Color
La color (del latin: color, -ōris; )[1] es la sensacion causada per la lutz quand aquesta arriba e es percebuda per l'uèlh, lo cervèl e nòstra experiéncia. La percepcion de color es grandament influenciada per las colors adjacentas dins la scèna visuala. Lo tèrme de color tanben es emplegat per tal de designar la proprietat dels objèctes que generan aquelas sensacions.
Classificacions
[modificar | Modificar lo còdi]
La problematica de la color e son estudi es plan ampla e se pòt abordar dempuèi lo domeni de la fisica, la percepcion fisiologica e psicologica, la significacion culturala, l'art, l'industria, etc.
I. Tradicional
[modificar | Modificar lo còdi]La coneissença que tenèm e qu'es estada aquesida sus la color a l'escòla elementària, fa referéncia a la color pigment e proven dels ensenhaments de l'anciana Acadèmia Francesa de Pintura, que considerava qu'èran de colors primàrias lo roge, lo jaune e lo blau. Populaziada per lo Tractat de las colors publicat en 1810 per Johann Wolfgang von Goethe (1749-1832), aquesta classificacion es pas aleatòria; los pintors, dins aquel temps, se fasián eles meteisses las pinturas a partir dels pigments reculhits dins la natura; basicament de tèrras de color e d'unes vegetals[2].
Las tres colors citadas son las que mai de possibilitats donavan al pintor. Cal considerar a mai qu'aqueles pigments son de compausants quimics que de còps que i a reagisson amb l'aglutinant, amb un autre pigment o sul supòrt ont son estats aplicats. Èran doncas de descartar los pigments pas gaire estables.
En realitat existisson dos sistèmas de colors primàrias: las colors primàrias lutz e las colors primàrias pigment.
II. Colors primàrias lutz: mescla additiva
[modificar | Modificar lo còdi]
Provenent de fòcus luminoses coma un monitor de TV. Las primàrias son lo roge, lo verd e lo violat. En las combinar s'obten lo blanc per soma additiva.
III. Colors primàrias pigment: mescla sostractiva
[modificar | Modificar lo còdi]Provenon de la reflexion de las ondas luminosas suls objèctes. Las primàrias son lo jaune, lo magenta e lo cian. En las combinar se n'obten de negre per soma sostractiva.
Se agacham amb atencion los dos cercles cromatics observarem que las primàrias lutz son las segondàrias pigment e que las primàrias pigment son las segondàrias lutz.
La fisica de la color
[modificar | Modificar lo còdi]La radiacion electromagnetica es una barreja de radiacion de divèrsas longors d'onda e d'intensitats. Quand aquesta radiacion a una longor d'onda compresa dins lo reng visible dels umans (aperaquí 380 nm a 740 nm[3][4]), se sona lutz. L'espèctre de la lutz emmagazina l'intensitat de cada longor d'onda. L'espèctre complet de la radiacion provenent d'un objècte determina l'aparença visuala de l'objècte, comprés la color percebuda. Coma anam veire, i a mai de diversitat espectrala que de sensacions de color. En realitat se pòt definir una color coma l'ensems de totes los espèctres que nos provesisson la meteissa sensacion de color.
| Color | Longor d'onda | Frequéncia | ||
|---|---|---|---|---|
| roge | ~ 625-740 nm | ~ 480-405 THz | ||
| irange | ~ 590-625 nm | ~ 510-480 THz | ||
| jaune | ~ 565-590 nm | ~ 530-510 THz | ||
| verd | ~ 520-565 nm | ~ 580-530 THz | ||
| cian | ~ 500-520 nm | ~ 600-580 THz | ||
| blau | ~ 450-500 nm | ~ 670-600 THz | ||
| indi | ~ 430-450 nm | ~ 700-670 THz | ||
| violet | ~ 380-430 nm | ~ 790-700 THz | ||
Una superfícia que rebat difusament la lutz de totas las longors d'onda per igual es percebuda coma blanca, mentre qu'una superfícia qu'absorbís totas las longors d'onda e ne rebat pas cap serà percebuda coma negra.
L'espèctre conegut de l'arc de Sant Martin conten totas aquelas colors que consistisson en lutz visibla de sonque una longor d'onda, l'espèctre pur o colors monocromaticas.
