Kenya

	Kenya
	Republic of Kenya; Jamhuri Ya Kenya
	Bandièra Escut d'armas
	Imne: Ee Mungu Nguvu Yetu (Ò Dieu de tota creacion)
	Capitala e ciutat mai granda Nairòbi; 0° 06′ N, 38° 00′ E
	Forma de govèrn Republica
	Uhuru Kenyatta
	Independéncia del Reialme Unit
	Data 12 de decembre de 1963
	Superfícia 49en
	• Totala 580 367 km²
	Populacion 31en
	• Totala (2019) 47 564 296 ab.
	• Densitat 82 ab./km²
	PIB (2016) 109,116 miliard USD
	Indicatiu telefonic +254
	ISO 3166 KE
	Fus orari +3
	Domeni internet .ke
	modificar

Kenya, oficialament la Republica de Kenya, es un país d'Africa Orientala. Es limitròf dau Sodan dau Sud, d'Etiopia, de Somalia, d'Oganda, de Tanzania e de l'Ocean Indian. Sa capitala es Nairòbi e es una republica independenta dempuei 1963. Sa superficia fa 580 367 km² per una populacion estimada en 2013 a 41 milions d'abitants.

Es poblat per de populacions magerament d'origina banto e nilotica que s'installèron dins la region a partir dei millenis II e I avC. A partir de la fin de l'Edat Mejana, sa còsta foguèt colonizada per lei Portugués e leis Omanés. Si formèt lo sultanat de Zanzibar que son territòri foguèt partejat entre Alemanha e Reiaume Unit a la fin dau sègle XIX. Kenya venguèt una possession britanica que formèt oficialament una colonia en 1920. Dins leis annadas 1950, comencèt lo procès d'independéncia que s'acabèt en 1963. Dins l'encastre de la descolonizacion e de la Guèrra Freja, Kenya venguèt un regime autoritari basat sus un partit unic. Dins leis annadas 1990, lo multipartisme foguèt restaurat e la democratizacion deis institucions comencèt maugrat de violèncias intèrnas importantas durant lei cicles electoraus.

Lo gentilici es kenyan -ana.

Geografia

Geografia fisica

La geografia fisica de Kenya es marcada per sa situacion entre l'Ocean Indian a l'èst e la Granda Vau dau Rift a l'oèst. La preséncia dau Rift entraïna una division dau territòri entre lo tèrç occidentau e lei dos tèrç orientaus. D'efècte, dins certanei zònas de Kenya, pòu representar un obstacle important amb una prefondor maximala de 1 550 m e la preséncia d'unei lacs situats au fons de la vau. L'altitud aumenta donc lentament dei ribas de l'Ocean Indian au sud-èst fins a la cadena dei monts Aberdare puei demenisse en direccion de l'oèst e dau nòrd. Unei volcans amorçats si situan dins la region orientala dau Rift coma lei monts Londiani, Eldalat e Tinderet. Lo Mont Kenya (5 199 m), situat dins lo centre de Kenya a l'èst dau Rift, es la cima pus auta dau país.

En fòra dei montanhas, existisse unei caracteristicas geograficas de remarca sus lo territòri kenyan. Lo premier es l'existéncia de dos desèrts que si situan a l'èst dau lac Turkana (desèrt de Chalbi) e a l'èst dau lac Magadi (desèrt de Nyiri). Lo segond es la preséncia d'unei bancs de corau d'una superficia totala de 621 km² lòng de la costat de l'Ocean Indian.

Clima

Situat lòng de l'eqüator terrèstre, Kenya a la particularitat de presentar un clima similar ai país tropicaus africans de l'emisfèri sud. Son clima es donc magerament de tipe tropicau amb una division entre una sason cauda (maximom de temperatura en febrier-març) e una sason freja (minimom en julhet-aost). Pasmens, se fau nòtar la diferéncia febla (environ 4°C) entre lei temperaturas mejanas mesuradas dins lo corrent dei doas sasons.

Dins lo país, dos paramètres principaus an una influéncia sus lei condicions climaticas. Lo premier es l'altitud qu'entraïna una demenicion de la temperatura e lo segond es la distància per rapòrt a l'ocean qu'entraïna una demenicion dei precipitacions. Dins lo nòrd, aquela ariditat es tant importanta que lo clima es de tipe desertic (desèrt de Chalbi). Dins aquelei regions, la temperatura presenta generalament de variacions importantas (fins a 12°C) entre lo jorn e la nuech.

Enfin, dins lei regions montanhosas coma lo mont Kenya, lo mont Kilimandjaro ò lo mont Elgon, lo clima es de tipe montanhard ambé de temperaturas fòrça feblas tota l'annada.

