Ardes de Cosa
|
Vilatge d'Occitània | 
|
|
Ardes de Cosa
Ardes | ||
|---|---|---|
 | ||
| Le vialatge de vès Ardes. | ||
| ||
| ||
| Geografia fisica | ||
| ||
| Coordenadas | 45° 24′ 16″ N, 3° 07′ 38″ E | |
| Superfícia | 16,59 km² | |
| Altituds · Maximala · Mejana · Minimala |
1 039 m 620 m 485 m | |
| Geografia politica | ||
| País |  Auvèrnhe | |
| Estat |  França | |
| Region 84 |
Auvèrnhe Ròse Aups | |
| Departament 63 |
Puèi de Doma  | |
| Arrondiment 633 |
Soire | |
| Canton 6303 |
Braçac (Auvèrnhe) (chapluòc dau canton d'Ardes davant 2015) | |
| Intercom 246300990 |
CA Agló País de Soire | |
| Cònsol | Bernard Veissière (2014-2020) | |
| Geografia umana | ||
| Populacion Populacion totala (2018) |
583 ab.  589 ab. | |
| Densitat | 31,34 ab./km² | |
| Autras informacions | ||
| Gentilici | ardesian/-iana | |
| Còde postal | 63420 | |
| Còde INSEE | 63009 | |
.svg)
Ardes de Cosa [ˈaʁdə][1][2], [ˈæʁdə][3] (Ardes en francés) z-es una comuna auvernhata dau departament dau Puèi de Doma e de la region d'Auvèrnhe-Ròse-Aups, ancianament d'Auvèrnhe.
Geografia[modificar | Modificar lo còdi]
Ardes z-es implantat sobre los contrafòrts orientaus dau Sejalèir dont z-es le principau borg. z-Es egalament situat le long de l'aiga Cosa d'Ardes ce que li vau de còps l'apelacion d'Ardes-sur-Couze. Le vialatge z-es devesit en doas partidas : le gròs dau borg se situa sobre un petit platèl que domina la valada de la Cosa e una autra partida z-es situada en contrabas le long de l'aiga. Las teuladas dau vialatge son rojas, los teules ajant remplaçat las lausas. En un sègle e demèi, le vialage perdiguèt 80 % de sa populacion mas despuèi quauque temps, la demografia tòrna partir a la auça : novèls escolèirs vès l'escòla, novèla espiçariá, novèla bolanjariá. La vida repren dins quel vialatge que coma tan d'autres dins le Sejalèir seguèt desertat. L'espèr d'una novèla vida se legís sobre las façadas tornat faitas a nòu de quauques v-uns ostaus.
Climat[modificar | Modificar lo còdi]
En 2010, le climat de la comuna z-es de tipe climat oceanic alterat, segon un estudi del Centre nacionau de la rechèrcha scientific que s'apuia sobre una seria de donadas que tapan le periòde 1971-20001. En 2020, Meteo-França publia una tipologia de los climats de la França metropolitana dins la quanha la comuna z-es expausada a un climat de montanha o de marjas de montanha e z-es dins la region climatica Nòrd-èst del Massís Centrau, caracterizada per una pluviometria annuala de 800 a 1 200 mm, ben repartida dins l’annada[4].
Per le periòde 1971-2000, la temperatura annuala moiana z-es de 9,5 °C, embei una amplitud termica annuala de 16 °C. L'acumulacion annuala moiana de precipitacions z-es de 705 mm, embei 8,1 jorns de precipitacions en janvèir e 6,6 jorns en julhet. Per le periòde 1991-2020, la temperatura moiana annuala observada sobre l'estacion meteorologica de Meteo-França la mai pròcha, « Anzat-le-Luguet_sapc », sobre la comuna d'Anzat e le Luguet a 10 km a volada d'aucèl, z-es de 7,5 °C e l'acumulacion annuala moiana de precipitacions z-es de 1 207,2 mm. Per l'avenir, los paramètres climatics de la comuna estimats per 2050 segon diferents scenaris d'emission de gas embei efèit de sarra son consultables sobre un site dediat publiat per Meteo-França en novembre 2022.
