Sahara

Sahara es un desèrt caud dau nòrd d'Africa. Pus important desèrt terrèstre d'aqueu tipe, ocupa una superficia d'aperaquí 9 milions de quilomètres carrats delimitada per Magrèb e la Mar Mediterranèa au nòrd, la Mar Roja a l'èst, Sahèl au sud e l'Ocean Atlantic a l'oèst. Es caracterizat per una ariditat extrèma, de temperaturas fòrça importantas e un ensolelhament considerable. Pasmens, es de formacion recenta (mens de 6 000 ans) car son existéncia periodica sembla liada a d'oscillacions periodicas de l'aisse de rotacion de Tèrra que modifican la pluviometria sus lo tèrç nòrd dau continent african.

Durant la Preïstòria, Sahara èra donc un espaci « verd » amb una fauna e una flòra de tipe savana tropicala e de biòmas d'origina mediterranèa. Èra poblat per de populacions de caçaires culheires que laissèron de vestigis importants (art rupèstre, otís...) e que conoguèron en certaneis endrechs la Revolucion Neolitica (aparicion de l'agricultura sedentària...). Pasmens, lo començament de l'assecament actuau de Sahara, vèrs 3 900 avC, trebolèt aquelei populacions que migrèron probablament vèrs la vau de Nil e d'autrei regions pus favorablas. Franc dei zònas umidas (oasís...), lo nomadisme venguèt lo mòde de vida principau dei populacions dau desèrt. Aquò favorizèt l'establiment de rets comerciaus (comèrci transsaharian) que foguèron a l'origina d'una prosperitat importanta per lei reiaumes de Sahèl de l'Edat Mejana. Aprofichant aquelei rotas, l'islam se difusèt pauc a pauc venent la religion majoritària de l'espaci saharian. S'estendiguèt pereu la cultura araba mai son influéncia foguèt mens importanta car se turtèt a d'estats amb un raionament culturau important en Sahèl.

Dins aquò, aqueu sistèma economic declinèt amb lo desvolopament de la tracha negriera e l'establiment de comptadors europèus lòng de l'Ocean Atlantic. Ai sègles XVIII e XIX, Sahara venguèt pauc a pauc una region isolada que foguèt aisament conquista per lei poissanças colonialas (França, Reiaume Unit, Itàlia, Espanha). Leis Europèus construguèron quauqueis infrastructuras per esplechar lei ressorsas saharianas (petròli). Pasmens, dins la màger part dei regions, se contentèron de mantenir l'òrdre entre nomadas e sedentaris. L'independéncia dei colonias africanas cambièt pauc aquela situacion mai permetèt ai populacions nomadas, especialament ai Toarègs, d'apielar sei revendicacions per leis armas. En parallèl, plusors crisis opausèt leis estats novèus a prepaus dau traçat dei frontieras. Durant la segonda mitat dau sègle XX, Sahara venguèt ansin un espaci instable e propici ai guerilhas toarègas e jihadistas.

Aquelei revendicacions d'autonòmia ò d'independéncia son liadas au particularisme culturau eissit de la vida dins lo desèrt. D'efiech, en causa de sei condicions climaticas extrèmas, fòrma un biòma caracteristic marcat per l'ariditat e la manca d'aiga. Una fauna e una flòra adaptadas s'i tròban donc, principalament constituïdas d'espècias residualas datant dau periòde dau « Sahara Verd ». Pasmens, quauqueis espècias endemicas i son aparegudas. Aqueleis adaptacions foguèron tanben necessaris per lei societats umanas que dèvon economisar l'aiga, congreant ansin l'aparicion d'una agricultura sahariana dins leis oasís.

Lo gentilici es saharian -a.

Toponomia

Uei, lo tèrme Sahara (« desèrt » en arab) designa aqueu desèrt dins la màger part dei lengas. Avans l'arabizacion de la region, existiá lo mot Tinire (« grand desèrt » en berbèr) qu'es desenant unicament lo nom d'una dei regions pus arida de Sahara.