Demografia

En 2011, la populacion de Kenya èra estimada a 41 milions d’abitants, magerament d’origina banto dins lo sud e sodanesa centrala dins la mitat occidentala ambé de minoritats cushiticas dins lei regions nòrd e èst. Es en creissença importanta (mai de 3% per an) dempuei l’independéncia maugrat una demenicion febla dempuei lo començament dau sègle XXI (2,7% dins leis annadas 2000).

Coma la màger part deis estats africans, la populacion es fòrça jova. En 2010, 42,5% sis situava dins la categoria 0-14 ans, 54,9% dins la categoria 15-64 ans e solament 2,7% dins la categoria 65 ans e mai. Pasmens, en 2012, l’esperança de vida èra de 64 ans. Es en aumentacion rapida (48,9 ans en 2006) gràcias a la reduccion de la mortalitat infantila. Pasmens, es menaçada per la malnutricion e per l’epidemia de SIDA.

Aquela populacion es devesida entre 70 etnias e es principalament situada lòng de la Vau de Rift, de l’Ocean Indian, dins lo relarg de la capitala e dins lo sud dau país. Es subretot formada de pòbles d’origina banto e nilotic. Cada grop forma aperaquí una mitat de la populacion. En 2010, leis etnias principalas èran lei Kikuyu (17%), lei Luhya (14%), lei Luo (10%), lei Kamba (10%), lei Kisii (6%), lei Mijikenda (5%), lei Meru (4%), lei Turkana (2,5%) e lei Massai (2,1%).

Lei minoritats cushiticas representan 2% deis abitants situadas dins lei regions gaire pobladas dau nòrd. Lei minoritats eissidas d’Euròpa, d’Orient Mejan ò d’Asia gropan mens de 1% de la populacion.

Lengas

La politica lingüistica dau país es definida per leis articles 7.1, 7.2 e 7.3 de la Constitucion de Kenya. L’anglés e lo swahili son lengas oficialas de l’estat. De mai, lo swahili es considerada coma la lenga nacionala dau país. Enfin, 59 lengas regionalas ò etnicas son protegidas. Pasmens, existisse encara de desenaus de lengas, de còps mau conegudas, qu’an ges d’estatut. Lei regions occidentalas de Kenya son generalament de lengas sodanesas centralas. La mitat orientala es subretot de lengas coshiticas. Enfin, lo sud e la costat sud-èst es puslèu de lengas bantos.

Religions

En 2009, la màger part de la populacion de Kenya es crestiana protestanta (47,4%) ò catolica (23,3%). Leis autrei glèisas crestianas representavan 11,8% deis abitants. L’islam èra la religion de 11,1% de la populacion. Enfin, lei religions tradicionalas africanas e leis autrei religions, generalament difusadas durant la colonizacion britanica coma lo bodisme, representavan 3,3% de la populacion de Kenya.

Istòria

Preïstòria, Antiquitat e Edat Mejana

En causa de la manca de documents escrichs, lei conóissanças istoricas sus l’Antiquitat de l’Africa Australa son relativament limitadas fins a l’emergéncia d’estats marchands lòng de la costat a partir de la fin de l’Edat Mejana. Pasmens, la region foguèt una crosiera importanta per lei migracions etnicas sus lo continent african e leis arqueològs an donc descubèrt mai d’un vestigi tocant son poblament. Dos elements importants se’n desgatjan :

lo premier es l’existéncia de tres ondas successivas de populacions de la region de Nil que venguèron s’installar dins la region dau lac Victòria a partir dau milleni II avC. Son a l’origina d’unei pòbles contemporanèus coma lei Masais ò lei Luos.
lo segond es l’existéncia d’una migracions de populacions bantos a partir de la premier amitat dau milleni I avC vèrs lo sud de la region dei Grands Lacs. S’installèron fins au riu Zambèzi e migrèron lòng de l’Ocean Indian. Es a l’origina dei pòbles actuaus d’aquelei regions, en particular lo grop swahili.

Pauc a pauc, la geografia isolèt tres regions principalas :

la zòna dei Grands Lacs caracterizada per la formacion de principats pichons amb una economia generalement basada sus l’agricultura e lo norrigatge coma lei reiaumes de Rwanda e du Burundi.
la zòna maritima caracterizada per la formacion de vilas marchandas en relacion ambé lei continents asiatic puei europèu.
la zòna dau platèu d’altitud que son economia èra basada sus una agricultura nomada d’estèpa. Aquela region isolava tanben lei Grands Lacs dei regions maritimas en causa de luchas militaras quasi permanentas entre certanei pòbles.

