Marilyn Monroe
| |
| Profession: | actritz de cinèma |
|---|---|
| Data de naissença: | 1 de junh de 1926 |
| Luòc de naissença: | Los Angeles, Califòrnia |
| Data de decès: | 5 d'agost de 1962 |
| Luòc de decès: | Los Angeles, Califòrnia |
Norma Jean Baker ò Morterson, dicha Marilyn Monroe (1èr de junh de 1929, Los Angeles - 4 d'aost de 1962, Los Angeles) es una actritz e cantaira estatsunidenca deis ans 1950. Estar major de l'istòria dau cinèma d'Hollywood, aguèt una influéncia fòrça importanta sus lo desvolopament ulterior de l'industria cinematografica e demòra una icòna populara e culturala totjorn fòrça famosa au començament dau sègle XXI.
Biografia[modificar | modificar la font]
Jovença e formacion[modificar | modificar la font]
Norma Jean Mortensen nasquèt lo 1èr de junh de 1926 a Los Angeles. Son paire es desconegut e sa maire, Gladys Pearl Monroe (1902-1984), èra montaira dins un laboratòri cinematografic. Patissent de malautiás mentalas, foguèt maridada amb John Newton Baker de 1917 a 1921 e amb Edward Mortensen de 1924 a 1925. Aguèt dos autreis enfants : Robert Baker (1917-1933) e Berniece Baker (nascuda en 1919).
Norma Mortensen aguèt ansin una enfança malaisada coma l'illustra lei motius de divòrci avançats tant per sa maire (« crudelitat e crudelitat mentala ») que per son marit (« comportament indecent e luxüria »). De mai, foguèt plaçada dins un orfanelat ò dins de familhas d'acuelh. Quitèt donc rapidament aqueu mitan gràcias a un maridatge en 1942 amb James Dougherty, un soudat. Pasmens, lo maridatge durèt gaire e lo pareu divorcièt quatre ans pus tard, principalament en causa de l'alunchament entraïnat per la Segonda Guèrra Mondiala. Durant aqueu periòde, Norma Mortensen trabalhèt dins una usina d'armament coma obriera cargada d'ignifugar d'alas d'avions ò de verificar de paracasudas. Es dins aquel endrech que foguèt reperada per de fotografs de propaganda estatsunidencs.
Manequin e començament de carriera cinematografica[modificar | modificar la font]
De 1944 a 1952, Norma Mortensen foguèt manequina e aprenguèt lo mestier de comediana. Participant a divèrsei campanhas de propaganda destinada a mostrar l'implicacion dei femnas dins l'esfòrç de guèrra, faguèt la cubèrta de plusors revistas coma pin-up. En aost de 1945, abandonèt son emplec per venir manequin a temps plen. Rapidament, chausiguèt d'esclarzir la color de son peu e assaièt de venir actritz. Per aquò, seguiguèt de cors de teatre. Tre julhet de 1946, foguèt reperat per un quadre de la 20th Century Fox, l'actor Ben Lyon (1901-1979), e signèt un premier contracte de sièis mes. Sota sei conseus adoptèt tanben lo nom de Marilyn Monroe.
Pasmens, aquela premiera experiéncia cinematografica foguèt una revirada amb de ròtles menors, situacion que durèt fins a sa participacion dins La Pesca dau Tesaur en 1950. I aviá totjorn un ròtle segondari mai sa performància impressionèt lei productors que la mandèron a New York per participar a la promoccion dau film. Capitèt d'i atraire l'atencion de Johnny Hyde (1895-1950) que signèt amb ela un contracte de tres ans per venir son agent artistic. Gràcias a son ajuda, obtenguèt un ròtle dins Quand la vila dòrm de John Huston (1906-1987). Aqueu ròtle li permetèt d'èsser descubèrta per la critica que soslinhèt la qualitat de son interpretacion.
