Vejatz lo contengut

Leonardo da Vinci

Modificar los ligams
Tièra de 1000 articles que totas las Wikipèdias deurián aver.
Un article de Wikipèdia, l'enciclopèdia liura.

Autoretrach de Leonardo da Vinci

Leonardo di ser Piero da Vinci, correntament sonat Leonardo da Vinci, nascut a Vinci lo 15 d'abril de 1452 e mòrt a Amboise lo 2 de mai de 1519, foguèt un pintor florentin. Èra un òme d'esperit, a l'encòp artista, scientific, engenhaire, inventor, anatomista, escalpraire, arquitècte, urbanista, botanista, musician, poèta, filosòf e escrivan.

Leonardo foguèt escolan del famós pintor florentin Andrea del Verrocchio. Las seunas primièras òbras importantas foguèron realizadas al servici del duc Loís Maria Sforza a Milan. Puèi trabalhèt a Roma , Bolonha e Venècia, e passèt los darrièrs ans de sa vida en França, convidat pel rei Francés Ièr.

S'es sovent descrich Leonardo de Vinci coma l'arquetipe e lo simbòl de l'òme de la Renaissença, un gèni universal e un filosòf umanista que sa curiositat illimitada foguèt sonque egalada per la fòrça de la seuna capacitat creatritz[1]. Es considerat coma un dels pintors màgers de tots los temps e benlèu la persona mai talentosa, dins un nombre bèl de domenis diferents, qu'aja jamai existit[2] . Es mai que mai coma pintor que Leonardo es conegut. Doas de las seunas òbras, La Gioconda e La Cena, son de pinturas fòrça famosas, sovent copiadas e parodiadas[1] e son dessenh de l'Òme de Vitruvi foguèt tanben reproduit dins de nombroses trabalhs derivats.

Biografia

[modificar | Modificar lo còdi]
Leonardo da Vinci[3]

Enfança

[modificar | Modificar lo còdi]

Leonardo de Vinci nasquèt lo dissabte 15 d'abril de 1452, «a la tresena ora de la nuèch», tres oras aprèp l'Ave Maria, valent a dire 22 oras 30 minutas,[4] dins lo castèl de Vinci, còsta Floréncia, d'una relacion amorosa illegitima entre son paire, Messer Piero Fruosino di Antonio da Vinci, notari, cancelhièr e ambaissador de la Republica florentina, descendent d'una familha rica de notables italians, e sa maire, Caterina, una umil filha de pageses del vilatjon toscan d'Anchiano, que se tròba a dos quilomètres de Vinci,[5] en lo territori de Florença.[6][7] Un estudi de 2006 destaca que sembla probable que Caterina foguèt una esclava venguda del Pròche Orient.[8]

Leonardo, o puslèu Lionardo coma es estat escrich coma nom de bateg,[4] foguèt batejat després de viure los sieus cinc primièrs ans a Vinci amb son paire,[4] on fou tractat com un fill legítim.[9] Recebèt una instruccion e aprenguèt a legir e escriure, e mai l'aritmetica. Totun, non estudièt pas lo latin d'un biais prigond, basa de l'ensenhament tradicional, e lo fach qu'aviá una ortografia caotica nos indica qu'aquesta instruccion aviá de lacunas e, en totes cases, non foguèt pas la d'un universitari.[10]

En 1457, quand Leonardo aviá cinc ans, sa maire se maridèt amb Antonio di Piero Buti del Vacca da Vinci, un pagés de la ciutat, e amassa aguèron cinc enfants.[4] Llavors foguèt admés a la casa de la familha de son paire, dins lo vilatge de Vinci. Entretant, lo iseu pare s'èra maridat amb Albiera degli Amadori, una goja de 16 anys que pertanyia a una rica família de Florença.[4] Albiera, que non aguèt filhs, depositèt tot son afècte en Leonardo; malastrosament, moriguèt tras que jove, el 1464.[4] De sa naissença ençai foguèt considerat per son paire coma un filh mai mas, ça que la, jamai non foguèt legitimat. Lo paire se maridèt quatre còps e aguèt dètz fraires e doas sòrs legitims nascuts apuèi Leonardo. Aguèt de bonas relacions amb la darrièra esposa de son paire, Lucrezia Guglielmo Cortigiani, afècte que se fa evident dins una nòta on daissa escrit: «Aimafa e doça maire ».[4]