Lei pòbles dau Platèu d'Africa Orientala a la fin de l’Edat Mejana

A l’arribada dei premiers Europèus dins la region a la fin de l’Edat Mejana, lo platèu èra devesit entre quatre zònas diferentas :

la savana nòrd situada situada au nòrd dau lac Victòria. Èra dominada per de pòbles originàrias de la region meridionala de Nil.
una zòna d’agricultura pastorala situada de l’oèst dau lac Turkana au sud dau Kilimanjaro. Èra dominada per lei Masais que l’agressivitat entraïnèt de reorganizacion militara au sen d’autrei pòbles (Kikuyu…) per resistir ais atacas. Coma durant lei sègles precedents, aquelei conflictes empachavan totjorn lo passatge dei caravanas entre lei Grands Lacs e la costat.
de zònas d’altitud auta coma lei monts Kilimanjaro ò Meru onte lei societats avián desvolopats d’activitats agricòlas sedentàrias.
la savana sud situada au sud dau lac Victòria èra gaire poblada en causa de sa manca de drudessa. En revènge, èra una region productritz d’evòri gràcias a la préséncia importanta d’elefants. La region èra donc en relacion ambé leis estats marchands de la costat. Lei Nyamwezis èran lo pòble pus important de la region e l’i formavan unei tribús independentas entre elei.

L’emergéncia dei ciutats marchands de la costat orientala d’Africa

L’emergéncia dei ciutats marchandas de la costat orientala d’Africa comencèt ai sègles VIII e IX quand lei populacions bantos dei regions maritimas, explorant la costat vèrs lo nòrd, rescontrèron de marchands arabopersans, explorant la costat en direccion dau sud. Si desvolopèt alora de cambis entre lei dos pòbles. Lei Bantous aprenguèron la navigacion lòng dei costats e adoptèron l’islam coma religion e lei marchands arabopersans prenguèron lo poder mai s’integrèron pauc a pauc dins la societat locala. Dins lo corrent dei sègles seguents, aquelei vilas venguèron d’actors importants dau comèrci dins l’Ocean Indian gràcias a la produccion d’evòri e de metaus preciós.

La conquista portuguesa dei vilas marchandas

Lei Portugués arribèron dins la region après lo passatge dau Cap de Bòna Esperança per Vasco de Gama en 1498. Organizèron rapidament una tièra d’expedicions militaras per conquistar lei vilas marchandas : Sofala en 1502, Kilwa e Mombasa en 1505, leis illas de Mafia, Zanzibar e Memba en 1509. En revènge, mau capitèron d’ocupar Mogadiscio que venguèt la capitala d’una dinastia locala independenta durant un sègle.

Lei vilas de la region èra consideradas per lei Portugués coma d’etapas sus lo camin vèrs l’Asia dau Sud-Èst e de fònts de revenguts gràcias a l’impausicion de tributs importants de pager per lei diferentei ciutats. Aquò entraïnèt donc de revòutas sostengudas per de predicators musulmans. Mombasa foguèt lo centre principau d’aquela resisténcia e foguèt pilhada dos còps per lei Portugués en 1528 e en 1588 per reprimir d’insureccions. Un fòrt poderós l’i foguèt tanben bastit.

Lo partiment dei vilas marchandas entre Portugal e Oman

Dins lo corrent de la segonda mitat dau sègle XVII, lei possessions portuguesas d’Africa Orientala foguèron menaçadas per leis Omanés, sostenguts per leis Olandés. Ataquèron lei vilas marchandas dau nòrd puei aquelei ocupadas per lei Portugués. Conquistèron Mombasa en 1698, Zanzibar en 1699 e Kilwa en 1710. De temptativas portuguesas per reconquistar lei zònas perdudas mau capitèron e, en 1752, un tractat de partiment de la region en zònas d’influéncia foguèt signat entre lei dos estats.

D’Omanés venguèron s’installar dins lei vilas presas ai Portugués e l’i formèron una aristocràcia novèla entraïnant de tensions ambé leis ancianeis aristocràcias d’origina aràbia. Pasmens, la dominacion novèla demorèt leugiera en causa dei luchas intèrnas dins lo sultanat d’Oman. Causèron l’afebliment deis Omanés e unei vilas poguèron si proclamar independentas a partir deis annadas 1750.

