Eritrèa

Eritrèa ሃገረ ኤርትራ / دولة إرتريا
Estat
Bandièra Escut d'armas
Capitala e ciutat mai granda Asmara 15° 29′ 00″ N, 38° 15′ 00″ E
Forma de govèrn Republica presidenciala amb partit unic jos dictatura totalitària
president Isaias Afwerki
Superfícia 97en
• Totala 117 600 km²
• Aiga 5,75 % %
Populacion 131en
• Totala (2020) 3 546 000 ab.
• Densitat 30 ab./km²
Domeni internet .er

Devisa nacionala: ---
Lenga	arabi, tigrinya, anglés
capitala	Asmara
Superfícia	121 320 km2
Populacion	4 298 269 (2002)
Independéncia - Jorn	(d'Etiopia) 24 de mai, 1993
Ora	UTC+3
Còde telefonic	+291

Eritrèa es un país de la Bana d'Africa, vesin de Sodan a l'oèst, d'Etiopia al sud e de Jiboti al sud-èst. Es limitat per la mar Roja a l'èst. Aquel país a obtengut son independéncia d'Etiopia en 1993. Dempuèi, viu dins una dictatura que fa fugir cada an milièrs d'eritrèus. E los dos païses contunhan de se liurar una guèrra esporadica.

La capitala n'es Asmara.

Lo gentilici n'es eritrèu -èa.

Geografia

Geografia fisica

D'una superficia d'aperaquí 117 600 km², lo territòri eritrèu a un relèu relativament diversificat entre lo mont Soira, cima pus auta dau país amb 3 018 m d'altitud, e lo lac Kulul que se situa a 75 m en dessota dau nivèu de la mar. Pasmens, es possible de devesir lo país entre tres regions principalas : lei plans de l'oèst e de la zòna litorala, lei montanhas dau centre e la region dau lac Kulul. Lei regions compresas entre 200 e 600 m son generalament deserticas. Tota la partida orientala d'Eritrèa fa ansin partida dau desèrt de Danakil. Pasmens, l'umiditat vèn importanta a partir de 1 000 m. La populacion es donc principalament installada dins de regions autas. Per exemple, Asmara se situa a 2 340 m.

Geologicament, Eritrèa se situa lòng dau Grand Rift African. Aquò explica la preséncia de regions aguent una altitud negativa car la depression d'Afar cuerbe una partida dau país. Plusors volcans actius son presents dins lo país coma Assab ò Dubbi. Lo segond es a l'origina de la pus importanta erupcion enregistrada sus lo continent african dempuei lo començament dau periòde istoric. L'idrografia dau país es compausada de plusors rius e flumes litoraus. Son pauc importants mai, gràcias a una ret de restancas, permèton lo mantenement d'activitats agricòlas dins lei regions umidas. Enfin, lei remontadas de magma an favorizat la formacion de jaciments metallics importants (aur, coire, etc.).

Clima

La màger part dau país a un clima desertic caud ò semiaride caud. Pasmens, dins lei regions centralas, l'altitud modèra fòrça aqueu clima. Dins leis endrechs pus auts, l'umiditat pòu venir importanta e lo clima pren alora un aspècte tropicau de savana amb una sason umida e una sason seca. Per exemple, la temperatura mejana d'Asmara varia entre 14 e 20 °C durant l'annada. En revènge, dins lei plans desertics bas, de temperaturas mejanas superioras a 40 °C durant lei periòdes pus cauds son frequentas.

Demografia

En 2020, la populacion èra estimada a 3,546 milions d'abitants. La màger part vivián dins lei regions montanhosas dau centre ò dins lei pòrts. La vila principala èra la capitala, Asmara, amb 963 000 abitants, que se situa dins lo centre. Keren, la segonda aglomeracion amb 146 000 abitants, se tròba tanben dins aquela region. La tresena vila d'Eritrèa, Assab amb 75 000 abitants, es un pòrt situat a proximitat de Jiboti. La quatrena es Massaua, lo pòrt istoric de la region, amb 40 000 estatjants. Leis autrei vilas an mens de 30 000 abitants.

