Arma de fuòc
Una arma de fuòc es una arma permetent de propulsar un projectil en utilizant lei gas produchs per una deflagracion. Aparegudas durant l'Edat Mejana en China, leis armas de fuòc venguèron l'equipament de basa dei fòrças armadas a partir de la Renaissença. Uei, son devesidas en doas categorais principalas :
- leis armas de fuòc leugieras an un calibre reduch, sovent inferior a 15 mm, e son utilizadas per un tiraire unic. Lei pus frequents son lei pistolets, lei revòuvers, lei fusius e lei mitralhièras.
- leis armas pesucas an un calibre de mai de 20 mm e fan normalament partida de l'artilhariá. Necessitan una còla de plusors combatents per foncionar.
En causa de son utilizacion militara, leis armas de fuòc son l'objècte de reglementacions estrictas dins mai d'un país.
Istòria[modificar | modificar la font]
Lei premiereis armas de fuòc[modificar | modificar la font]
Lei premiereis armas de fuòc apareguèron en China durant lo sègle X. Èran un melhorament de la lança tradicionala que consistiá a apondre un tube permetent de gitar una mescla de pouvera incendiària sus un enemic. Lo sistèma èra inicialament fach de papier ò de bambó. De còps, lei soudats chinés i plaçavan de projectils qu'èran propulsats vèrs l'adversari. L'interès d'aquela tecnica menèt pauc a pauc a l'adopcion d'un tube metallic que permetiá l'utilizacion d'una pouvera pus poderosa per donar una velocitat pus auta ai projectils[1].
Lei lanças de fuòc foguèron utilizadas fins au sègle XVII[2]. Pasmens, a partir dau sègle XIII, foguèron desvolopats de canons portatius. Pauc precisas, aqueleis armas avián una poissança de fuòc importanta que favorizèt sa difusion en fòra de China. Agantèron ansin Euròpa durant la premiera mitat dau sègle XIV[3]. Durant aqueu procès, foguèt mesa en plaça la division entre armas leugieras utilizablas per de fantassins ò de cavaliers e leis armas pesucas necessitant un grop de combatents especializats per lei servir.
Lança de fuòc chinesa descricha dins lo Huolongjing.
Utilizacion d'un canon portatiu dins un manuscrit europèu de la premiera partida dau sègle XV.
La generalizacion deis armas de fuòc[modificar | modificar la font]
Lo desvolopament dau mosquet e dau canon[modificar | modificar la font]
Se l'interès deis armas de fuòc èra ja aparegut dins mai d'un conflicte de la fin de l'Edat Mejana, lei Guèrras d'Itàlia ò la batalha de Nagashino ne'n demostrèron l'interès d'un biais definitiu. L'invencion dau mosquet e una premiera racionalizacion de l'artilhariá sostenguèron aquela evolucion. Lo mosquet èra un perfeccionament de l'arcabusa, una arma de fuòc portativa encombranta que podiá tirar un projectil fins a 50 m. Èra compausat d'una cròça permetent d'engautar l'arma e d'un canon lisc d'una longor compresa entre 90 e 120 cm[4]. Son cargament èra de faire per la boca. Sa talha reducha melhorèt son utilizacion sus lo prat. Pasmens, sa poissança e sa cadéncia de tirs èran encara feblas coma o mòstra la desfacha chinesa de Sarhu en 1619 còntra una tropa de cavaliers arquiers nomadas manchós.
En parallèl, lei canons s'impausèron en Euròpa coma una arma decisiva a la batalha de Castilhon e au sètge de Constantinòble. Lei dos combats se debanèron en 1453. A Castilhon, lei Francés obtenguèron la victòria gràcias a la premiera utilizacion dirècta de 300 canons sus lo prat batalhier. Aquò entraïnèt la creacion de l'artilhariá de campanha. Dins aquò, la presa de Constantinòble aguèt un impacte encara pus important en causa dau ròtle decisiu tengut per l'artilhariá de sètge turca dins lo debanament dau sètge e la disparicion de l'Empèri Bizantin.