Dins l'Euròpa d'aquel temps, s'èran pas plan desvolopadas las convencions actualas que s'emplegan dins lo noms de personas. Sol las granda familhas emplègan lo nom de lor pertinença patronimica. La major partida de las personas èran designadas per lor prenòm al qual s'ajonhua tota precision necessària: lo nom del paire, lo luòc d'origina, un escaisnom o lo nom del mèstre dins lo cas d'un artesan. Doncas, en aqueste cas, lo nom de l'artista foguèt Leonardo di ser Piero Da Vinci, que significa que l'individú se sonq Leonardo, e es filh del mèstre Piero De Vinci. Pasmens lo «Da» a una majuscula per tal de precisar que s'agís d'un patronim.[4] Leonardo signava sos travalhs simplament amb "Leonardo", o "Io, Leonardo" («Ieu, Leonardo»). La majoritat de las autoritats pòrtab doncas sos trabalhs a Leonardo sens lo da Vinci. De manièra versemblanta, non utiliza lo nom de son paire perque foguèt un dròlle illegitim. «Vinci» proven del nom de «vinchi», vim, utilizat per l'artesanat toscan i que creissián prèp lo riu Vincio.[4]

Sa grand pairala, Lucia di ser Piero di Zoso, ceramista e persona plan pròpa de Leonardo foguèt, benlèu, la persona que l'inicièt a las arts.[4] Una legenda popularizada explica qu'un milan vengut del cèl auriá fach un vòl sus son brèç, e que la coa de l'aucèl auriá tocat sa cara.[11][12]

Giorgio Vasari, lo biograf dels pintors de la Renaissença del sègle XVI,[13] narrèt l"istòria d'un pagés local que demandèt a Ser Piero[14] que son talentós filh li pintàs un imatge sus una placa. Leonardo pintrèt un imatge que representava un dragon que escupissiá de fòc, e l'aviá facha tant polida que ser Piero la vendèt a un comerciant d'art florentin, que a son torn la vendèt al duc de Milan. En cambi, despuèi aver obtengut un benefici, ser Piero crompèt una placa amb un còr traversat per una flècha, que donèt al pagés.

Formacion dins lo talhièr de Verrochio

[modificar | Modificar lo còdi]
Bateg de Crist, òli sus fusta de Verrocchio (ca. 1470-1480), que Leonardo i pintrèt subretot l'angèl a man esquèrra

Lo jove Leonardo èra plan interessat per la natura, que n'observava amb una bèla curiositat totes los detalhs. Dessenhava de caricaturas e practicava l'escritura especulara dins son dialècte toscan. Giorgio Vasari, contèt una anecdòta a prepaus dels primièrs passes dins la carrièra artistica d'aquel grand artista: un jorn, ser Piero, « prenguèt qualques-uns de sos dessenhs e los mostrèt a son amic Andrea del Verrocchio e li demandèt amb insisténcia que li diguèsse se Leonardo se podriá dedicar a l'art del dessenh e se podriá obtenur quicòm en aquesta matèria. Andrea foguèt plan susprés dels començaments extraordinaris de Leonardo e exortèt ser Piero que li laissàs causir aqueste mestièr, de tal biais que ser Piero resolguèt que Leonardo entrariá a trabalhar dins lo talhièr d'Andrea. Leonardo non se faguèt pregar; e non content d'exercir aqueste ofici, exerciguèt tots lo que se relacionavan amb l'art del dessenh». Foguèt cosí que, a partir de 1469, Leonardo dintrèt coma aprenent dins un dels talhièrs d'art mai prestigioses jos lo mestratge d'Andrea del Verrocchio, a qui deu una part de son excellent formacion multidisciplinària, on frega altres artistas com Sandro Botticelli, Perugino e Domenico Ghirlandaio.[11][15] En efecte, fins a 1468, encara que Leonardo èra inscrit coma resident del municipi de Vinci, anava plan sovent a Florença ont trabalhava son paire.[4]

Verrocchio foguèt un artista famós,[16] e molt eclectic. De formacion èra orfebre e faure,[15] mas de mai, foguèt pintor, escultor e fondedor. Trabalhèt subretot pel poderós mecènas Lorenzo de Mèdici. Los encargues principals foguèron de retaules e d'estatuas commemorativas per las glèisas, mas las òbras mai grandas foguèron de frescas per las capèlas, coma las que creèt Domenico Ghirlandaio per la Capèla Tornabuoni, e d'esculturas grandas coma las estatuas equèstras de Gattamelata per Donatello e Bartolomeo Colleoni de Verrocchio.[17] Leonardo trabalhèt tanben amb Antonio Pollaiuolo qu'aviá son talhièr plan a costat del de Verrocchio.

