Wikipèdia

Wikipèdia

URL	Wikipedia.org
Eponim	wiki e enciclopèdia
Nom cort	Wikipédia, Wikipedia, ウィキペディア, Viquipèdia, Wikipèdia, Vicipaedia, Wikipedia, Βικιπαίδεια, ဝီကီပီးဒီးယား, ويكبيديا, Wikipedia, lipu Wikipesija e Wikipédia
Tip	enciclopèdia en línia (ca) , site jos MediaWiki e projecte Wikimedia (ca)
Comercial	non
Eslogan	the free encyclopedia that anyone can edit, الموسوعة الحرة التي يستطيع الجميع تحريرها, vapaa tietosanakirja, de vrije encyclopedie, свободная энциклопедия, которую может редактировать каждый, Die freie Enzyklopädie, 人人可编辑的自由百科全书, 人人可編輯的自由百科全書, একটি উন্মুক্ত বিশ্বকোষ, যা সবাই সম্পাদনা করতে পারে, ウィキペディアは誰でも編集できるフリー百科事典です, L'enciclopèdia de contingut lliure que tothom pot millorar, Төрлө телдә яҙылған, сикләүһеҙ ҡулланыуҙа булған ирекле интернет энциклопедия. Һәр кем уны төҙөүҙә ҡатнаша ала, آزاد دائرۃ المعارف جس میں کوئی بھی ترمیم کر سکتا ہے, la enciclopedia de contenido libre que todos pueden editar, a szabad enciklopédia, Ազատ հանրագիտարան, որը կարող է խմբագրել յուրաքանչյուր ոք:, האנציקלופדיה החופשית שכולם יכולים לערוך, Wolna encyklopedia, którą każdy może redagować, 海納百川，有容乃大, la libera enciklopedio redaktebla de ĉiuj e sebuah ensiklopedia bebas yang bisa disunting oleh siapa saja
Lenga	336
Licéncia	Licéncia Creative Commons 4.0
Escrit en	PHP
Motor	MediaWiki
OCLC	52075003
Proprietari	Wikimedia Foundation
Creador	Jimmy Wales e Larry Sanger
Luòc de fondacion	Miami, Florida
Aviada	15 de genièr de 2003
Prèmis	(15 de novembre de 2015) Prèmi Erasmus (2015) Prèmi Princessa d'Astúrias de Cooperacion Internacionala (2005)  Prèmi Grimme Online (2005)  Prèmi de Logicial liure per Projèctes de Prestacion Sociala
Classificacion Alexa	1.6
Situacion actuala	Actiu

Wikipèdia (prononciat [lg./ga. wikiˈpɛðjɔ/bikiˈpɛðjɔ, pr. wikiˈpɛdjɔ/vikiˈpɛdjɔ, ni./va. wikiˈpɛdja/vikiˈpɛdja, au. wikjiˈpedjɔ/vjikjiˈpedjɔ, lm. wikiˈpedjɔ/vikiˈpedjɔ], en tot realizar eth w com en anglés o ben adaptar-la ath son deth v baish e, en çò que tanh ar a finau, com en toti es casi, era pronóncia vàrie segontes eth lòc) ei ua basa de donades dreçada sus Internet e eth projècte cooperatiu que s'encargue d'aumplir-la en tot crear ua enciclopèdia liura e multilingüa. Des deth començament, ei emparada pera Fondacion Wikimèdia, ua associacion sense anim de lucre qu'amie endeuant d'autri projèctes coma eth wikinòves, eth wikispècies, o eth wikiccionari. Eth sòn objectiu ei amassar tot eth coneishement universau e méter-lo ar avitalh de toti. Malurosament, pas toti pòden accedir ad aguest coneishement, pr'amor qu'ena planeta i a fòrça persones damb pògui recorsi e non a an eth benastre de dispausar d'un ordenador damb accès a Internet. Ath delà, fòrça govèrns an blocat er accès ara Wikipèdia.

« Imaginatz un mond ont cadun auesse accès liure a tota era sabença umana. Aquerò ei çò que hèm »

Jimmy Wales e Larry Sanger, fondadors dera Wikipèdia

En totau a dejà mès de 19 milions d'articles, mès de tres milions des quaus son en anglés, era lengua que ne possedís mès, e 90 386 son en occitan, era 51au lengua damb mès articles. Es lengües wikipedianes son dejà 276. Era enciclopèdia s'escriu damb era aportacion que hèn cada dia milions de volontaris de tot eth mond. Cada dia receb mès de cinquanta milions de visites. Era Wikipèdia siguec enprincipiada en 2001 per Jimmy Wales e Larry Sanger e ara era sua escaduda ei indiscutible. Aucupe era setau posicion laguens des pagines mès liejudes der hilat ena classificacion d'Alexa damb mès de 365 milions liegedors. e a devengut un trabalh de referéncia mondiau. Des deth 2007 ei era enciclopèdia mès longa deth mond.

Era Wikipèdia occitana a :

Pagines : 165 226
Articles : 90 386
Fichièrs : 833
Edicions : 2 445 643
Visualizacions : {Alieska معنی { علی الان {Akseils ازکسی ازاینطرف}
Utilizaires : 56 790
Utilizaires actius : 80
Robòts : 75
Sysops : 4
Burocrates : 1

Eth mot hawaiian wiki a dat nòm ara Wikipèdia, que vòu èster ua enciclopèdia entà cercar causes de forma rapida e briventa. Ar imatge se pòt veire eth Wiki-Wiki Bus ar aeropòrt d'Honolulu, era capitau d'Hawaii.

