Wikipèdia:AcuèlhLutzSus/abril de 2011

Març de 2011

Mai de 2011

Aquesta pagina e sas sospaginas mesadièras son consacradas a l’organizacion e a la mantenença del quadre Lutz sus... de la pagina d’acuèlh.

Aquesta es emplena per l'apèl de {{Wikipèdia:AcuèlhLutzSus/{{CURRENTDAY}} de {{CURRENTMONTHNAME}}}} (çò que significa que son contengut es lo del Wikipèdia:AcuèlhLutzSus/jorn, ont jorn es lo jorn e lo mes del jorn corrent (ora UTC)). La frequéncia de renovelament dels quadres es quotidiana.

• Los articles presentats dins los diferents quadres son unicament los promouguts als labèls « Articles de qualitat » e « Bon article ».
• Evitatz de metre mai de 500 caractèrs/100 mots dins los quadres per fin de manténer l'equilibri de las colomnas sus la pagina d'acuèlh ont aquestes quadres son transcluses.

Calendièr per abril de 2011

Articles « Lutz sus... » ja pareguts sus l’acuèlh del mes d'abril de 2011 :

1èr d'abril de 2011 veire/modificar Doceta salvatja La doceta o pomacha es una planta pichona de la familha de Valerianaceae. Es una planta annala de 15 a 30 cm de naut que creis a l'estat salvatge dins tota la zona temperada. S'utiliza dins l'alimentacion coma ensalada e es pus nutritiva que la lachuga. Conten mai de provitamina A e de vitaminas B e C. mai...	2 d'abril de 2011 veire/modificar Loís Alibèrt Loís Alibèrt (1884-1959) (Louis Alibert en francés) foguèt un lingüista occitan, autor especialament d'una gramatica, e accessòriament d'un diccionari, que fondan la nòrma classica de l'occitan. Nasquèt a Bram, en Lauragués, lo 12 d'octobre de 1884, dins una familha de païsans ont se parlava occitan. Sòci del Felibritge (de l'Escòla mondina, puèi de l'Escòla occitana), foguèt cap redactor de La Tèrro d'Oc. Comencèt de s'interessar a la normalizacion linguistica de l'occitan après la Primièra Guèrra Mondiala. Dins Le lengodoucian literari, fa servir una grafia sucursalista e l'article local le. mai...
3 d'abril de 2011 veire/modificar Arsèni Vermenosa Arsèni Vermenosa (Vielha d'Eitrac, Auvèrnhe, 1850-1910) z-es un daus poètas occitans mai famós dau país d'Auvèrnhe. Fuguèt un membre eminent e animaire dau Felibritge d'Auvèrnhe. Visquèt quauques annadas a ras de Toledo (Espanha) amb sa familha, d'ont, tre 1879, mandèt de collaboracions a l'Avenir du Cantal. S'installèt mai tard a Orlhac e s'avodèt intensament a chantar son país e sas gents, dins l'esperit dau Felibritge. mai...	4 d'abril de 2011 veire/modificar Fotografia d'Itàlia presa d'un satellit La Republica Italiana o simplament Itàlia (Italia en italian) es un Estat de l'Euròpa mediterranèa, qu'es format principalament d'una peninsula alongada e de doas grandas illas dins la mar Mediterranèa: Sicília e Sardenha. Lo nòrd es bordat pels Alps, frontièra montanhòla amb França, Soïssa, Àustria e Eslovènia. Los Estats independents de Sant Marin e la Ciutat del Vatican son enclavats dintre lo territòri italian. La capitala es Roma. Lo gentilici es italian -a. mai...
5 d'abril de 2011 veire/modificar L'Alcoran L'Alcoran (en arabi : القرآن ; al Qur'ān, « lectura ») es lo libre sacrat de l'islam. Sa tradicion lo presenta coma la primièra òbra redigida en lenga aràbia clara, afirmacion al principi de la nocion d'« inimitabilitat » de l'Alcoran L'Alcoran regropa las paraulas de Dieu que serián estadas reveladas al profèta e messatgièr de l'islam Maomet (en arabi, Muḥammad) per l'arcàngel Gabrièl. Aquela revelacion s'espandís sus un periòde de vint-e-tres ans. L'Alcoran es de còps qu'i a nomenat simplament al-kitâb («lo libre») o adh-dhikr («lo recòrd»). Los adits profetics e l'Alcoran constituisson ambedoas partidas de la revelacion a Maomet. mai...	6 d'abril de 2011 veire/modificar Fotografia d'Uranus presa per Voyager 2, en 1986. Uranus es la setena planeta dau Sistèma Solar per òrdre de distància au Soleu après Saturne e avans Neptun. Es una planeta giganta e gasosa coma Jupitèr, Saturne e Neptun. Tèn donc la tresena talha e la quatrena massa dau Sistèma Solar. Son atmosfèra de color blava es fòrça espessa e es la pus freja entre lei planetas. De mai, coma leis autrei planetas gigantas, Uranus tèn un sistèma d'anèus. Dins aquò, sa caracteristica pus espectaclosa es son axe de rotacion clinat de maniera quasi parallèla au plan dau Sistèma Solar. Aquela especificitat se retròba egalament dins la forma de la magnetosfèra e dins leis orbitas dei 27 satellits coneguts que tèn Uranus.