Geografia

Imatge satellit de Sahara en 2002.

Lo Sahara ocupa la totalitat ò una partida dei territòris dei país seguents :

Argeria. Chad. Egipte

Libia. Marróc. Mauritània.

Mali. Nigèr. Sodan.

Tunisia. Sahara Occidental.

Geologia e morfologia

Formacion e evolucion

Sahara es un espaci geologic recent que sa formacion es la consequéncia de la disparicion de l'ocean Tetis. Separant Laurasia e Gondwana durant lo Triassic, aquel ocean se rebarrèt a partir dau Jurassic quand lei africana, araba e indiana comencèron de se desplaçar vèrs lo nòrd. I intrèron en collision amb la placa eurasiatica entraïnant la formacion d'un vast ensems montanhós anant de la Mar Mediterranèa a Imalaia. Mogut per de corrents magmatics agantant una velocitat de mai de 50 mm/an, aqueu movement foguèt fòrça rapide a l'èst ont Imalaia apareguèt i a 50 milions d'ans. Foguèt pus lent a l'oèst.

D'efiech, la formacion de Sahara comencèt probablament i a 7 milions d'ans après lo retirament deis aigas. Sembla somés ai cicles glaciaris e interglaciaris dempuei 2,7 milions d'ans, evolucionant de verdejant a desertic totei lei 5 000 a 6 000 ans. Segon lei traças paleontologicas, Sahara seriá ansin estat iperarid i a 18 000 ans, fenomèn que durèt fins a 12 000 avC. Sa superficia demeniguèt alora rapidament e, en 8 500 avC, Sahara èra una savana temperada amb de seuvas umidas tropicalas e mediterranèas e de precipitacions relativament abondantas. Lo periòde eissuch actuau comencèt vèrs 3 900 avC. Pasmens, aquel assecament foguèt progressiu e lei condicions de vida permetèron la formacion d'estats estructurats dins lo desèrt fins a la premiera mitat de l'Edat Mejana.

Geomorfologia e idrografia

La màger part dau desèrt es constituïda de plans rocalhós (reg) ò arenós (erg) cubèrts de sediments d'origina continentala. Lei montanhas principalas son aquelei de Hoggar que culmina au Mont Tahat (2 918 m) e de Tibesti qu'assosta l'Emi Koussi (3 415 m), la cima pus auta de Sahara. D'origina volcanica, ocupan lei regions centralas de Sahara.

Lei regs e lei montanhas rocassosas cubrisson aperaquí 80% de la superficia. Lo rèsta es principalament ocupat per leis ergs qu'emplisson lo fons dei depressions. Certanei agantan de dimensions considerablas coma lo Grand Erg Orientau (120 000 km²). Dins lei dos cas, l'erosion eoliana es lo motor principau de la formacion d'aquelei païsatges.

L'idrografia sahariana es dominada per l'ariditat extrèma e la raretat dei precipitacions. Ansin, franc de Nil, existís ges de riu permanent dins lo desèrt. En plaça, se tròban de corrents d'aiga provisòris, dichs oeds, que sa durada d'existéncia pòu variar de quauqueis oras a quauquei mes. Dins lei regions litoralas, capitan generalament de se traire dins la mar. En revènge, dins lei tèrras interioras, an pas un debit sufisent per sortir dei depressions localas. Son donc somés a una evaporacion rapida ò a una disparicion dins leis ergs onte pòdon formar de jaç freatics. L'endoreïsme e l'areïsme caracterizan donc la màger part de l'idrografia sahariana.

Clima

Sahara a un clima desertic caud caracterizat per de precipitacions fòrça feblas, un taus d'evaporacion considerable, de temperaturas autas, de variacions termicas fòrça importantas entre lo jorn e la nuech e un ensolelhament excepcionau. Aquò s'explica per la circulacion atmosferica lòng dins lei regions eqüatorialas e tropicalas qu'entraïna la formacion d'una zòna de pression auta permanenta au dessüs dau desèrt.