Eth nòm Wikipèdia, encunhat pes creadors dera enciclopèdia, ei fruit d'un crotzament entre eth mot enciclopèdia e era paraula hawaiiana wiki, que vòu díder “brivent”/“rapid”, qu'a passat a designar ua tecnologia entara creacion de pagines web cooperatiues damb era quau ei basada era Wikipèdia. Damb aguest plantejament, cadun pòt enregistrar-se damb un nòm conegut per toti e un senhau que sonque coneisherà er usatgèr. Un còp hèt, ja pòt collaborar en projècte. Bèths utilizaires an er estatus d'administrators, es quaus an eth déuer de moderar eth projècte e intervier en casi de vandalisme, pagines prepausades tà escafar e d'autri conflictes. Arron, es diuèrsi volontaris se pòden coordinar, discutir e compartir coneishements a trauèrs d'espacis de comunicacion coma era Tavèrna e es pagines de discussion.

Amiar endeuant un projècte cooperatiu damb volontaris de tot eth mond que non se coneishen entre eri non ei un shantièr bric aisit. Pòden aparéisher faussades e cau revisar contunhadament era informacion e apraiar aqueres causes que bères persones agen hèt per error o ben damb mala idèia, que passe sovent. A despient des mesures que met en practica era Wikipèdia tà garantir-ne era veracitat e era neutralitat deth punt d'enguarda, diuèrsi critics l'acusen sistematicament de contier errances e incoeréncies en tot sajar de hèr-le pèrder credibilitat. Autres critiques se fondamenten en problèma deth vandalisme e enes informacions ahijudes sense era seguretat que siguen totaument veraies . Pasmens, d'autres arrecèrques an demostrat qu'eth vandalisme se pòt combàter.

Jonathan Dee, deth jornau The New York Times, e Andrew Lih, en 5au Simpòsi Internacionau sus eth Jornalisme en Linha, mentèren era imporatància dera Wikipèdia, non sonque coma referéncia enciclopedica, senon tanben coma hònt de nòves actualizades damb freqüéncia.

Coneishètz era Wikipèdia en ua menuta liegent er article desplegant Wikipèdia.

Eth nòstre projècte ei crear era enciclopèdia en lengua occitana, çò que hèm dempús eth 13 de deceme de 2003. Campatz aciu es estadistiques deth projècte en occitan en grilhes e en grafiques.

Antecedents

Era Wikipèdia ei ua version electronica des enciclopèdies en papièr, es que des de hè fòrça ans son emplegades a molti endrets deth mond entà eternizar eth coneishement. Enes prumèrs tempsi, es enciclopèdies èren escrites a man en papir o pergamin. Non siguec enquia mès tard que s'utilizèc eth papièr, mès er auenç mès important en camp des enciclopèdies e des libres en generau ei, solide, era invencion dera impremta, en sègle xv.

Es prumèrs passi entar emplec d'utís automatics que siguessen mielhors qu'era impremta com a miei mès brivent e practic d'accès as contengudi enciclopedics aueren luòc enes anades trenta deth sègle xx estimuladi en granda mesura peth roman de ficcion Eth cervèth deth Mond (1937), de H. G. Wells. Tanben i prenec partida era vision futurista Memex de Vannevar Bush. Aguesti pensaments se basauen en emplegar microfilmes tath magasinatge dera informacion mès arremarcable d'ua persona. Aguesta idèia tanben siguec expausada posteriorament per Ted Nelson en sòn projècte Xanadu (1960).

Damb eth desrotlament d'Internet s'han produsit fòrça temptegi de crear d'enciclopèdies en linha. Eth mèstre deth movement deth logiciau liure, Richard Stallman, prepausèc en 1999 era creacion d'ua Enciclopèdia Liura e Universau e, mès tard, recebec plan emocionat era nòva dera naishença dera Wikipèdia. Des deth portau dera Fondacion deth logiciau liure se convida as usatgèrs a visitar e contribuir damb era Wikipèdia.

Istòria

Era Wikipèdia comencèc coma un projècte complementari de Nupèdia, ua enciclopèdia liura en linha escrita en anglés. Era Nupèdia siguec fondada eth 9 de març deth 2000 e ère ua seccion deth portau dera entrepresa Bomis Inc. Era Nupèdia siguec constituida cossent damb era Licéncia de Liura Documentacion deth projècte GNU e es sòns collaboradors èren saberuts causidi pera direccion dera enciclopèdia.

Larry Sanger e Jimmy Wales idièren ua naua faiçon de hèr foncionar era enciclòpedia e decidèren de desestacar era Wikipèdia dera Nupèdia eth 10 de gèr de 2001. Com que çò que volien ère ua enciclopèdia universau entà toti, pensèren qu'era mielhor manièra ère perméter que totes es persones i poguessen collaborar volontàriament sense èster escuelhudes per arrés. Ath delà, lancèren era possibilitat de desvolopar-la en d'autres lengües. Siguèren es catalans es que demanèren insistentament que volien editar era enciclopèdia ena sua lengua, es quaus an apostat plan per era enquia auei.