7 d'abril de 2011 veire/modificar Estatua de Bastet. (gat de Gayer-Anderson) Bastet qu'ei ua divessa egipciana deu cap de gat e hilha deu diu só Ra. Que ho venerada de d'òra dens l'istòria egipciana e dens Egipte sancèra e mei que mei hens la vila de Per Bastet o Per Bast (l'Ostau de Bastet en egipcian, nomada Bubastis en grèc e uei Tell Basta en arabi) on e's quilhava lo son temple. Un deus sons atributs qu'ei lo sistre (instrument de percussion). Qu'èra considerada com protectora, doça e amistosa, mes, un còp esmalida que vadèva Sekhmet, la divessa castigadora deu cap de leona.	8 d'abril de 2011 veire/modificar La plaça de Mayo vista desempuish l'ostau deu govern de la Ciutat Autonòma de Buenos Aires La plaça de Mayo [...] qu'ei un lòc important dens la ciutat de Buenos Aires on e trobam bastiments oficiaus com l'Ostau Arroset, la Catedrau Metropolitana de Buenos Aires, la Banca de la Nacion Argentina, l'ostau deu govern de la ciutat autonòma de Buenos Aires e lo Cabildo. Per'mor d'aquò qu'ei un lòc de protestacion o d'expression d'ideas politicas ; durant la dictatura militara de la fin de las annadas setanta e de la debuta de las annadas ueitanta, las Mairs de la plaça de Mayo qu'i mièn un combat vadut famós en defiant lo poder en bèth amassà's entà'u demandar çò qu'eran vaduts los lors hilhs desapareishuts.
9 d'abril de 2011 veire/modificar La planeta Vènus. Vènus es la segonda planeta dau Sistèma Solar per òrdre de distància au Soleu après Mercuri e avans la Tèrra. Es una planeta terrèstra coma Mercuri, la Tèrra o Mart. Tèn donc lei seisenei talha e massa dau Sistèma Solar. Pasmens, ambé sa talha similara a la Tèrra, es la segonda planeta entre lei còrs dau tipe terrèstre. Tèn una atmosfèra fòrça espessa principalament facha de dioxid de carbòni, un volcanisme important e donc tèn egalament lei temperaturas lei pus autas mesuradas dins lo Sistèma Solar vèrs 500 °C. En revenge, Vènus tèn pas de camp magnetic, de satellits o de sistèma d'anèus. Son nom vèn de Vènus, la divessa romana de l'amor. Es l'objècte naturau pus lusent dins lo cèu, de nuech, après la Luna.	10 d'abril de 2011 veire/modificar La centrala nucleara Ringhals en Suècia. Una centrala nucleara es un site industrial qu'utiliza la fission dels nuclèus atomics per produire de calor, qu'una partida es transformada en electricitat (entre 30 % e 40 % segon la diferéncia de temperatura entre la font freda e la font cauda). Es la principala utilizacion de l'energia nucleara dins lo domeni civil. Una centrala nucleara es constituida d'un o mai reactors nuclears que la poténcia electrica va de qualques megawatts a mai de 1 500 megawatts pel reactor sovietic de granda poténcia RBMK. Lo reactor europèu EPR, deuriá aténher una poténcia recòrd de 1 600 MW.
11 d'abril de 2011 veire/modificar Lo Pòrt Vièlh de Marselha ; au fons: la glèisa de Nòstra Dòna de la Gàrdia Marselha (Marseille en francés) es una vila d'Occitània, en Provença, en riba de la mar Mediterranèa. Es la primiera vila e lo primier pòrt d'Occitània. Tanben es la segonda o tresena vila de França e n'es lo primier pòrt. Es la prefectura dau departament dei Bocas de Ròse e de la region de Provença-Aups-Còsta d'Azur. Lo gentilici es marselhés -esa.	12 d'abril de 2011 veire/modificar De trufas La trufa o patana o tartifla o poma de tèrra es un tubercul produch per l'espècia Solanum tuberosum; aparten a la familha de las solanacèas. S'agís d'un dels legums mai consomits en Euròpa, America del Nòrd e America del Sud. Introducha en Euròpa al sègle XVI, sas qualitats alimentàrias son, d'en primièr estadas malconegudas. En defòra de sas vertuts alimentàrias, la trufa es largament utilizada dins l'industria, sa fecula a de destinacions multiplas.