Las frequéncias son d'aproximacions e son donadas en terahertz (THz). Las longors d'onda, validas dins lo vuèg, en nanomètres (nm).
La taula de color se deu pas interpretar coma una lista definitiva, l'espèctre pur de las colors es continu e lo fach de lo partir en colors diferentas depend de la cultura e dels gostes. Pr'aquò, l'intensitat de l'espèctre de colors pòt alterar sa percepcion considerablament. Per exemple, un irange jaunenc de bassa intensitat es marron e un jaune verdós a bassa intensitat es verd oliva.
Sistèmas de representacion de la color
[modificar | Modificar lo còdi]Un modèl de color es un modèl matematic abstrach que descriu lo biais que se pòdon representar las colors coma de tuples de numèros, normalament tres o quatre valors o compausants de color. En seguida aquí una lista de modèls o sistèmas que descrivon de biaisses de modelar las colors.
Regularitats dins los noms de colors
[modificar | Modificar lo còdi]Los noms de las colors tenon un ligam plan estrech amb la lenga e la cultura de cada airal. Malgrat aquò, existís una certa regularitat per çò qu'es dels tons considerats basics (onze): las culturas que sonque an doas paraulas per las colors parlan de "blanc-clar" e "fosc-negre". Lo seguent en frequéncia d'emplec es lo roge e puèi un tèrme que signifiqui o blau o alara verd (dins fòrça lengas son una meteissa color). Seguisson en frequéncia marron e jaune e completan los tons basics aqueles que son de variantas mai claras o foscas dels primièrs: lo ròsa, l'irange, lo grana e lo gris.
Annèxas
[modificar | Modificar lo còdi]Ligams intèrnes
[modificar | Modificar lo còdi]Bibliografia
[modificar | Modificar lo còdi]- (fr) Josef Albers (trad. Claude Gilbert), L'interaction des couleurs, Hazan, 2013.
- (fr) Philip Ball (trad. Jacques Bonnet), Histoire vivante des couleurs, Hazan, 2010.
- (fr) Maurice Déribéré, La couleur, PUF, coll. « Que Sais-Je » (no 220), 2014.
- (fr) Richard Gregory, L'œil et le cerveau : la psychologie de la vision, De Boeck Université, 2000.
- (fr) Yves Le Grand, Optique physiologique : Tome 2, Lumière et couleurs, Masson, 1972
- (fr) Michel Pastoureau e Dominique Simonnet, Le petit livre des couleurs, Éditions du Panama, coll. « Points », 2005.
- (fr) Jean Petit, Jacques Roire e Henri Valot, Encyclopédie de la peinture : formuler, fabriquer, appliquer, t. 2, EREC, 2001.
- (fr) Isabelle Roelofs e Fabien Petillion, La couleur expliquée aux artistes, Eyrolles, 2012.
- (fr) Claude Romano, De la couleur : cours, Éditions de la Transparence, coll. « Philosophie », 2010.
- (fr) Robert Sève, Science de la couleur : Aspects physiques et perceptifs, Chalagam, 2009.
- (en) Evan Thompson, Colour Vision : A Study in Cognitive Science and Philosophy of Science, Routledge, 1995.
- (fr) Libero Zuppiroli e Marie-Noëlle Bussac, Traité des couleurs, PPUR, 2011.
Nòtas e referéncias
[modificar | Modificar lo còdi]- ↑ «Couleur» (en francés). Multidiccionari Occitan Dicodòc. Congrès permanent de la lenga occitana.
- ↑ Los tenchurièr participèron tanben a l'elaboracion d'aquela concepcion de las colors.
- ↑ Dins de condicions optimalas, un uelh uman pòt percebre de radiacions anant de 310 a 1 100 nm ((en) D. H. Sliney, « What is light? The visible spectrum and beyond », Eye, vol. 30, n°2, 2016, pp. 222–229 e W. C. Livingston, Color and light in nature, Cambridge University Press, 2001.
- ↑ Aquò correspònd a un espèctre frequencial anant de 400 a 790 THz. Pasmens, aquela notacion es mai rara.