Ax
![]() |
Vilatge d'Occitània | ![]() |
Ax | ||
---|---|---|
La passarèla Camp de Gramon sus Orièja amb la glèisa d'Ax. | ||
| ||
| ||
Geografia fisica | ||
| ||
Coordenadas | 42° 43′ 13″ N, 1° 50′ 23″ E | |
Superfícia | 30,26 km² | |
Altituds · Maximala · Mejana · Minimala |
2 411 m 740 m 697 m | |
Geografia politica | ||
País | País de Fois ![]() | |
Estat | ![]() | |
Region 76 |
Occitània | |
Departament 9 |
Arièja ![]() | |
Arrondiment 091 |
Arrondiment de Fois | |
Canton 0901 |
Nauta Arièja (burèu centralizator), ancianament del Canton d'Ax Caplòc | |
Intercom 240900266 |
Comunautat de comunas de Nauta Arièja 200066363 | |
Cònsol | Dominique Fourcade (2014-2020) | |
Geografia umana | ||
Populacion Populacion totala (2018) |
1 277 ab. 1 343 ab. | |
Autras informacions | ||
Còde postal | 09110 | |
Còde INSEE | 09032 |
Ax[1],[2],[3] o Acs[4] [5], o dins la practica la Vila d'Ax/la Vila d'Acs [6] [labilo'dats] (Ax-les-Thermes en francés) es una comuna occitana del País de Fois, situada administrativament dins lo departament d'Arièja e la region d'Occitània, ancianament de Miègjorn-Pirenèus. Gràcias a sas fonts nombrosas (mai de 70), la vila, que comptava 1.318 abitants en 2012, venguèt un centre del termalisme tre lo sègle XVIII, e coneguèt puèi una prosperitat economica, consolidada per l'arribada del tren e l'implantacion de casinòs, que perdurèt fins a la mitat del sègle XX.
L'endreit s'es especializat tanben dins los espòrts de nèu, subretot a partir de la creacion en 1955 de l'estacion Ax 3 Domenis.
Geografía[modificar | modificar la font]
Ax se situa dins los Pirenèus lengadocians, a una altitud mejana de 720 mètres, al confluent d'Orièja, d'Arièja e de Lausa. Sa posicion geografica particulara, a la termièra d'Andòrra e a un trentenat de quilomètres de la frontièra amb l'estat espanhòl, ne faguèt una tèrra de passatge essenciala dins las migracions e relacions occitanocatalanas.
Perimètre del territòri[modificar | modificar la font]
Toponimia[modificar | modificar la font]
Las fòrmas ancianas son : la Vila d'Ax, al sègle XI, Ags (mai d'una atestacion), Aigts, en 1118, Aqs, en 1205, Achs, en 1272, Ax, en 1228, 1261, 1272, 1273, 1302, 1385, 1418 e dins la Cronica d'Esquerrier (sègle XV), Acqs (sense data fornida), Lo castel et villa d’Ax, en 1445. Lo nom ven de aquis, l'ablatiu locatiu plural de aqua, e correspond mai que mai a d'aigas termalas [7],[8] ,[9]. N'es atal ací.
Istòria[modificar | modificar la font]

Administracion[modificar | modificar la font]
- Abans la refòrma cantonala de 2014, aplicada en 2015, la comuna èra del canton d'Ax; es ara del canton de Haute Ariège (en francés), donc de Nauta Arièja.
Demografia[modificar | modificar la font]
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
1793 | 1800 | 1806 | 1821 | 1831 | 1836 | 1841 | 1846 | 1851 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
1 554 | 1 504 | 1 773 | 1 863 | 1 927 | 1 991 | 1 908 | 1 881 | 1 843
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
1856 | 1861 | 1866 | 1872 | 1876 | 1881 | 1886 | 1891 | 1896 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
1 710 | 1 679 | 1 632 | 1 693 | 1 695 | 1 746 | 1 813 | 1 609 | 1 545
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
1901 | 1906 | 1911 | 1921 | 1926 | 1931 | 1936 | 1946 | 1954 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
1 503 | 1 480 | 1 624 | 1 563 | 1 330 | 1 338 | 1 312 | 1 501 | 1 422
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
1962 | 1968 | 1975 | 1982 | 1990 | 1999 | 2006 | 2007 | 2008 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
1 628 |
1 688 |
1 562 |
1 478 |
1 489 |
1 441 |
1 498 |
1 467 |
Cercar | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
2009 | 2010 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
1 384 1 464 |
1 363 1 441 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
![]() | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Fonts | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Base Cassini de l'EHESS - Nombre retengut a partir de 1962 : Populacion sens comptes dobles - Sit de l'INSEE |
Economia[modificar | modificar la font]
Las activitats localas son principalament l'elevatge (bovins, ovins), lo torisme amb lo termalisme e los espòrts d'ivèrn.