13 d'abril de 2011 veire/modificar La Catedrala de Sent Front, vista dau Pont daus Barris Periguers [peri'gœ: / peri'gʏ:] (nom corrent) o Peireguers [pejre'gœ: / pejre'gʏ:] (nom classicizant) (Périgueux en francés) es una vila occitana francesa de la region d'Aquitània, prefectura dau departament de Dordonha. Es la capitala istorica de Perigòrd. Lo gentilici es pergosin -a. La vila s'estend dins una bocla d'Eila environada de set costaus (Escornabuòu, la Boissiera o Curada, Beu Puei, l'Arsaut, las Cebradas...) L'etimologia de Periguers ven daus Petrocorii ("las quatre armadas"), pòble gallés que demorava aquí avant la conquista romana. A l'epòca galloromana, l'emplaçament de la vila actuala era ocupat per Vesona.	14 d'abril de 2011 veire/modificar La lavanda es un aubret dicotiledonèu de la familha dei Lamiacèas e dau genre Lavandula, de flors lo pus sovent mauvas o violetas dispausadas en espigas, coma la majoritat deis espècias, fòrça nolentas; s'utilizan largament dins totei lei brancas de la perfumariá. Vènon subretot sus lei sòus calcaris secs e solelhós, a l'excepcion de L. stoechas, que preferís lei sòus siliciós. Totei lei lavandas son de plantas mellifèras, fòrça recercadas per leis abelhas.
15 d'abril de 2011 veire/modificar Vuda de Clarmont-Ferrand Clarmont-Ferrand (nommat tanben Clarmont - forma corta - o Clarmont d'Auvèrnhe / -nha - forma literària-), z-es la capitala d'Auvèrnhe (Occitània) ; maitot z-es lo chapluòc dau departament dau Puèi Domat dinc la region administrativa d'Auvèrnhe. La vila actuala de resulta de la fusion de las doas vilas de Clarmont e de Montferrand en 1633.	16 d'abril de 2011 veire/modificar La centrala nucleara Ringhals en Suècia. Una centrala nucleara es un site industrial qu'utiliza la fission dels nuclèus atomics per produire de calor, qu'una partida es transformada en electricitat (entre 30 % e 40 % segon la diferéncia de temperatura entre la font freda e la font cauda). Es la principala utilizacion de l'energia nucleara dins lo domeni civil. Una centrala nucleara es constituida d'un o mai reactors nuclears que la poténcia electrica va de qualques megawatts a mai de 1 500 megawatts pel reactor sovietic de granda poténcia RBMK. Lo reactor europèu EPR, deuriá aténher una poténcia recòrd de 1 600 MW.
17 d'abril de 2011 veire/modificar Aran o era Val d'Aran (mens locaument era/la Vath d'Aran, la Vau d'Aran) ei un parçan d'Occitània, situat ena region istorica de Gasconha, e formant ua comarca semiautonòma, administratiuament e istoricament assignada ath Principat de Catalonha e ar Estat espanhòu. Eth caplòc ei era vila de Vielha. Era Val d’Aran se trape ena part centrau dera sarrada pirenenca e ei era soleta val des Pirenèus de l'Espanha d’aiguavessant atlantic. Era sua estenuda ei de 620 km2...	18 d'abril de 2011 veire/modificar De volcans sus l'illa de Java, Indonesia Un volcan es un relèu terrèstre, sosmarin o extraterrèstre format a la seguida de l'ejeccion e de l'empilament de materials eissits del mantèl (jos forma de lavas, cendres, etc). L'acumulacion pòt aténher de milierats de mètres d'espessor formant atal de montanhas o d'illas. La natura dels materials, lo tipe d'erupcion, lor frequéncia e l'orogenèsi donan als volcans de formas variadas, mas prenon en general l'aspècte d'una montanha conica coronada per un cratèr o una caldeira.
19 d'abril de 2011 veire/modificar Drona au saut dau Chaslar Drona ['drunɒ] (en francés Dronne, ancianament Drône) es una ribiera occitana dau sud-oest de França (regions de Lemosin e d'Aquitània). Drona a per origina la rasiga preceltica e idronimica °Dur- (que donet tanben Dordonha, Durença,...), e lo sufixe °-ona (que donet tanben Dordonha, Lisona...).	20 d'abril de 2011 veire/modificar Construccion oficiala del simbòl de l’èuro L’èuro es la moneda comuna dels 27 estats de l’Union Europèa (UE) — e la moneda unica de 17 estats membres pel moment — que succedís a l’ECU (European Currency Unit, o « unitat de compte europèa ») que n'èra la moneda comuna. Es la moneda comuna de facto de certans estats e territòris, coma Kosovo. L’èuro es administrat per la Banca Centrala Europèa que ne'n contraròtla l'emission.