Aqueu succès li donèt l'oportunitat de venir una actritz reconeguda e de signar un contracte de sèt ans amb la 20th Century Fox. Dins aquò, obtenguèt pauc de ròtles importants maugrat sa participacion a de films implicant d'actors famós coma Mickey Rooney (1920-2014), Constance Bennett (1904-1965), June Allyson (1917-2006), Dick Powell (1904-1963) ò Claudette Colbert (1903-1996). Aprofichèt donc aquela situacion per s'inscriure a l'Universitat de Califòrnia e i estudiar l'art e la literatura.
Una estar d'Hollywood[modificar | modificar la font]
La consecracion[modificar | modificar la font]
En març de 1952, Marilyn Monroe foguèt lo centre d'un escàndol per aver pausat nusa per un calendier. Pasmens, aquel episòdi favorizèt sa notorietat e lo 7 d'abriu, faguèt per lo premier còp la una dau magazina Life. Puei, comencèt una romança amb Joe DiMaggio (1914-1999), un jogaire fòrça famós de baseball. Durant lei mes seguents, participèt a quatre films onte joguèt de premiers e de segonds ròtles. I adoptèt definitivament sa color blond platin e son potenciau comerciau foguèt comprés per Darryl F. Zanuck (1902-1979).
Aquò li permetèt d'èsser engatjada per Niagara onte tenguèt lo ròtle d'una femna fatala desirosa d'assassinar son marit. Lei criticas presèron l'òbra e lo jòc de l'actritz maugrat lo mespretz mostrat per Zanuck a l'esgard de sa vedeta. Pasmens, Marilyn Monroe contunièt sa carriera amb Leis òmes preferisson lei blondas que foguèt un important succès. I venguèt tanben amiga amb Jane Russell (1921-2011), sa partenària sus lo tornatge. Lo rèsta de l'annada 1953 li permetèt d'obtenir d'autrei succès, coma Coma esposar un millionari, que renforcèron sa popularitat.
Pasmens, Marilyn Monroe desirèt pauc a cha pauc s'orientar vèrs de ròtles pus dramatics mai Darryl F. Zanuck refusèt de la prendre per lo film L'Egipcian. L'actritz signèt donc per lo western Riu sensa retorn mai mau capitèt de s'entendre amb lo realizator Otto Preminger (1905-1986). L'actor Robert Mitchum (1917-1997) foguèt obligat de jogar lo mediator. Ansin, après aqueu film, Marilyn Monroe refusèt de filmar amb Frank Sinatra (1915-1998), çò que menèt a sa premiera suspension per la Fox.
Lo periòde Joe DiMaggio[modificar | modificar la font]
Marilyn Monroe se maridèt amb Joe DiMaggio lo 14 de genier de 1954 e declarèt priorizar sa relacion. Ansin, dins lo corrent de febrier, acompanhèt son òme en Japon onte deviá entraïnar una equipa de baseball. A la demanda de l'armada estatsunidenca, i participèt a una campanha en Corèa per sostenir lo morau dei tropas desplegadas dins la peninsula. Cantèt ansin divèrsei cançons eissidas de sei films recents davant un totau de 60 000 soudats. Aquò li permetèt de subremontar sa paur dei fògas.
De retorn ais Estats Units, reglèt son desacòrdi amb la Fox. Après un film mediòcre, La parada joiosa, aguèt lo premier ròtle dins Sèt ans de reflexion de Billy Wilder (1906-2002). I filmèt sa scèna pus famosa de l'ensemble de sa carriera, aquela d'una grilha de metrò que soleva sa rauba blanca. Dins aquò, aquel episòdi mau contentèt Joe DiMaggio, e après divèrsei garrolhas, lo pareu anoncièt rapidament son divòrci.
En parallèl, Marilyn Monroe assaièt de s'afranquir de la tutèla deis estudiòs en fondant la sieuna companhiá de produccion, lei Marilyn Monroe Productions, amb lo fotograf Milton Greene (1922-1985). Intrèt ansin tornarmai en conflicte amb Fox car jutjava sei retribucions indignas de son estatut. En consequéncia, foguèt suspenduda per lo segond còp lo 15 de genier de 1955.
