Vejatz lo contengut

Matsuo Bashō

Modificar los ligams
Tièra de 1000 articles que totas las Wikipèdias deurián aver.
Aqueth article qu'ei redigit en gascon.
Un article de Wikipèdia, l'enciclopèdia liura.

Representacion de Basho realizada per Sugiyama Sanpu.

Basho o Batsuo Basho[1] (1644, Iga-Ueno - 28 de noveme de 1694, Osaka) es un escrivan e poèta japonés deu sègle XVII. Figura literària importanta deu Japon deu començament de l'Epòca d'Edo, es considerat coma l'un deus tres grans mèstes deu haikai japonés classic dab Buson (1716-1783) e Issa (1763-1828). La soa òbra es constituïda d'au mensh 2 000 haikus e de mantun raconte de viatge. Es marcada per ua rompedura importanta dab las fòrmas de comic vulgar deu kaikai-renga practicat pendent lo sègle XVI. En efèit, Basho cambiè las convencions de basa deu genre entà crear ua poesia mei subtila destinada a crear l'emocion deu legidor en utilizant lo contraste, ambigú o espectacular, d'elements naturaus opausats o juxtapausats.

Biografia

[modificar | modificar lo còdi]
Tomba de Basho dens lo temple Gichu-ki d'Otsu.

Vadut dab lo nom de Matsuo Kinsaku[2], Basho prenó lo nom de Matsuo Munefusa[3] après la soa enfança[4]. Es geissit d'ua familha de bushi avent perdut lo son estatut e vivent de l'agricultura. A la fin de la soa adolescéncia, estó engatjat com companh literari de Toshitada, lo hilh deu senhor deu clan Todo. Basho desvolopè alavetz lo son don per la poesia mes Toshitada que's morí en 1666. Quitè la region e, de 1667 a 1671, lo son trajècte es largament mesconegut. Auré seguit l'ensenhament de filosofia e de poesia de Kitamura Kigin (1624-1705), un autor de haikai de Quiòto[5]. Puish, en 1672, anè a Edo, la capitala deu Shogunat Tokugawa qui dominava l'archipèla nipon ad aquera epòca.

Installat dens la vila, Basho adoptè lo subernom « Tosei » e aucupè emplecs divèrs. De cap a 1675, comencè d'ensenhar l'art deu haiku e prenó discípols. Compausè e publiquè tanben lo son prumèr recuelh de poèmas. En 1680, que's retirè sobte dens lo vilatge de Fukagawa. Las rasons d'aquera mudada son desconegudas mes contunhè a practicar lo son art dab lo son grop de discípols[6].

Lo lòc es chafrat « l'Ermitatge au bananèr » (Basho-an) pr'amor de la preséncia d'un bananèr auhèrt per un deus discípols. Aqueth arbe es a l'origina deu son chafre definitiu. Ad aquera epòca, Basho comencè d'estudiar lo bodisme devath los auspicis deu prèste Butcho. En 1684, realizè ua seria de viatges qui son relatats dens las soas memòrias. Los sons viatges que l'inspirèn mantun poèma. Tornè a Edo en 1691. Celèbre, recebó la visita de visitaires importants e contunhè a ensenhar. Totun, preferí evitar lo luxe e contunhar los sons viatges. Que's morí atau a Osaka, probablament pr'amor d'un problèma a l'estomac[7][8]. Segon la soa volontat, es enterrat a Otsu, dens lo temple Gichu-ki, a proximitat de la tomba de Minamoto no Yoshinaka (1154-1184), un eròi de l'istòria deu Japon medievau.

Estile e influéncia

[modificar | modificar lo còdi]

Òbra

[modificar | modificar lo còdi]
Article detalhat: Lista de las òbras de Basho.

Basho es l'autor de sheis recuelhs de poèmas e de sèt racontes de viatge. Participè tanben a la publicacion de sèt antologias de poèmas escrivuts per eth e peus sons discípols. Los mei coneguts son probablament l'antologia Sarumino[9] (« lo Mantèth de ploja deu Monard » en occitan), pareishuda en 1691, e lo raconte Oku no hosomichi[10] (« lo Sendèr estret deu Cap deu Monde ») qu'estó publicat en 1702 après la soa mort[11][12]. Dens las soas òbras, Basho estó tanben l'autor de dessenhs de paisatge.

Au demiei deus sons discípols mei coneguts figuran Takarai Kikaku (1661-1707) e Hattori Ransetsu (1654-1707)[13]. Lo prumèr es coneishut per son estile mei grossièr, mei pròche deus haikus deu periòde precedent. Lo segond, au contrari, es coneishut per son estile austèr. Escrivó tanben racontes de viatge.

  • Tres haikus de Basho
    Tres haikus de Basho
  • Poèmas escrivuts per Basho
    Poèmas escrivuts per Basho
  • Dessenh e haikus (1688)
    Dessenh e haikus (1688)
  • Aute exemple de dessenh
    Aute exemple de dessenh
  • Dessenh realizat pendent un viatge
    Dessenh realizat pendent un viatge

Estile e influéncia

[modificar | modificar lo còdi]
Article detalhat: Haiku.

L'estile qui caracteriza l'escòla de Basho es l'estile shofu[14] qui pòt estar definit peus quate principis seguents :

  • lo sabi[15] qui designa la recèrca de la simplicitat e la consciéncia de l'alteracion infligida a las causas e aus èstes peu temps.
  • lo shiori[16] qui designa las suggestions emanant deu poèma. Ne son pas jamei exprimidas de faiçon formau.
  • l'hosomi[17] qui designa l'amor de las causas umilas e la descobèrta de la lor beutat.
  • lo karumi[18] qui designa un umor aleugerint lo seriós e la gravetat.