D'efiech, a l'origina, dins lei regions eqüatorialas d'importantei massas d'èr umid e caud montan dins l'atmosfèra. Se refrejan amb l'altitud e congrean de precipitacions importantas. Puei, portadas per leis alisis, contunian son cors vèrs lei tropics onte tomban vèrs lei latituds 20° nòrd e sud. Aquò i aumenta la pression atmosferica e, subretot, i empedís l'èr dei jaçs inferiors de montar dins l'atmosfèra. Coma aqueu fenomèn es fòrça estable, aquò entraïna lo mantenement prolongat de condicions aridas, çò que permet la naissença d'un desèrt caud (Sahara au nòrd e Kalahari au sud).

Pasmens, Sahara conoís una ariditat extrèma car 31% de sa superficia (siá 2 800 000 km²) recep mens de 10 mm de precipitacions anualas. En particular, dins mai d'una region dau Sahara Orientau, lo nivèu mejan de plueja es de 0,5 mm, es a dire que plusors annadas pòdon i passar sensa precipitacion. La pluviometria es pus auta dins lei regions medidionalas onte de corrents d'èr umid pòdon passar entre julhet e aost. Dins aquò, lo nivèu anuau demòra inferior a 250 mm. L'ensolhament e la temperatura agantan tanben de valors recòrd, especialament dins lei zònas centralas d'Argeria onte de valors superioras a 50°C son regularament enregistradas.

Demografia

Demografia de Sahara.

La populacion sahariana es mau coneguda car son estimacion varia segon lei limits adoptats e la precision deis operacions de recensament. En fòra de la vau de Nil, se situariá entre 1,5 e 7 milions d'abitants, la màger part deis estudis donant una proporcion de 50% de nomadas. Dins totei lei cas, aquò dòna una densitat de populacion fòrça febla, inferiora a 1 ab/km².

Lei populacions sedentàrias son principalament installadas dins d'oasís ò dins de vilas petrolieras. Lei nomadas vivon subretot dins lei regions semiaridas ont entretènon generalament de relacions comercialas amb leis oasís. Pasmens, aqueu mòde de vida disparéis pauc a pauc dempuei la segonda mitat dau sègle XX en causa de la progression de la desertificacion e de politicas de sedentarizacion.

Au nivèu etnic, Sahara es fragmentat entre plusors pòbles, especialament dins lei regions perifericas onte de populacions vivon dins lo desèrt e dins de regions pus drudas coma Magrèb, Sahèl ò Sodan. Ansin, leis Arabs e lei Berbèrs dei regions mediterranèas s'installèron pauc a pauc lòng dei rotas caravanieras onte formèron una partida importanta dei populacions sedentàrias. Regardant lei pòbles tradicionalament installats unicament dins lei regions aridas, lei principaus son lei Moros, populacion araboberbèra « blanca » vivent dins lei regions occidentalas, lei Toarègs, pòble berbèr nomada demorant dins lei regions septentrionalas de Mali e de Nigèr e lo sud d'Argeria e lei Tubus, de nomadas que son airau tradicionau s'estend dau nòrd de Chad au sud de Libia. Un espaci demografic fòrça complèx, amb mai d'un pòble indigèn, existís en Sodan onte se formèt a partir de migracions successivas dins la vau mejana de Nil e sei regions vesinas.

Lengas

Sahara es cubèrt per dos ensems principaus de lengas : lei lengas nilosaharianas dins lei regions centralas e lei lengas afroasiaticas dins lo rèsta dau desèrt. Pus reduch, lo premier grop s'estend sus lo nòrd de Chad, lo sud de Libia e l'èst de Nigèr. Sa lenga principala es lo dazaga, parlat per 381 000 locutors en 2006. Dins lo segond grop, dominan l'arabi (devesit en plusors dialèctes) e lei lengas berbèras. Lo premier es fòrça present dins lei regions de poblament arab coma lo litorau mediterranèu, Egipte, Sodan e Mauritània. Lo segond es establit dins lei montanhas liadas au massís d'Atlàs, en certaneis oasís e dins lei regions toarègas dau sud d'Argeria, dau nòrd-èst de Mali e dau nòrd-oèst de Nigèr.

