Ematita

L’ematita es une espècia minerala compausada d’oxid de fèrre(III) de formula Fe₂O₃ amb des traças de titani Ti, d'alumini Al, de manganès Mn e d'aiga H₂O. Es lo polimòrf α de Fe₂O₃, lo polimòrf γ essent la maguemita.

Es un mineral plan corrent, de color negra a gris argentat, brun a roge, o roge, amb fòrça formas cristallinas. Los cristals pòdon aténher 13 cm.

Istoric de la descripcion

Inventor e etimologia

Son existéncia es contada per Plini lo Vièlh a partir de 77. Lo nom de l’ematita ven del latin haematites, d'el meteis venent del grèc αίματίτης, derivant d'αίμα que significa « sang ». La polvera d’ematita èra utilizada coma pigment roge.

Topotipe

Non defini per aquela espècia.

Caracteristicas fisicoquimicas

Criteris de determinacion

Sa leugièra solubilitat dins l'acid cloridric permet de la destriar de l'ilmenita.

Varietats

• alumoematita: varietat rica en alumini de formula ideala: (Fe,Al)₂O₃
• crucilita o crucita (Thompson): pseudomorfòsi d'arsenopirita en ematita o en goethita descricha segon d'escandalh de Clonmel, Co. Waterford, Ireland; l'aspècte crucifòrme dels cristals inspirèt lo nom
• mina de fèrre especulara o fèrre especular o especularita: varietat d'habitus tabularis de fàcia liças, utilisables coma miralh; venent d'un mot grèc significant « espeluqui », lo latin specere donèt speculum (miralh)
• martita (Breithaupt): pseudomorfòsis de magnetita en ematita
• ròsa de fèrre: varietat d'habitus que designa l'assemblatge de cristals tabulars que remembra una ròsa.

Cristalloquimia

L’ematita es lo cap d’un grop amb lo corindon, lo grop del corindon-ematita, contenent de materials avent totes la meteissa estructura cristallina e una formula generala del tipe A₂O₃ ont A pòt èsser un cation coma aquel del fèrre, titani, alumini, le cròme, le vanadi, la magnèsi, antimòno, sòdi, zinc e/o manganès.

Grop corindon-ematita

• Corindon Al₂O₃
• Ematita Fe₂O₃
• Eskolaita Cr₂O₃
• Karelianita V₂O₃
• Tistarita Ti₂O₃
• Sosgrop de l'ilmenita
  • Brizziita
  • Ecandrewsita
  • Geikielita
  • Ilmenita
  • Melanostibita
  • Pirofanita

Cristallografia

L'ematita a una estructura notada D5₁ en notacion Strukturbericht. Es una estructura romboedrica, de grop d'espaci R3c (n 167). Un motiu es compausat de dos pentaèdras Fe₂O₃ capvirats que se repètan als noses del romboèdre. Aqueles paramètres de malhum son:

• a = 5,43 Å ;
• α = 55,26° = 55°16’.

Los ions O^2- forman un malhum exagonal compacte, amb donc une alternança de plans A-B; los ions Fe³⁺ occupan los dos terces dels sites intersticials octaedrics, amb tres tipes de plans a, b e c en alternança. On a donc una alternança A-a-b-B-c-a-A-b-c-B-a-b-A-c-a-B-b-c-A-a… Los paramètres de malhum dins aquela descripcion exagonala son:

• a = 5,04 Å;
• c = 13,78 Å.

A respècte de la description precedenta, la distança entre los plans de O^2- dels pentaèdres es c/2.

• 

  Estructura D51, descripcion romboddrica.

• 

  Structure D51, descripcion exagonala.

• 

  Autra vista

Jaces

Ajaçament e minerals associats

Mineral plan comun dins de contèxtes geologics plan variats. D'origina primària, format a nauta temperatura. Dona de fumaròlas, pòt donar de concentracions dins de jaces de contacte. Pòt èsser un element de las ròcas eruptivas. A vegada en depaus important amb limonita e siderita dins las ròcas sedimentàrias.

Los minerals que li son sovent associats son:

• Dins las ròcas metamorficas e ignadas: magnetita, ilmenita, rutile
• Dins las zonas sedimentàrias: goethita, lepidocrocita, siderita

Jaces productors d'especimens remarcables

• Brasil

Miguel Burnier (São Julião), Ouro Preto, Minas Gerais; Varietat Ròsa de fèrre

• França

Minas de Batèra (Cortsaví, Arles), Catalònha

Faucogney-Saphoz, Nauta Sòne

• Itàlia

Bacino, Miniera di Rio (Miniera di Rio Marina), Rio Marina, île d'Elbe, Toscana

Ematita Marciana

Se trapèt, sus Mart, en 2004, d'esfèras que poirián èsser tota o en partida compausada d'ematita. L'ematita se forma mai sovent per l'accion erosiva de l'eaiga, çò que supausa la preséncia, a una epòca, d'aiga sus Mart.

Expleitacion dels jaces

Ematita - intaille, trabalh del sègle XIX

Utilizacions

L'ematita es lo minerai de fèrre mai abondant.

• Fa partit dels minerals podent èsser utilizats per fabricar del Tamahagana.
• Pòt èsser utilizada coma granulats (talha compresa entre 0 e 25 mm) dins los betons dichs pesucs, destinats a la fabricacion de contrapes e d'ecrans de proteccion antiradiacions.
• Trissat prim, pòt servir de pigment e intra dins la composicion d'esmalts e d'engobas per la ceramica.
• De pèiras pòdon èsser talhadas coma pèiras preciosa.
• Se trapa entre autre – jos forma de particulas finas – dins lo desgalh metallurgic de l'industria aluminièra (fanga roja).

Istòria, usatges de l'ematita

Altamira, Ematita avent servit de pigment. Musèu de Tolosa

L'ematita foguèt utilizada coma pigment (roge) al paleolitic superior per nos aujòls Homo sapiens. Pulverizat puèi mescladas a l'aiga o (mai rarament) a la òlis vegetals e animals, se plaçava sus la ròca dels parets, çò que permetava a nos aujols de dessenhar e de penher las baumas qu'abitavan.

Dins l'Egipte anciana, l'ematita èra considerada coma avent lo poder de garir las malautiás de la sang (aquel mineral compausat subretot de fèrre a la particularitat de colorar l'aiga en roge. Es perque los Egipcians pensavan que favorisava la produccion de sang).

Èra utilizada dins l'Antiquitat - amb lo plomb (jos forma de cerusa, tanben toxic - dins de cosmetics, coma en Africa del Nòrd e dins l'Egipte antica predinastica

L'ematita venguèt lo mai important minerai de fèrre (per la produccion de fondas, acièrs, aliatges).

Mai recentament, es utilizada dins los fluids de foratge (fangas pesugas, pour forar, tapar los poses HP/HT (hauta temperatura, hauta pression).

• 

  Hématite « Rose de Fer » - Batère France

• 

  Faucogney-Saphoz - France (12×11 cm)

• 

  Variété botryoïdale (en forme de grappe) - Mine du Rancié, Ariège, France (9×6,5cm)

• 

  Hématite (Spécularite)- Île d'Elbe, Italie (vue 4 cm)

Articles connèxes

• Pigment
• Idroxid de fèrre
• Fard
• Fanga de foratge