Libia : Diferéncia entre lei versions

Libia (Libiyya en arabi) es un país d'Africa que confronta Egipte a l'èst, Sodan al sud-èst, Chad e Nigèr al sud e Argeria a l'oèst. Al nòrd confronta la mar Mediterranèa.

La capitala n'es Trípol qu'a 1 700 000 estajants. Las autras vilas importantas son Bengasi (est. 650 000 ab.) e Misratah (est. 380 000 ab.).

Lo gentilici es libian -a.

Lo nom de Libia es derivat del tèrme egipcian Libo que fa referéncia a una de las tribús berbèras demorant a l'oèst del flume de Nil. En grèc, aquò devenguèt Libia, que dins l'Antiquitat èra utilizat dins un sens pus larg per designar tota la partida nòrd d'Africa situada a l'oèst d'Egipte; de còps que i a podiá tanben designar lo continent african entièr.

Tradicionalament, lo país es devesit en tres partidas: Tripolitània, Fezzan, e Cirenaïca.

Istòria

Los fenicians foguèron los primièrs qu'establiguèron de comptadors de comèrci dins lo territòri uèi nomenat Libia, quand los mercants de Tir desvolopèron de relacions comèrcialas amb las tribús Berbèras. Vèrs lo sègle V abans JC, Cartage la mai bèla colonia feniciana aviá espandida son egemonia a una granda partida d'Africa del Nòrd, ont una civilizacion diferenta coneguda coma Punica s'èra establida. Los pòblaments punics sus la còsta libiana inclusián las vilas de Oea (Trípol), Labdah (Leptis Magna), e Sabratha; totas aqueles tres èran dins un airal que serà pus tard nomemat Tripolis (Tres Ciutats) e qu'a balhat lo seu nom actual a la capitala Trípol.

Los Grècs conquistèron l'èst de Libia quand segon la tradicion, d'emigrants venguts de l'illa subrepoblada de Tera foguèron comandats per un oracle de Dèlfes de cercar un luòc novèl per s'installar. En 631 abans JC fondèron la ciutat de Cirene. En 200 ans, quatre vilas grècas importantas de mai foguèron establidas dins lo meteis airal: Barce (Al Marj); Euhesperides (ulteriorament Berenice, uèi Bengasi); Teuchira (ulteriorament Arsinoe, uèi Tikrah); e Apollonia (Susah). A l'ora d'ara amb Cirene son conegudas coma Pentapolis (Cinc Ciutats).

Los Romans unifiquèron totas las regions, e per mai de 400 ans, Tripolitània e Cirenaica devenguèron de províncias romanas prospèras. Las roïnas romanas coma Leptis Magna atèstan de la vitalitat de la region, quand de ciutats fòrça pobladas e tanben de vilas pichonas aprofechavan dels equipaments de la vida urbana. Mercants e menestrals de mantuna part del mond roman venguèron s'establir en Africa del Nòrd, mas lo caratge de las vilas de Tripolitània demorèt marcat Punic e en Cirenaica, Grèc.

Los Arabis conquistèron Libia al sègle VII. Dins los sègles seguents, mantun dels pòbles indigènas adoptèt l'Islam e tanben la lenga e la cultura aràbia. Los Turcs Otomans conquistèron lo país al mitan del sègle XVI e Libia demorèt una partida del seu Empèri.