La restauracion de la dominacion omanesa e la formacion dau sultanat de Zanzibar

Après la fin dau periòde d’agitacion intèrna de la mitat dau sègle XVIII, leis Omanés, sostenguts per lei Britanics, s’interessèron tornarmai ai vilas marchandas de la costat orientala d’Africa, en particular aquelei de la Tanzania e dau Kenya modèrnes. Pasmens, la reconquista foguèt lònga. Comencèt en 1785 ambé la presa de Kilwa e s’acabèt solament en 1837 ambé la captura de Mombasa.

Aquò permetèt de restaurar la poissança dau sultunat d’Oman que sa capitala foguèt transferida de Mascate a Zanzibar en 1840. Ocupèt lei regions maritimas deis estats modèrnes de Tanzania e de Kenya. En revènge, en cambi dau sostèn britanic, lo sultan Saïd Sayyid (1804-1856) deguèt acceptar de signar en 1822 un acòrd marcant la quasi fin dau trafeg d’esclaus. De mai, deguèt tanben acceptar l’aumentacion de l’influéncia de Londres dins leis afaires dau sultanat. Dins aquò, lo sultanat capitèt d’organizar l’activitat comerciala de la region a son profiech gràcias a la dubertura de liasons ambé lei reiaumes de l’Africa interiora, especialament dins la region dei Grands Lacs. Lei produchs principaus d’aqueu comèrci èran l’evòri e leis espècias. Un trafeg d’esclau reduch contunièt d’existir ambé lei país d’Orient Mejan.

D’autra part, l’aumentacion dau comèrci d’evòri entraïnèt una multiplicacion deis itineraris comerciaus dins l’estèpa dau platèu tanzanian maugrat l’ostilitat de certanei pòbles locaus. Gràcias a d’armas europèas, lei marchands swahilis agantèron lo lac Tanganyika vèrs 1820 e prenguèron lo contraròtle dau comèrci de la region orientala dei Grands Lacs a partir de 1850.

En 1841, s’installèt a Zanzibar un cònsul britanic. Aquò illustrèt l’aumentacion de l’influéncia e deis interès de Londres dins la region. En 1845, impausèt la signatura d’un tractat que defendèt lo comèrci d’esclaus en fòra dei territòris africans dau sultanat. Puei, après la mòrt de Saïd Sayyid en 1856, lei Britanics participèron ai luchas intèrnas per la succession e sostenguèron Syyid Majid còntra sei fraires. Aquò entraïnèt en 1861 la scission entre Zanzibar e Oman que formèron d’ara endavant dos estats separats. Enfin, en 1873, Londres impausèt la signatura d’un tractat marcant la fin dau trafeg d’esclaus dins lo sultanat.

Lei sultans mau capitèron de limitar aquela influéncia. De temptativas foguèron ansin menadas per assaiar d’implicar d’autrei poissanças coma França ò Alemanha dins leis affaires du sultanat. Pasmens, per la seguida, aquò va entraïnar l’arribada de fòrças alemandas per colonizar la region.

Lo partiment germanobritanic de l’Africa Orientala

A la fin deis annadas 1870, la populacion britanica comencèt de s’interessar a la region orientala dei Grands Lacs ambé la question dei missionaris mandats dins lo reiaume de Buganda. Pasmens, lo govèrn de Londres contunièt dins la region de sostenir lo sultanat de Zanzibar coma relèu de l’influéncia britanica. Ansin, leis Alemands poguèron desbarcar dins la region au començament deis annadas 1880 e signar rapidament d’acòrds ambé leis estats dau platèu d’Africa Orientala, especialament dins la Tanzania modèrna en 1884.

Lo Reiaume Unit deguèt acceptar de negociar amb Alemanha e un acòrd foguèt signat en 1886 sensa l’avejaire dau sultan de Zanzibar. Lo territòri dau sultanat foguèt limitat a una faissa de 16 quilomètres lòng de la costat e lei regions interioras foguèron devesidas entre una zòna d’influéncia alemanda au sud e britanica au nòrd. Puei, entre 1888 e 1889, lo sultanat deguèt laissar l’administracion dei regions maritimas sud e nòrd ais Alemands e Britanics. Enfin, en 1890, leis Alemands agantèron lo territòri d’Oganda.

Aquò entraïnèt de negociacions novèlas entre Londres e Berlin qu’organizèron lo partiment de la region. La màger part de la Tanzania actuala formèt la colonia d’Africa Orientala Alemanda. Oganda, lo Kenya actuau e l’illa de Zanzibar demorèron sota la dominacion britanica en cambi de l’illa europèa de Heligoland. Lo sultanat de Zanzibar venguèt un protectorat britanic e perdèt son influéncia dins lo sud dau territòri kenyan.