Exemple d'utilizacion d'una arcabusa.
Representacion d'un mosquetaire vèrs 1660.
Projectils utilizats durant lo sègle XVI.
.png)
De la platina de mecha a la platina de peirard[modificar | modificar la font]
Entre lei sègles XVI e XVIII, lo mosquet e sei derivats foguèron l'objècte de recèrcas destinadas a melhorar la mesa a fuòc de la pouvera. Aquò menèt au desvolopaments de plusors platinas. La pus primitiva es la platina de mecha que foguèt inventada en Euròpa vèrs 1400. Utilizada fins ais ans 1720, èra compausada d'un balancier que permetiá de tenir e d'aplicar la mecha sus la pouvera. Pasmens, aqueu sistèma necessitava de gardar una mecha atubada sus lo prat batalhier, çò qu'èra un problema.
Vèrs 1500, la platina de rodet foguèt concebuda per assaiar de fisabilizar lei mecanismes de mesa a fuòc[5]. Complèx, son mecanisme permet d'engendrar de belugas gràcias ai fretaments entre una mòstra de pirita e una ròda d'acier. Foguèt utilizat fins ais ans 1660 avans son remplaçament per la platina de peirard, apareguda vèrs 1610.
L'utilizacion de peirard permetiá de facilitar la produccion de belugas gràcias a un tuert còntra una lamella de fèrre. De mai, lo sistèma èra pus aisat de fabricar. L'idèa d'utilizar un peirard data deis ans 1550 e foguèt adoptat per doas platinas de peirard primitivas inventadas dins lo nòrd d'Euròpa e en Catalonha. Mens onerosa que la platina de rodet, la platina de peirard venguèt la nòrma en Euròpa fins au començament dau sègle XIX.
Platina de mecha primitiva.
Balas de mosquet dau sègle XVII.
L'aparicion de la cartocha de percussion centrala[modificar | modificar la font]
L'invencion de la percussion centrala foguèt un progrès tecnic major en matèria d'armas de fuòc durant lo sègle XIX. D'efiech, permetèt de generalizar lo cargament per la culassa qu'autoriza de tornar cargar son arma sensa la tenir en posicion verticala e sensa abandonar una sosta. La premiera etapa foguèt l'adopcion dau fulminat de mercuri, una substància quimica explosiva descubèrta en 1788 per Bertholet. D'efiech, aqueu compausat a de proprietats que permèton de l'utilizar per atubar una carga de pouvera. A partir deis ans 1830, foguèt donc utilizat per fabricar d'amòrsas atubadas per un tuert creat per lo mecanisme de l'arma. Aquò permetiá de facilitar son cargament e donc d'aumentar la cadéncia de tirs. Pasmens, donèt tanben naissença a l'idèa d'integrar totei leis elements necessaris a un tir dins un ensemble unic amb una mesa a fuòc dirigida per lo tuert requist per l'alucatge d'una amòrsa de fulminat de mercuri.
La segonda etapa majora foguèt la generalizacion dei canon raiats. Permetent de donar un movement de rotacion au projectil, foguèron a l'origina de l'abandon dei balas esfericas per de projectils cilindrics. La bala Minié, concebuda vèrs 1848-1849, mostrèt l'eficacitat dau concèpte amb una portada, una precision e una capacitat de penetracion sensa precedents. La Guèrra de Secession (1861-1865) ne'n demostrèt l'interès amb lo Springfield Model 1861. Aqueu conflicte mostrèt tanben l'interès de la cartocha metallica. D'efiech, se l'idèa de la cartocha data dau sègle XVI, son adopcion foguèt lenta car l'envolopa extèrna dei premierei cartochas èra facha de papier. Sa conservacion èra donc malaisada e lei cas de pèrdas de municion èran frequents[6].
