Crapòna

Vilatge d'Occitània

Crapòna Craponne-sur-Arzon
Descobridor o inventaire
Data de descobèrta
Contrari
Color
Simbòl de quantitat
Simbòl d'unitat
Proprietat de
Fondador
Compren
Data de debuta
Data de fin
Precedit per
Seguit per
Coordenadas
Lo merchat en estiu.
Armas
Geografia fisica
Coordenadas	45° 19′ 55″ N, 3° 50′ 56″ E
Superfícia	33,37 km²
Altituds  · Maximala  · Mejana  · Minimala	1 063 m 940 m 771 m
Geografia politica
País	Velai Lengadòc
Estat	França
Region 84	Auvèrnhe Ròse Aups
Departament 43	Naut Léger
Arrondiment 432	Lo Puèi de Velai
Canton 4308	Burèu centralizator delh canton de la Plana delh Naut Velai Granitic (chapluòc delh canton de Crapòna davant 2015)
Intercom 244300208	CA delh Puèi de Velai
Cònsol	Laurent Mirmand (2020-2026)
Geografia umana
Populacion Populacion totala (2018)	1 966 ab. Evolucion de la populacion 2 007 ab.
Densitat	65,69 ab./km²
Autras informacions
Còde postal	43500
Còde INSEE	43080

Crapòna (Craponne-sur-Arzon en francés) z-es una comuna velaiesa situada dins lo departament del Naut Léger e la region d'Auvèrnhe Ròse Aups, ancianament d'Auvèrnhe.

Geografia

Aquesta seccion es voida, pas pro detalhada o incompleta. Vòstra ajuda es benvenguda !

Comunas vesinas

Distanças e posicion relativa

Crapòna

Sant Joan d'Abrigós
(4,2 km)

Sent Jòrdi l'Agricòl
(4,8 km)

Julhanja
(5,0 km)

Sent Victor d'Alanc
(5,6 km)

Beaune-sur-Arzon
(6,1 km)

Sant Julian d'Ança
(6,1 km)

Sauvessanges
(7,2 km)

Chomelh
(7,6 km)

Perimètre del territòri

Comunas confrontantas de Crapòna

Sant Joan d'Abrigós	Saussanjas (Puèi de Doma)
Sent Victor d'Arlhenc		Usson-en-Forez (Léger)
Julhanjas	Beaune-sur-Arzon	Sant Jòrge L'Agricòl

Toponimia

Las fòrmas ancianas son : In pago Vellaico, in vicaria Craponense, vès 990, Castrum de Crapona en 1267, Cazei Craponæi en 1387, Crapona in Vallavia en 1501, Crappone alh secle XVI, Crapponne en 1695, Craponne en 1881 .
Segon Dauzat, Crapòna deriva d'un tèma preceltic, *crapp, dont la basa seriá *c(a)r-, "ròc", "pèira", acompanhat del sufixe -onem.
Segon Joan Arçac, que se pronóncia pas amb certitud, i auriá la basa preindoeuropèa *kar-, redusida a *kr-, pueis lo tèma *krap(p)-, *krep(p)-, dont lo sens seriá « fenda, ròc, escravassa », qu'explica lo nom de Crapòna. La motivacion seriá un ròc chavat de bacins que tresplombava lo borg. Aquelh ròc saguèt dinamitat alh secle XIX per permetre a la viá ferrada e a la gara de s'implantar. D'aquelh ròc venián de fònts, çò que pòt justificar la finala -onna, tipica delhs idronimes, segon l'abat Duffieux .

Douilloux

Las fòrmas ancianas son : Villa de Doleus, vès 1020, Villa quæ dicitur Doleus lo Coper en 1266, Grangia de Doleus, sive d'Aurfolia en 1279, Doleus la Chalm en 1286, Furchæ de Doleuys en 1311, Doleu en 1331, Mansus de Doleus Daurat en 1344, Doliou-Dourat en 1507, Doulhioux en 1569, Doulioux-Daurat en 1569, Douliouse en 1888. Lo passatge de Doleus a Dolius sembla degut a la tendéncia auvernhata a barrar e tonic en i.
Segon Joan Arçac, lo nom s'explica per la racina preindoeuropèa *tol-/*tul-, « nauçada, bòça ». La finala es la meima qu'a Déols, ancianament Dolus, e Dolus, qu'èra Dolos alh secle V. Los apondis lo Coper (latin cupreum, « coire », Aurfolia, de are (gallic) e fodiculare, latin « furar, fogenar (furgar) », e Daurat fan pensar que i aviá una explotacion minèira que serviá a l'obrador monetari de Montdolius, citat per Boudon-Lashermes .
Precisem que Déols e Dolus serián per Xavier Delamarre de proprietats de *Dolos, nom celtic d'òme malurosament inatestat .

Solatges

Las fòrmas ancianas son : Villa de Solaticis en 938, Solatjes en 1213, Solatges en 1289 .
Per d'autres luòcs, Dauzat interprèta lo nom coma una mena de redevença medievala sobelhs blats, nocion que se tròba dins lo Petit Levy, e los Féniés coma « sediment, baldra », amb un sens pus precís de « champ en tèrra alluviala » . Solatge es sobre un travèrs, pas lònh d'un riu, l'omonime d'Avairon es al fons d'una comba e aquò's tanben lo cas de Solatge (Aude), çò que va dins lo sens de la segonda solucion. Mas per aqueste Solatges, i a un dobte : lo vilatge es près d'Arzon, mas sus un travèrs normalament eissujat coma chau. Lo nom, pasmens, pòt designar las tèrras avalh.
En mai de las precedentas, Joan Arçac fornís una autra solucion, un bas latin *solaticus, derivat de solatus, expausat alh solelh. Lo vialatge es pusleu orientat alh sud, o sud-sud-oèst .