Au nivèu linguïstic, se fau tanben nòtar l'importància dau francés e de l'anglés, lengas eissidas de la colonizacion, qu'an gardat un ròtle fòrça important dins mai d'una societat sahariana.

Religions

Sahara es una region majoritàriament musulmana dempuei la fin de l'Edat Mejana. D'efiech, l'islam s'i es aisament difusat gràcias a l'influéncia dei marchands musulmans lòng dei rotas comercialas. Uei, es ansin la religion d'Estat de Marròc, de Mauritània, de Tunisia, de Libia e d'Egipte. En Argeria, es unicament lo sunisme qu'a un tal estatut. De minoritats musulmanas ibaditas existisson pasmens dins certanei regions coma l'oasís de Ghardaïa. En Egipte, existís tanben la minoritat còpta que fòrma aperaquí 10% a 15% de la populacion dau país.

La dominacion de l'islam demenís vèrs lo sud onte lo desèrt arriba dins lei regions crestianas ò animistas dau continent africans. Minoritàrias dins lei regions saharianas, pòdon pasmens i formar de grops demografics localament non negligibles coma en Chad.

Istòria

La Preïstòria

Fotografia de pinturas rupèstras dau Tassili n'Ajjer.

De traças nombrosas de preséncia umanas preïstoricas (art rupèstre dau Tassili n'Ajjer...) existisson en Sahara. D'efiech, vèrs 8 500 avC, la region èra relativament umida amb de lacs e de rius permanents. De seuvas ocupavan lei massís montanhós e lei corrents d'aiga (principalament dins lei vaus). Lo rèsta èra ocupat per una savana tropicala ò de biòmas mediterranèus.

Aquel environament foguèt favorable a l'installacion de comunautats de caçaires culheires que conoguèron la revolucion neolitica vèrs 6 000 avC coma o mòstra lei vestigis descubèrts per leis arqueològs (terralhas, otís, tropèu de buòus...). Pasmens, lo retorn de l'ariditat, vèrs 5 900 avC, entraïnèt lo declin d'aquelei populacions. Una partida migrèt probablament vèrs la vau de Nil onte participèt benlèu a l'emergéncia d'Egipte. Lo destin deis autrei populacions saharianas demòra largament desconegut.

Lo periòde antic e l'aparicion dau comèrci transsaharian

Durant l'Antiquitat, Sahara èra poblat per de populacions nomadas practicant lo pastoralisme a l'entorn de nuclèus sedentaris establits dins d'oasís. Divèrsei pòbles berbèrs, probablament eissits de la cultura capsiana qu'ocupava lo litorau de Magrèb, i tenguèron un ròtle primordiau. En particular, lei Garamantes, un ensemble tribau aparegut vèrs 1000 avC en Fezzan, formèron un reiaume estructurat que demorèt la premiera poissança dau desèrt de 700 avC a 500 apC gràcias a l'esplecha de jaç freatics fossils.

Au començament dau milleni I avC, de Fenicians e de Grècs s'installèron lòng dau litorau nòrd-african e intrèron en contacte amb lei pòbles dau desèrt. Aquò entraïnèt l'aparicion dau comèrci transsaharian que permetiá ai Romans, au començament dau milleni I apC, d'importar d'aur, d'esclaus e de produchs exotics (evòri, plumas d'estruci...). Vèrs aquela epòca, l'introduccion dau dromadari foguèt necessària per permetre aquelei trafecs car lei progrès de la desertificacion obliguèron pauc a pauc d'utilizar d'animaus adaptats ais environaments arids.

Pasmens, en despiech d'aquela activitat marchanda relativament importanta, lei relacions entre sedentaris e nomadas foguèron pas totjorn pacificas. Lei Romans fortifiquèron ansin plusors sectors de sa frontiera sahariana per contraròtlar leis incursions de pilhaires. Organizèron tanben plusors expedicions punitivas en direccion de la capitala dei Garamantes.