Dus mesi dempús neishec era prumèra Wikipèdia en ua autra lengua: era enciclopèdia en catalan, entamenada eth 21 de març de 2001. Ei ua des edicions damb mès usatgèrs actius, mès de mila sèt cents trenta, e ei arremarcable eth ritme de creacion que pòrte. Ara a Modèl:Variables articles e recep ua mejana de sèt visites per segon, se place atau ara tretzau posicion.

Era administracion dera enciclopèdia recebec demandes de fòrça persones que se comprometien a entamenar ua Wikipèdia ena sua lengua. Siguec tan atau qu'a finaus deth 2001 era enciclopèdia s'aufrie en dètz-e-ueit lengües diferentes. Fòrça collaboradors de Nupèdia se passèren ara Wikipèdia enes proplèus ans e anèc creishent tant en nombre d'articles coma en lengües aufertades. D'aguesta faiçon, en 2002 ère en vint-e-sies lengües, quaranta sies a finaus deth 2003 e cent seishanta ua a finaus de 2004. Encara ara se daurissen moltes edicions en naues lengües, tostemp damb eth consentiment dera direccion de Wikipèdia.

Ath dejós : grafica que se cèntre ena creishuda d'articles en lengua anglesa, era edicion que entesta era tièra dempús es sòns inicis.

Es baishes en Nupèdia aumentèren enquia que despareishec completament en 2003. Toti es sòs articles se sauvèren e sigueren incorporadi ara Wikipèdia en madeish an. Eth 20 de seteme de 2004 era Wikipèdia auie un milion d'articles en cent lengües. Cada viatge auie mès escaduda e eth 9 de seteme de 2007 s'artenhec era chifra istorica des dus milions d'articles en anglés en tot consagrar-se coma era enciclopèdia mès longa deth mond. Superèc era Yongle Encyclopedia (1407), considerada enquia alavetz coma era mès extensa dera istòria. Curiosament siguec exactament sies cents ans dempús dera sua publicacion.

Quand era revista Time autregèc eth prèmi "Persona dera annada 2006" a "You", reconeishec era escaduda dera colaboracion en linha e mentèc era Wikipèdia coma un des tres exemples des servicis "Web 2.0" amassa damb es portaus YouTube e MySpace.

S'an emprincipiat diuersi projèctes en sistèma wiki, que permet er ahigement d'informacion de faiçon dubèrta. Eth sistèma wiki ei tot simplament aquerò e era filosofia dera dubertura e eth modèu editoriau deth punt d'enguarda neutrau son uns elements pes quaus apòsten bona partida d'aguesti projèctes, mès non son pas caracteristiques intrinsiques deth wiki. Per exemple, Wikinfo ei un portau web wiki que non requesís un punt d'enguarda neutrau e permet atau era arrecèrca originau. Autri projèctes inspiradi ena Wikipèdia son Citizendium, Scholarpedia, Conservapedia, i Knol de Google. Se pòt comprovar en aguesti luòcs com quauqui des aspèctes fondamentaus ena Wikipèdia son abordadi de distinta faiçon, coma es politiques de revision, era arrecèrca originau e era inclusion de publicitat comerciau. Era Wikipèdia, en cambi, non met pas publicitat e sonque se manten damb dons economics desinteressadi.

Era equipa informatica

Servidors dera Wikipèdia en Florida.

Era informacion dera Wikipèdia a besonh d'un espaci a ont magasinar-se. Es servidors son es ordinadors ont se sauve era informacion der hilat. Enquia 2004 era Wikipèdia emplegaue un solet servidor. Era escaduda deth projècte hec que non n'i auesse pro damb un e era chifra anèc en cheishuda, de sòrta qu'en gèr de 2005 n'auie trenta nau, toti plaçats en Florida (EUA). Es servidors dera Wikipèdia empleguen eth sistèma operatiu Linux (principaument Ubuntu), damb bèths OpenSolaris per ZFS. En hereuèr de 2008 i auie tres-cents servidors plaçats en Florida, vint-e-sies en Amsterdam (Païsi Baishi), vint-e-tres servidors dera entrepresa Yahoo! en Seol (Corèa deth Sud). Era Wikipèdia recep entre 25 000 e 60 000 peticions cada segon, depenent dera ora deth dia. Es servidors mès grandi son plaçadi enes Païsi Baishi e en Corèa e receben actuaument bona partida deth transit.

Eth foncionament dera Wikipèdia depen de MediaWiki, un logiciau liure e de codificacion dubèrta escrit en lengatge PHP e bastit sus ua basa de donades MySQL. Eth logiciau incorpore diuerses caracteristiques de programacion coma era possibilitat d'includir ligams, que li proporcionen eth sòn caractèr interactiu, e modèls preestablits, que permeten presentar eth contengut de faiçon egauitària. MediWiki ei jos era Licéncia publica generau (GPL) de GNU e se hè servir en toti es projèctes dera Fondacion Wikimèdia e en quaqui autri projèctes wiki.

Inicicis dera basa de donades

Iniciaument ère executada damb eth logiciau UseModWiki, que siguec escrit en lengatge Perl per Clifford Adams. Aguest prumèr sistèma informatic dera Wikipèdia ei çò qu'òm nomente fasa I. Abans requesie eth programa Case, que permetie era inclusion des ligams laguens deth tèxte. Après siguec incorporat un sistèma mès aisit tà hèr aguesta foncion que convertís en ligam eth tèxte mercat ara debuta e ara fin per dus gafins.

