Antoine de Saint-Exupéry
| Antoine de Saint-Exupéry | |
|---|---|
 Antoine de Saint-Exupéry al Canadà en mai de 1942 | |
| Nom de naissença | (fr) Antoine Jean-Baptiste Marie Roger de Saint-Exupéry  |
| Pseudonim | Sant Ex |
| Naissença | 29 de junh de 1900, Lion |
| Decès | 31 de julhet de 1944 (desaparicion en mar), |
| Ocupacion | escrivan, aviator |
Antoine de Saint-Exupéry, nascut lo 29 de junh de 1900 à Lion e defuntat lo 31 de julhet de 1944, foguèt un escrivan, poèta e pionièr de l'aviacion francés.
Nascut de familha eissida de la noblessa francesa, Antoine de Saint-Exupéry passèt une enfança aürosa malgrat la mòrt d'ora del paire. Escolan pai brilhant, obtenguèt pasmens son bachelierat en 1917 e, aprèp son escac a l'Escòla navala, s'orientèt cap a las bèlas arts e l'arquitectura. Vengut pilòt pendent de son servici militar en 1921, s'engatjèt en 1926 per la companhiá Latecoèra (futura Aeropostala) e transportèt lo corrièr de Tolosa cap a Senegal abans de rejònher l'America del Sud en 1929. A meteis temps publiquèt, en s'inspirant de sas experiéncias d'aviator, sos primièrs romans: Corrièr Sud en 1929 e subretot Vòl de Nuèch en 1931, qu'encontrèt un grand vam.
A partir de 1932, l'emplegaire aguèt de problèmas economics. Alara Sant Exupéry se consacrèt a l’escritura e al jornalisme. Faguèt de grands reportatges al Vietnam en 1934, a Moscòu en 1935, en Espanha en 1936, que noiriguèron sa reflexion sus las valors umanistas que desvelopèt dins Tèrra dels òmes, publicat en 1939.
En 1939, foguèt mobilizat dins l'armada de l'aire e foguèt afectat dins una esquadrilha de reconeissença aeriana. A l'armistici, quitèt França per Nòva York amb per tòca de far dintrar los Americans dins la guèrra e venguèt una de las voces de la Resisténcia. Per manca d'accion, jonhèt, a la prima de 1944, en Sardenha puèi en Corsega, una unitat cargada de reconeissenças fotograficas per preparar lo Desbarcament de Provença. Desapareguèt pendent mission del 31 de juilhet de 1944. Son avion foguèt pas tornar trobat qu'en 2004.
Lo princilhon, escrit a Nòva York pendent la guèrra, foguèt publicat amb las seunas aquarellas obtenguèt lèu un fòrça grand succès mondial.
La vida
[modificar | Modificar lo còdi]Jovença e formacion
[modificar | Modificar lo còdi]Filh del comte Jean-Marc de Saint-Exupéry (1863-1904), inspector d'asseguranças, e de Marie Boyer de Fonscolombe, Sant Exupèri nasquèt lo 29 de junh de 1900 dins lo 2nd arrondiment de Lion dins una familha eissida de la noblesa francesa. Visquèt una enfança aürosa amb cinc fraires e sòrres. Mas en 1904, moriguèt lo paire espotit per un tren.
Fin a l'edat de dètz ans, passèt son enfança entre lo castèl de La Mòla en Provença, proprietat de la grand mairala, e lo castèl de Saint-Maurice-de-Rémens dins l'Ain, proprietat de l'una de sas tantas. A la fin de l'estiu de 1909, sa familha s'instalèt al Mans, region d'origina pairala. Antòni dintrèt al collègi Notre-Dame de Sainte-Croix lo 7 d'octobre seguent.
En 1912, passèt las grandas vacanças a Saint-Maurice-de-Rémens. Fascinat pels avions, sovent s'anèt a vèlo a l’aerodròm d'Ambérieu-en-Bugey e domorava logtemps amb los mecanicians. Un jorn, demandèt al pilòt Gabriel Salvez pretendent que la maire l'aviá autorizat a far un baptisme de l'aire. faguèt doncas son baptisme sus un Bertaud-Wroblewski [1], avion fabricat a Villeurbanne per l'industrial lionés Berthaud suls dessenhs de Pierre e Gabriel Wroblewski-Salvez.