Entre 1845 e 1860, apareguèron de cartochas amb un estug de laton. Èran dichas cartochas de percussion anulara car l'amòrsa èra contenguda dins tot lo borrelet. Aquela concepcion permetiá de reglar lei problemas d'estocatge mai èra malaisada d'utilizar per de calibres importants. Pasmens, amb lo fusiu Henry, mostrèron son interès sus lo prat batalhier. De recèrcas suplementàrias foguèron donc menadas per concebre la cartocha de percussion centrala vèrs 1864-1865. Dins aqueu sistèma, la mesa a fuòc de l'amòrsa de fulminat de mercuri es entraïnada per un tuert sus un ponch dau borrelet. Aquò permet donc de l'aplicar aisament a de municions de gròs calibre, compres d'obús d'artilhariá. L'idèa s'impausèt donc rapidament per venir la nòrma a la fin dau sègle XIX.
Balas Minié destinadas a un canon raiat.
Cartocha papier de fusiu Chassepot.
Cartocha de percussion anulara utilizada per lo fusiu Henry.
Leis armas de fuòc modèrnas[modificar | modificar la font]
L'invencion de la pouvera sensa fumada[modificar | modificar la font]
En 1884, lo Francés Paul Vieille (1854-1934) fabriquèt una pouvera novèla a basa de nitrocellulòsa. A respècte dei composicions pulverulenta precedentas, son produch èra pus poderós que la pouvera tradicionala e produsiá ges de residüs solids. Aquò aviá mai d'un avantatge. Premier, l'abséncia de residüs solids entraïnava l'abséncia de fumadas. Ansin, la posicion dau tiraire èra plus revelada après un tir, çò que li permetiá de demorar escondut.
La poissança superiora de la pouvera sensa fumada permetèt tanben la reduccion dei calibres car la quantitat de pouvera necessària per tirar un projectil demeniguèt. Per exemple, en França, lo calibre dau fusiu de guèrra de l'armada passèt de 11 mm (fusiu Gras de 1874) a 8 mm (fusiu Lebel modèl 1886). Dins l'artilhariá, venguèt possible d'agantar de portadas de mai de 10 km coma o mòstra lo canon alemand 10-cm K 14 de 1914.
Pistolet semiautomatic Browning M1900.
Canon de 75 mm francés modèl 1897.
.jpg)
Lo desvolopament dei magazins de municions[modificar | modificar la font]
Tre l'Edat Mejana, la question de l'aumentacion de la cadéncia de tirs preocupèt leis engenhaires militars. Pasmens, avans l'invencion de la percussion centrala, lei solucions prepausadas èran sovent limitadas a la juxtaposicion de plusors canons cargats. Aquò permetiá de tirar rapidament plusors còps mai l'arma èra fòrça costosa e pesuca. Son temps de recargament èra tanben pas compatible amb la realitat d'un prat batalhier. Ansin, aqueleis armas demorèron raras.
Lei recèrcas modèrnas comencèron donc durant lo sègle XIX amb la generalizacion de la cartocha. En 1836, foguèt inventat lo premier revòuver modèrne, lo Colt Paterson, basat sus l'utilizacion d'un tambor. Pasmens, lo cargament èra encara de realizar per lo canon e foguèt necessari d'esperar fins a 1855-1856 per veire la comercializacion dau premier revòuver amb un tambor modèrne per Smith & Wesson. En parallèl, per lei fusius, apareguèron lei magazins intèrnes. Generalament tubulars, permetián de plaçar plusors cartochas dins l'arma. Un mecanisme permetiá de cargar una municion dins la chambra de tir. Concebut sus de fusius imaginats a la fin de la Guèrra de Secession, aqueu sistèma venguèt fòrça famós amb lo succès dei fusius Spencer e Wintchester modèl 1873.
Lei magazins tubulars, relativament fisables, son encara utilizats sus certanei fusius modèrnes. Pasmens, la durada necessària per lei recargar foguèt jutjada problematica. Tre la fin dau sègle XIX, foguèron donc desvolopats de magazins mobils que permèton un remplaçament pus rapid. Per exemple, foguèt lo cas dau Gewehr 98 alemand qu'aviá un magazin de cinc cartochas. Uei, la màger part dei magazins mobils contènon entre 20 e 50 cartochas. Durant lo meteis periòde, lo desvolopament de la mitralhièra veguèt aqueu de la benda de municions.