21 d'abril de 2011 veire/modificar Ròse en Ardecha au jonhent amb Doç Ròse o lo Ròse (en francoprovençau Rôno, en francés Rhône) es un flume important d'Euròpa que nais en Soïssa e que raja en França e en Occitània avans de se getar dins la mar Mediterranèa. Sa longor es de 812 km. Es un dei flumes majoraus d'Occitània.	22 d'abril de 2011 veire/modificar Antonio Lucio Vivaldi, compositor barròc, violonista, mèste de vriulon e cap d'orquèstra vadut a Venècia lo 4 de març de 1678 e mort a Viena lo 28 de julhet de 1741. La fama colossau de las soas Quate Sasons (qui son en vertat los 4 purmèrs concertos deu son opus titolat Il Cimento dell'Armonia e dell'Invenzione) qu'esconen ua òbra rica (500 concertos haut o baish, detzeas d'operas, òras de musica religiosa) variada e innovanta (d'ua influéncia màger suber l'istòria de la musica en generau e deu concerto e deu vriulon en particular).
23 d'abril de 2011 veire/modificar Albi, Lengadòc. Albi es una vila d'Occitània en Lengadòc. Es la prefectura de Tarn dins la region de Miègjorn-Pirenèus e sèti de l'arquevescat. Los sieus abitants son nomenats los Albigeses e Albigesas. Albi es escaissada la « Vila Roja » pr'amor la color de las bricas de sa catedrala e de son centre istoric.	24 d'abril de 2011 veire/modificar Mandolina napolitana La mandolina qu'ei un instrument de còrdas puntejadas qui pòt muishar variacions de las granas segon los país, las epòcas e los genres musicaus. Lo musician que'n joga en picant las còdas dab ua mena d'agulha aperada plèctre (o mediatòr).
25 d'abril de 2011 veire/modificar Cort interior deu castèth Lo Castèth de Pau que domina la capitala de Bearn e qu'ei pregondament ligat au sovier de tres sobeirans qui'u senhoregèn : Gaston Fèbus, Enric de Labrit e lo Noste Enric. Que muisha ua mescladissa armoniosa d'estiles medievau e Reneishença (e tanben neomedievau e neoreneishença, frut de las restauracions realizadas au cors deu sègle XIX) . Qu'ei tanben un lòc de memòria de l'istòria argeriana per'mor d'aver acessat Abd El-Kader dens la soa captivitat. [...]	26 d'abril de 2011 veire/modificar Hanashiro Chomo Lo karate es un art marcial d'ataca e de defensa, d'origina japonesa, que consistís a concentrar tota la fòrça del còs en un endrech determinat. Atal doncas, es un art d'autodefensa amb un aspècte espiritual predominant. (...) Lo karate se desvolopèt dins l'illa d'Okinawa, ont los ocupants japoneses avián enebit l'us de las armas.
27 d'abril de 2011 veire/modificar Albèrt e Ferrolh, los dos menaires de la revòlta, a la manifestacion de Carcassona La Revòlta dels Vinhairons (o Revòlta de 1907) foguèt lo movement social mai important que Lengadòc e la Catalonha Nòrd coneguèron. Nasquèt aquel movement pr'amor que lo vin se vendiá fòrça mal dempuèi 1904. Lo govèrn alavetz parlava de subreproduccion mas pels vinhairons la causa de la crisi èra consequéncia de la fraudariá e de las importacions de vin d'Argeria. Comencèt aquel movement l'11 de març de 1907, a partir d'un vilatjòt del Menerbés, Argelièrs	28 d'abril de 2011 veire/modificar De galinas. La galina (Gallus gallus, Gallus gallus domesticus) (var. jalina, garia) es un ausèl domestic elevat per sa carn e per sos uòus, e de còps per sas plumas. Los uòus de galina son de luènh los mai consomats demest los divèrses tipes d'uòus meses sul mercat.
29 d'abril de 2011 veire/modificar Vista sus lo vilatge, ambé Ventor au fons Puejaut (Pujaut en francés) es una vila occitana, situada entre lei país de Lengadòc e Provença, dins lo parçan dei Garrigas. Administrativament, se tròba dins lo departament francés de Gard e la region de Lengadòc-Rosselhon. Es un vilatge pintoresc situat dins la valada de Ròse e construch sus lo flanc d'un colet. Seis abitants son lei puejaulencs, pijaulencs o pijalencs.	30 d'abril de 2011 veire/modificar Divèrsas espècias d'estelas de mar. L'estela de mar es un animal equinodèrme qu'a abitualament cinc braces a partir d'un centre (simetria pentaradiala) que pòt aténher 45 cm de largor. Existisson almens 1600 espècias repartidas en mai de 30 familhas dins totes los oceans.