Quand la Primièra Guèrra Mondiala comencèt, Marie de Saint-Exupéry foguèt nomenada infirmièra en cap de l'espital militar d'Ambérieu-en-Bugey dins l'Ain. Mercés a son trabalh, podèt far venir los seus mainats prèp d'èla. Los dos filhs, Antòni e François, venguèron escolans al collègi jesuista de Notre-Dame de Mongré, a Villefranche-sur-Saône. Se los resultats de sos estudis son mediòcres emportèt pasmens lo prèmi de narracion al licèu per l'una de sas redaccions[2].
A la dintrada escolara de 1915, la maire aimèt mai los inscriure a çò dels fraires marianistas de la Villa Saint-Jean a Friborg, en Soïssa. Aquel collègi desvelopava un metòde d'education modèrne que li permet d'exercir lor creativitat. Antòni i encontrèt Louis de Bonnevie, que la familha èra vesina e amiga de la seuna a Lion. Venguèt tanben fòrça amic amb Marc Sabran e Charles Sallès[3].
En 1917, obtenguèt lo bachelierat malgrat de resultats escolars justes. L'escolan Sant Exupèri èra pus dotat dins las matèrias scientificas que literàrias. Pendent l'estiu, François, lo fraire capdet d'Antòni moriguèt d'una pericardita. Atristat per la mòrt del fraire semblaria que l'eveniment marquèt lo passatge de Sant Exupèri a l'edat d'adulta.
En 1919, manquèt lo concors de l'Escòla navala e se faguèt marcar coma auditor liure dins la seccion arquitectura a l'Escòla nacionala superiora de las bèlas arts.
Dins l’aviacion
[modificar | Modificar lo còdi]
En abril de 1921, foguèt affectat per son servici militar coma mecanician al 2nd regiment d’aviacion d'Estrasborg. En junh, se paguèt de leissons de pilotatge.
En janvièr de 1922, èra a Istre coma escolan oficièr de resèrva. Venguèt pilòt militar amb lo grade de caporal. En abril de 1922, dins l'encastre de sa formacion dins los EOR, s'entraïnava a Avord, e que quitèt per la region parisenca amb lo grade de soslòctenent. Al començament d'agost, es nomenat al 37en regiment d’aviacion a Casablanca, onte obtenguèt son brevet civil. Pendent los lésers, realizava de crocadís dels cmopanhons. En octòbre, soslòctenent de resèrva, causiguèt sa nominacion al 34en regiment d’aviacion, al Bourget. A la prima de 1923, aguèt son primièr accident d’avion al Bourget: fractura del cran. Aprèp aquel accident grèu, foguèt desmobilizat. Pasmens, volguèt totjorn dintrar dins l’armada de l’aire, coma l’i encoratjèt lo general Barès. Mas la familha de Louise de Vilmorin, sa promesa, s’i opausèt. Comencèt per el un long periòde d’enuèg: se trobèt dins un burèu coma contrarotlaire de fabricacion dins lo Comptoir de Tuilerie. En setembre, foguèt la ruptura de las acordalhas amb Louise.
En 1924, Sant Exupèri trabalhèt dins Alièr e Cruesa coma representant de l’usina Saurer que fabrica de camions (ne vendrèt pas qu’un en un an e mièg!). En 1924, comencèt una òbra en prosa, Manon, danseuse.
En 1926, engatjat per Didier Daurat, director de l’expleitacion de las linhas de la companhia Latecoèra (futura Aeropostala) e jonhèt l’aeropòrt de Tolosa-Montaudran pel transpòrt del corrièr suls vòls entre Tolosa e Dakar. Escriguèt alara una novèla (« L'évasion de Jacques Bernis »), que sera tirat « L'Aviator », publicat dins la revista d’Adrienne Monnier, Le Navire d’argent (numéro d'avril), onte trabalhava amb son amic Jean Prévost. A Tolosa, coneguèt Jean Mermoz e Henri Guillaumet. Aprèp dos meses, voguèt encargat de son primièr transpòrt de corrièr cap a Alacant.
Fin de 1927, foguèt nomenat cap d’escala a Cap Juby al Marrròc amb per mission de melhorar las relacions de la companhia amb los dissidents mores d’un costat e amb los Espanhòls d’un autre. Descobriguèt la brutlanta solitud del desèrt. En 1929, publiquèt a Gallimard son primièr roman, Corrièr sud, que conta sa vida e sas emocions de pilòt.