Lo declin relatiu[modificar | modificar la font]
A partir de 1955, la carriera cinematografica de Marilyn Monroe foguèt marcada per la paradòxa entre son estatut d'estar d'Hollywood, mai que mai populara dins lo mond, e la qualitat pus febla de sei performàncias. D'efiech, gràcias au succès de Sèt ans de reflexion, la Fox foguèt obligada de li prepausar un contracte pus favorable : 100 000 dolars per film, de drechs de regard sus lei scenaris, lo realizator e lo director de la fotografia e lo drech de jogar dins de films non produchs per la Fox. En parallèl, la comediana Paula Strasberg (1909-1966) venguèt sa conselhiera personala, cargada de validar sei scenas.
Aquela organizacion suscitèt de tensions importantas amb mai d'un realizator e d'un actor car Paula Strasberg podiá impausar, per de rasons mau conegudas, de represas de scenas que semblavan perfèctas. Pasmens, aquò empediguèt pas Marilyn Monroe d'obtenir de succès importants coma Bus Stop (1956) de Joshua Logan (1906-1988). Son realizator assaièt sensa succès d'obtenir per ela una nominacion ais Oscars. En revènge, lo Prince e la dançaira (1957) foguèt una importanta revirada en despiech de criticas positivas en Euròpa.
Regardant sa vida priva, Marilyn Monroe oficializèt una liason amb l'escrivan Arthur Miller (1915-2005). Lo pareu se maridèt lo 2 de junh de 1956. Miller sostenguèt fòrça la carriera de sa femna. Per exemple, après una maupart en 1957, l'encoratjèt de tornar filmar après una annada 1958 sensa activitat.
Aparicion de problemas de santat[modificar | modificar la font]
De 1958 a 1961, Marilyn Monroe contunièt sa carriera cinematografica mai comencèt pauc a pauc de faciar de problemas de santat. De mai, sei tornatges venguèron mai e mai malaisats en causa dei tensions fòrtas amb lei realizators, leis actors e lei tecnicians. Son èx-amic Tony Curtis (1925-2010) la comparèt ansin a Hitler. Pasmens, Marilyn Monroe obtenguèt tornarmai un succès considerable en 1959 amb Certanei l'aiman caud de Billy Wilder. Agantèt ansin l'apogèu de sa popularitat que foguèt gaire tocada per la revirada dau Milliardari (1960), totalament tornat escriure a sa demanda.
A partir de 1960, comencèt de consultar un psiquiatre e de consumar d'alcòl e de drògas. De tensions apareguèron tanben amb Arthur Miller maugrat l'implicacion de son marit dins l'escritura de films escrichs per sei talents. Ansin, lo filmatge dei Misfits foguèt marcat per de dificultats importantas liadas au comportament de Marilyn Monroe e au decès de Clark Gable (1901-1960). Lei causas foguèron tanben complicadas per una espitalisacion de l'actritz durant un desenau de jorns. L'òbra foguèt finalament pas una capitada comerciala e lei criticas foguèron mitigadas.
Durant lei mes seguents, Marilyn Monroe venguèt mai e mai dependenta a l'alcòl e a certanei medicaments. Demandèt lo divòrci en genier de 1961 e redigiguèt son testament, probablament en causa d'una depression. Dins aquò, la psicanalista Marianne Rie Kris la convencèt d'intrar dins una clinica psiquiatrica onte foguèt plaçada dins una chambra de seguretat. L'actritz depintèt lo sejorn coma una chauchavièlha. Demandèt donc a Joe DiMaggio son transferiment dins un centre dubèrt de New York. I demorèt tres setmanas mai poguèt pas reprendre son trabalh.
