La Sanha
|
Vila d'Occitània | 
|
|
La Sanha | ||
|---|---|---|
 | ||
| Lo pòrt de la Sèina. | ||
| ||
| ||
| Geografia fisica | ||
| ||
| Coordenadas | 43° 06′ 00″ N, 5° 53′ 00″ E | |
| Superfícia | 22,17 km² | |
| Altituds · Maximala · Mejana · Minimala |
352 m 10 m 0 m | |
| Geografia politica | ||
| País | Provença  | |
| Estat |  França | |
| Region 93 |
Provença-Aups-Còsta d'Azur | |
| Departament 83 |
Var  | |
| Arrondiment 832 |
Tolon | |
| Canton 8398 |
Burèu centralizator deis Cantons de La Sèina-1 e La Sèina-2 (Sant Mandrier e La Sèina avans 2015) | |
| Intercom 248300543 |
Metropòli de Tolon Provença Mediterranèa | |
| Cònsol | Nathalie Bicais (2020–2026) | |
| Geografia umana | ||
| Populacion Populacion totala (2018) |
62 888 ab.  63 654 ab. | |
| Densitat | 2 910,37 ab./km² | |
| Autras informacions | ||
| Gentilici | seinenc, seinenca | |
| Còde postal | 83500 | |
| Còde INSEE | 83126 | |
La Sanha (var. la Sèina ò la Sènha[1]) (La Seyne en francés) es una comuna provençala dau departament de Var e de la region de Provença-Aups-Còsta d'Azur.
Situada entre lo Cap Sicie e la Rada de Tolon, es venguda un important centre de construccion navala a partir dau sègle XVII dins lo quadre dau desvolopament de la basa militara de Tolon. Aquela activitat industriala marquèt fòrça l'estructura de la vila que venguèt la segonda aglomeracion de Var. Pasmens, après 1945, lo sector intrèt pauc a pauc en crisi fins a la sarradura dei chantiers navaus dins leis ans 1980. Dempuei aquela data, la vila assaia de realizar una transicion economica vèrs lo torisme qu'es complicada per l'aumentacion rapida deis inegalitats e la persisténcia d'un taus de pauretat important.
Geografia[modificar | modificar la font]
Geografia fisica[modificar | modificar la font]
La Sanha es una vila portuària que si situa sus la partida orientala de la peninsula formada per lo massís dau Cap Sicie. Lo relèu es donc ben marcat sus la màger part dau territòri comunau amb de variacions anant de 0 a 352 m sus una superficia de 22 km². La partida urbanizada ocupa lei dos tèrç nòrd d'aquel espaci. Lo pòrt principau si tròba au nòrd e sa forma generala es liada ai trabalhs realizats per lei chantiers navaus durant lei sègles XIX e XX. Lo sud es cubèrt per de seuvas mediterranèas. Lo liech de l'Oide, un riu costier de quauquei quilomètres en provenància dau massís dau Cap Sicie, marca mai o mens lo limit entre la vila e la seuva. I a pas d'autrei rius importants sus lo territòri de la Sanha.
Clima[modificar | modificar la font]
La Sanga a un clima mediterranèu amb d'estius cauds e secs e d'ivèrns doç e umids. Segon l'estacion de referéncia, situada a Tolon, lei temperaturas minimalas mejanas son de 6 a 7 °C durant la sason freja e lei geladas son raras. Durant la sason cauda, la temperatura pòt passar 40 °C mai, en mejana, es inferiora a 30 °C. L'ensorelhament aganta de valors recòrd en Occitània amb 2 838 oras cada an en mejana. Lei precipitacions son relativament feblas amb 616 mm mai la Sanha es pas l'endrech pus eissuch de Provença. Gràcias a sa posicion dins la Rada, la vila es ben protegida còntra lei vents.
