Wikipèdia:AcuèlhLutzSus/novembre de 2010
| Octobre de 2010 | Decembre de 2010 |
Aquesta pagina e sas sospaginas mesadièras son consacradas a l’organizacion e a la mantenença del quadre Lutz sus... de la pagina d’acuèlh.
Aquesta es emplena per l'apèl de {{Wikipèdia:AcuèlhLutzSus/{{CURRENTDAY}} de {{CURRENTMONTHNAME}}}} (çò que significa que son contengut es lo del Wikipèdia:AcuèlhLutzSus/jorn, ont jorn es lo jorn e lo mes del jorn corrent (ora UTC)). La frequéncia de renovelament dels quadres es quotidiana.
- Los articles presentats dins los diferents quadres son unicament los promouguts als labèls « Articles de qualitat » e « Bon article ».
- Evitatz de metre mai de 500 caractèrs/100 mots dins los quadres per fin de manténer l'equilibri de las colomnas sus la pagina d'acuèlh ont aquestes quadres son transcluses.
Calendièr per novembre de 2010
Articles « Lutz sus... » ja pareguts sus l’acuèlh del mes de novembre de 2010 :
1èr de novembre de 2010 veire/modificar Neptun es l'ochena planeta del Sistèma Solar en proximitat al Solelh. Es la quatrena en diamètre mas la tresena en massa pr'amor qu'es pus densa qu'Uranus. Es una giganta gasosa e fa partida de las planetas exterioras. Son orbita foguèt predicha, de manièra independenta, per John Couch Adams (1845) e per Urbain Le Verrier (1846) a partir de las anomalias de l'orbita d'Uranus respècte a las leis de Kepler e de la lei de la gravitacion universala de Newton. Foguèt descubèrt per Johann Gottfried Galle, lo 23 de setembre de 1846 a 1° d'interval de la posicion predicha per Adams e Le Verrier. Mai tard, s'avertiguèt que Galilèu l'aviá ja observat en 1612, mas l'aviá pres per una estela. |
2 de novembre de 2010 veire/modificar Un volcan es un relèu terrèstre, sosmarin o extraterrèstre format a la seguida de l'ejeccion e de l'empilament de materials eissits del mantèl (jos forma de lavas, cendres, etc). L'acumulacion pòt aténher de milierats de mètres d'espessor formant atal de montanhas o d'illas. La natura dels materials, lo tipe d'erupcion, lor frequéncia e l'orogenèsi donan als volcans de formas variadas, mas prenon en general l'aspècte d'una montanha conica coronada per un cratèr o una caldeira. |
3 de novembre de 2010 veire/modificar La mar d'Aral es lo nom d'una mar interiora endorreïca d'Asia Centrala, situada entre 43° e 46° de latitud nòrd e entre 58° e 62° de longitud èst. Se parteja entre Cazacstan al nòrd e Ozbequistan al sud. En 1960, cobrissiá 68 000 km² e èra la quatrena superfícia d'aiga salada interiora del mond. En 2000, aquela superfícia foguèt devesida per dos. Aquel assecament, causat pel desviament dels dos principals flumes, es una de las mai importantas catastròfas environamentalas del sègle XX. |
4 de novembre de 2010 veire/modificar |
5 de novembre de 2010 veire/modificar  Vietnam (en vietnamian Việt Nam) es un país d'Asia del Sud-Èst. Confronta la Republica Populara de China al nòrd, e Laos e Cambòtja a l'oèst. [...] Vietnam a una superfícia de 331 688 km² (leugièrament mai pichon qu'Alemanha). Lo relèu consistís en monts pichons e montanhas nautas densament cobèrtas d'arbres, per 20% del territòri; 40% del territòri es montanhós e los bòsques ocupan 75%. Lo punt culminant del país, la montanha de Fan Si Pan, a 3142 m d'altitud. |
6 de novembre de 2010 veire/modificar La trufa o patana o tartifla o poma de tèrra es un tubercul produch per l'espècia Solanum tuberosum; aparten a la familha de las Solanacèas. S'agís d'un dels legums mai consomits en Euròpa, America del Nòrd e America del Sud. Introducha en Euròpa al sègle XVI, sas qualitats alimentàrias son, d'en primièr estadas malconegudas. En defòra de sas vertuts alimentàrias, la trufa es largament utilizada dins l'industria, sa fecula a de destinacions multiplas. |