Lo periòde medievau

L'Edat Mejana foguèt marcada per l'islamizacion e l'arabizacion de Sahara e per l'apogèu dau comèrci transsaharian. Lo premier ponch foguèt la consequéncia dau declin de l'Empèri Roman. D'efiech, minat per de tensions religiosas grèvas entre lei clergats de Constantinòble e d'Alexàndria, l'Empèri Bizantin mau capitèt de resistir a l'expansionisme arabe. La pèrda definitiva de Cartage, en 698, marquèt la fin de la preséncia romana en Africa. Quatre ans pus tard, leis Arabes rompèron tanben la resisténcia berbèra.

Progressiva, l'arabizacion de l'espaci saharian avancèt amb l'adopcion de la cultura araba per de populacions indigènas e per l'arribada d'ondas de populacions novèlas en provenància d'Orient Mejan. L'islam foguèt pas impausat avans la fin dau periòde medievau. Pasmens, son influéncia aumentèt rapidament en causa dei reglas comercialas musulmanas que limitan la libertat economica dei marchands non musulmans. Seguissent leis itineraris marchands, la religion novèla ganhèt ansin Sahara e Sahèl. Nubia, dins la vau mejana de Nil, foguèt l'unic centre de resisténcia a aquela penetracion e lo cristianisme ortodòx s'i mantenguèt fins au sègle XVI.

Durant aqueu periòde, lo comèrci transsaharian aumentèt pron per permetre l'establiment d'un ensems d'estats poderós en Sahèl. Liats ai regions mediterranèas per de rotas caravanieras utilizant leis oasís coma ponch d'avitalhament, conoguèron un desvolopament economic fòrt a l'origina d'un trafec economic intens entre lo nòrd e lo sud dau desèrt. Pasmens, coma pendent l'Antiquitat, lei relacions foguèron pas totjorn pacificas amb plusors intervencions dei dinastias de Magrèb per s'assegurar lo contraròtle d'aquela manna (destruccion dau Ghana medievau en 1076 per leis Almoravids ò de l'Empèri Songai per Marròc en 1591). De mai, lo comèrci demorèt desequilibrat amb de cambis principalament dirigits vèrs lo nòrd e sempre centrat sus lei metaus preciós, leis esclaus e lei produchs exotics.

Lo declin dei cambis transsaharians

A partir dei sègles XVI e XVII, leis Europèus comencèron d'installar de comptadors marchands lòng de la còsta atlantica d'Africa. I crompèron principalament d'esclaus per sei colonias americanas mai i desvolopèron tanben d'autrei negòcis (produchs exotics...). Concurrencièron lo comèrci transsaharian que declinèt pauc a pauc dins lei regions occidentalas dau desèrt ont aviá largament disparegut au sègle XVIII. L'activitat marchanda resistiguèt mai a l'èst onte poguèt aprofichar lo dinamisme economic dau Sultanat d'Oman – que dominava la màger part dau litorau orientau d'Africa – per se mantenir fins au sègle XIX.

La consequéncia majora d'aquela demenicion de l'activitat comerciala transsahariana foguèt lo declin deis estats de Sahèl e de Magrèb a partir dau sègle XVII. Poguèron ansin pas s'opausar a l'extension de l'influéncia europèa que venguèt pauc a pauc pus preissanta. Ansin, leis Europèus, especialament lei Francés, renforcèron pauc a pauc sa preséncia dins lei regions perifericas de Sahara (Senegal, Argier...).

Lo periòde coloniau

Partiment coloniau d'Africa entre lei poissanças europèas.

A partir dau sègle XIX, la preséncia europèa en Africa evolucionèt, passant de l'establiment de comptadors maritims a una politica de conquista sistematica dins l'encastre de la colonizacion. Sahara foguèt ansin partejat entre França qu'ocupèt la màger part dei regions occidentalas e centralas, lo Reiaume Unit que conquistèt la vau de Nil e Itàlia que prenguèt lo contraròtle de Libia. Espanha obtenguèt quauquei territòris a l'oèst mai sa preséncia i demorèt febla.