Demografia[modificar | modificar la font]
Amb mai de 60 000 abitants dempuei leis ans 2000, la Sanha es la segonda vila pus poblada dau departament de Var e de l'aglomeracion de Tolon. Istoricament, a aqueu ròtle dempuei l'implantacion dei chantiers navaus de construccion metallica durant lo sègle XIX maugrat la concurréncia d'Ieras. Amb la fin de l'activitat industriala, la populacion de la vila conoís d'evolucions similaras a aquelei deis autrei vilas de Var. Lo temps mejan deis estatjants aumenta en causa d'una aumentacion dau nombre de retirats que representavan 34,3% de la populacion en 2019. Lei classas popularas èran totjorn una part non negligibla deis abitants (31,6%) mai son en regression constanta. Lo taus de pauretat (19%) e de caumatge (11,8%) èran tanben de rèstas duradís de la crisi deis ans 1980.
Istòria[modificar | modificar la font]
De l'Antiquitat au sègle XIX[modificar | modificar la font]
Segon lei recèrcas arqueologicas menadas dins la region de Tolon durant lo sègle XX, lo territòri de la Sanha dèu èsser poblat per de comunautats umanas dempuei au mens la fin dau darrier periòde glaciari. Pasmens, fins a la fin de l'Edat Mejana, la Sanha foguèt un endrech isolat onte si formèt un pichon vilatge que fasiá partida dau territòri de Sièis Forns. Leis informacions sus l'istòria dau luòc son donc raras avans lo sègle XVII.
Lo desvolopament de la Sanha comencèt durant lo sègle XVII amb la volontat, iniciada per lei còmtes de Provença, de crear un important pòrt militar a Tolon. En causa de sa posicion permetent de protegir l'accès a la Rada, lo territòri de la Sanha foguèt l'objècte de trabalhs importants ordonats per Richelieu e Loís XIV. Tre 1634, comencèt la construccion d'un ensemble de fòrts que foguèt regularament completat durant lei periòdes seguents. Puei, en 1652, un mòle foguèt bastit per aumentar la capacitat dau pòrt de la Sanha. Cinc ans pus tard, aquò permetèt au vilatge de venir una vila independenta, dotada d'un consolat, lo 2 de julhet de 1657 après una decision dau rèi[2].
En 1711, foguèt fondat lo premier chantier navau de la vila. Aquò marquèt una evolucion importanta car entraïnèt la formacion d'un nuclèu industriau, nuclèu que venguèt la basa de son desvolopament futur.
Lo periòde industriau[modificar | modificar la font]
Lo periòde dei Fabregas e Chantiers de Mediterranèa[modificar | modificar la font]
En 1835, la vocacion industriala de la Sanha conoissèt una transformacion amb la fondacion d'un chantier navau de construccion de naviris metallics. L'arribada precòça dau camin de fèrre, en 1859, renforcèt aquela evolucion en permetent l'acaminament de tòlas e de pèças fabricadas en Lorena o au Creusot. Tre 1848, l'activitat dei chantiers emplegava 1 300 personas. Conoissèt una extension novèla dins leis ans 1850 amb l'installacion dei Fabregas e Chantiers de Mediterranèa (que venguèt la Societat Novèla dei Fabregas e Chantiers de Mediterranèa en 1856).
Durant la segonda mitat dau sègle XIX e la premiera mitat dau sègle XX, la construccion navala assegurèt la prosperitat de la vila. En particular, gràcias a la crompa d'un segond chantier au Havre, lei Fabregas e Chantiers de Mediterranèa venguèron un actor major de la fabricacion de naviris civius e militars. En 1884, son ansin citats coma lo pus important chantier navau de França dins un rapòrt de la marina amb mai de 2 300 trabalhaires e 10 calas de construccion. Durant l'entre doas guèrras, la companhiá diversiquèt seis activitats dins l'armament amb la concepcion e la produccion de carris de combat per l'armada francesa.