7 de novembre de 2010 veire/modificar Ua trompeta barròca qu'ei un instrument de musica e mei precisament un aerofòn de la familha deus coires e enqüèra mei precisament ua trompeta naturau ; aquò que vòu díser qu'ei ua trompeta desprovesida de cap piston. [...] Tecnicament lo musician qui joga sus ua trompeta naturau qu'ei limitat peu hèit qu'aqueth instrument be pòt pas sonque interpretar nòtas d'ua sola seria armonica. |
8 de novembre de 2010 veire/modificar Stonehenge es un monument megalitic del neolitic e de l'Edat del Bronze situat prèp d'Amesbury dins lo comtat anglés de Wiltshire, a pauc près a 13 km al nòrd de la vila de Salisbury. Se compausa de talús de tèrra qu'enròdan mantun cercles de bèlas pèiras plantadas e es un dels sits preïstorics mai famós del mond. Los arqueològs pensan que las pèiras ficadas foguèron quilhadas entre 2500 e 2000 abans lo Crist, emai que los talús e valats exteriors que constituisson la pus anciana partida del monument, son datats d'a pauc près 3100 abans lo Crist. |
9 de novembre de 2010 veire/modificar L’èuro es la moneda comuna dels 27 estats de l’Union Europèa (UE) — e la moneda unica de 13 estats membres pel moment — que succedís a l’ECU (European Currency Unit, o « unitat de compte europèa ») que n'èra la moneda comuna. Es la moneda comuna de facto de certans estats e territòris, coma Kosovo. L’èuro es administrat per la Banca Centrala Europèa que ne'n contraròtla l'emission. Lo simbòl ISO 4217 de l'èuro es EUR, lo simbòl usual es €. Es devesit en 100 cents o centims. |
10 de novembre de 2010 veire/modificar Lo glaç (o la glaça) es l'aiga a l'estat solid. A la pression atmosferica normala (101 325 Pa), l'aiga es sota forma de glaç quand sa temperatura es inferiora a sa temperatura de fusion qu'es de 0 °C (273,15 K). La temperatura de fusion dau glaç serviguèt de ponch fixe per la definicion originala de l'escala de temperaturas Celsius. |
11 de novembre de 2010 veire/modificar Antonio Lucio Vivaldi, compositor barròc, violonista, mèste de vriulon e cap d'orquèstra vadut a Venècia lo 4 de març de 1678 e mort a Viena lo 28 de julhet de 1741. La fama colossau de las soas Quate Sasons (qui son en vertat los 4 purmèrs concertos deu son opus titolat Il Cimento dell'Armonia e dell'Invenzione) qu'esconen ua òbra rica (500 concertos haut o baish, detzeas d'operas, òras de musica religiosa) variada e innovanta (d'ua influéncia màger suber l'istòria de la musica en generau e deu concerto e deu vriulon en particular). |
12 de novembre de 2010 veire/modificar L'estela de mar es un animal equinodèrme qu'a abitualament cinc braces a partir d'un centre (simetria pentaradiala) que pòt aténher 45 cm de largor. Existisson almens 1600 espècias repartidas en mai de 30 familhas dins totes los oceans. A pas d'esqueleta desplaçabla mas de pseudopòdis, pichons tubes presents tanben dins los orsins, que pòdon projectar d'aiga dempuèi la fàcia ventrala e que servisson per la locomocion e l'alimentacion. |
13 de novembre de 2010 veire/modificar Los lepidoptèrs (Lepidoptera) son un òrdre d'insèctes tanben apelats parpalhòls o parpalhons. Se caracterizan per tres parelhs de patas (coma totes los insèctes) e per dos parelhs d'alas recobèrtas d'escatas de colors fòrt variadas segon las espècias (d'ont lor nom : lepidoptèr, del latin lepidoptera, el meteis del grèc λεπίς « escata » e πτερόν « ala »). Los lepidoptèrs pondon d'uòus que donan naissença a de larvas apeladas rucas. Aquestas darrièras fabrican de seda, e forman puèi sovent un cocon ont se transforman en adulte. |
14 de novembre de 2010 veire/modificar La laüteria (var. laütariá) qu'ei l'art e lo saber deu laütièr qui lo son mestier b'ei la fabricacion e l'adobament deus instuments de còrdas hregadas o puntejadas. [...] Vernir un instrument qu'ei vitau per la soa conservacion mes un vernís tròp espés o d'ua mau compocion que pòt escanar lo son de l'instrument. Los vernís deu laütièr que son de duas menas : a l'alcòl o a l'òli. Abans de vernir que cau aver acabat de netejar totas las fàcias exterioras de las hustas de l'instrument. [...] |