En setembre de 1929, jonhèt Mermoz e Guillaumet en America del Sud per contribuir al desvelopament de l’Aeropostala fins en Patagonia. En 1930, utilizèt la bibliotèca de son amic Paul Dony per escriure diverses sonets inspirats d’autres poètas. En 1931, publiquèt son segond roman, Vol de nuèch, un fòrt grand succès, qu'evòca sas annadas en Argentina e le developament de las linhas cap a Patagonia. En 1931 se maridèt a Agay amb Consuelo Suncin Sandoval de Gómez (mòrta en 1979), a l'encòp escrivana e artista salvadorana.
A partir de 1932, la companhia subrevisquèt pas a son integracion a Air France, viu dificilament, se consacrant a l’escritura e al jornalisme. Sant Exupèri demorèt pilòt d’ensags e pilòt d'expedicion e tanben venguèt jornalista per de grands reportatges.
Reportaire per Paris-Soir, viatjèt al Vietnam en 1934 e a Moscòu en 1935. En decembre de 1935, temptèt una expedicion París-Saigon, mas foguèt obligat de pausar en catastròfa son avion, un Caudron Simoun, dins lo desèrt Libic en Egipte. Anèt en l’Espanha en 1936. De totes aqueles viatges, se faguèt plan fòrça de souvenirs, d’emocions e d’experienças, que li serviguèron a fabregar sa reflexion sul cap a donar a la condicion umana. Sa reflexion lo cpnduguèt a l’escritura de Tèrra dels òmes, que foguèt publicat en 1939. Es dins aquel roman que se trapa la celèbra frasa prononciada per Henri Guillaumet aprèp son accident dins los Andes: «Çò que faguèt, te lo juri, jamai cap bèstia l’auriá fach».
Guèrra de 1939-1945
[modificar | Modificar lo còdi]En 1939, foguèt mobilizat dins l'armada de l'aire e nomenat dins une esquadrilha de reconeissença aeriana. Lo 23 de mai 1940, susvolava Arras alara que los panzers alemands envasissián la vila[4]. A l'armistici, quitèt França per Nòva York amb per objectiu de far dintrar en guèrra los americans. Jutjat comapetainista per uns, gaullista pels autres, li foguèt dificil de se far entendre. Coma la granda majoritat dels franceses, seriá estat d'en primièr favorable al Vichèi, que li semblava representar la continuitat de l'Estat, e se mesisiá doncas del general de Gaulle. De fach, subretot ensagèt de reconciliar las faccions opausada; pendent son apèl radiofonic del 29 de novembre de 1942 dempuèi Nòva York, lancèt: «Franceses, reconciliem nos per serbir», mas foguèt incomprés, perquèra tròp tard e lo temps èra aquel de l'afrontament general. Pasmens, segon d'archius americans[5] semblariá que los servicis secrets americans aurián pensat de lo pojar al luòc del general de Gaulle.
En mai de 1942, demorèt al Canadà dins la familha De Koninck[6]pendent cinc setmanas al Quebèc a causa de problèmas de visá. En avril de 1943, pasmens que considerat pels alliats coma un pilòt mediòcre, incapable de pilotar un avion de combat modèrne, tornèt al servici actiu dins l'aviacion en Tunisia mercé a sas relacions e a las pressions del comandament francés. Faguèt qualques missions de reconeissença, mas foguèt victima de mai d'un incidents e foguèt mes « en reserva de comandament », a causa de son edat, son marit estat de santat, e dels diferents accidents. Demorèt alara en Argeria, al Marròc, puèi en Argeria encara, onte obtenguèt a la prima de 1944 l'autorizacion del comandant en cap de las fòrças aerianas en Mediterranèa, lo general american Eaker, de jònher lo prestigiós grop 2/33 basat a L'Alguer, en Sardenha. Faguèt de vòls, amb de panas e d'incidents. Lo 17 de juilhet de 1944, lo 2/33 s'instalèt a Borgo, mon luènh de Bastia, en Corsega. Es dempuèi l'aeropòrt vesin de Poretta que despeguèt amb son F-5B-1-LO, version foto del bimotor P-38 Lightning, lo 31 de juilhet a 8 h 25 lo matin, per una mission de cartografia (cap sus la Val de Ròse, via Annecy e retorn per la Provença): de reconeissenças fotograficas per dessenhar de mapas precisas del país, fòrt utilas per lo desbarcament de Provença venent, previst pel 15 d'agost. Èra lo sol a bòrd, son avion èra pas armat e aviá de carburant per sièis oras de vòl. A 8 h 30, foguèt signalar lo darrièr ecò radar. Son avion se seriá espotit prèp de las còrat de Provença. Èra alara impossible de far de recercas sul terren en temps de guèrra. « Saint Ex » desapareguèt oficialament portada desaparegut.