Durant la Segonda Guèrra Mondiala, leis installacions portuàrias foguèron atacadas per leis Aliats. Lo 29 d'abriu de 1944, un bombardament aerian causèt quauquei degalhs sensa empachar l'utilizacion dei chantiers. Pasmens, lo 17 de julhet de la meteissa annada, una segonda operacion, menada amb de minas marinas, entraïnèt de destruccions pus importantas. Dins aquò, lei chantiers foguèron lèu restaurats après lo conflicte. En 1949, agantèron una superficia de 25 ectaras. De mai, leis installacions foguèron modernizadas. Pasmens, après 1959, l'entrepresa foguèt tocada per la crisi de la construccion navala francesa. Puei, fèt falhida en 1966.
[modificar | modificar la font]
La liquidacion dei Fabregas e Chantiers de Mediterranèa entraïnèt la represa dei chantiers per lei Construccions Navalas e Industrialas de Mediterranèa (CNIM). Aquò permetèt una brèva renaissença dau sector e, en 1973, 5 000 personas trabalhavan per l'establiment. Pasmens, la crisi petroliera causèt lo declin definitiu de l'activitat que foguèt pas empachat per lei temptativas governamentalas de fusionar lei diferents chantiers navaus francés entre elei. Dins un contèxte sociau fòrça dificil marcat per de mobilizacions obrieras importantas, la CNIM arrestèt seis activitats navalas lo 28 de febrier de 1989. Un quart de la populacion trabalhava encara per lei chantiers. Sa disparicion foguèt donc una catastròfa per la vila.
La sarradura dei chantiers entraïnèt un declin major de l'activitat industriala de la Sanha. Dins aquò, la CNIM dispareissèt pas totalament dau païsatge de la vila. La companhiá aviá diversificat seis activitats. Uei, es subretot implantada dins d'autrei regions o país. Pasmens, a gardat una installacion a proximitat dau pòrt. Quauqueis establiments industriaus an egalament subreviscut mai aquela resisténcia foguèt pas sufisenta per conservar la natura industriala de la ciutat. Tre 1984, lo Partit Comunista Francés perdèt lo contraròtle de la comuna que passèt a drecha (levat d'una efemèra reconquista comunista en 1995-2001).
Lo desvolopament dau torisme[modificar | modificar la font]
La fondator dau sector toristic de la Sanha es l'òme d'afaires Marius Michel dich « Michel Pacha » (1819-1907). Oficier de la Marina Reiala vengut capitani de la marina marchanda, realizèt mai d'un viatge en Mar Mediterranèa. Participèt a de missions de transpòrt durant la Guèrra de Crimèa e aprofichèt l'ocasion per presentar un projècte de melhorament dei condicions de navegacion dins la mar. Seis idèas foguèron ben acuelhidas : Napoleon III lo nomèt vice-amirau e lo sultan otoman Abdülmecid Ièr li donèt la direccion generala dei fars de l'Empèri. En cambi d'un percentatge sus lei drechs de navegacion dins leis aigas turcas, Michel Pacha assegurèt la construccion de 111 fars lòng dei litoraus de l'Empèri Otoman. Aquò li permetèt de far fortuna.
Nomat cònsol màger de Sant Nari per l'emperaire, crompèt un terren de 60 ectaras a la Sanha. Li bastissèt un castelet e d'ostaus luxuós. Gràcias a sei relacions, atirèt de celebritats coma l'escrivana George Sand. L'endrech venguèt lo quartier de Tamarís, una etapa quasi obligatòria de l'elèit de la fin dau sègle XIX. Pasmens, la Premiera Guèrra Mondiala entraïnèt lo declin dei Tamarís. Dins aquò, l'idèa de crear una activitat toristica a la Sanha dispareissèt pas amb la construccion d'una estacion balneària dei Sabletas per Fernand Pouillon dins leis ans 1950
La reconversion vèrs lo torisme[modificar | modificar la font]
La crisi deis ans 1980 aguèt de consequéncias prefondas sus la vila. D'efiech, si l'activitat industriala, compres lei Construccions Navalas e Industrialas de Mediterranèa, a pas totalament dispareissuda dau païsatge de la Sanha, l'industria cessèt de formar lo còr de l'economia locala. Tre 1984, lo Partit Comunista Francés perdèt lo contraròtle de la comuna, en despiech d'un retorn brèu entre 1995 e 2001. Desenant dirigida per de cònsols màgers de drechs, la ciutat comencèt una reconversion malaisada vèrs lo torisme. Aquò foguèt complicat per un taus de caumatge de 30% dins leis ans 1990 e per la corrupcion deis elèits locaus amb d'afaires tocant lei cònsols Charles Scaglia (1984-1994) e François Hérisson (1994-1995)[3]. Lei dos aisses de la reconversion de la Sanha foguèron la diversificacion de seis activitats e lo desvolopament de l'estacion balneària. Lo torisme culturau, interessat per lo patrimòni industriau, de la vila jòga lo ròtle d'aponch. Pasmens, aquela politica entraïna l'aparicion d'inegalitats fòrtas car la Sanha demòra entre lei vilas pus pauras dau litorau de Var (amb Tolon e Frejús)[4].