Tambor d'un revòuver.
Mecanisme de cargament utilizant un magazin tubular sus una Wintchester modèl 1873.
Benda de municions sus una mitralhièra M60.
Cargaire transparent d'un fusiu d'assaut SIG SG 550.
.jpg)
La repeticion e l'automatizacion[modificar | modificar la font]
A partir de la fin dau sègle XIX, lei progrès en mecanica permetèron pauc a pauc d'automatizar lo tir. Per aquò, divèrsei mecanismes foguèron desvolopats. Son basats sus l'utilizacion d'un motor ò d'una partida de l'energia de la combustion per activar un mecanisme permetent de plaçar una municion dins la chambra de tir. Lei conflictes de la fin dau sègle XIX e la Premiera Guèrra Mondiala mostrèron l'interès d'aquela evolucion amb la generalizacion de la mitralhièra. Aquò entraïnèt l'aparicion dau pistolet mitralhaire e, pus tard, dau fusiu d'assaut que son venguts leis armas de basa de l'infantariá. En parallèl, apareguèron de pistolets automatics. Lo desvolopament dei magazins e dei bendas de municions sostenguèt aquela transformacion. Ansin, uei, un fantassin unic pòu tirar plusors centenaus de projectils amb una portada eficaça de 300 a 400 m.
Regardant leis armas pesucas, de progrès similars foguèron realizats per aumentar la cadéncia de tirs de l'artilhariá. La precision e la portada foguèron tanben melhoradas. Per aquò, foguèron concebuts de tambors adaptats ais obús ò de sistèmas de cargament automatic. Ansin, lo canon motorizar CAESAR de 2008 es capable de tirar 6 a 8 obús/min a una distància compresa entre 4,5 e 42 km.
Mitralhièra bèlga FN MAG de 1958.
Foncionament[modificar | modificar la font]
La mesa en movement dau projectil[modificar | modificar la font]
Dins una arma de fuòc, la mesa en movement dau projectil es realizada gràcias a la produccion d'una gròssa quantitat de gas eissits de la combustion d'una carga de pouvera. Aquela reaccion quimica se debana dins una chambra de tir qu'es un espaci relativament estanc per limitar lei fugidas. Per s'escapar, lei gas son donc obligats de se dirigir vèrs la sortida dau canon de l'arma. Durant aqueu trajècte, possan lo projectil qu'es expulsat vèrs l'exterior.
La rapiditat de la combustion, la quantitat de pouvera, lo volum de gas produchs, l'estanqueïtat de la chambra de tir e la longor dau canon son de paramètres importants car influencian la velocitat de sortida dau projectil. Aquela velocitat es un paramètre important car es un factor major qu'intervèn dins lo calcul dei proprietats de l'arma coma sa poissança ò sa portada eficaça.
Lo reculament[modificar | modificar la font]
Lo reculament d'una arma de fuòc es la reaccion d'una arma durant lo tir. Entraïna son desplaçament en arrier que demenís la precision dau tir. Aqueu fenomèn es una consequéncia de la conservacion de la quantitat de movement p donada per la relacion :
Amb m1 e v1 la massa e la velocitat dau projectil, m2 la massa de l'arma e v2 la velocitat de son reculament. En teoria, l'afust de l'arma ò l'espatla dau tiraire dèvon estabilizar l'arma e absorbir una partida d'aquela energia. Pasmens, per leis armas pesucas, aquò entraïna una aumentacion de lor massa. Dins lo cas dei fantassins, aquò limita sovent la poissança dei municions utilizadas.
De sistèmas existisson tanben per assaiar de redurre lo reculament coma la mesa en plaça d'amortidors. La fòrça dau reculament es pereu utilizada sus certaneis armas per activar de pèças de lor mecanisme. Enfin, es possible d'assaiar de canalizar una partida dau reculament dins una direccion que permet de demenir la pèrda de precision.