La colonizacion entraïnèt la quasi disparicion dau comèrci transsaharian car lei cambis comerciaus majors foguèron desenant orientats vèrs lei pòrts. Quauqueis infrastructuras foguèron bastidas per sostenir aquelei trafecs mai lei projèctes pus ambiciós, coma lo camin de fèrre transsaharian, foguèron jamai realizats. En parallèl, la preséncia militara deis Europèus dins lei zònas deserticas demorèt limitada au mantenement de l'òrdre. Trebolèt donc pauc la vida dei pòbles dau desèrt que demorèron fòrça autonóms en causa de sa dispersion.

Sahara dempuei leis indepéndencias africanas

Dins lo corrent deis ans 1950-1960, la disparicion deis empèris coloniaus entraïnèt la formacion d'un desenau d'estats independents dins l'espaci saharian. Aquò a entraïnat l'aparicion d'una region fragmentada, amb l'instauracion de frontieras e l'aparicion de crisis entre certanei país (Sahara Occidentau, guèrra deis arenas, Darfor...), e politicament instabla car lei revendicacions dei pòbles indigèns, especialament aquelei dei Toarègs, son mau contentadas. Enfin, l'endrech es vengut una zòna estrategica amb la descubèrta de ressorsas petrolieras importantas.

Sahara es ansin vengut una region marcada per l'oposicion entre la volontat de contraròtle d'estats generalament centrats sus de regions situadas en Sahèl ò en Magrèb e la demanda d'autonòmia (e de còps d'independéncia dei populacions nomadas). Durant la segonda mitat dau sègle XX, foguèron donc iniciadas de politicas de sedentarizacion e de desvolopament accelerat per assaiar d'integrar aquelei pòbles. Pasmens, aquò mau capitèt entraïnant l'aparicion de guerilhas qu'adoptèron mai e mai sovent, a partir de la fin dau sègle XX, d'ideologias jihadistas. Sostenguda per la contrabanda transsahariana (qu'es vengut un aspèct non negligibla dau comèrci transsaharian actuau), son uei capabla de subreviure a un afrontament amb d'armadas modèrnas coma o mòstra lei limits de l'intervencion francesa en Mali (dempuei 2013).

En parallèl, se pausa la question de l'avançada dau desèrt vèrs lo sud que menaça lei populacions de Sahèl e que destabiliza mai d'estats febles e pauc organizats. En particular, suscitèt de tensions mai e mai grèvas entre lei populacions sedentarizadas vivent de l'agricultura e lei pòbles tradicionalament nomadas aguent besonh de tèrras per far pàisser lei tropèus.

Economia

L'agricultura

Fotografia d'un tenement dins un oasís argerian.

L'agricultura sahariana es unicament possibla dins leis endrechs aigats, generalament leis oasís. Intensiva, es organizada a l'entorn de sistèmas de policulturas. Lo paumier datilièr n'es la basa car permet de protegir lei culturas plaçadas en dessota. Aquelei darriers son compausadas de cerealas e d'èrbas amb d'adaptacions importantas ai condicions localas. Ansin, lo blat e l'òrdi son privilegiats dins lei regions septentrionalas e lo sorgò au sud. Leis èrbas dèvon permetre d'assegurar de recòltas d'estiu e d'ivèrn, necessitant de mesclar d'espècias variadas.

Lo modèl agricòla es aqueu de pichons païsans esplechant de tenements de talha limitada amb d'otís rudimentaris. Aqueu sistèma es rarament autosuficient, çò que necessita d'importar de viures dins lei zònas deserticas. En retorn, permet d'exportar certanei produchs coma lei dàtils e de produccions non alimentàrias (tabac).

