Corsega

Corsega
	Corsica (co)
	(Bandièra)
	;
Nom oficial	Collectivité territoriale de Corse (fr)
Administracion
Capitala	Aiacciu
Lenga oficiala	Francés
Politica
• President	Gilles Simeoni (2015–)
Geografia
	42° 09′ 00″ N, 9° 05′ 00″ E
Estat	França
Division territoriala francesa	França metropolitana
Superfícia	8 680 km²
Punt culminant	Monte Cinto (2 706 m)
Fus orari	UTC+01:00 (ora estandard); UTC+02:00 (ora d'estiu)
Demografia
• Totala	351 276 ab. (1 de genièr de 2022 )
• Densitat	40,47 ab./km²
Gentilici	còrs -a (normatiu); còrse -a
Istòria
Pairinatge	Devòta
Autras informacions
ISO 3166-2	FR-20R
Sit web	isula.corsica

Corsega^{[nt 1]} (en còrs: Corsica; en francés: Corse) es una illa de la Mediterranèa Occidentala e del sud d'Euròpa. A passat temps un país, ara politicament ligada amb Gènoa puèi amb França, se revoltèt durant lo sègle XVII e foguèt lo primièr estat a establir una constitucion (1755).

Es administrada per França e n'es una collectivitat territoriala unenca assimilada a una region. Lo capluòc es Aiacciu.

Departament unenc dempuèi la creacion dels departaments en 1790, Corsega es devesida en dos en 1975 amb la creacion dels departaments de Nauta Corsega e de Corsega del Sud. La region Corsega foguèt creada en 1982 (coma collectivitat) e aquesiguèt en 1991, en seguida de las revendicacions localas, un estatut de collectivitat territoriala d'estatut particular e nomenada « collectivitat territoriala de Corsega ». Enfin dempuèi lo 1èr de genièr de 2018, en applicacion de la novèla organizacion territoriala francesa del 7 d'agost de 2015, Corsega es venguda una collectivitat d'estatut particuliar dins lo sens de l’article 72 de la Constitucion, de tipe collectivitat territoriala unica, nomenada « collectivitat de Corsega », en luòc e plaça de la collectivitat territoriala de Corsega e dels departaments de Corsega del Sud e de Nauta Còrsega. Las circonscripcions administrativas departamentalas de Corsega del Sud e de Nauta Corsega, demòran incambiadas, amb las prefecturas respectivament a Ajaccio e Bastia.

Istòria

Corsega foguèt restacada durant près de quatre sègles de la Republica de Gènoa abans de se declarar independenta lo 30 de genièr de 1735. En 1755 adoptèt la primièra constitucion democratica de l'istòria modèrna en donant pel primièr còp lo dreit de vòt a las femnas. Lo 15 de mai de 1768, per lo Tractat de Versalhas, la Republica de Gènoa cediguèt Corsega a França, contra son grat perque se considerava coma independenta. Foguèt conquistada militarament per lo Reialme de França a la batalha de Ponte-Novo, lo 9 de mai de 1769.

Geografia

L'illa es situada en mar Mediterranèa. Alongada dins lo sens nòrd-sud, se troba alunhada de 160 km de la còsta provençala (França), a 82 km de la còsta toscana (Itàlia) e a sonque 12 km al nòrd de Sardenha, la granda illa sòrre. Es devesida en dos departaments: la Corsega del Sud e la Nauta Corsega.

Apertenent a la region geografica italiana, Corsega se situa amb Sardenha sus una microplaca continentala. Es durant l'Oligo-Miocèn (al mitan del Cenozoïc entre aperaquí 22 a 25 milions d'anadas) que lo blòt corso-sard e la lanièra continentala s'escartan progressivament del blòt iberic, dobrissent darrièr lo bacin provençal, la mar d'Alboran, lo bacin algerian e la mar Tirrèna^[6]. La dinamica cessa amb lo blocatge de l'arc contre los domènis extèrnes, apulian e african"^[7]^,^[8].

Economia

Aquesta seccion es voida, pas pro detalhada o incompleta. Vòstra ajuda es benvenguda !

Cultura

Lenga

Vejatz article detalhat: còrs.

Cants e polifonias

Escrivans de lenga còrsa

Ugo Peretti
Paulu Matteu Della Foata
Anton Liunardu Massiani
Santu Casanova
Sebastianu Dalzeto
Anton' Francescu Filippini
Petru Rocca
Marco Angeli
Rinatu Coti
Ghjacumu Fusina
Ghjacumu Thiers
Ghjacumu Biancarelli
Marcu Biancarelli
Paulu Desanti
Ghjuvan Luigi Moracchini
Alain Di Meglio
Ghjuvan Maria Comiti

Nòtas

↑ Lo Conselh de la Lenga Occitana preconiza la fòrma classica Corsega (var. Còrsega en niçard e cisalpenc),^[3] puslèu que lo gallicisme Còrsa (en grafia mistralenca: Corso).^[5]