Aprèp un an dedicat a la neteja dels pincèls e d'autras pichonas activitats pròprias d'un aprenedís, Leonardo foguèt iniciat per Verrocchio en las nombrosas tecnicas que se practicavan dins un talhièr tradicional, emai qualques artesans s'especializavan en tascas com en elaborar lo quadre, las dauraduras e lo trabalh del bronze. Ansin, en aqueste contèxte, Leonardo aguèt l'oportunitat d'aprendre las basas de la quimia, de la metallurgia, del trabalh del cuèr e del ges, de la mecanica e de la fusteria, aissí que mantas tecnicas artisticas coma lo dessenh, la pintura e l'escultura sus marbre e sus bronze.[18][19] Egalament, recebèt formacion en abilitats com la preparacion de lad colors, la gravadura e la pintura de las frescas. S'envisant del talent excepcional qu'aviá Leornardo, Verrocchio fisèt a son escolan la cura privilegiada d'acabar sos quadres.

La formacion que recebèt del temps de son aprendissatge dins lo talhièr de Verrochio va mai enlà i e s'estend a d'autres domènis culturals. Estudièt lo calcul algoritmic e mostrèt sa bona coneissença qu'aviá citant los dos abacistes florentins mai prestigioses, Paolo Toscanelli del Pazzo e Leonardoo Chernionese.[10] Posteriorament, Leonardo tanben citèt la Nobel opera de arithmética de Piero Borgi, imprés a Venècia lo 1484, e que representa ben la sciéncia d'aquestas escòlas d'abacistas.[10]

Non se coneid l'existéncia de cap òbra de Leonardo durant l'epòca que trabalhèt amb Verrochio. Segon Vasari, auriá collaborat en una pintura nommada Baptisme de Crist (1472-1475).[13] D'autre latz, segon la legenda, Verrocchio abandonèt l'acabament de l'obra quan se sentiguèt superat per la qualitat del jove Leonardo, que daissèt son tòc magistral en un petit àngel present a l'obra.[9] Tanben, d'acòrd amb la tradicion que l'aprenent èra lo que posava,[6] Leonardo auriá servit de modèl pel David de Verrocchio, una estatua de bronze. De la mesma manièra, tanben se supausa qu'es lo retrach de Leonardo que representa l'Arcàngel Miquel en l'òbra Tobias e l'Àngel de Verrocchio.[6]

Païsatge de la val de l'Arno (1473), lo primièr dessenh conegut de Leonardo

En 1472, a l'edat de 20 ans, apareid enregistrat dins lo Libre roge del gremi de Sant Lluc, lo celèbre gremi dels artistas e doctors en medecina, que dins la vila de Florença se reünia amb la denominacion de la "Campagnia de pittori".[20] D'aquesta època existís un de sos primièrs trabalhs coneguts, Paisatge de la val de l'Arno o Paisatge de Santa Maria della neve (1473), un dessenh fach amb ploma e tencha.[21] Comencèt sa carrièra de pintor amb d'òbras ja destacables com L'Anunciació (1472-1475), e melhora la tecnica del sfumato en un punt de refinament pas jamai obtengut abans el.

En 1476 apareid totjorn esmentat coma ajudant de Verrocchio ja que, quitament desempuèi que son paire l'ajudàs a aver lo sieu pròpri atalhièr, motivat per son afècte cap a Verrocchio, continuèt de collaborar amb el.[11] Durant aqueste periòde, recebèt comandas personalas e pintèt lo sieu primièr quadre, La mare de Déu i el clavell (1476). L'arquiu judicial d'aquel an recuèlh que el e tres autres òmes, foguèron acusats de sodomia, prsctica que en aquela epòca en Florença èra illegal, mas tots foguèron absolguts.[22] Aquel document que partia d'una acusacion anonima, pasmens, non permet pas d'afirmar que Leonardo siaguèt homosexual.[22]

Pro lèu Leonardo despontèt tanben coma engenhaire. En 1478, oferís de levar la glèisa octogonala de Sant Joan de Florenla, l'actual baptisteri, sens aver de far runa, per i ajostar fe fondaments.[10] Es l'an que Leonardo aviá 26 ans, e quand partiguèt del costat de son mestre aprèp que l'aguèt superat brilhantament dins totes los domenis. Aital comencèt a venir un mèstre pintre independent.

