Comèrci transsaharian

Lo comèrci transsaharian designa lo comèrci entre lei país mediterranèus e l'Africa Subsahariana a travèrs de Sahara. Fondat sus lei caravanas, aqueu comèrci se desvolopèt a partir dau sègle VII e agantèt son apogèu entre lo sègle XIII e la fin dau sègle XVI. Après aquela data, declinèt en causa de la concurréncia dau comèrci maritim. Lei bens cambiats (metaus preciós, sau, evòri, esclaus, etc.) assegurèron la prosperitat de plusors reiaumes sahelians. Aqueu comèrci aguèt tanben un ròtle major dins la difusion de l'islam en Africa. Lo declin dau comèrci transsaharian foguèt progressiu car lei rotas orientalas demorèron activas fins au començament dau sègle XX. Uei, quauqueis activitats comercialas dins lo desèrt constituïsson una subrevivença dau comèrci transsaharian mai representan un volum marchand fòrça feble.

Istòria

Article detalhat: Sahara.

Lei rets marchandas de l'Antiquitat

Iniciada a partir dau millenari VI avC, la formacion dau desèrt de Sahara menèt pauc a cha pauc a la formacion d'una importanta barriera geografica entre lo Nòrd e lo Sud dau continent african. Pasmens, en despiech dei dificultats per lo passar, lei diferéncias de ressorsas entre aquelei regions venguèron lèu una fònt d'atrach per de marchands. Ansin, tre lo sègle IX avC, lei Fenicians installèron de comptadors lòng dau litorau sud de la Mar Mediterranèa. Aquò permetèt l'emergéncia d'un premier comèrci transsaharian e lei Garamantes, un ensemble tribau aparegut vèrs 1000 avC, poguèt formar un reiaume estructurat en Fezzan. Durant l'Antiquitat, lei Cartaginés e lei Romans remplacèron lei Fenicians e contunièron d'importar d'evòri, d'esclaus e de produchs exotics (plumas d'estruci, etc.). A aquela epòca, lo passatge dau desèrt èra pus simple car l'ariditat èra pus simpla que dins lo desèrt actuau. L'ariditat venguèt pus importanta a partir de la fin dau millenari I avC mai l'arriba dau dromadari permetèt de mantenir l'activitat marchanda.

Lo desvolopament e l'apogèu dau comèrci transsaharian

Comèrci mondiau d'esclaus durant lo sègle XVIII e rotas transsaharianas.

Lo comèrci transsaharian se desvolopèt fòrça durant lo sègle VII, çò que permetèt la formacion de reiaumes estables en Sahèl coma lo Ghana medievau. Au nòrd, la vila de Tahert venguèt un centre caravanier major a partir dau sègle VIII. Tre aqueu periòde, lei basas d'aqueu comèrci èran pausadas : lo Sud vendiá d'aur e d'esclaus e lo Nòrd de belòias, de teissut, de dàtils e de blat. De segur, segon leis endrechs e leis epòcas, de produchs suplementaris èran cambiats mai son ròtle èra pus segondari.

Lei richessas drenadas per aqueleis activitats accelerèron l'emergéncia de centres politics poderós tant au Nòrd qu'au Sud. En Sahèl, aquò prenguèt la forma d'un capelet de reiaumes sahelians anant de l'Ocean Atlantic a la Mar Roja. Au mens tres Estats d'aquel ensemble, lo Ghana ancian, l'Empèri de Mali e l'Empèri Songai, venguèron de poissanças majoras de son epòca coma lo mòstra lo romavatge a La Mèca dau rèi Mansa Musa I^èr (1312-1332 ò 1337). En Magrèb, lo païsatge politic èra pus fragmentat e certanei vilas caravanieras avián largament lo caractèr d'una ciutat-Estat. Pasmens, la division èra pas la nòrma car de reiaumes poderós s'i formèron egalament coma Marròc. Entre lei dos, dins lo desèrt, leis oasís venguèt pereu de centres importants e lo contraròtle dei crosieras marchandas èra un enjòc major per lei reiaumes implicats dins lo comèrci transsaharian.

Un autre element major d'aqueu periòde es la difusion progressiva de l'islam lòng deis itineraris comerciaus. D'efiech, per comerçar amb de marchands musulmans, la conversion a l'islam èra una condicion importanta. De mai, aquò èra una proteccion còntra l'esclavatge car, formalament, un musulman a pas lo drech de redurre un autre musulman en esclavatge. Aquela penetracion regardèt inicialament lei marchands e leis elèits. Dins aquò, l'islam capitèt pauc a cha pauc de sortir dei vilas per ganhar lei zònas ruralas. Lo procès foguèt fòrça lòng car l'islamizacion de Sahèl s'acabèt a la fin dau sègle XVIII.

Declin e subrevivenças actualas

Lo declin dau comèrci transsaharian occidentau comencèt tre lo sègle XVI. Son premier factor es la descubèrta dei minas d'aur americanas que permetèt ais Europèus d'obtenir un accès pus simple a de quantitats pus importantas de metaus preciós. Puei, durant lo periòde dau comèrci triangular, leis itineraris marchands se desplacèron lòng dau litorau. Au sègle XIX, l'abolicion de la tracha negriera e l'enebiment de l'esclavatge creèron una crisi suplementària en entraïnant la disparicion d'un pielon dei relacions comercialas entre Africa e Euròpa. A l'èst, lei rotas marchandas subrevisquèron pus lòngtemps mai se desplacèron tanben pauc a cha pauc vèrs lo litorau onte Zanzibar venguèt un pòrt florissent dins leis ans 1860-1870. Pasmens, la colonizacion e la volontat britanica de luchar còntra la tracha negriera orientala entraïnèron la disparicion d'aqueu comèrci au començament dau sègle XX.

La colonizacion e la mesa en plaça de frontieras en Sahara empachèt la resurgéncia dau comèrci transsaharian durant lo sègle XX. Pasmens, sa disparicion foguèt pas complèta car d'activitats residualas subrevisquèron. Lei bens exportats son de produchs eissits dei regions sahelianas (dàtils, arachidas, bestiau, etc.) e lei bens importats son de produchs manufacturats (aparelhs electronics, teissut, cigaretas, etc.). La còntrabanda e lei trafecs d'èssers umans, sovent liada a l'emigracion vèrs Euròpa, tènon localament un ròtle important en certaneis endrechs car la susvelhança de frontieras dins un mitan desertic es pas totjorn simple. Lo dromadari garda un ròtle dins aquelei trafecs en despiech de l'aparicion de veïculs motorizats.

Annèxas

Liames intèrnes

• Aur.
• Comèrci.
• Dromadari.
• Islam.
• Oasís.
• Sahara.

Bibliografia

• (fr) Bernard Nantet, Histoire du Sahara et des Sahariens : Des origines à la fin des grands empires africains, Ibis Press, 2008.
• (fr) Bernard Lugan, Atlas historique de l'Afrique, Le Rocher, 2001.