L'alucatge de la mescla deflagranta[modificar | modificar la font]
La mescla deflagranta permetent de propulsar un projectil es compausada de pouvera. Sus leis armas ancianas, son alucatge èra realizada gràcias a la produccion d'una beluga. Per leis armas modèrnas, l'alucatge es realizada gràcias a la detonacion preliminara d'una amòrsa. Lei municions modèrnas intègran lei tres elements permetent un tir – l'amòrsa, la carga de pouvera e lo projectil – dins un ensemble unic.
Lei projectils tirats[modificar | modificar la font]
Leis armas de fuòc pòdon tirar de projectils fòrça variables segon sa natura. Lei pus frequents son la bala, lo plomb e l'obús. La bala èra un projectil esferic fins au sègle XIX avans de venir cilindrinc. Es tirada per d'armas leugieras. Lei plombs son de projectils esferics contengut dins certanei cartochas. Permèton de tirar plusors projectils amb un tir unic mai sa precision es febla. Leis obús son de projectils cilindrics e conics que son tirats per lei pèças d'artilhariá. Sei proprietats son fòrça variablas : carga explosiva, carga penetranta, carga quimica... etc.
Bala e cartocha de 5,56 × 45 mm Otan.
Cartocha contenent de plombs.
Interior d'obús de la Premiera Guèrra Mondiala.
.jpg){kind=small}
Armas de fuòc principalas[modificar | modificar la font]
Armas leugieras[modificar | modificar la font]
Pistolets e revòuvers[modificar | modificar la font]
Lei pistolets e lei revòuvers constituïsson la màger part deis armas de ponh modèrnas, es a dire deis armas formadas d'un canon cort utilizable amb una man. Lo pistolet es una arma que sa chambra de tir es alinhada en permanéncia amb lo canon. Dins lei revòuvers, lei chambras de tir son integradas dins un tambor. Un mecanisme de rotacion permet de cambiar de chambra entre dos tirs, çò que permet de tirar plusors còps de reng.
Lei revòuvers foguèron fòrça populars durant lo sègle XIX car lo tambor permetiá d'aumentar la cadéncia de tirs. De mai, permèton sovent d'utilizar de municions pus poderosas que lei pistolets. Pasmens, a partir de la fin dau sègle XIX, lei progrès dins l'automatizacion deis armas donèt pauc a pauc un avantatge ais pistolets. D'efiech, pòdon utilizar de magazins pus importants e son recargament es pus simple. L'usatge de municions mens poderosas favoriza tanben la formacion dei tiraires. Ansin, au començament dau sègle XXI, lei pistolets son venguts preponderants.
Pistolet amb una platina de peirard deis ans 1790.
Version 1895 dau revòuver Colt Single Action Army.
Colt M1911 de 1911, pistolet de l'armada estatsunidenca de 1911 a 1985.
Revòuver Colt Python de 1955.
Beretta M92, pistolet modèrne dau sègle XXI.
Esquèma generau d'un revòuver modèrne.
Esquèma generau d'un pistolet modèrne.
.jpg)
Fusius e carabinas[modificar | modificar la font]
Leis armas d'espatla son d'armas de fuòc leugieras necessitant l'utilizacion dei doas mans per son utilizacion. La pus frequenta es lo fusiu qu'es compausat d'un canon lòng e d'una cròça d'espatla. N'existís plusors versions adaptadas ai besonhs de la caça, dei fòrças de polícia ò dei fòrças armadas. Predominèron fins a l'aparicion dei fusius d'assaut après la Segonda Guèrra Mondiala. Lei carabinas son de variantas leugieras dei fusius que son destinadas a tirar de municions mens poderosas.
Fusiu Henry de la fin de la Guèrra de Secession.
Fusiu de caça modèrne.
Pistolets mitralhaires e fusius d'assaut[modificar | modificar la font]
Lei pistolets mitralhaires e lei fusius d'assaut forman la màger part deis armas de guèrra leugieras modèrnas. Son dotadas de mecanismes permetent un tir automatic. Lei pistolets mitralhaires son d'armas permetent d'utilizar de municions inicialament destinadas ai pistolets. Son donc pauc poderós mai sovent leugiers. Lei fusius d'assaut utilizan de municions especificas capablas d'un tir eficaç a au mens 300 m. Dispausan generalament de tirar un còp unic, una mitralhada brèva de tres còps ò una mitralhada continua.
