Urt

Aqueth article qu'ei redigit en gascon.
Un article de Wikipèdia, l'enciclopèdia liura.

Vila d'Occitània
Urt
Urt
Descobridor o inventaire
Data de descobèrta
Contrari
Color
Simbòl de quantitat
Simbòl d'unitat
Proprietat de
Fondador
Compren
Data de debuta
Data de fin
Precedit per
Seguit per
Coordenadas
Maison comuna.
Armas
Geografia fisica
geolocalizacion
Coordenadas 43° 29′ 41″ N, 1° 17′ 21″ O
Superfícia 18,99 km²
Altituds
 · Maximala
 · Mejana
 · Minimala
 
111 m
40 m
0 m
Geografia politica
País  Gasconha
Contrada Baish Ador, Labord
Estat Bandièra de França França
Region
75
Navèra Aquitània
Departament
64
Pirenèus Atlantics
Arrondiment
641
Baiona
Canton
6414
Niva-Ador (La Bastida de Clarença abans 2015)
Intercom
246401855
CA deu Bascoat
Cònsol Nathalie Martial Etchegorry
(2020-2026)
Geografia umana
Populacion
Populacion totala
(2019)
2 323 ab.
Evolucion de la populacion
Evolucion de la populacion

2 357 ab.
Densitat 116,8 ab./km²
Autras informacions
Gentilici Urtois, Urtoises (en francés)
Còde postal 64240
Còde INSEE 64546

Urt[1] (Ahurti en basco, Urt en francés) qu'ei ua comuna d'Occitània, en Gasconha, situada dens lo Baish Ador, administrada peu departament deus Pirenèus Atlantics dens la region de Navèra Aquitània, ancianament d'Aquitània. Que participè au Biltzar de Labord de 1763 a 1789 mes en demorant restacada judiciàriament a la senescaucia de Came. Que hè partida deu "Bascoat" dens lo sens de la lei Pasqua de 1995.

Las comunas tòcatocantas que son Sent Laurenç de Gòssa dens las Lanas au nòrd, Briscós e Urcueit a l'oèst, Bardòs e Guishe a l'èst e Hasparn au sud.

Geografia[modificar | Modificar lo còdi]

Comunas a l'entorn.

Predominància lingüistica[modificar | Modificar lo còdi]

Mapa de las sèt províncias bascas (1), 1863
Mapa de las sèt províncias bascas (2), 1863

Las duas versions de la Carte des sept provinces basques montrant la délimitation actuelle de l'euscara en dialectes, sous-dialectes et variétés (Mapa de las sèt províncias bascas que muisha la delimitacion actuala de l'euscarà en dialèctes, sos-dialèctes e varietats) dessenhadas en 1863 per lo prince Loís Lucian Bonaparte que plaçan Urt hòra de l'aira bascofòna.

Lo Recueil de linguistique et de toponymie des Pyrénées (Recuelh de lingüistica e de toponimia deus Pirenèus) realizat en 1887 per Julian Sacaze que dona per Urt ua version en gascon, compausada d'ua traduccion de dus tèxtes mitologics, puish ua lista deus microtoponimes de la comuna.

Le Recueil des idiomes de la région gasconne (Recuelh deus idiòmas de la region gascona) realizat en 1894 per lo lingüista Edouard Bourciez que dona per Urt ua version de la parabòla deu hilh prodigue traduita en gascon.

Segon V. Dubarat, « Urt que hè partida d'ua petita isla gascona dab Guishe, Came e Samas, que penetrè en País Basco e s'i implantè d'òra »[2] (traduccion).

La mapa deu Pays Basque français (País Basco francés) dessenhada en 1943 per Maurice Haulon que hè paréisher la "démarcation actuelle entre la langue basque et les dialectes romans" (demarcacion actuau enter la lenga basca e los dialèctes romanics) e qu'enclutz la comuna d'Urt dens lo gascon.

Dens lo son libe Les Basques editat en 1955, lo bascològue Philippe Veyrin qu'analisa mei d'un aspects de l'istòria e de las tradicions deu Bascoat. Que presenta tanben lo limit enter lenga basca e dialècte gascon, en hasent estat de caduna de las ultimas comunas bascofònas. Qu'ajusta : « Totas aqueras localitats que sont sancerament bascas de lenga, hòra Urt e Bardòs a un cap, Mondòri a l’aute, vienudas mei qu’a miejas gasconas o biarnesas. »

Segon la Morfología del verbo auxiliar vasco (Morfologia deu vèrbe auxiliar basco) establida per Pedro de Yrizar en 1970, Urt es pas situada dens l'aira bascofòna.