Lo periòde coloniau

En 1894, s’acabèt la formacion dau British East African Protectorate que venguèt la colonia de Kenya en 1920. Èra destinat inicialament a rompre l’isolament de la region d’Oganda, qu’èra tanben sota la dominacion britanica, gràcias a la bastida sus son territòri d’un camin de fèrre de Mombasa a Kisumu (1896-1901). Pasmens, lo chantier aguèt doas consequéncias per la region car entraïnèt l’installacion permanenta d’una partida importanta de la man d’òbra (d’origina indiana) e decidèt leis autoritats colonialas d’installar de colons europèus cargat d’esplechar lo país per assegurar la rentabilitat de la linha novèla.

D’efècte, a la fin dau sègle XIX, leis invasios dei Masais e uneis epidemias avián entraïnat una demenicion de remarca de la populacion. La colonizacion foguèt ansin aisada e lei colons capitèron de prendre possession d’un quart dei zònas agricòlas. Pasmens, tre leis annadas 1920, lei regions laissadas ais Africans èran tròp pobladas mentre que lei colons èran pas capables d’esplechar totei lei tenements reservats ais Europèus.

Aquò causèt donc una crisi agrària e d’Africans, especialament de Kikuyu, migrèron e s’installèron illegalament sus lei tenements europèus. Per sostenir sei demandas de tèrras suplementàrias, lei Kikuyu fondèron en 1925 l’Associacion Centrala Kikuyu (KCA). Kamau Johnstone, que venguèt per la seguida Jomo Kenyatta, faguèt partida dei caps dau movement. En fòra dau desvolopament dei revendicacions africanas, lo periòde veguèt tanben l’emergéncia de movements destinats a la defensa dei drechs e dei revendicacions de la minoritat indiana.

En 1945, Londres decidèt donc de formar un sistèma multiraciau amb una assemblada legislativa devesida entre lei comunautats blancas, indianas e africanas. Dins aquò, aqueu sistèma mau capitèt car èra tròp favorable ai Blancs. Ansin, au contrari de son objectiu iniciau, favorizèt l’emergéncia progressiva de partits negres radicaus que van menar Kenya vèrs l’independéncia.

La fin de la dominacion britanica

En 1947, doas annadas après la fin de la Segonda Guèrra Mondiala que portèt un còp decisiu au mantenement de l’Empèri Britanic, Jomo Kenyatta venguèt lo cap de l’Union Africana de Kenya (KAU). Aqueu partit s’encarguèt de defendre lei revendicacions africanas de Kenya. Pasmens, èra devesit e una minoritat decidèt de preparar una insureccion per expulsar lei colons europèus. La guèrra, dicha Insureccion dei Mau-Mau comencèt en 1952 e s’acabèt per una victòria britanica en 1956. Unei caps de la KAU, compres Kenyatta, foguèron estremats dins lo corrent dau conflicte.

Pasmens, maugrat son succès, la posicion dau govèrn de Londres èra fragila e lei Britanics autorizèron puei la formacion progressiva de partits politics. L’objectiu èra de preparar l’independéncia en favorizant la formacion de partits moderats capables de protegir leis interès dei colons e dau Reiaume Unit dins la region. Dins aquò, aquela estrategia mau capitèt car dos partits africans radicaus foguèron lei venceires deis eleccions de 1961: l’Union Nacionala Africana de Kenya (KANU), implantada au sen dei Kikuyu e dei Luo, e l’Union Democrata Africana de Kenya (KADU), implantada au sen dei Kalenjin e dei regions litoralas.

Après sa victòria, la KANU obtenguèt la liberacion de Jomo Kenyatta que dirigiguèt per la seguida lei negociacions ambé lo govèrn britanic. En 1963, lo novèu succès electorau de la KANU (dos tèrç dei sufragis) entraïnèt l’independéncia dau país en decembre. En 1964, Kenya venguèt una republica ambé Kenyatta coma president.

Lo Kenya independent

Tre son independéncia, Kenya conoguèt de tensions importantas en causa de la basa etnica dei dos partits principaus. En consequéncia, lo regime de Kenyatta venguèt pus autoritari e la KADU foguèt integrada au sen de la KANU per assaiar de demenir lei tensions. Pasmens, entraïnèt en 1966 la fondacion de l’Union dei Pòbles Kenyans (KPU) per lo Luo Oginga Odinga que venguèt rapidament lo partit d’oposicion pus important.