Mòrt[modificar | modificar la font]
En 1962, Marilyn Monroe èra au mens dependenta d'amfetaminas e de barbiturics e aviá tanben de problemas de santat mentala (depression, ànsia, insomnias recurrentas...). En parallèl, durant aqueu periòde, Marilyn Monroe aguèt probablament una relacion amb John Fitzgerald Kennedy. Segon son contracte de 1956], deviá encara participar a un film de la Fox. Pasmens, l'escritura dau scenari e lo filmatge foguèron malaisats car Marilyn Monroe aviá fòrça dificultats per trabalhar, especialament per aprendre sei tèxtes. L'estudiò assaièt donc de la remplaçar e inicièt una accion judiciària còntra ela per rompedura de contracte. L'actritz foguèt sostenguda per son partenari Dean Thomas (1917-1995) que foguèt tanben atacat per la Fox. Aquò menèt a un escandòl seguit per la premsa.
De negociacions permetèron pasmens de resòuvre la situacion amb una represa dau filmatge lo 29 de junh. Una campanha de comunicacion foguèt organizada per restaurar l'imatge de la comediana mai sa santat mentala se degradèt dins lo corrent de julhet, probablament en causa d'un avòrtament. Una garrolha amb lei fraires Kennedy aguèt luòc lo 4 d'aost car lo president voliá arrestar lei rumors de relacion entre elei. Puei, durant la serada, Marilyn Monroe demandèt l'ajuda d'un mètge car pensava aver prés una dòsi tròp importanta d'un medicament (lo Nembutal). Una ambulància li foguèt mandada mai arribèt tròp tard.
L'actritz foguèt enterrada lo 8 d'aost de 1962 dins lo Westwood Village Memorial Park Cemetery. En causa de son estatut d'estar e sa mòrt sobda, la fin de Marilyn Monroe suscitèt plusors rumors. La disparicion de certaneis organs a l'eissida de son autopsia (fetge, rens, estomac) permetèt d'imaginar un assassinat escondut. Lo procuraire en carga de l'enquista assaièt de defendre aquela idèa mai sei resultats son uei fòrça contestats. L'ipotèsi d'un suicidi es egalament sovent avançada mai la causa pus probabla es aquela d'un accident en causa de la mescla de medicaments incompatibles. En particular, d'interaccions son sospichadas entre lei barbiturics e l'alcòl ò entre l'idrat de clorau e lo Nembutal car pòdon crear una destressa cardiaca grèva.
Òbra[modificar | modificar la font]
Marilyn Monroe foguèt una actritz e cantaira majora deis ans 1950 amb de ròtles importants dins mai d'una òbra de remarca. Generalament, interpretèt de femnas fòrça bèlas, inocentas e atractivas destinadas au plasar deis òmes. Per aquò, utilizava la color de son peu e adoptava sovent una votz enfantina. Entre sei succès pus importants, se pòdon citar Quand la vila dòrm, Leis òmes preferisson lei blondas, Coma esposar un millionari, Sèt ans de reflexion, Bus Stop e Certanei l'aiman caud. Pasmens, obtenguèt pauc de recompensas de part de l'industria cinematografica :
- lo Henrietta Award en 1954 e en 1962.
- lo prèmi David di Donatello 1958 e l'Estela de cristau 1959 de la melhora actritz estrangiera per Lo Prince e la Dançaira.
- lo Golden Globe de la melhora actritz per Certanei l'aiman caud en 1960.
Recebèt tanben una estela sus lo Walk of Fame d'Hollywood boulevard.
Influéncia e eiretatge[modificar | modificar la font]
Se Marilyn Monroe es pas la premiera vedeta estatsunidenca, sa carriera constituís una rompedura importanta dins l'istòria dau cinèma amb una influéncia similara a aquela d'Elvis Presley (1935-1977) ò de Mickey Mouse. D'efiech, arquetipe de l'estar hollywoodiana modèrna, capitèt de venir simultanèament una actritz famosa, lo sex-symbol principau de son epòca e una icòna populara e culturala capabla d'inspirar mai d'una generacion d'artistas. Sa fin tragica a tanben fòrça marcat lo public.