Cambiaments ath logiciau

En gèr de 2002 se comencèren a efectuar diuerses mielhores en sistèma informatic dera Wikipèdia que ne cambièren completament era configuracion, ei çò qu'aperam era fasa II. Era nauetat principau d'aguesta fasa siguec er escambi de UseModWiki, eth logiciau qu'administraue era basa de donades, per Wiki PHP, un programa plan diferent deth qu'i auie, atau madeish èren escrits en lengatges informatics diferenti, eth prumèr en Perl e eth nau en PHP. Era basa de donades ère alavetz de sòrta MySQL, un sistèma qu'actuaument empleguen fòrça logiciaus de bases de donades coma Open Office. En madeish an òm escambièc eth programa Wiki PHP per Media Wiki, creat per Magnus Manske. Aguest nau logiciau ère escrit en madeish còde e incorporaue diuerses mielhores en çò que hè ar autre. En junhsèga Lee Daniel Crocker mielhorèc eth logiciau Media Wiki entà hèr créisher eth sòn rendement, ua causa que fòrça usatgèrs credien de besonh.

Er emblèma

Eth "Wiki logo Nupedia", prumèr emblèma dera Wikipèdia, siguec emplegat dempús es prumères setmanes deth projècte enquiath hereuèr de 2002.

Ara debuta er imatge dera Wikipèdia ère eth drapèu nòrd-american. Era vertat ei que non s'auie decidit encara com serie aguest simbèu e er internauta Jimbo Wales metec eth drapèu sense cap d'intencion que devenguesse er emblèma deth projècte. Ara ben, aguest hèt generèc bères critiques e s'acusèc era Wikipèdia d'èster etnocentrica.

Pògui dies dempús, se dessenhèc eth prumèr emblèma dera Wikipèdia, coneishut coma eth Wiki logo Nupedia. Er autor deth dessenh non s'a podut identificar. S'installèc ena pagina dera enciclopèdia en març de 2001. Eth dessenh en question cònste dera suberposicion d'ua frasa der escrivan e matematician anglés Lewis Carroll sus un cercle, en tot emplegar er efècte de uelh de peish tà simular ua esfèra. Era frasa ei ua mencion prenuda de Euclid and his Modern Rivals (Euclides e es sòns rivaus modèrnes) de Lewis Carroll (Prefàcia, pagina X), que ditz :

Modèl:Mencion « D'un biais, aguest libre ei ua experiéncia que va sajar de comprovar ua faussada : voi díder que non considerè de besonh de mantier ath long deth libre era grauetat d'estil qu'es escrivans scientifics son avedadi a emplegar, e que de quauqua faiçon siguec vist coma un « accident inseparable » der ensenhament scientific. Jamès podí veire era racionalitat d'aguesta lei memoriau : i a de tèmes que son, bensè, tròp seriosi en esséncia tà adméter quinsevolhe tractament arretengut, mès non pògui arreconéisher era Geometria coma un d'eri. Totun, espèri que se descorbirà que m'è permetut de percéber eth costat comic des causes sonque en moments apropriadi, quand er alassat liegedor pòt molt ben desirar un moment d'alend, e non en quinsevolha ocasion que pogue méter en perilh eth contunhament dera linha argumentau. »

Lewis Carroll

Element grafic tiengut dempús eth maig de 2010.

En 2003 òm acuelhec per miei d'ua votacion internacionau er usatge d'un nau emblèma. Conegut coma wikiesfèra, se tracte d'ua esfèra incompleta compausada de pèces d'un copacap damb brigalhons d'escritura de diuèrses lengües, en tot simbolizar era condicion d'obratge en construccion permanenta qu'a era Wikipèdia. Posteriorament, òm hec bères modificacions en dessenh, coma era substitucion des brigalhons d'escritura per letres e d'autri signes de diferenti alfabèts.

Òm recebec fòrça denóncies de diuèrses errances e incorreccions enes simbèus ahijudi ena wikiesfèra. Aguest hèt impulsèc diuersi editors dera Wikipèdia a daurir un debat sus era possibilitat de crear un nau imatge animada o fotorealista. Era creacion deth nau emblèma siguec ua collaboracion entre fòrça persones. Siguec remplaçat er an 2010 e ei er emblèma que coneishem ara. Era esfèra actuau ei tridimensionau e a pèces construsides damb un grand realisme. Es signes de cada pèça se comprovèren ben abans de dar er imatge per fenit. Ath delà, se cambièc era sòrta de letra dera devisa deth dejós que ditz « Wikipèdia, l'enciclopèdia liura » per ua letra Linux Libertine. Es dreits dera wikiesfèra apertien ara Fondacion Wikimèdia.

Caracteristiques

Era creishuda dera Wikipèdia aumente de mès en mès.

Classificacion des contengudi majoritaris dera Wikipèdia en anglés en 2008.

Comparança dera quantitat d'edicions segontes vien d'usatgèrs enregistradi o pas. Podem constatar qu'eth nombre de contribucions anomines (en blu) son mens qu'es contribucions des usatgèrs enregistradi (en iranja).