Istòria

Article detalhat: Istòria d'Eritrèa.

Lo periòde precoloniau

Extension dei Reiaumes de D'mt e d'Aksum.

La region d'Eritrèa foguèt mencionada per lo premier còp dins un document egipcian dau sègle XXV av. JC. Assostava alora divèrsei reiaumes que participavan au trafecs comerciaus de la Mar Roja a partir dau pòrt d'Adulis. Lo pus ancian foguèt lo Reiaume de D'mt que se situava dins lo nòrd de l'Etiopia actuala e dins lei regions centralas d'Eritrèa. Dins lo corrent dei sègles seguents, foguèt remplaçat per d'autrei reiaumes centrats sus aquelei regions. Lo pus important foguèt lo Reiaume d'Aksum que dominèt la region dau sègle I ap. JC au sègle X.

Après la disparicion d'Aksum, la region passèt dins l'esfèra d'influéncia de l'Empèri Etiopian que l'utilizan coma accès a la mar. En parallèl, lo pòrt de Massaua remplacèt lo pòrt d'Adulis coma centre economic. Ocupat per leis Otomans en 1560, foguèt utilizat per organizar d'incursions còntra lei populacions crestianas dei regions interioras. Aqueleis expedicions, conjugadas ambé l'influéncia dei marchands musulmans entraïnèron l'islamizacion progressiva dei plans e dei regions litoralas.

La colonizacion italiana

La region d'Etiopia en 1889.

En 1882, aprofichant lo declin otoman e la volontat britanica de blocar leis ambicions francesas en Jiboti, Itàlia poguèt crompar Assab. Puei, tres ans pus tard, totjorn ambé lo sostèn de Londres, ocupèt Massaua. Aquel ensems formèt en 1890 la colonia d'Eritrèa. Leis Italians prenguèron pauc a pauc lo contraròtle dau litorau e l'utilizèron coma basa per envaïr Etiopia en 1896. Pasmens, aqueu projècte mau capitèt totalament e l'armada italiana subiguèt una desfacha restontissenta a la batalha d'Adua.

Après la revirada de l'invasion d'Etiopia, leis Italians negocièron ambé lei poissanças vesinas la definicion dei frontieras de sa colonia. Puei, ne comencèron lo desvolopament e l'esplecha ambé l'objectiu de'n faire una colonia « modèl ». Ansin, organizèron la construccion d'infrastructuras importantas coma un camin de fèrre entre Massaua e Asmara, un ret de rotas ò un ret d'aigatges.

Durant la Segonda Guèrra Mondiala, Eritrèa foguèt ocupada per lei Britanics a l'eissida de la batalha de Keren (28 d'abriu de 1941). A la fin de la guèrra, Roma perdiguèt sei colonias e lei venceires deguèron resòuvre la « question d'Eritrèa ». En 1947-1948, una enquista internacionala foguèt organizada per estudiar l'existéncia d'un sentiment nacionau eritrèu. Pasmens, sei conclusions foguèron negativas e la region foguèt donc restacada a Etiopia amb un estatut d'autonòmia. Ansin, en 1952, maugrat l'oposicion de la màger part deis abitants, l'ONU creèt una federacion gropant Etiopia e Eritrèa sota la direccion dau negus.

L'independéncia

La guèrra d'independéncia

Etiopia adoptèt una politica d'assimilacion de la populacion eritrèa e anullèt son estatut autonòm en 1962. Pasmens, aquela politica agravèt l'ostilitat de la populacion. Ansin, en 1961, un Frònt de Liberacion d'Eritrèa (FLE), gropant sustot d'etnias musulmanas, comencèt de menar una guerilha còntra lei tropas etiopianas. Puei, dins lo corrent deis annadas 1970, una segonda guerilha, lo Frònt Popular de Liberacion d'Eritrèa (FPLE) d'inspiracion marxista, jonhèt a son torn lo combat. En 1977, ocupavan la màger part dei zònas ruralas.

