. Coma dins d'autrei regions europèas, lo cristianisme s'impausèt en integrant lei crèires ancians.

Economia

Tesaur de grivna dau sègle XIII.

L'economia de la Rus' èra basada sus lo comèrci entre Escandinàvia e Constantinòble. L'elèit de la Rus' èra principalament marchand. Lei bens exportats èran d'esclaus, de produchs de la seuva, de pelissas, de bovins e de produchs agricòlas (ciera, mèu, lin, oblon...). En retorn, èran importats de cavaus, d'armas, d'equipaments navaus, de metaus e dei produchs artesanaus. A partir dau rèine de Vladimir lo Savi, la Rus' bateguèt la sieuna moneda amb la creacion dau srebrennik d'argent e dau zlatnik d'aur (probablament inspirat per lo solidus). Pasmens, en realitat, lo grivna, un pichon lingòt d'argent, aguèt un ròtle centrau dins lei transaccions. De mai, fòrças pèças estrangieras èran en circulacion dins la Rus'.

L'agricultura ocupava tanben una plaça importanta dins l'economia de la Rus' car èra l'activitat de la màger part de la populacion. Fòrça drudas, lei tèrras meridionalas de la Rus' èran un centre important de produccion agricòla, especialament de blat. Dins lo nòrd, pus dominat per lei seuvas de conifèrs, lei paluns e lei sòus pauc druds, l'agricultura èra mens desvolopada. Dins aquelei regions, la civada e l'òrdi èran lei cerealas pus frequentas. Lo lin, fòrça utilizat per la fabricacion de vèstits, èra cultivat dins l'ensemble de la Rus'.

Cultura

L'arquitectura de la Rus' de Kiev es inspirat per l'arquitectura bizantina. Pasmens, en causa de l'usatge quasi generalizada de la fusta per lei construccions, es pauc coneguda a l'excepcion de l'arquitectura sacrada e militara. Aquelei bastiments mòstran lo desvolopament progressiu de trachs pròpris coma l'importància donada ai torres e ai dòmas. Lo plan tradicionau bizantin foguèt tanben pauc a pauc abandonat. Lo mosaïc e la pintura, tecnicas d'origina bizantina, gardèron una gròssa importància dins leis ornaments interiors. Pasmens, lei motius utilizats presentan sovent d'inspiracion eslava. En particular, sus leis objèctes artesanaus, leis animaus èran frequentament representats.

De mai, la Rus' es a l'origina d'una literatura importanta. Lei tèxtes religiós i ocupan una plaça centrala. Dins aquò, plusors crònicas e epopèias son conegudas coma la Crònica dei temps passats (1111-1113), lo Dich de la campanha d'Igor (vèrs 1200) ò la Cronica de Kiev (vèrs 1200). Aqueleis òbras avián per foncion de legitimar lo poder dei princes, especialament dei Rurikidas. Lo latin e l'eslau ancian èran lei doas lengas utilizadas per leis escrivans de la Rus'.

• 
  Reconstitucion de la premiera version de la Catedrala de Santa Sofia de Kiev (sègle XI)
• 
  Catedrala de Sant Sofia de Nòvgorod (sègle XI)
• 
  Catedrala de la Dormicion de Vladimir (sègle XII)
• 
  Portau d'aur de Vladimir, exemple d'arquitectura militara (sègle XII)
• 
  Catedrala de la Nativitat de Suzdal (sègle XIII)
• 
  Destrau amb un motiu eslau (sègle XI)
• 
  Braçalet amb de motius eslaus (sègle XII)
• 
  Pomèu d'espasa amb d'ornaments animaus (sègles XI-XIII)

Eiretatge e garrolha istoriografica

Estat fondator deis entitats politicas fondadas ulteriorament per leis Eslaus Orientaus, la Rus' de Kyiv es l'enjòc de luchas istoriograficas importantas dempuei lo sègle XIX e l'aparicion dau nacionalisme. Uei, aqueu fenomèn es estat agravat per la Guèrra d'Ucraïna. D'efiech, dins lor roman nacionau, leis Estats actuaus successors de la Rus' (Russia, Bielorussia e Ucraïna) se revendican coma lei successors legitims de la Kiev medievala. Per exemple, en certanei tèxtes, s'utiliza l'expression « Russia de Kiev » per establir un liame dirècte entre la Rus' e Russia. Òr, au mens quatre sègles separan la fin de la Rus' e lo començament de la formacion de la Russia imperiala. Au contrari, es egalament possible de trobar de tèxtes ucraïnians qu'assaian de captar tot l'eiretatge de la Rus' en s'apielant sus lo ròtle de Kyiv, capitala actuala d'Ucraïna, dins la Rus'. Pasmens, parlar d'Ucraïnians per designar lei populacions de la region a aquela epòca es anacronic.

Annèxas

Liames intèrnes

• Cazars.
• Comans.
• Crònica dei temps passats.
• Dinastia rurikida.
• Empèri Bizantin.
• Eslaus.
• Kyiv.
• Pechenègs.
• Vikings.

Bibliografia

• (fr) Jean-Pierre Arrignon, Chronique de Nestor, Naissance des mondes russes, Anacharsis, 2008.
• (fr) Jean-Pierre Arrignon, Russie, Presses Universitaires de France, 2008.
• (fr) Michel Heller, Histoire de la Russie et de son Empire, Tempus Perrin, 2015.
• (fr) Arkady Joukovsky, Histoire de l’Ukraine, Dauphin, 2022.