Era devisa dera Wikipèdia ei « Era enciclopèdia liura que cadun pòt editar ». En mots deth sòn cofondador Jimmy Wales : « Eth projècte constituís un esfòrç entà crear e distribuir ua enciclopèdia liura dera mès nauta qualitat possible a totes es persones ena sua lengua. D'aguesta faiçon poiram arténher un mond ont totes es persones dera planeta agen accès liure ar ensemble de tota era sabença dera umanitat ». Se debana en tot hèr-se servir un logiciau wiki e compde damb un libre d'estil ont s'expausen es directritzes a seguir tà mantier ua certana qualitat e coeréncia enes articles. Ua d'aguestes directritzes ei, per exemple, qu'eth títol der artícle a d'aparéisher en gras ara prumèra frasa deth madeish. Quand cau establir naues directritzes, es utilizaires prepausen es diferentes possibilitats e ne parlen enquia arribar tà un consent. Alara, era naua decision s'includís en libre d'estil.

Un estudi realizat pera revista Nature en 2007 afirmaue qu'era Wikipèdia capitaue era Enciclopèdia Britanica en qualitat. Era Enciclopèdia Britanica arrefusèc aguesta manièra com era revista valoraue eth contengut des dues enciclopèdies. Era revista, peth sòn biais, arresponec qu'eth sistèma de valoracion s'auie expausat esclaridament : estudiants independents analisèren ua seleccion d'articles e ne causiguèren es mielhors sense saber-ne era procedéncia. Encara i a plan de polemica sus aguest ahèr.

Eth projècte Wikipèdia a tres caracteristiques clau que ne definissen eth sòn ròtle sus eth web:

1. Ei ua enciclopèdia : ei a díder, un supòrt de recopilacion, magasinatge e transmission dera informacion de forma estructurada.
2. Ei ua wiki : atau que, damb pichones excepcions, pòt èster editada per quisevolha persona.
3. Eth sòn contengut ei dubèrt a toti.

Eth logiciau dera Wikipèdia magazina automaticament totes es estadistiques relatiues ath sòn foncionament. Atau s'a podut comprovar qu'es contribucions anonimes son pògues en comparacion damb es que hèn es usatgèrs enregistradi. Aguest hèt ei considerat un bon senhau, pr'amor que mos indique qu'era gent s'implique en projècte sense pòur e decidís entrar en jòc.

Era Universitat Carnegie Mellon e eth Palo Alto Research Center realizèren un estudi sus es grandi caletres d'articles ara Wikipèdia en anglés dempús junhsèga de 2006 enquiath mai de 2010, es resultats sigueren es que seguissen :

• Cultura e art : 30%
• Biografies e personatges : 15%
• Geografia e luòcs : 14%
• Sociologia : 12%
• Istòria e eveniments : 11%
• Natura e psicologia : 9%
• Tecnologia i sciéncies aplicades : 4%
• Religion : 2%
• Santat : 2%
• Matematiques : 1%
• Pensada e filosofia : 1%

Quaqui projèctes, coma eth dera Stanford Encyclopedia of Philosophy, o eth dera Nupedia, ara abandonada, an emplegat politiques editoriaus tradicionaus e era autoria des articles sonque ère en mans de saberuts. Ocasionaument, òm trape luòcs web coma h2g2 o everything2 que seguissen ues normes preestablides ont es articles pòden èster redigidi sonque per cada persona de faiçon individuau.

Projèctes coma eth Wikispècies, Susning.nu e Wikinòves son wikis ont es articles son debanadi per nombrosi autors e non i a cap de critèri abituau de revision. Mès a diferéncia de moltes autres, eth contengut dera Wikipèdia ei jos ua licéncia liura : cadun ei autorizat a préner-lo, modificar-lo e distribuir-lo.

Contengut grafic e sonor

Eth contengut grafic e sonor dera Wikipèdia ei partejat damb es autri projèctes dera Fondacion Wikimèdia, pera aguesta arrason se sauve ena pagina web de Wikimèdia Commons. S'òm vòu includir un imatge, ua musica o un vidèo en quinsevolhe des articles de Wikipèdia, Wikispècies, Wikinòves, eca, non cau sonque apondre entre cladators Imatge: e eth nòm der archiu en question. Òm pòt cercar aguest contengut laguens era pagina de Wikimèdia Commons, a ont ei classificat per categories e i a un motor d'arrecèrca entà que sigue mès facil de trapar çò qu'auetz de besonh.

Ei important qu'es imatges e es enregistraments agen ua licéncia liura, pr'amor qu'era Wikipèdia non pòt botar arren que sigue proprietat de quauqu'un. Ça que la, en bèths projèctes de Wikimèdia coma era Wikipèdia anglesa, ei permetut er usatge d'illustracions damb dreits d'autor gràcies ath fair use (emplec arrasonable), arrecuelhut ena legislacion des Estats Units.

Es lengües dera Wikipèdia

Era Wikipèdia represente un espaci d'expression entà fòrça lengües deth mond que per diuerses arrasons non son presentes en molti encastres. A ues lor permet mantier-se víues, e en cas d'autres autantplan recuperar-les. Actuaument era Wikipèdia s'aufrís en 276 lengües des mès de cinc mil qu'i a en mond. Cada lengua possedís ua edicion pròpria que trabalhe de faiçon independenta e sonque li cau respectar es normes basiques. Totes es Wikipèdies an d'èster :

• De franc e sense publicitat
• Damb volontaris que s'ajuden e trabalhen amassa
• Objectives, serioses e damb un punt d'enguarda neutrau
• Veraces e an d'auer ua informacion contrastada
• De contengut liure, sense dreits d'autor (aciu i pòden auer d'excepcions)

S'ua persona coneish ben ua lengua que non ei ena Wikipèdia e a eth temps e eth compromés de construsir-la, ac pòt sollicitar a aciu. Era administracion dera Wikimèdia ac tendrà en compde e decidirà se crea-la o non. Certanament, s'an dat casi en qu'era decision a resultat negatiua. Vejatz es peticions de dubertura de projèctes wiki en naues lengües.