En 1969, l’assassinat dau Luo Tom Mboya, qu’èra considerat coma lo numerò dos de l’Estat kenyan, entraïnèt la fin dau multipartisme. D’efècte, Odinga foguèt arrestat e la KPU enebida. La reeleccion de Kenyatta en 1969 renforcèt son poder e la KANU venguèt dins lei fachs lo partit unic de Kenya. Kenyatta demorèt president fins a sa mòrt en 1978.

Son successor foguèt Daniel Arap Moi qu’èra un Kelenjin. Aquò causèt un cambiament de la basa etnica dau poder. D’ara endavant, anava s’apielar sus lei Kalenjin e lei Massai mentre que l’oposicion èra subretot dirigida per lei Luo e lei Kikuyu. Moi aumentèt tanben l’autoritarisme dau regime, ambé per exemple l’instauracion oficiala dau sistèma dau partit unic en 1982.

Pasmens, l’autoritarisme dau govèrn poguèt pas empachar lei progrès de l’oposicion. En 1991, dins l’encastre dau contèxte de la fin de la Guèrra Freja, Moi deguèt finalament acceptar la restauracion dau multipartisme. Dempuei aqueu periòde, Kenya conoisse una democratizacion malaisada e sovent violenta. D’efècte, Moi capitèt d’averar leis eleccions presidencialas de 1992 e de 1997 en aprofichant lei divisions de l’oposicion. Puei, en 2002, lo Kikuyu Mwai Kibaki capitèt de gropar l’oposicion au sen dau Partit de l’Unitat Nacionala e foguèt elegit president. Pasmens, sa reeleccion de 2007 còntra Raila Odinga foguèt fòrça contestada en causa de fraudas importantas. Entraïnèt de combats, especialament dins l’oèst dau país, entre partisans dei dos candidats (1500 morts, 300000 refugiats) fins a la conclusion d’un acòrd conclut sota la pression de l’ONU e deis Estats Units d’America. Kibaki demorèt president e Odinga venguèt son premier ministre.

En 2010, una constitucion novèla foguèt adoptada per referendum. Integrèt en particular d’asseguranças a prepaus dau respèct dei drechs de l’Òme e foguèt sostenguda tant per lo president que per lo premier ministre. L’annada seguenta, Kenya mandèt de tropas militaras per sostenir lo govèrn somalian dins l’encastre de la Guèrra Civila de Somalia. Aquelei fòrças participèron en particular a la lucha còntra lei milicias islamistas dau sud dau país.

En 2012, l’eleccion presidenciala conoguèt encara d’accusacions de fraudas importantas de part de Raila Odinga còntra lo venceire Uhuru Kenyatta. Pasmens, aqueu còp, lei tensions demorèron limitadas e Odinga acceptèt la decision deis autoritats electoralas de reconóisser la victòria de Kenyatta.

Govèrn e politica

Forma de l’estat e organizacion dau poder

Leis institucions de Kenya son definidas per la constitucion adoptada per referendum en 2010. Es una republica multipartista liberala qu’es fòrça descentralizada. Lei poders executius e legislatius son partejats entre lo govèrn centrau e uneis autoritats localas semi autonòmias. Lo poder judiciari es pus centralizat e dirigit per unei corts centralas especializadas segon leis afaires tractadas.

Poder executiu

Lo poder executiu es dirigit per un president elegit per un mandat de cinc annadas au sufragi universau dirèct. Dèu obtenir 25% dei sufragis dins la mitat dei comtats dau país. Es cargat de nomar lo vice president e lei ministres entre lei deputats de l’Assemblada nacionala. Ocupa tanben lei foncions de ministre de la Defensa e de cap de la policiá. Enfin, noma lo procuror generau e lo president de la Cort Suprèma ambé l’acòrd de l’Assemblada.

Lo procuror es cargat de la defensa juridica deis interès de l’estat. Lo president de la Cort Suprèma es cargat de verificar la conformitat constitucionala dei decisions dau poder legislatiu ò deis autreis organes dau poder executiu.

De 2008 a 2013, existiá un pòste de Premier Ministre que foguèt creat per reglar la crisi electorala de 2007-2008. Sa suppression èra prevista dins lo tèxe d’adopcion de la constitucion de 2010.

Lei 47 comtats kenyans son semi autonòms. An lo drech de crear d’impòsts, d’adoptar de reglaments locaus dins de domenis coma l’urbanisme ò la policiá, e d’organizar la gestion de sei ressorsas naturalas ò umanas. Pasmens, sei decisions an d’èstre en acòrd ambé la constitucion e lei leis de l’estat. Cada comtat es dirigit per un governador, un vice governador e un maximom de dètz elegits designats per un mandat de cinc annadas a la majoritat relativa.