Lo mistèri de sa mòrt
[modificar | Modificar lo còdi]Mas qinas son las circonsténcias de sa mòrt?. En 1950, un pastor d'Aquisgran, ancian oficièr de rensenhaments dins la Luftwaffe, testimonhèt aver aprés, lo 31 de julhet de 1944, qu'un P-38 Lightning seriá estat abatut en Mediterranèa per un Focke-Wulf alemand. Puèi, en 1972, venguèt lo testinòmi postúm d'un jove oficièr alemand, l'aspirant Robert Heichele, qu'auriá tirat sul Lightning dempuèi son apparelh, un Focke-Wulf 190, vèrs miègjorn, aldessús de Castelana. Mas Heichele foguèt tocat en agost de 1944. Dins los ans 1990, un autre testimòni surgiguèt: una abitanta de Carcairana qu'auriá vist, lo jorn fatidic, lo Lightning se far abatre. La mar auriá enseguida getat lo còs d'un soldat sus la plaja, que seriá estat enterrat anonimament dins lo cementèri de la comuna. Seriá Sant Exupèri? Per saber, caldriá exumar lo còs e comparar l'ADN amb los membres de sa familha, que s'i opausan. Cada còp, aquelas « revelacions » tornan l'interés dels especialistas e tanben del grand public pel « mistèri Sant Ex ». Fin finala, en 2000, de rèstes de son aparelh foguèron trobat en Mediterranèa al larg de Marselha. Lo 7 de setembre de 1998, un pescaire aviá ja trobat sa cadeneta, prèp de l'illa de Rion.
Mas res permet de donar una conclusion definitiva sus las circonstàncias de sa mòrt. Seriá la consequéncia d'una pana tecnica, d'un malaise del pilòt? N'i a que van, al grand escandal dels seus, fins a pensar suicidi de Sant Exupèri disminuit fisicament, desesperat pel monde que s'anociava, tèsa confortada al darrièrs escriches, del ton francament pessimista, coma a Pierre Dalloz : «Se soi descendut, regretarai absoludament res. La termitièra futura m’esglàsii. E aborissi lor vertut de robòts. Ieu, seriái estat fach per èsser jardinier.»
Òbras
[modificar | Modificar lo còdi]Se son pas totas autobiograficas, sas òbras son plan inspiradas de sa vida de pilòt aeropostal, levat pel Lo Princilhon (1943) — sens dobte son succès mai popular qu'es puslèu un conte poetic e filosofic.
Escriguèt d'autres libres, tanplan fòrça coneguts: Corrièr Sud (1929), Vòl de nuèch (1931), Tèrra dels òmes (1939), Pilòt de guèrra (1942), Lettra a un otatge (1944), Escriches de guèrra (collectats en 1982), et Ciutadèla (postúm, 1948). Totes aqueles romans contan l'istòria de sos viatjes ne faguent ficcion e creant de fantasiá.
- Publicat en 1926. Lo primièr tèxte editat de Sant Exupèri, fragment benlèu d'un ensemble mai vaste, e que foguèt lo material per Corrièr sud.
- Publicat en 1929. Mejans lo personatge de Jacques Bernis, Sant Ex conta la seuna vida e las seunas emocions de pilòt. Louise de Vilmorin se tròba dins lo personatge de Geneviève.
- Publicat en 1931. Aquela òbra amb de un vam de tragèdia, es prefaciada per son amic André Gide. Aquel obratge foguèt un grand succès e coneguèt de multiples traduccions.
- Lo personatge principal, Rivière, es inspirat per son cap Didier Daurat. Un cap que sap pojar los òmes fins al bot d'espereles per la realizacion de lor mission: lo corrièr deu passar sens cap de condicion, la mission despassa en valor la vida umana. Las valors que lo roman mòstra son: primautat de la mission, importància del dever e responsabilitat del trabalh a complir fins al sacrifici.
- Publicat en 1939. Es una seguida de recits, de testimònis e de meditacions basats sus un fum d'experiéncias, d'emocions e de souvenirs de viatges. Es tanben un omenatge a l'amistat e a sos amics Mermoz e Guillaumet e mai largament una vision romantica sus la noblesa de l'umanisme.
- Publicat en 1942.
- Publicat en 1944.
- Publicat en 1948. Començat en 1936, aquela òbra foguèt pas acabada per Sant Exupèri. Publicada dins una primièra version en 1948 dempuèi d'un tèxte dactilograficat. La totalitat dels manuscrits foguet mesa a la disposicion dels editors en 1958.