Pr'amor qu'ath long des ans s'an anat enprincipiant edicions en d'autres lengües e cada ua d'eres a un nombre diferent de collaboradors, totes son en estats de desvolopament ben diuersi. D'aguest biais, n'i a ues coma era anglesa, era alemanda e era francesa, qu'an mès d'un milion d'articles e d'autres, coma era Wikipèdia en chaktow o en chamoru, qu'encara son lonh d'artenher aguesta chifra. Totun, çò mès important ei que totes es Wikipèdies trabalhen peth coneishement universau, siguen escrites ena lengua que sigue. Aciu auetz ua tièra de totes es lengües wikipedianes damb eth sòn nombre d'articles e d'usatgèrs enregistradi.

Edicion

Coma norma generau, toti es articles se pòden modificar. Ei plan aisit : sonque cau sarrar eth boton modifica plaçat ena partida superiora dera pagina. Entà crear un nau article se n'a de cercar eth nòm e, quand s'informe que encara non i a arren escrit, cau sarrar eth boton article damb letres vermelhes. Es cambiaments realizats en un article se hèn visibles de manièra instantanèa, per çò qu'ei important d'auer-lo ben revisat abans de sauva-lo. Entà començar a editar podètz consultar Prumèrs passi. Se non sabetz qué editar e auetz besonh idèies, podètz anar a Especial:Darrièrs cambiaments.

Ei en tot estudiar-se com estrénher era edicion d'articles entà forbingar casi de vandalisme. Ua forma ei era proteccion. Quand se considère qu'un article ei pro bon e extens, es administradors pòden protegir-lo de biais que s'age de pelodir permís entà modificar-lo. Ua autra solucion que se contemple ei de proïbir era edicion as utilizaires que non s'an enregistrat. Era Wikipèdia anglesa, per exemple, non permet era creacion de naus articles ad aguesti usatgèrs.

Er istoric permet de visualizar es cambiaments que s'an produsit ath long deth temps en un article determinat : s'i especifique era persona que l'a hèt e era data. Se pòt consultar exactament çò que s'a cambiat, comparar cambiaments de diferenti dies e revertir-los se siguesse de besonh. Ath delà, i a ligams tàs pagines de discussion des autors a fin de poder-s'i comunicar. A viatges se cambie eth nòm der article o se trapassa era informacion tà un autre. En aguesti casi, non se poirà veire qui ac a escrit, senon qui n'a cambiat eth nòm, car er istoric mòstre sonque es cambiaments realizats en un article nomentat d'ua manièra determinada e es renomentades escafen er istoric.

Se nomente mantienença er ensemble de pretzhèts que s'encarguen de corregir es errances ortografiques, d'apraiar es tèxtes tà dar-los coeréncia, classificar-los en categories, fosionar-los, eca. Cadun pòt hèr mantienença, non cau èster administrador.

Cada usatgèr dispause d'un apartat de contribucions, ont se mòstre ua tièra de totes es edicions qu'a hèt dempús que s'enregistrèc. Damb quantitats mès eleuades d'edicions òm artenh de mès en mès pruvelèges ena comunautat, coma eth dreit de vòte o d'èster escuelhut administrador.

Nomentam guèrra d'edicions quand dus o mès collaboradors an de concepcions diferentes de com abordar certans articles. Alavetz, aguesti usatgèrs entren en conflicte de manièra qu'un realize un cambiament e sistematicament un autre lo revertís. Aguest fenomèn ei plan comun ena Wikipèdia e se produsís normaument en articles sus tèmes polemics coma China, Israèl, crisi economica, sectarisme, religion, sionisme, eca. En cas que persistisse es administradors an eth déuer de moderar-lo e cau que protegiscan er article de forma que non se poga modificar mès. Ath delà, ei comun de sauvar es dues versions de manièra qu'eth liegedor trigue la que mès li agrada.

I a diuersi biaisi de collaborar ena Wikipèdia e cadun pòt hèr çò que le vage mielhor eth temps que li volgue dedicar, car es volontaris non an cap de pretzhèt assignat ne son obligadi ad arren. Òm pòt començar en tot cercar un tèma qu'agrade ath volontari. Un còp assegurat que non i a arren d'escrit sus aquerò pòt començar a cercar d'informacion en libres e, dempús, redigir eth tèma en un papièr. Ei important de non publicar'c enquia que non sigue ben revisat.

Pasmens, ua faiçon fòrça efectiua de trabalhar amassa ei júnher-se en projèctes comuns : es nomentadi wikiprojèctes. Persones damb es madeishi interessi e damb talents de participar ena Wikipèdia se mèrquen quauqui objectius e se coordinen entà elaborar d'articles d'un tèma determinat. Per exemple, escríuer es articles de totes es contellacions, de toti es elements quimics, o dilhèu, de totes es sòrtes de musica. D'aguesta faiçon, era enciclopèdia se complete e creish ordenadament.