Poder legislatiu

Lo poder legislatiu nacionau es constituit de doas chambrs que sei membres son elegits per un mandat de cinc annadas :

l’Assemblada nacionala qu’es compausada de 350 deputats eissits dei 290 de circonscripcions electorala e dei 47 comtats, de 12 nominats per lei partits politics designats segon la proporcionalitat dei resultats e dau procuror generau de la republica.
lo Senat qu’es compausat de 68 senators eissits d’eleccions dirèctas dins lei 47 comtats, d’un president elegits entre lei 47 senators dei comtats e de 20 senators designats per leis elegits dirèctes (16 fremas designats per lei partits politics, 2 personas per defendre leis interès dei joves, 2 personas per defendre leis interès dei personas andicapadas.).

Lo poder legislatiu locau es tengut per una assemblada locala elegida per cinc annadas. Es compausada d’au mens 25 deputats e d’un president.

Poder judiciari

Lo poder judiciari es independent dei poders executiu e legislatiu. Aquela independéncia es assegurada per una Comission justiciá. Es compausada de cinc magistrats, dau procuror generau, de dos avocats e de dos personas eissidas de la societat civila. Tres corts principalas asseguran la direccion dei decisions judiciàrias :

la Cort Suprèma que si situa dins la capitala Nairòbi. Es compausada d’un president, d’un vice president e de cinc jutges nomats per lo president de la republica ambé l’approbacion de l’Assemblada nacionala.
la Cort d’Apèu que si situa tanben dins la capitala mai pòu de còps si desplaçar dins d’autrei vilas importantas dau país.
la Cort Auta qu’es cargada deis afaires regardant la constitucion. A un sèti dins cada comtat kenyan.

Dins lei juridiccions inferioras, si troba magerament 105 tribunaus de premiera instància que son cargats deis afaires civius e criminaus. De tribunaus especializats son tanben cargadas deis afaires regardant la jovença, la lucha còntra la corrupcion, leis afaires militars, lo drech dau trabalh, lo drech comerciau, la justiciá de patz per reglar lei problemas de proprietat e lo drech musulman (solament en matèria de lei islamica entre personas musulmanas).

Organizacion territòriala

Dempuei l’adopcion de la constitucion de 2010 e son intrada en aplicacion totala en matèria territòriala en 2013, Kenya es organizat en 47 comtats. Cada comtat a una autonòmia sieuna qu’es incarnada per un govèrn e una administracion locaus. Lo govèrn centrau l’i es representat per un comissari generau cargat d’assegurar lo liame entre leis autoritats centralas e localas.

Simbòls nacionaus

Lo drapèu de Kenya foguèt oficialament adoptat lo 12 de decembre de 1963. Es inspirat dau drapèu de la KANU, principau movement politic que menèt la lucha per l'independéncia. Lo negre l'i representa lo pòble kenyan, lo roge lo sang perdut durant la lucha independentista, lo vèrd lei ressorsas naturalas dau país e lo blancla patz. Lo bloquier e lei doas lanças tradicionalas massais representan la defensa d'aquelei simbòls e la libertat de Kenya. Leis armòrias de Kenya foguèron tanben adoptadas en 1963 après l'independéncia.

Drapèu oficiau de Kenya dempuei son independéncia.
Simbòl de la KANU que foguèt la fònt d'inspiracion dau drapèu oficiau de Kenya.

Simbòl de la KANU que foguèt la fònt d'inspiracion dau drapèu oficiau de Kenya.
Armòrias oficialas de Kenya.

Afaires estrangiers e defensa

Afaires estrangiers

Kenya fa partida dei principaleis organizacions internacionalas e regionalas coma l’Organizacion dei Nacions Unidas, l’Organizacion de l’Unitat Africana venguda l’Union Africana en 2002, lo grop dei País ACP, la Comunautat d’Africa de l’Èst ò lo Movement dei Non Alinhats. Sa politica internacionala es marcada per son aliança ambé leis Estats Units d’America e Nairòbi es un relèu important de l’influéncia estatsunidenca dins la region d’Africa Orientala. En particular, dempuei 2011, Kenya, sostengut per Washington, participa a la guèrra civila de Somalia.

Fòrças armadas

Lei fòrças armadas de Kenya son eissidas dei tropas colonialas britanicas. Avans l'independéncia, participèron donc a la repression de l'insureccion dei Mau Mau. Après 1963, participèron a la guèrra còntra lei secessionistas de la region de Shifta (1963-1967) e demorèron sota lo contraròtle dau govèrn dins lo corrent de la Guèrra Freja. En particular, l'armada kenyana menèt ges de còp d'estat còntra lo poder civiu. Dempuei leis annadas 1990, l'armada participèt ais operacions de l'ONU en Africa, a la lucha còntra l'insureccion de la region dau Mont Elgon (2005-2008) e dempuei 2011 a la guèrra civila de Somalia.