Pasmens, lo regime de Haile Mariam Mengistu refusèt de laissar l'independéncia. Gràcias au sostèn de l'URSS, organizèt en 1978-1979 d'ofensivas per reconquistar lei regions tengudas per lei guerilhas. Lo FPE foguèt durament desfach durant aquelei combats e perdiguèt son importància. En revènge, lo FPLE capitèt de gardar lo contraròtle de la region de Nafka. En 1982, i arrestèt una novèla ofensiva. Puei, abandonèt son ideologia socialista per se raprochar deis Occidentaus en 1987. L'annada seguenta, enregistrèt una victòria importanta a Afabet avans de conquistar Massaua (febrier de 1990) e Asmara (mai de 1990). Son cap, Issayas Afeworki, formèt alora un govèrn provisòri que proclamèt l'independéncia lo 27 d'abriu de 1993 a l'eissida d'un referendum.

De l'independéncia a la guèrra còntra Etiopia

Esquèma dei guèrras dau periòde Mengistu que menèron a l'independéncia d'Eritrèa.

Après l'independéncia, lo FPLE venguèt lo Frònt Popular per la Democracia e per la Justícia (FDPJ). Pasmens, aqueu nom empachèt pas Issayas Afeworki d'establir un regime fòrça autoritari. En parallèl, Eritrèa deviá faciar de problemas economics fòrça important per menar la reconstruccion d'un país devastat per un trentenau d'annadas de guèrra. Ansin, de tensions l'opausèron rapidament au govèrn etiopian a prepaus de questions economicas e de la definicion de la frontiera entre lei dos estats.

En mai de 1998, una guèrra comencèt après l'ocupacion de certanei sectors contestats per de soudats eritrèus. Fòrça saunós, aqueu conflicte s'acabèt en mai de 2000 per una desfacha eritrèa que perdiguèt pauc a pauc lei territòris revendicats per lei dos país. L'armada etiopiana ocupava alora un quart dau territòri etiopian entraïnant la fugida de 650 000 abitants. De mai, de 19 000 a 69 000 soudats èran estats tuats durant lei combats (còntra 34 000 a 70 000 mòrts per l'armada etiopiana) e 75 000 Eritrèus foguèron expulsats d'Etiopia. Una fòrça internacionala foguèt creada per assegurar lo mantenement de l'alta-au-fuòc mai sa mission s'acabèt en 2008. Dempuei sa partença, de tensions vivas demòran lòng de la frontiera.

Eritrèa dempuei 2000

Dempuei la fin de la guèrra, lo regime d'Issayas Afeworki es relativament isolat en causa de son autoritarisme que li vau l'ostilitat dei poissanças occidentalas. D'efèct, la constitucion de 1997 e leis eleccions previstas son totjorn suspendudas per lo govèrn e leis accusasions de violacion dei Drechs de l'Òme se multiplican. De mai, dempuei 2009, lo país es somes a de sancions dei Nacions Unidas en causa de son sostèn a diferentei guerilhas d'Africa de l'Èst. Franc de Qatar e quauqueis estats interessats per lei ressorsas minieras dau territòri eritrèu (Sud-Africa, China, Canadà...), Asmara a donc gaire d'aliats.

L'armada e lo FPDJ son donc lei dos pielons dau desvolopament nacionau e son cargats de desvolopar l'industria miniera, leis activitats portuàrias e lo torisme. Durament tocada per la crisi economica de 2008 e la demenicion dei prètz dei matèrias premieras, l'economia eritrèa se redreiça dempuei 2012. Pasmens, aquò es pas encara sufisent per redurre la pauretat e plusors miliers d'abitants contunian de s'enfugir cada annada en direccion d'Euròpa ò d'Orient Mejan.