Shantièrs qu'òm pòt realizar ena Wikipèdia :

• Crear d'articles des deth començament : encara que non s'apregonda, damb articles cuerti ei ua bona forma d'entamenar, dempús se pòden amplir. I a gent qu'a hèt molts articles e d'autra que n'a hèt pògui mès ben hèts e enronadi d'informacion.

• Amplir articles dejà existenti : tostemp i a de causes tà ahíger, completar e detalhar.

Aguest bendèl se pòt méter en tot ahíger {{esbòs}}. Servís entà indicar qu'un article ei massa cuert e demanar se quauquarrés lo poderie amplir. Er article en question serà classificat automaticament ena categoria des articles tà amplir (Categoria:Wikipèdia:esbòs).

• Corregir lingüisticament e conceptuaument : ei important que tot sigue ben escrit e sense faussades.

• Apraiar er estil e er orde : era disposicion deth tèxte, es paragrafs, es seccions e era tipografia a viatges se pòden apraiar

• Fusionar : de còps un madeish tèma ei debanat en dus articles diferents e serie apropriat d'amassar-los. Aperam fosion eth hèt de trigar un nòm avient per article, amassar tota era informacion de manièra coerenta e escafar es articles originaus.

• Categoritzar, ahíger d'imatges e méter ligams.

• Arrevirar articles bons escrits en autres lengües.

Projècte:Traduccion

Demandar una traduccion

• Reciclar : i a articles damb ua qualitat que pòt èster amplament melhorada en tot organizar-los e esclarir-los.

Aqueste article o aquesta seccion deu èsser reciclat.

Una reorganizacion e una clarificacion del contengut es necessària. Discutissètz dels punts de melhorar en pagina de discussion.

Es articles listats dins era categoria Wikipèdia:Reciclatge son pagines sus es quaus eth bendèl de reciclatge ei estat apausat. Hèr un reciclatge significa remodelar'c tot ath hons: ortografia, redaccion, tipografia, orde, concèptes, eca.

Normes

Era Wikipèdia quauques normes establides pes madeishi participants deth projècte. Cada edicion dera Wikipèdia adopte es sues pròpies normes, maugrat que beres ues son comunes en totes eres. Tira d'arténher un acòrd sus era aplicacion d'ua norma, toti es editors son obligadi a respectar-la.

Quauques d'aguestes normes son:

1. Encausa dera diuersitat e nombre de participants e ideologies, provientes de toti es endrets deth mond, era Wikipèdia saja de construsir es sòns articles deth biais mès exaustiu possible. Er objectiu non ei d'escríuer d'articles des d'un sol punt d'enguarda, senon de presentar dubertament totes es posicions sus un tèma determinat.
2. Òm seguís un ensemble de convencions en çò que tanh ath nomentament d'articles, en tot causir preferentament era version mès comunament emplegada ena pròpia lengua.
3. Es discussions sus eth contengut e edicion d'un article s'an de hèr enes pagines de discussion e non sus eth madeish article.
4. I a un seguit de tèmes que son excludidi dera Wikipèdia, pr'amor que non constituissen concèptes estrictament enciclopedics. Per exemple, non pòt contier de definicions de diccionari (coma ara vèrbs, adjectius, eca), qu'òc se poirien trapar en Wikionari.

Neutralitat deth contengut

Era Wikipèdia non preten expressar opinions, vòu transméter eth coneishement de faiçon objectiua. Non vòu tanpòc que bères persones se senten escornades pr'amor de posicionaments politics o punts d'enguarda que contrasten damb es sues opinions formades. Per açò, en moment d'escríuer s'a d'èster çò mès concís, respectuós e objectiu possible. Se se tracte d'un tèma controvertit cau expausar totes es posicions en tot mentar hònts fiables, forbingar opinions personaus e esclarir qu'ei çò mès acceptat e es ipotèsis non provades

Licéncia des contenguts

Icona de CC-BY-SA, que simbolize eth programa entà compartir era licéncia Creative Commons Atribution Share-Alike.

Era Wikipèdia ei un producte de distribucion gratuita e sense restriccions. Eth contengut textuau ei jos es licéncies GNU e Creative Commons, era darrièra version dera quau s'actualizèc e aprovèc per miei d'ua votacion entre eth 12 d'abriu e eth 3 de mai de 2009. Tot eth tèxte ei proprietat dera Fondacion Wikimèdia e non pòt contier arren que sigue proprietat intellectuau d'ua autra persona.

Proteccion de donades

Era Wikipèdia ei un espaci que toti pòden consultar e tostemp i a d'informacions que son tròp personaus e cau evitar de méter-les : fotografies de persones víues, adrèices personaus, nòms de familhars, eca. Certanament, era privacitat dera informacion ei autant importanta coma era prevencion deth vandalisme. Creative Commons non pòt grantir toti es dreits d'imatge e violar-los representarie ua infraccion legau.

Es dreits d'imatge son mausapiosi d'èster violadi en quinsevolh trabalh que contengue de tèmes umans. Cau forbingar ahíger fotografies, votz, vidèos, entretens, pèces de teatre e cançons. Entà trasméter aguesta sòrta de contengut que non vos apartengue, cau demanar permís as persones corresponentes. Aguesta ei ua obligacion diferenta e independenta dera obtenguda dera licéncia de dreits d'autor pes sòns obratges, mès pas pes subjèctes. Es licéncies Creative Commons non afècten as dreits de privacitat des subjèctes, senon des proprietaris. Un autre des shantièrs de mantienença dera Wikipèdia ei sajar d'eliminar contengut mausapiós de non respectar es dreits d'imatge.