15 de novembre de 2010 veire/modificar Bastet qu'ei ua divessa egipciana deu cap de gat e hilha deu diu só Ra. Que ho venerada de d'òra dens l'istòria egipciana e dens Egipte sancèra e mei que mei hens la vila de Per Bastet o Per Bast (l'Ostau de Bastet en egipcian, nomada Bubastis en grèc e uei Tell Basta en arabi) on e's quilhava lo son temple. Un deus sons atributs qu'ei lo sistre (instrument de percussion). Qu'èra considerada com protectora, doça e amistosa, mes, un còp esmalida que vadèva Sekhmet, la divessa castigadora deu cap de leona. |
16 de novembre de 2010 veire/modificarNeptun es l'ochena planeta del Sistèma Solar en proximitat al Solelh. Es la quatrena en diamètre mas la tresena en massa pr'amor qu'es pus densa qu'Uranus. Es una giganta gasosa e fa partida de las planetas exterioras. Son orbita foguèt predicha, de manièra independenta, per John Couch Adams (1845) e per Urbain Le Verrier (1846) a partir de las anomalias de l'orbita d'Uranus respècte a las leis de Kepler e de la lei de la gravitacion universala de Newton. Foguèt descubèrt per Johann Gottfried Galle, lo 23 de setembre de 1846 a 1° d'interval de la posicion predicha per Adams e Le Verrier. Mai tard, s'avertiguèt que Galilèu l'aviá ja observat en 1612, mas l'aviá pres per una estela. |
17 de novembre de 2010 veire/modificar Lei clastras son una partida d'un monastèri, d'una catedrala o d'una collegiada, que consistís en un espaci centrau a cèu dubèrt envoutat per de galariás cubèrtas d'onte s'accedís ai «luòcs regulars» (sala capitulara, refectòri, dormitòri...). Lei premiers exemples se tròban dins d'edificis dependent de l'Òrdre de Sant Beneset. Se lei clastras son de facto dempuei l'Edat Mejana un element important de l'arquitectura monastica en Occident, fau notar qu'existís ges de nòrma de jure que lei pertòque: contrariament a la majoritat deis edificis que compausan un monastèri, son pas mencionadas dins lei Règlas deis Òrdres. |
18 de novembre de 2010 veire/modificar Lo litre (simbòls: l o ben L, letra èla en minuscula o en majuscula, a vegadas ℓ) es dempuèi 1964 un nom especial per lo decimètre cubic (simbòl: dm3) segon la decision presa per la 12a Conferéncia Generala dels Peses e Mesuras (CGPM). L'unitat de volum del Sistèma Internacional d'Unitats (SI) es lo mètre cubic (simbòl: m3); lo litre equival a un milen de mètre cubic. Lo simbòl L foguèt adoptat en 1979 per la 16a Conferéncia Generala dels Peses e Mesuras e es recomandat per evitar de confusions amb la chifra 1. |
19 de novembre de 2010 veire/modificar Perigòrd o Peiregòrd es una region istorica d'Occitània. Es una part de la region pus granda de Guiana. Maitot es lo nom dau comtat que recobriá, a pauc de chausa prep, l'actuau departament de Dordonha. La capitala istorica es Periguers (o Peireguers). Lo nom de Perigòrd ven dau pòble gallés daus Petrocorii, es a dire "las quatre armadas", "los quatre clans". Los limits ancians de lor territòri eran gaireben los mesmes. |
20 de novembre de 2010 veire/modificar La mandolina qu'ei un instrument de còrdas puntejadas qui pòt muishar variacions de las granas segon los país, las epòcas e los genres musicaus. Lo musician que'n joga en picant las còdas dab ua mena d'agulha aperada plèctre (o mediatòr). Uei lo dia, las mandolinas que son mei que mei de duas menas (las duas acordadas deu medish biais) : mandolina napolitana (la version classica) e mandolina bluegrass. |
21 de novembre de 2010 veire/modificar La Tela o lo World Wide Web, literaument "la telaranha mondiau", qu'ei un sistèma ipertèxte public qui fonciona sus l'Internet e qui pemet de consultar, dab un navigator web, paginas hicadas en linha dens sites. L'imatge de la tela que vien deus iperligams qui ligan las paginas web enter eras. Lo Web n'ei pas qu'ua de las aplicacions de l'Internet. D'autas aplicacions de l'Internet qu'existeishen, com lo corrièr electronic, la messatgeria instantanèa, Usenet, etc. Lo Web qu'estó inventat annadas arron de l'Internet, mes qu'ei eth qui aperè l'atencion deus mèdias e deu gran public sus l'Internet. Despuish ençà, lo Web e l'Internet que's sòlen con•hóner dens lo lengatge corrent. |