Segon la mapa de Jacques Allières, la termièra lingüistica enter basco e gascon que passarè enter Briscós e l'Ador, au sud-oèst d'Urt, gascona[3].

Toponimia[modificar | Modificar lo còdi]

La prononciacion qu'ei ['yrrt]. Las fòrmas ancianas que son Aurt en 1193, Hurt en 1242, Hurt (mapa deu començament deu sègle XVII, shens data, Urt (mapas de 1630, 1638, 1651), Hurt (mapa deu començament deu sègle XVIII, Urt (mapas de 1714 e de 1733) [4].

Dauzat qu'explica Urt ei probablament aparentat au basco ur, « aiga », que seré d'origina ibèra [5].

J.B. Orpustan qu'explica la preséncia de a- iniciau au sègle XII dens ua atestacion e dens la fòrma basca Ahurti qu'empacha d'interpretar lo nom com urte, « aigat ». lo nom que demòra inexplicat, mès d'origina versemblablament basca, vienuda benlhèu deu basco ahur, « curat, cau », probablament au sens topografic, o auta solucion, de aur, aurki « avant, davant », benlhèu dens lo sens d'ua posicion « avant », cap a l'Ador au nòrd-èst [4].

Istòria[modificar | Modificar lo còdi]

Administracion[modificar | Modificar lo còdi]

Lista deus maires successius
Periòde Identitat Etiqueta Qualitat
2020 2026 Nathalie Martial Etchegorry    
març de 2008 2020 Robert Lataillade divèrs dreta retirat de la Foncion Publica
març de 1983 2008 Jean Castaings RPR puish UMP retirat de director de mutuau, conselhèr generau (1979-1992 puish 1998-2015), president deu Conselh Generau, conselhèr regionau
març de 1977 1983 René Bélaube UMP  
març de 1971 1977 Michel Thielley   mètge e çurgent urològue
  1971      
Totas las donadas son pas encara conegudas.

Demografia[modificar | Modificar lo còdi]

modificar « persona »
 v · d · m 
Evolucion demografica
Populacion comunala actuala (2013): 2218, totala: 2275

1793 1800 1806 1821 1831 1836 1841 1846 1851
1 735 1 742 1 748

1856 1861 1866 1872 1876 1881 1886 1891 1896
- - - - 1 653 - - - -

1901 1906 1911 1921 1926 1931 1936 1946 1954
- - 1 896 - - - - - -

1962 1968 1975 1982 1990 1999 2006 2007 2008
1 180



Cercar
1 702
1 988
2 028
2 092
2 159
2009 2010
2 183
2 248
2 195
2 254
Fonts
Base Cassini de l'EHESS (recercar) - Nombre retengut a partir de 1962 : Populacion sens comptes dobles - Sit de l'INSEE
Evolucion de la populacion 1962-2008
Evolucion de la populacion 1962-2008


Lòcs e monuments[modificar | Modificar lo còdi]

Personalitats ligadas dab la comuna[modificar | Modificar lo còdi]

Véder tanben[modificar | Modificar lo còdi]

Ligams extèrnes[modificar | Modificar lo còdi]

Nòtas[modificar | Modificar lo còdi]

  1. https://web.archive.org/web/20170511182056/http://www.locongres.org/fr/applications/top-oc/topoc-recherche/
  2. V. Dubarat, « Urt, Notes et Documents », Bulletin SSLA de Pau, 1929.
  3. Jacques Allières, Les Basques, collection Que sais-je ?, 1977, cité par Jean Milhères, « La frontière linguistique du basque et du gascon », in Actes du XXXIIIau congrès de la Fédération Historique du Sud-Ouest (4-5 avril 1981), Société des Sciences, Lettres et Arts de Bayonne, 1981-1982.
  4. 4,0 et 4,1 Bénédicte Boyrie-Fénié, Dictionnaire toponymique des communes. Landes et Bas-Adour, ed. Institut occitan e CAIRN, Pau, 2005, p. 266-267
  5. Albert Dauzat, Charles Rostaing, Dictionnaire étymologique des Noms de Lieux en France, Librairie Guénégaud, reedicion 1984, p. 690

Suls autres projèctes Wikimèdia :