Pòntempeirat

Pòntempeirat èra un priorat que dependiá de l'abadiá de Doa. Saguèt erigit en sucursala lo 31 de mai de 1840. Las fòrmas ancianas son : Pons Enpeyra en 1311, Pons Peyrat en 1343, Pons Empeyratus en 1347, Pons Hempeyrat en 1386, Pons Ampeyrat en 1392, Pons Empeyratz en 1420, Prioratus Pontis Lapidei en 1505, Le peaitge de Pohant Empeyrat en 1507, Le Pont-Emperat en 1618, Pont d'Emperat en 1644, Pont de Lempereur (sic) vès 1680, Prior S. Mariæ Magdalenæ de Pontempeyrat en 1715, Pont-Imperat en 1767, Pont-Tempeyrat en 1820 .
Pòntempeirat es alh passatge de la Bolena sus l'Ança. S'agís d'un pònt en pèira . La varianta Pònt Peirat es pus frequenta en occitan.

Istòria

Partida eissida de l'article francés

Lo nom de Crapòna es citat per las primièras fes en un document vas 990. Situat dempuèi l'epòca gallo-romana a l'encrosament de vias estrategicas, lo borg campanhard de Crapòna se desvolopèt coma vila merchanta, ont se tenian de merchats e de fièras, aital coma na testifican encara de nombroses toponimes (carrièra de la friperie, Marchadial, etc.). Al l'èra feudala, lo bourg èra environat d'una muralha, bastida l'an 1450, de la qualas doas tors defensivas pichonas son estadas preservadas fins a uèi, e defendut en otra per un chastèl, demolit, a l'excepcion delh donjon, en 1576. Aquelh chastel apertenguèt taiqua 1240 alhs barons de Beumont, davant de passar a las mans dels senhors de Chalencon, que vendran Panhac l'an 1420.
En 1789, Crapòna dependiá de la província d'Auvernhe, de l'eleccion de Soire, de la subdelegacion de Sent Amanç de Ròcha Savina e delh presidial de Riam. Sa gleisa parochala, diocèsi delh Puèi e archipreirat de Sant Pàulhan, èra delh vocable de Sant Caprasi; l'avesque del Puèi presentava a la cura .

Administracion

Lista deus cònsols successius

Periòde		Identitat	Etiqueta	Qualitat
2014	(2026)	Laurent Mirmand	divèrs dreita	chap d'entrepresa
març de 2001	2014	Christian Robert	UMP	retirat
junh de 1995	2001	Henri Arnaud		dentista
març de 1989	1995	Georges Bellut	UDF	conselhèir generau (1988-1994)
setembre de 1983	1989	Émile Pin
març de 1977	1983	Georges Beyssac
març de 1965	1977	Jean Petit
mai de 1953	1965	Joseph Thévenon
octobre de 1947	1953	Trioulaire
octobre de 1944	1947	Émile Pin
junh de 1944	octobre de 1944	Jean Orelle
1941	junh de 1944	Paul Surrel		mètge
	1941
Totas las donadas non son pas encara conegudas.

Demografia

Evolucion demografica Populacion comunala actuala (2013): 2192, totala: 2228
1793	1800	1806	1821	1831	1836	1841	1846	1851
3 533	3 293	3 215	3 262	3 828	3 779	3 763	4 036	3 627
1856	1861	1866	1872	1876	1881	1886	1891	1896
3 781	3 630	3 847	3 731	3 713	3 601	3 693	3 530	4 082
1901	1906	1911	1921	1926	1931	1936	1946	1954
3 767	3 830	3 713	3 379	3 320	3 087	3 219	3 064	2 891
1962	1968	1975	1982	1990	1999	2006	2007	2008
2 925	3 004	3 086	3 186	3 008	2 653	2 217	2 172	2 149 2 201
2009	2010
2 156 2 194	2 164 2 200
Fonts
Base Cassini de l'EHESS - Nombre retengut a partir de 1962 : Populacion sens comptes dobles - Sit de l'INSEE Evolucion de la populacion 1962-2008

• En 2018 la populacion èra de 1966 abitants e la densitat èra de 58,92 ab/km².

Luòcs e monuments

• 
  Crapòna, ostau de comuna, domnon.
• 
  Lo domnon.
• 
  Ostau de viala ancian, amb botigòla.
• 
  Plaça delh Fòr, anciana bassa cort delh chastel.
• 
  Tor delh Marchadial.
• 
  Tor Pasturèl, secle XVI.
• 
  Charrèiras estreitas delh centre.
• 
  Barri Constant.
• 
  Baloard delh Nòrd.
• 
  Maison de Santat, plaça delh Marchadial.
• 
  Ostau Calemard de Montjoly, secle XVII.
• 
  Ostau particular, charrèira Faucon, secle XVII.
• 
  Ostau particular, charrèira Santa Maria, secle XVII.
• 
  Fònt de pèira de barena, alh Marchadial Vielh.
• 
  L'Ostau de Comuna.

Ligams extèrnes

• Crapòna sobelh site de l'Insee