MP40 alemand, arma majora de la Segonda Guèrra Mondiala.
PPSh-41 sovietic, autre pistolet mitralhaire fòrça utilizat dins lo corrent de la Segonda Guèrra Mondiala.
Sturmgewehr 44 alemand, premier fusiu d'assaut.
Fusiu d'assaut FAMAS « bullpup » de 1979.
Mitralhièras[modificar | modificar la font]
La mitralhièra es una arma automatica sovent situada au limit entre leis armas leugieras e leis armas pesucas car pòu necessitar una còla de plusors combatents per la servir. Aqueu limit varia segon leis armadas (12,7 mm per l'OTAN, 14,5 mm per Russia...) e determina la diferéncia entre lei mitralhièras e lei canons mitralhaires. Sus lo prat batalhier, lei mitralhièras an una portada superiora ai fusius e son capablas de tirar de mitralhadas lòngas de municions poderosas. Son aparicion aguèt donc una influéncia majora sus lei combats terrèstres. Uei, en despiech de la generalizacion de l'automatizacion dau tir, lei mitralhièras demòran un armament de basa dei fantassins e dei veïculs.
Browning M2 de 12,7 mm, mitralhièra estatsunidenca de 1921 qu'es totjorn utilizada au sègle XXI.
Mitralhièra MG 42 alemanda, arma de la Segonda Guèrra Mondiala a l'origina dei mitralhièras leugieras modèrnas.
Mitralhièra sovietica destinada a una utilizacion dempuei un carri de combat.
Mitralhièra israeliana Negev deis ans 1990.
Armas pesucas[modificar | modificar la font]
Canons mitralhaires[modificar | modificar la font]
Lei canons mitralhaires son d'armas automaticas montadas sus un afust. Sa definicion varia segon leis armadas mai lo calibre es generalament egau ò superior a 20 mm. Eissit d'un desvolopament de la mitralhièra, lo canon mitralhaire es aparegut durant la segonda mitat dau sègle XIX. Uei, es una arma importanta per lei veïculs de combat d'infantariá, per leis aeronaus e per leis unitats de defensa antiaeriana. D'aplicacions segondàrias existisson dins divèrsei veïculs terrèstres (compres de carris de combat) e dins de naviris de combat modèrnes.
Canon mitralhaire de 20 mm utilizat coma arma antiaeriana.
Canon mitralhaire automatic de marina.
Canon mitralhaire d'un veïcul de combat d'infantariá.
Canons, obusiers e mortiers[modificar | modificar la font]
Lei canons, leis obusiers e lei mortiers son leis armas de basa de l'artilhariá modèrna. D'efiech, se lei missils son venguts una arma importanta de la guèrra modèrna gràcias a sa precision, lei darrierei guèrras d'amplor an mostrat lo mantenement de l'interès de l'artilhariá tradicionala. De mai, lei pèças d'artilhariá actualas son capables de tirs precís a de distància de plusors desenaus de quilomètres.
La definicion dei diferenteis armas de l'artilhariá es basada sus lo rapòrt entre la partida raiada dau canon e son calibre. Se lo rapòrt es superior a 20-25[7], l'arma es considerada coma un canon. Permet de tirar d'obús propulsat amb una velocitat iniciala auta segon una trajectòria relativament dirècta. Per leis obusiers, lo rapòrt se situa generalament entre 15-20. Aquò permet de donar una trajectòria pus corbada au tir. L'idèa es d'aumentar la portada gràcias a de tirs indirèctes. Enfin, lei mortiers an sovent un rapòrt longor dau canon / calibre relativament feble (10-15). Aquò permet de tirs fòrça corbats còntra d'objectius protegits còntra de tirs dirèctes.
Canon dau sistèma Gribeauval.
Mortier de la Guèrra de Secession.
Obusier alemand 10.5 cm leFH 18/40 de la Segonda Guèrra Mondiala.