En 2012, èran compausadas de 24 120 militars amb un budget representant 5,3% dau PIB. Es devesida entre una fòrça terrèstra, una fòrça aeriana e una fòrça navala. Seis equipaments èran magerament d'origina sovietica ò rus, sèrba, americana, britanic e francés. Es relativament modèrna en comparason de l'armament deis estats vesins. De mai, certaneis armaments èran en cors de modernizacion, especialament au sen de l'artilhariá e de l'infantariá. Seis equipaments principaus èran 76 carris de combat, 550 veïculs blindats, 30 pèças d'artilhariá, 60 elicoptèrs de combat, 21 aeronaus de combat, 13 naviris leugiers e 2 naviris mejans de transpòrt.

Economia

L'economia de Kenya es caracterizada per un PIB feble (41 miliards de dolars en 2012), una pauretat importanta caracteristica de la màger part dei país africans, l'importància de l'agricultura e de l'esplecha dei matèrias premieras, la feblessa de l'industria e deis infrastructuras e la dificultat de luchar còntra la corupcion. En 2012, seis exportacions èran magerament destinadas a Oganda (10,5%), Tanzania (10,2%), País Bas (7,1%), lo Reiaume Unit (6,7%), leis Estats Units d'America (5,8%), Egipte (5,2%) e la Republica Democratica de Còngo (4,5%). Totjorn aquela annada, seis importacions venián principalament de país petrolièrs d'Orient Mejan (Emirats Arabis Units 9,5% e Arabia Saudita 6,7%) ò de país industriaus asiatics (Índia 20,7% e China 15,3%).

Sector primari

L'agricultura es lo centre de l'economia de Kenya. En 2007, representava 24% dau PIB e emplegava 75% de la populacion activa. La superficia cultivada dau territòri es relativament febla (environ 15%) car lei precipitacions ò la fertilitat son rarament favorablas a l'agricultura. En causa d'aquelei dificultats, la mitat de la produccion èran donc unicament una agricultura de subsisténcia. De mai, en causa de son nivèu tecnologic feble, èra vulnerabla ai variacions de clima e de prètz. Pasmens, leis exportacions de produchs agricòlas (tè, coton, flor) èran la fònt de la mitat dei revenguts dau comèrci estrangier kenyan.

L'esplecha de fusta e la pesca, dins l'ocean ò dins lei lacs de la Vau dau Rift, èran tanben d'activitats economicas importantas. En 2004, la produccion de fusta agantava 22 162 000 m³ e aquela de la pesca 128 000 tonas. Pasmens, aqueleis activitats devián faciar la desgradacion de l'environament, especialament en causa de la pollucion e de l'esplecha tròp importanta dei ressorsas.

Enfin, lei ressorsas mineralas de Kenya son feblas e sa part dins lo PIB nacionau es inferiora a 1%. La produccion pus importanta es aquela de carbonat de sòdi dins lo lac Magadi.

Sector segondari

Kenya a l'industria pus desvolopada d'Africa Orientala. Pasmens, en 2012, aqueu sector representava solament 15% dau PIB e èra desfavorizat per la manca d'infrastructuras. Après un periòde de creissença rapida après l'independéncia, conoguèt d'annadas d'estanhacion dins lo corrent dau decenni 1980. En consequéncia, l'aumentacion de la produccion industriala entre 1963 e 2012 foguèt finalament limitada. L'industria es concentrada dins lei tres centres urbans pus de Nairòbi, de Mombasa e de Kisumu. Seis activitats principalas son basadas sus la transformacion de produchs agricòlas, de bens de consomacion e lo rafinatge de petròli importat (que permet de contentar 60% de la demanda nacionala).

Sector terciari

Lo sector terciari kenyan representava en 2012 61% dau PIB dau país. Es dominat per lo torisme que conoguèt dos periòdes de creissença importanta pendent lei premiereis annadas après l'independéncia e durant leis annadas 1980. Es magerament basat sus leis activitats balneàrias e sus la visita dei parcs nacionaus. Maugrat la menaça de movements armats generalament d'origina islamista (atemptat de 1998 còntra l'ambaissada estatsunidenca, presa d'ostatge de Nairòbi en 2013...) lo sector demorava la premiera fònt de devisas estrangieras de Kenya.