Lei ressorsas minieras

Sahara assosta de ressorsas minieras importantas que son malaisadas d'esplechar en causa de sei condicions climatics. D'efiech, aquò necessita generalament de crear de vilas a l'entorn dei jaciments e de bastir d'infrastructuras (rotas, camins de fèrre, oleoductes...) permetent d'expedir lei produchs extrachs vèrs sei zònas de consumacion. Per aquelei rasons, l'industria miniera sahariana se concentra principalament sus lei jaciments d'idrocarburs que son exportats vèrs Euròpa. En 2018, Argeria èra ansin lo 18^en productor mondiau de petròli e Libia lo 20^en. Regardant lo gas naturau, Argeria èra lo 10^en productor e Egipte lo 15^en.

En fòra deis idrocarburs, Sahara tèn de mineraus interessents. Son esplecha es relativament rara mai se pòdon citar aquela de fosfats en Sahara Occidentau, aquela de fèrre en Mauritània e aquela d'urani en Nigèr. Dins aqueu darrier cas, lo país es lo 4^en productor mondiau d'urani.

L'energia solara

Sahara constituís una fònt potenciala considerabla d'energia solara gràcias a un taus d'ensolelhament excepcionau (entre 80% e 98% dau maximom teoric) e una importanta quantitat d'energia recebuda au sòu. Ansin, dins doas regions de Sahara Centrau, l'energia solara teorica es de 220 kcal.cm^-1.an^-1 còntra 120 kcal.cm^-1.an^-1 dins lei regions mediterranèas d'Occitània. Dins lo rèsta dau desèrt, la quantitat d'energia anualament recebuda passa pas en dessota de 180 kcal.cm^-1.an^-1.

En teoria, Sahara podriá aisament contentar la demanda d'electricitat d'Euròpa e d'Africa (projècte Desertec). Pasmens, dins lei fachs, aquò necessita de melhorar la produccion dei centralas solaras actualas, de melhorar lei tecnologias de transpòrt d'electricitat e d'estabilizar politicament la region. De mai, pausa de problemas importants de dependéncia entre país productors e consumators d'electricitat.

Ecologia e avançada vèrs Sahèl

La fauna e la flòra sahariana

Sahara es ocupat per una fauna e una flòra adaptadas a sei condicions de secaressa e de calor extrèma. Formada d'un nombre relativament reduch d'espècias, la fauna es principalament formada per de vegetaus residuaus que s'installèron dins la region durant leis episòdis plujós dau Quaternari. Generalament d'origina tropicala ò mediterranèa, es refugiat dins leis oasís, leis oeds e lei zònas onte l'altitud favoriza un pauc l'umiditat. Tèn generalament de fuelhas estrechas per limitar l'evaporacion, de mejans de defensa còntra leis erbivòrs (espinas...) e de racinas prefondas. Leis aubres son rars.

La fauna es compausada d'animaus capables d'economisar l'aiga. Per aquò, la màger part demòran esconduts durant la jornada e vivon durant la nuech. Fòrman de cadenas alimentàrias complètas anant d'insèctes a de predators superiors de gròssa talha coma lo guepard de Sahara. De pòchis d'espècias residualas, coma de crocodils de Nil, existisson dins certaneis oasís.

L'avançada dau desèrt vèrs lo sud

Sahara avança vèrs lo sud, especialament en causa de l'intensificacion de l'agricultura en Sahèl. Ansin, durant lo sègle XX, lo desèrt s'estendiguèt de 250 km lòng d'una benda de 6 000 km, çò que representa un gasanh de 1,5 milions de quilomètres quarrats. Per faciar aqueu fenomèn, de plantacions d'aubres son en cors per assaiar d'arrestar lei progrès de la desertificacion (granda muralha verda) e de tèrras novèlas foguèron mesas en cultura. Ansin, gràcias a una leugiera aumentacion dei precipitacions, l'avançada dau desèrt sembla de s'arrestar, e mai s'inversar dins certanei regions, dempuei leis ans 2000. Pasmens, la question demòra un problema sociau important car lo partiment dei tèrras entre agricultors e norriguiers es una fònt de tensions dins mai d'un país.

Annèxas

Liames intèrnes

• Clima desertic.
• Comèrci transsaharian.
• Desèrt.
• Granda muralha verda.
• Sahèl.