Per Basho, lo haiku n'es pas donc dens lo sens literau deus mots mes dens lo còr e la sensibilitat deu legidor. Atau, s'esfòrça d'exprimir la beutat contenguda dens las mei simplas causas de la vita[19] com, per exemple, dens un deus sons tèxtes mei celèbres :

« Patz deu vielh estanh
 Ua graulha que cabussa.
Bruch de l'aiga ».

Un aute exemple celèbre de poèma de l'allusion qui recor a la sensibilitat deu legidor es aqueth tèxte on Basho evita de descríver la beutat evidenta deu Mont Fuji :

« Bruma e ploja.
Fuji amagat. Mes adara vau.
Content ».

Lo haiku de Basho es ua fòrma poetica plan codificada[20]. En efèit, abans eth, aquera fòrma poetica, desvolopada per Sokan (1465-1553) e Arakida Moritake (1473-1549), èra sovent leugèra, frivòla e peberuda[21]. Aqueths trèits la distinguivan de l'elegància e deu rafinament deus autes genres poetics japonés. Lo son poder evocator inspirè hèra los Europèus au sègle XIX e avó un ròtle important dens la difusion de la cultura japonesa dens lo monde. Bashō escrivó tanben jornaus de viatge contienent poèmas delicats[22]. Tots aqueths racontes relhèvan d'un genre impressionista. Lo poèta s'arrèsta regularament entà espiar paisatges o scènas de la vita vitanta en esperant l'inspiracion poetica.

Annèx

[modificar | modificar lo còdi]

Ligams intèrnes

[modificar | modificar lo còdi]

Bibliografia

[modificar | modificar lo còdi]
  • (ja) Shiro Hibino, Bashō saihakken: ningen Bashō no jinsei 芭蕉再発見: 人間芭蕉の人生, Shintensha, 1978.
  • (en) Steven Carter, « On a Bare Branch: Bashō and the Haikai Profession », Journal of the American Oriental Society, vol. 117, n° 1, 1997, pp. 57-69.
  • (ja) Eizo Kon, Bashō nenpu taisei 芭蕉年譜大成, Kadokawa, 1994.
  • (en) Kokusai Bunka Shinkokai, Introduction to Classic Japanese Literature, Kokusai Bunka Shinkōkai, 1948.
  • (en) Haruo Shirane, Traces of Dreams: Landscape, Cultural Memory, and the Poetry of Basho, Stanford University Press, 1998.
  • (fr) René Sieffert, Bashô et son école Haïkaï, Textuel, 2005.
  • (en) Makoto Ueda, Matsuo Bashō, Twayne Publishers, 1970.
  • (en) Makoto Ueda, The Master Haiku Poet, Matsuo Bashō, Kodansha International, 1982.
  • (en) Makoto Ueda, Bashō and His Interpreters: Selected Hokku with Commentary, Stanford University Press, 1992.

Nòtas e referéncias

[modificar | modificar lo còdi]
  1. ↑ 松尾 芭蕉 en japonés.
  2. ↑ 松尾 金作 en japonés
  3. ↑ 松尾 宗房 en japonés.
  4. ↑ (fr) Catherine Yuan e Érik Sablé, Les grands maîtres du Haïku, Dervy, 2003, pp. 17-20.
  5. ↑ (de) Ekkehard May, « Vormoderne Literatur », dins Klaus Kracht, Markus Rüttermann, Grundriss der Japanologie, Harrassowitz, 2001.
  6. ↑ (en) Gale Research, A Study Guide for Matsuo Basho's "Falling upon Earth", 2016.
  7. ↑ (fr) Hiroyuki Ninomiya (pref. Pierre-François Souyri), Le Japon pré-moderne : 1573 - 1867, CNRS Éditions, coll. « Réseau Asie », 2017.
  8. ↑ (en) Makoto Ueda, Bashō and His Interpreters: Selected Hokku with Commentary, Stanford University Press, 1992, p. 34.
  9. ↑ 猿蓑 en japonés.
  10. ↑ 奥の細道 / おくのほそ道 en japonés.
  11. ↑ (en) Haruo Shirane, Traces of Dreams: Landscape, Cultural Memory, and the Poetry of Basho, Stanford University Press, 1998, p. 20.
  12. ↑ (en) Matsuo Basho (trad. Donald Keene), The Narrow Road to Oku, Kodansha International, 1996, p. 7.
  13. ↑ (en) Shūichi Katō e Don Sanderson, A History of Japanese Literature: From the Man'yōshū to Modern Times ,Routledge, 1997, p. 159.
  14. ↑ 蕉風 en japonés.
  15. ↑ 寂 en japonés.
  16. ↑ しをり en japonés.
  17. ↑ 細み en japonés.
  18. ↑ 軽み en japonés.
  19. ↑ (fr) Hervé Collet e Cheng Wing Fun, Cheng, Bashô, maître de Haïku, Albin Michel, 2011, p. 31.
  20. ↑ (fr) Barry Gifford e Lawrence Lee (trad. Brice Matthieussent), Les Vies parallèles de Jack Kerouac, Éditions Rivages, coll. « Bibliothèque étrangère » (n° 81), 1993, p. 164.
  21. ↑ (fr) Haiku : anthologie du poème court japonais (trad. Corinne Atlan e Zéno Bianu), Gallimard, colleccion « Poésie » n° 369, 2002, p. 198.
  22. ↑ (fr) Ulysse, « En chemin, un poète aux semelles de vent », Le Monde, 1èr de novembre de 2008.
Recuperada de « https://oc.wikipedia.org/w/index.php?title=Matsuo_Bashō&oldid=2384553 »