Mortier modèrne de 60 mm.
Legislacion[modificar | modificar la font]
Dins la màger part dei país, la detencion d'armas de fuòc es l'objècte de reglementacions estrictas destinadas a limitar ò a empedir la circulacion d'armas de guèrra au sen de la populacion civila. Pasmens, la definicion dei categorias armas reservadas ai fòrças armadas varia fòrça. L'exemple pus conegut es probablament aqueu deis Estats Units. La possession d'armas de fuòc i es protegida per la constitucion mai leis autoritats federalas e estatalas pòdon restrénher ò enebir la detencion de certanei tipes d'armas. Ansin, la possession d'armas pesucas ò d'armas de guèrra automaticas es enebida.
En Occitània, s'aplica principalament la legislacion francesa que definís quatre categorias d'armas[8]. La premiera, la categoria A, gropa leis armas e lo materiau de guèrra que sa possession es limitada ai fòrças armadas e a la polícia. La categoria B recampa la màger part deis armas de ponh e dei carabinas que necessitan una autorizacion emesa per lei servicis de l'Estat. La categoria C es subretot aquela deis armas de caça que dèvon èsser declaradas. Aquò permet de realizar de contraròtles per eventualament retirar l'arma a son proprietari. Enfin, la possession deis armas de categoria D es liura. Aquò regarda d'armas de poissança febla, d'armas de colleccion (neutralizadas) e d'armas ancianas[9].
Annèxs[modificar | modificar la font]
Liames intèrnes[modificar | modificar la font]
Bibliografia[modificar | modificar la font]
- (en) Tonio Andrade, The Gunpowder Age: China, Military Innovation, and the Rise of the West in World History, Princeton University Press, 2016.
- (fr) F. Bonnefoy, Les Armes de guerre portatives en France, du début du règne de Louis XIV à la veille de la Révolution (1660-1789): de l'indépendance à la primauté, Librairie de l'Inde, 1991.
- (en) Kenneth Chase, Firearms: A Global History to 1700, Cambridge University Press, 2003.
- (en) Alfred W. Crosby, Throwing Fire: Projectile Technology Through History, Cambridge University Press, 2002.
- (fr) Gérard Henrotin, Les fusils de chasse à percussion et à broche expliqués, Éditions H&L HLebooks.com, 2010.
- (it) I. Hogg, Il Grande Libro delle Pistole di Tutto il Mondo, De Vecchi, 1978.
Nòtas e referéncias[modificar | modificar la font]
- ↑ (en) Kenneth Chase, Firearms: A Global History to 1700, Cambridge University Press, 2003, pp. 31-32.
- ↑ (en) Joseph Needham, Science & Civilisation in China, volum 5, Cambridge University Press, 1986, p. 262.
- ↑ (en) Tonio Andrade, The Gunpowder Age: China, Military Innovation, and the Rise of the West in World History, Princeton University Press, 2016, p. 75.
- ↑ (fr) Chantal Grell e Robert Halleux, Sciences, techniques, pouvoirs et sociétés en Europe (France, Angleterre, Italie, Pays-Bas) : du XVe siècle au XVIIIe siècle, A. Colin, 2016.
- ↑ L'origina de la platina de rodet es mau coneguda. La data de 1500 es generalament retenguda en causa d'un dessenh de Leonardo da Vinci que representa un mecanisme similar.
- ↑ Lei progrès tecnics e logistics realizats durant lo sègle XIX permetèron l'adopcion de fusius utilizant de cartochas papier per de país coma França ò Prússia. Dins aquò, adoptèron rapidament la cartocha metallica dins lo corrent deis ans 1870.
- ↑ Lo limit de 20 es lo pus frequent. La valor 25 es utilizada dins leis fòrçasarmadas statusnidencas.
- ↑ (fr) Service public.fr, Armes, consultat lo 20 d'aost de 2021, [1].
- ↑ Per leis armas de guèrra ancianas mai poderosas coma lo fusiu Lebel de 1886, es la possession de l'arma qu'es liura. Aquela dei municions es somesa a un contraròtle de l'Estat.