Cultura[modificar | modificar la font]
Luòcs e monuments[modificar | modificar la font]
Lo patrimòni arquitecturau de la Sanha s'articula a l'entorn de quatre ensembles de monuments. Lo pus coneissut es aqueu d'origina industriala qu'es lo vestigi dei chantiers navaus qu'an marcat l'istòria de la vila durant mai de 150 ans. Son emblèma es lo pònt levadís de la Sanha de Mar, intrat en servici en 1920, que permetiá d'assegurar l'accès dau camin de fèrre sus lo site de construccion navala sensa passar per lo centre de la vila. Abandonat en 1986, foguèt restaurat en 2007-2009 per venir un mirador.
Lo segond ensemble arquitectura de la Sanha es son patrimòni religiós. Relativament recent en causa dau desvolopament tardiu de la vila, tèn una glèisa dau sègle XVII. Bastida entre 1674 e 1682, foguèt modificada a la fin dau sègle XIX a l'iniciativa de trabalhs de restauracion finançats per Michel Pacha. Lo tresen ensemble es format per leis obratges militars presents sus lo territòri comunau. Compren divèrsei fòrts e batariás utilizats de la segonda mitat dau sègle XVII ais ans 1950.
Enfin, lo patrimòni civiu es principalament constituit per lei bastiments e monuments liats au projècte de desvolopament imaginat per Michel Pacha a la fin dau sègle XIX. Per exemple, l'Institut de biologia marina Michel Pacha, construch gràcias au mecenat de l'òme d'afaires, es un centre scientific utilizat, a l'ora d'ara, per collectar lei donadas dau telescòpi de neutrinòs Antarès. L'òm pòt tanben citar lei monuments que celèbran lo passatge de l'escrivana George Sand dins la vila.
Lo pònt levadís
Lo pòrt de Sant Eume
Personalitats liadas a la comuna[modificar | modificar la font]
- Philippe Giovannini, parlamentari e cònsol de la vila de 1969 a 1978.
- Toussaint Merle, parlamentari e cònsol de la vila de 1947 a 1969.
- Michel Pacha, marin e òme d'afaires.
- George Sand, escrivana.
Veire tanben[modificar | modificar la font]
- Comunas de Var.
- Construccion navala.
- Estacion balneària.
- Fabregas e Chantiers de Mediterranèa.
- Lista dei cònsols de la Sanha.
Liames extèrnes[modificar | modificar la font]
Nòtas[modificar | modificar la font]
- ↑ TDF, Frederic Mistral, édition CPM 1979, vol. 2 p. 870: Sèino, Sègno
- ↑ Aperavans, la Sanha fasiá partida de la comuna de Sièis Forns.
- ↑ Aqueleis afaires foguèron un factor de la brèva reconquista de la comuna per lei comunistas en 1995.
- ↑ INSEE, Var : forte croissance démographique, sous l’effet des migrations résidentielles, « Figure 8 – Forte disparité des revenus médians entre les communes du Var en 2011 », [1], consultat lo 9 de julhet de 2022.
.svg){kind=small}