Lòcs e monuments[modificar | modificar la font]
- L'Estacion d'espòrts d'ivèrn Ax 3 Domenis.
- Lo Bacin dels Ladres, al centre de la vila, es alimentat per de fonts caudas que sòrten de tèrra a 77 °C. La mai coneguda es la font dels canons. A l'Edat Mejana, aquel bacin servissiá per garir los leproses, un espital es situat a 1 mètre. Lo bacin foguèt construit per òrdre de Rogièr comte de Fois del temps de Loís IX.
Personalitats ligadas amb la comuna[modificar | modificar la font]
- Sant Eudaud
- Pèire Autièr
- Gatien Marcailhou d'Aimeric (1807-1855), compositor e "inventor" de la valsa per dançar. Professor del jove Gabriel Fauré. Sa composicion pus celèbra, Indiana inspirèt Camille Claudel per son grope La Valse.
- Pierre Bertrand de Mérignon[10]
Ligams extèrnes[modificar | modificar la font]
- (fr) Siti oficial de l'Ofici de Torisme de las Valadas d'Ax
- (fr) Siti oficial de l'estacion d'espòrts d'ivèrn
- (fr) « Ax-Les-Thermes » sur Histariège
- (fr) Siti de l'escòla d'Ax
Notas e referéncias[modificar | modificar la font]
- ↑ Patrici Pojada, Repertòri toponimic de las comunas de la region Miègjorn-Pirenèus, Nouvelles Éditions Loubatières, 2009, ISBN 978-2-86266-573-3
- ↑ Sit Toponimia occitana
- ↑ Top'Òc Diccionari toponimic occitan del Congrès permanent de la lenga occitana.
- ↑ http://toponimiaoc.webs.com/09arija.htm
- ↑ http://books.openedition.org/pulm/1024>"Quora la divergéncia grafica complica pas la lectura, se podriá admetre lei grafias divergentas que se son sedimentadas. Lei sits d’estacions termalas an fornit de toponims similars a partir dau latin Aquis, De Aquis, qu’es l’ablatiu locatiu plurau de aqua. legissèm Ax en País de Fois (Alibèrt 1935, 419; Deledar & Poujade 1992) e Dacs (Shalòssa) en Shalòssa (Petit dictionnaire, 1984. 128). Una uniformizacion grafica Ax/Dax o Acs/Dacs es pas indispensabla en tèrmes practics de lectura. Amb la meteissa racina avèm Ais de Provença ; una grafia Aix* o Aics* seriá una tissa pedanta e inutila." e Domergue Sumien, https://opinion.jornalet.com/lenga/blog/2381/lei-noms-dais-de-provenca-de-dacs-e-de-la-vila-dax
- ↑ Patrici Pojada, Repertòri toponimic de las Comunas de la Region Miègjorn-Pirenèus, ed. Loubatières, Portèth de Garona, 2009, p. 41
- ↑ Albert Dauzat, Charles Rostaing, Dictionnaire étymologique des Noms de Lieux en France, Librairie Guénégaud, reedicion 1984, p. 7
- ↑ http://www.histariege.com/ax_les_thermes.htm
- ↑ Patrici Pojada, Répertòri toponimic de las Comunas de la Region Miègjorn-Pirenèus, ed. Loubatières, Portèth de Garona, 2009, p. 35 e 41
- ↑ Pierre Brun, « Un helléniste du dix-septième siècle : Pierre Bertrand de Mérignon d'Ax-les-Thermes », Annales du Midi, 1894, p. 327-348
Véser tanben[modificar | modificar la font]
Ligams extèrnes[modificar | modificar la font]
Nòtas[modificar | modificar la font]