22 de novembre de 2010 veire/modificar Bastet qu'ei ua divessa egipciana deu cap de gat e hilha deu diu só Ra. Que ho venerada de d'òra dens l'istòria egipciana e dens Egipte sancèra e mei que mei hens la vila de Per Bastet o Per Bast (l'Ostau de Bastet en egipcian, nomada Bubastis en grèc e uei Tell Basta en arabi) on e's quilhava lo son temple. Un deus sons atributs qu'ei lo sistre (instrument de percussion). Qu'èra considerada com protectora, doça e amistosa, mes, un còp esmalida que vadèva Sekhmet, la divessa castigadora deu cap de leona. |
23 de novembre de 2010 veire/modificarLo litre (simbòls: l o ben L, letra èla en minuscula o en majuscula, a vegadas ℓ) es dempuèi 1964 un nom especial per lo decimètre cubic (simbòl: dm3) segon la decision presa per la 12a Conferéncia Generala dels Peses e Mesuras (CGPM). L'unitat de volum del Sistèma Internacional d'Unitats (SI) es lo mètre cubic (simbòl: m3); lo litre equival a un milen de mètre cubic. Lo simbòl L foguèt adoptat en 1979 per la 16a Conferéncia Generala dels Peses e Mesuras e es recomandat per evitar de confusions amb la chifra 1. |
24 de novembre de 2010 veire/modificar Un glacièr |
25 de novembre de 2010 veire/modificar L'Ostau Arroset (en espanhòu la Casa Rosada) qu'ei lo sèti deu poder executiu argentin. Que's troba a Buenos Aires suber la plaça de Mayo (costejada tanben per la catedrau e lo cabildo) suu lòc exacte qu'ocupava autes còp la hortalessa e on e s'estava lo vicerei deu temps de la vicereiautat de l'arriu de la Plata e on, après l'independéncia, los purmèrs caps d'Estat be gavidèn lo país. |
26 de novembre de 2010 veire/modificarLei clastras son una partida d'un monastèri, d'una catedrala o d'una collegiada, que consistís en un espaci centrau a cèu dubèrt envoutat per de galariás cubèrtas d'onte s'accedís ai «luòcs regulars» (sala capitulara, refectòri, dormitòri...). Lei premiers exemples se tròban dins d'edificis dependent de l'Òrdre de Sant Beneset. Se lei clastras son de facto dempuei l'Edat Mejana un element important de l'arquitectura monastica en Occident, fau notar qu'existís ges de nòrma de jure que lei pertòque: contrariament a la majoritat deis edificis que compausan un monastèri, son pas mencionadas dins lei Règlas deis Òrdres. |
27 de novembre de 2010 veire/modificarBastet qu'ei ua divessa egipciana deu cap de gat e hilha deu diu só Ra. Que ho venerada de d'òra dens l'istòria egipciana e dens Egipte sancèra e mei que mei hens la vila de Per Bastet o Per Bast (l'Ostau de Bastet en egipcian, nomada Bubastis en grèc e uei Tell Basta en arabi) on e's quilhava lo son temple. Un deus sons atributs qu'ei lo sistre (instrument de percussion). Qu'èra considerada com protectora, doça e amistosa, mes, un còp esmalida que vadèva Sekhmet, la divessa castigadora deu cap de leona. |
28 de novembre de 2010 veire/modificarL'Ostau Arroset (en espanhòu la Casa Rosada) qu'ei lo sèti deu poder executiu argentin. Que's troba a Buenos Aires suber la plaça de Mayo (costejada tanben per la catedrau e lo cabildo) suu lòc exacte qu'ocupava autes còp la hortalessa e on e s'estava lo vicerei deu temps de la vicereiautat de l'arriu de la Plata e on, après l'independéncia, los purmèrs caps d'Estat be gavidèn lo país. |
29 de novembre de 2010 veire/modificarLo glaç (o la glaça) es l'aiga a l'estat solid. A la pression atmosferica normala (101 325 Pa), l'aiga es sota forma de glaç quand sa temperatura es inferiora a sa temperatura de fusion qu'es de 0 °C (273,15 K). La temperatura de fusion dau glaç serviguèt de ponch fixe per la definicion originala de l'escala de temperaturas Celsius. |
30 de novembre de 2010 veire/modificarUn glacièr |
