Vejatz lo contengut

Soire

Aqueste article es redigit en auvernhat.
Un article de Wikipèdia, l'enciclopèdia liura.

Vila d'Occitània
Soire
Issoire
Descobridor o inventaire
Data de descobèrta
Contrari
Color
Simbòl de quantitat
Simbòl d'unitat
Proprietat de
Fondador
Compren
Data de debuta
Data de fin
Precedit per
Seguit per
Coordenadas
Veguda de Soire despuèi la cima de la Tor dau Relòtge.
Armas
Geografia fisica
geolocalizacion
Coordenadas 45° 32′ 42″ N, 3° 14′ 59″ E
Superfícia 19,69 km²
Altituds
 · Maximala
 · Mejana
 · Minimala
 
560 m
390 m
360 m
Geografia politica
País  Auvèrnhe
Estat Bandièra de França França
Region
84
Auvèrnhe Ròse Aups
Departament
63
Puèi de Doma Armas dau Departament dau Puèi de Doma
Arrondiment
633
Soire
Canton
6319
Issoire
Intercom
246301170
Issoire Communauté
Cònsol Bertrand Barraud
(2020-2026)
Geografia umana
Populacion
Populacion totala
(2018)
15 214 ab.
Evolucion de la populacion
Evolucion de la populacion

15 617 ab.
Densitat 725,55 ab./km²
Autras informacions
Gentilici soiron/-ona[1]
Còde postal 63500
Còde INSEE 63178

Soire [ˈsɥɛjʁə][2] o [ˈswiʁə][3] (Issoire en francés) z-es una comuna auvernhata dau Puèi de Doma e de la region d'Auvèrnha Ròse Aups, ancianament d'Auvèrnha. z-Es v-una de las quatre sosprefecturas dau Puèi de Doma (embei Tièrn, Riòm e Embèrt).

Soire z-es situada au sud de Clarmont-Ferrand a rasa de l'autorota A75. z-Es traversada per le riu Alèir.

Charrèiras, quartèirs e luòcs-dits

[modificar | Modificar lo còdi]
  • Autariba [ˈawtæ.ˈʁibæ] (fr. Hauterive).
  • La Berbisiau [læ.baʁbəˈʒaw] (fr. Rue Berbizialle).
  • Los Capucins [lø.kæpyˈʃã] (fr. Rue des Capucins).
  • Las Jaudonas [la.dzøˈduna] (fr. Les Jodonnes).
  • Charrèira Nòstra Dama de las Filhas [tsæˈʁɛjʁæ.ˈnɔstʁæ.ˈdamæ.də.la.ˈfəʎa] (fr. Rue Notre Dame des Filles).

Las atestacions ancianas son Ysiodurum, Yciodorensis (VIe, 959), Ysoire (1213), Yssiodorensis (1267-1311), Ysiodorum (1260, 1286), Issiodoro (1281) e Yssoire (1510, 1789). Trobèm tanben las fòrmas arcaïcas Ussoire e Issoire[4].

Le toponim ven dau nom gallés Icciodurum. En occitan -òd'rum baila -oire, la fòrma francesa siguèt calcada sobre la fòrma occitana puèi -oi- siguèt legit e prononciat a la francesa[5].

Glèisa de Sant Austremòni en 1825

Una abadiá seriá estada fondada sobre le site de Soire au sègle IV per Sent Austremòni mas seriá estada destruita per los Visigòts pauc de temps après.

Una autra abadiá fuguèt bastida per los benedictins e consacrada en 937 per Bernat, avesque de Clarmont.

Au sègle XVI, Soire viuguèt las Guèrras de Religion e fuguèt victima de los dos camps (los protestants dau capitani Merle e l'armada reiala catolica). Fuguèt tan tocada per le conflict de la Liga.

La vinha fuguèt durament tocada per la filloxèra au cors dau sègle XIX e l'arribada dau tren en 1855 provoquèt la falhita de los batelèirs qui transportavan le bòsc. Un regiment s'installèt dins la viala ce qu'ajudèt un pauc a sobreviure economicament.

Au sègle XX, Soire s'industrializèt embei d'usinas metallurgicas e le regiment fuguèt remplaçat per l'Escòla Nacionala de los Sosofiçèirs d'Activa.