Urbanisme[modificar | Modificar lo còdi]
Tipologia[modificar | Modificar lo còdi]
Ardes z-es una comuna rurala, per ce que fai partida de las comunas pauc o franc pauc densas, au sens de la grilha comunala de densitat de l'Insee.
D'un autre costat la comuna fai partida de l'aira d'atraccion de vès Soire, que z-es una comuna de la corona. Aquela aira, qu'agropa 53 comunas, z-es categorizada dins las airas de mens de 50 000 abitants.
Toponimia[modificar | Modificar lo còdi]
Las atestacions ancianas son Radicatensi (911), Raditensi (Xe), Ardes en 1295[5], Ardusii (1421).
Segon Ernèst Negre, le nom ven de l'adjectiu femenin plurau latin aridas (tèrras): "(tèrras) sechas, aridas"[5].
Segon Albèrt Dauzat, la finala -e muda en occitan exclutz une finala latina en -a, donc benliau una origina coma *Arate[6].
Istòria[modificar | Modificar lo còdi]
Autrecòp proprietat de la familha de Mercuer. L'elevatge d'oelhas joguèt un ròtle major dins l'economia del vialatge que bailèt son nom a une raça locala, l'ardes.
Le canton subiguèt un fòrt exòde au sègle XIX.
Los Espitalèirs[modificar | Modificar lo còdi]
La Ribèire l'Evesque z-es una anciana proprietat de l'òdre de Sent Joan de Jerusalèm, membre de lur comandariá de Montchalm taica la Revolucion francesa. Inicialament, un don d'Estève VI de Mercuer, evesque de Clarmont aus Augustins de Sent Laurenç d'Ors eschamjat en 1240 embei los Espitalèirs contra l'Espitau de Chaumont,
Administracion[modificar | Modificar lo còdi]
Demografia[modificar | Modificar lo còdi]
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1962 | 1968 | 1975 | 1982 | 1990 | 1999 | 2006 | 2007 | 2008 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Cercar |
Cercar |
Cercar |
599 |
605 626 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 2009 | 2010 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 610 632 |
607 629 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Fonts | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Base Cassini de l'EHESS (recercar) - Nombre retengut a partir de 1962 : Populacion sens comptes dobles - Sit de l'INSEE | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
- En 2018 la populacion z-èra de 583 abitants.
Luòcs e monuments[modificar | Modificar lo còdi]
- Glèisa de Sant Disenç d'Ardes (nom supausat; fr Saint-Dizaint. Veire Sent Idènç).
-
Glèisa de Sant Disenç d'Ardes
Personalitats liadas a la comuna[modificar | Modificar lo còdi]
- Charles Albanèl, explorator occitan.
- Sent Odilon z-es naissit vès Ardes en 962.
Veire tanben[modificar | Modificar lo còdi]
Liams extèrnes[modificar | Modificar lo còdi]
Nòtas e referéncias[modificar | Modificar lo còdi]
Nòtas[modificar | Modificar lo còdi]
Referéncias[modificar | Modificar lo còdi]
- ↑ Collectatge IEO 63, dins le parlar de la comuna.
- ↑ Albert Dauzat, Glossaire étymologique du patois de Vinzelles, Montpellier, Société des langues romanes, 1915, p. 446. Aquí le z- es pas una letra eufonica, ven de la liason embei le mot vès, "vase vès Ardes" [vaz.vøz ͜ˈaʁdə].
- ↑ Collectatge IEO 63, dins le parlar de Compens.
- ↑ http://pluiesextremes.meteo.fr/france-metropole/Un-peu-de-geographie.html (consultat le 10 de janvèir 2024).
- ↑ 5,0 et 5,1 Ernèst Negre. Toponymie générale de la France: Formations préceltiques, celtiques, romanes, p. 325.
- ↑ Albèrt Dauzat. La toponymie gauloise de l'Auvergne et du Velay. Revue des Études Anciennes, p. 366.
.svg){kind=small}