- Publicat en 1953. Edicion integrala en 1975. Interèts e curiositats de l'escrivan per las sciéncias, la religion, la literatura, reflexions e aforismes pertinents.
- Publicat en 1955. Recuèlh de la correspondéncia de Sant Exupèri amb sa maire cobrissent lo periòde 1910 - 1944.
Escriches de guèrra (1939-1944)
- Publicat en 1982. Recuèlh postúm es prefaciat per Raymond Aron.
- Publicat en 2007. Cort roman acabat en 1925. Es l'istòria d'amor entre una « dròla », Manon, e un òme de quaranta ans, « grèu », trista, que cerca un sens a sa vida. Dempuèi lor encontra, se liga entre eles una relacion amorosa, l'òme aparent tendrament sa « paura pichona filha », que pensava èsser dançaira. Fan l'amor sens passion. Partent de viatge en veitura. Mas aprend un jorn per tres de sos clents que Manon es de fach una prostituida. Rompon puèi tornan se veire. Manon se geta jos las ròdas d'un camion e manca morir. Demorará garèla.
- Colleccion de letras d'amor a une jova ambulancièra de la Crotz Roja encontrada en mai de 1943 dins un tren entre Oran e Argièr. Aquelas letras son ornadas de dessenhs del Pincilhon que Sant Exupèri fa parlar per el.
Escriches de circonstàncias
- « La Patz o la guèrra » (1938 per Paris-Soir)
- « Moscóu » (1935 per Paris-Soir)
- « L'Espanha ensanglantada » (agost 1936 per L'Intransigeant)
- « Lo Vòl brisat. Prison de sable » (genièr-febrièr de 1936 per L'Intransigeant)
- « Madrid » (julhet de 1937 per Paris-Soir)
Cinèma
- Scenari original per Anne-Marie, realizat per Raymond Bernard, sortit en 1936.
Notas e referéncias
[modificar | Modificar lo còdi]- ↑ Icare Lo baptèma de l'aire es contat per Alfred Thénoz, testimòni dirècte avent d'una carta postala mostrant l'avion e signada en 1937 per Antòni amb aqueles mots: "Per Thénoz que foguèt baptisat sul meteis aparelh que ièu." (Font: Alfred Thénoz, publicat pagina 78 de: Icare: Revista de l'aviacion francesa, No. 69, (fr)"Saint-Exupéry : Première époque 1900-1930, Tome 1", été-automne 1974.)
- ↑ [https://web.archive.org/web/20030413044455/http://www.geocities.com/memoiresaintexupery/page3.html momòria de Sant Exupèri sus www.geocities.com
- ↑ (fr)Sant Exupèri, los primièrs pases d'un poèta
- ↑ Conta aquela mission dins Pilote de guèrra
- ↑ Revista Epok n° de març de 2000
- ↑ Site oficial de la Vila de Quebèc
Vejatz tanben
[modificar | Modificar lo còdi]
Ligams extèrnes
[modificar | Modificar lo còdi]Bibliografia
[modificar | Modificar lo còdi]- (fr)Curtis Cate, Saint-Exupéry, ed:Grasset, 1973, 1994; ISBN: 2253140104
- (fr)Alain Cadix, Saint-Exupéry - Le sens d'une vie, ed: Le Cherche-Midi, col:Ciels Du Monde, 2002, ISBN 2862747874
- Projècte de fondacion Antòni de Sant Exupèri: (fr)Œuvres complètes, 2 volums, ed. Gallimard, La Pléiade.
- (fr)Jean-Claude Bianco, Le mystère englouti Saint-Exupéry, ed: Éditions Ramsay; ISBN 2841148025, prefàcia de Patrick Poivre d'Arvor. 320 p.
- (fr) Nathalie des Vallières; Saint-Exupéry, l’archange et l’écrivain; ed: Gallimard; col:Découvertes Gallimard, 1998; ISBN 2070532798, 127 p.
- Eric Grode, Saint-Exupéry's exploits, in song, International Herald tribune, 23 d'agost 2011, p. 11.
{{fr}}Document audio : Saint-Exupéry raconte "Terre des Hommes" à Jean Renoir. Collection CD Gallimard 1999
- (fr)Webster Paul, Saint-Exupéry: vie et mort du petit prince, ed:Édition du Félin, 1993. 295 p.
- (fr)Thierry Dehayes, Pique La Lune : sur les pas de Saint-Exupéry en Sarthe (1909-1919), Le Mans, ed:la Reinette, 1998, ISBN 9782913566088.