Trobèm dos dictons en occitan sobre Soire :

  • "Puë mœ aure ni puë cœur, ne tzant pas tourty d'Essoeyre, ni par de beun vi bieure, et de dzenta fille veyre" (?, ne sèm pas tortes d'ès Soire, ni per de bon vin beure, e de gentas filhas veire)[6].
  • "Chau pas venir vès Soire, ni per de bon vin beure e de gentas filhas veire"[7].

Le monde que demoravan a l'entorn de vès Soire se mocavan desjà en 1870 de l'accent daus abitants de la viala (qu'avora s'ausís pas mai) que chamjavan los -a- en -è- e imitavan le monde d'Issouère, en parlar dau squère près de la guère.

Blason de Soire

Blasonament : d'azur embei la letra d'aur, la coa inversada a gaucha e enrotlada per la poenta, surmontada d'una corona de marqués dau mèma.

Las armas de Soire pòrtan una "Y" per ce que le nom de la viala s'escriviá en francés Yssoire, embei aquesta letra, davant la Revolucion Francesa.

  • Glèisa parrochiala de Soire
    Glèisa de Sant Austremòni : glèisa abadiala benedictina bastida au sègle XII. Victima de la repression de l'armada protestanta daument las Guèrras de Religion, fuguèt restaurada aus siècles XIX e XX. z-Es classada monument istoric despuèi 1835. z-Es v-una de las mai gentas glèisas romanicas dau Puèi de Doma.
    Tor dau relòtge

Administracion

[modificar | Modificar lo còdi]
Lista daus cònses successius
Periòde Identitat Etiqueta Qualitat
març de 2014 2020 Bertrand Barraud Los Republicans conselhèir departamentau
2008 2014 Jacques Magne[8] PS  
març de 1989 2008 Pierre Pascallon RPR puèi UMP Deputat (1993-1997), Conselhèir generau (1992-2004)
març de 1977 1989 Jacques Lavédrine PS Deputat (1978-1993), Conselhèir generau (1973-1992)
19 1977      
Totas las donadas non son pas encara conegudas.
modificar « persona »
 v · d · m 
Evolucion demografica
Populacion comunala actuala (2013): 14286, totala: 14729

1793 1800 1806 1821 1831 1836 1841 1846 1851
4 951 5 095 5 454 5 929 5 990 5 741 5 224 5 702 5 889

1856 1861 1866 1872 1876 1881 1886 1891 1896
6 067 6 159 6 063 5 876 6 250 6 303 6 265 6 182 6 011

1901 1906 1911 1921 1926 1931 1936 1946 1954
5 791 5 603 5 658 5 660 6 037 6 719 6 421 7 115 8 541

1962 1968 1975 1982 1990 1999 2006 2007 2008
10 454
11 886
13 673
13 674
13 559
13 773
14 016
14 778
14 163
14 635
2009 2010
13 949
14 416
14 012
14 475
Fonts
Base Cassini de l'EHESS - Nombre retengut a partir de 1962 : Populacion sens comptes dobles - Sit de l'INSEE
Evolucion de la populacion 1962-2008
Evolucion de la populacion 1962-2008

|Font=INSEE[9],[10]

  • 2013 : 14286 abitants (726 ab/km²)

Luòcs e monuments

[modificar | Modificar lo còdi]

Personalitats liadas a la comuna

[modificar | Modificar lo còdi]

Liams extèrnes

[modificar | Modificar lo còdi]

Nòtas e referéncias

[modificar | Modificar lo còdi]
  1. Piare Bonaud, Grammaire générale de l'auvergnat à l'usage des arvernisants, Çaucle Tèrra d'Auvèrnha, Chambalèira, 1992, p.268
  2. Albert "Françounet" Delanef, cronicas Sur le Pont Vieux dins Le Moniteur d'Issoire, 1904-1906. Dins le parlar de la comuna.
  3. Collectatges IEO 63, dins los parlars de Çausselenjas e Sent Quentin.
  4.  Parlem!, p. 14. 
  5. Albert Dauzat, La toponymie gauloise de l'Auvergne et du Velay, Revue des Études Anciennes, 1931, p. 374.
  6. Ambroise Tardieu, Grand Dictionnaire Historique du Département du Puy-de-Dôme, Moulins, 1877, p. 184.
  7. Albert Dauzat, Contribution à la littérature orale de la Basse-Auvergne, l'Auvergne littéraire, Clermont-Ferrand, 1938, p. 78.
  8. Site de la préfecture du Puy-de-Dôme, consulté le 8 janvier 2008
  9. [1]
  10. http://cassini.ehess.fr/cassini/fr/html/fiche.php?select_resultat=17651