Referéncias

[modificar | Modificar lo còdi]
  1. ↑ 1,0 et 1,1 Helen Gardner, Art through the Ages, Harcourt, Brace and World, 1970.
  2. ↑ Segons Vasari, Boltraffio, Castiglione, Gaddiano, Berensen, Taine, Fuseli, Rio, Bortolon.
  3. ↑ The Hundred Greatest Men. Nova York: D. Appleton & Company, 1885. Cal remarcar qu'aquesta gravadura es basada sus la pintura d'un artista desconegut qu'a son torn seguissiá un dessenh de greda roja que se crei qu'èra un autoretrach de Leonardo. Es doncas un imatge que representa Leonardo, e pas un vertadièr retrach.
  4. ↑ 4,00 4,01 4,02 4,03 4,04 4,05 4,06 4,07 4,08 4,09 et 4,10 Cap. 1: «Il était une fois à Vinci» de Alessandro Vezzosi, Leonardo de Vinci: art et science de l'univers, Gallimard, 1996.
  5. ↑ Vinci es a 24 km de Floréncia e a 50 km de Pisa.
  6. ↑ 6,0 6,1 et 6,2 Angela Ottino della Chiesa. The Complete Paintings of Leonardo da Vinci. Penguin, 1967.(en)
  7. ↑ Alessandro Vezzosi. Leonardo da Vinci: Renaissance Man. (en)
  8. ↑ Alessandro Vezzosi, director del musèu Leonardo da Vinci, afirma que Piero èra lo proprietari d'una esclava de l'Orient Mejan sonada Caterina, que donèt a lutz un nene de nom Leonardo. Aquesta tèsi que Leonardo aviá sang araba es sostenguda per la reconstruccion d'una empremta (vegeu Marta Falconi. Experts Reconstruct Leonardo Fingerprint, Associated Press Writer, 1 de desembre de 2006. (en)
  9. ↑ 9,0 et 9,1 Les grandes découvertes, sèrie "Connaissances et vie", ed. Christophe Colomb, 1984.
  10. ↑ 10,0 10,1 10,2 et 10,3 Bertrand Gille. Les ingénieurs de la Renaissance.
  11. ↑ 11,0 11,1 et 11,2 Liana Bortolon. The Life and Times of Leonardo, Paul Hamlyn, Londres, 1967.
  12. ↑ Sigmund Freud. 'Eine Kindheitserinnerung des Leonardo da Vinci.
  13. ↑ 13,0 et 13,1 Giorgio Vasari. Le Vite, 1568 ; reeditat per Penguin Classics amb una traduccion de George Bull del 1965.
  14. ↑ "Ser" Piero designa lo paire; "ser" és una contraccion del mot latin senior (senhot), i èra un petit títol dels notaris e sacerdòts
  15. ↑ 15,0 et 15,1 Daniel Arasse. Leonardo da Vinci, Konecky & Konecky, 1997. (en)
  16. ↑ Bertrand Gille. Les ingénieurs de la Renaissance. Segon aquel istorian, sa fama èra ja estada apreciada per Matias Corví, lo grand rei ongrés que manifestava un interès particular per tot çò qu'èra escrich tecnic.
  17. ↑ J. R. Hale. Renaissance Europe, 1480-1520, Fontana, 1971. (en)
  18. ↑ Andrew Martindale. The Rise of the Artist. Thames and Hudson.(en)
  19. ↑  [1]. ISBN 9788497613903. 
  20. ↑ Clarke e Hoshall 1939
  21. ↑ A. E Popham. Les dessins de Léonard de Vinci. Éditions de la Connaissance, Bruxelles, 1947.
  22. ↑ 22,0 et 22,1 Capítol 2: «Dans la Florence des Médicis», d'Alessandro Vezzosi. En Léonard de Vinci: art et science de l'univers. Gallimard, 1996.

Bibliografia

[modificar | Modificar lo còdi]
Recuperada de « https://oc.wikipedia.org/w/index.php?title=Leonardo_da_Vinci&oldid=2099806 »