Critiques

Es critiques que recep contunhadament era Wikipèdia se fondamenten enes punts que seguissen:

• Fisabilitat des sòns contenguts : era informacion ahijuda apareish de faiçon instantanèa e es errances demòren enquia que bèth utilizaire les detècte e rectifique. Se non se detècten de tira, ua autra persona les pòt liéger e considerar-les coma veraies. Per açò fòrça persones méten un punt d'interrogacion s'era hònt ei era Wikipèdia.

• Vandalisme : pr'amor que cadun pòt editar-la des de casa sua, tostemp i a de persones damb mala idèia que escriuen messorgues e qu'escafen talhucs de tèxte. Aguest ei un verai problèma dera Wikipèdia e se produsís de manièra contunhada. Ua des dificultats entà combáter eth vandalisme ei que cau conéisher ben eth tèma entà detectar-ne un cas : fòrça viatges passa desapercebut. Un exemple recent e paradigmatic de vandalisme massiu se produsic encausa d'ua emission dera television nòrd-americana. Eth reputat omorista Stephen Colbert, animador deth programa The Colbert Report, en ua seccion d'aguest programa aperada Wikiality hè arrepresentacions a ont presenta era possibilitat de realizar diuersi cambiaments de blaga ena enciclopèdia en linha. Hec un apèl as espectaires entà cambiar er emplaçament d'estats e païsi enes definicions dera Wikipèdia, modificar era entrada elefant entà que constesse que, en torn de demenudar, era poblacion d'elefants africans s'auie triplicat. Eth resultat immediat siguec qu'es administradors auèren de blocar ua vintea d'entrades dera Wikipèdia pr'amor qu'i auien detectat modificacions inapropiades.

Qualitat

Er objectiu dera Wikipèdia ei d'auançar en quantitat de contenguts, mès tanben sustot en qualitat. Aquerò vòu díder qu'ei mès important mielhorar e completar çò qu'ei dejà escrit qu'ahíger naues informacions.

Eth sagèth de qualitat wikipediana se crochete enes articles que se considèren mès complets, estructuradi, esclaridors e en definitiua ben hèts e acabats. Açò permet d'identificar-los, arrecomanar-n lectura e demostrar era qualitat dera wikipèdia ath mond.

S'un wikipedian pènse qu'un article aurie d'èster considerat de qualitat pòt hèr ua proposicion d'article de qualitat. Per miei d'ua discussion e, puish, d'ua votacion òm pren ua decision.

Vejatz es articles de qualitat dera Wikipèdia occitana en Wikipèdia:Articles de qualitat

Meta-Wiki causic mil concèptes que considère fondamentaus ena coneishença universau, coma mamifer, America deth Nòrd, Diego Velázquez, oelha, Cristòu Colomb, nombre, Voltaire, escultura, adondança, arc, spècie miaçada e Tim Berners-Lee. Alavetz compde quina quantitat i a d'aguesti articles en cada edicion e concludís que wikipèdies coma era alemanda, era anglesa e era catalana los an toti.

Trabalhadors

Milenats de persones de tot eth mond editen era Wikipèdia de faiçon contunhada. I a tres sòrtes de trabalhadors :

• Utilizaires anomins : entà collaborar non ei de besonh enregistrar-se. Per aguesta arrason, es collaboradors que non s'enregistren, aperadi usatgèrs anonims, apareishen identificadi pera sua adreiça IP, un numèro que depen der ordenador qu'utlilizen. Coma nòrma generau, es usatgèrs anonims non an dreit de vòte ne pòden esdevier administradors. Çò mès arrecomanable ei de trabalhar enregistrat perque a fòrça auantatges. En bères edicions dera Wikipèdia lor estrenhen mès es possibilitats. Ena Wikipèdia anglesa, per exemple, non pòden crear naui articles e tant ena francesa coma ena galèga non ne pòden editar.

• Emplegats dera Fondacion Wikimèdia : ara madeish i a trenta-nau persones que trabalhen per Wikimèdia de manièra remunerada.

• Wikipedians : actuen tostemp de manièra desinteressada.

I a tres sòrtes de wikipedians : utilizaires enregistradi, bòts e administradors.

Utilizaires enregistradi

Entà esdevier wikipedian cau enregistrar-se ath projècte dera Wikipèdia. Tà hèr'c cau, en prumèr luòc, sarrar eth ligam crear un compte o se connectar plaçat ena partida superiora der ecran. Va apareisher era pagina d'identificacion ara partida superiora dera quau ditz encara non sètz membre ? Alavetz cau sarrar eth ligam enregistratz-vos plaçat a continuacion. Va aparéisher un formulari que cau aumplir damb eth nòm, aperat àlies, e causir un senhau pròpri e secrèt. Cada viatge qu'òm vòu dintrar cau identificar-se damb eth nòm e eth senhau.

Er usatgèr enregistrat dispause d'un plafon ara partida superiora der ecran tà accedir a diuersi espacis :

• Pagina d'utilizaire : pagina pròpria ont poirà presentar-se, descríuer eth sòn pretzhèt ena Wikipèdia e botar tota era informacion que desire. S'edite dera madeisha faiçon qu'es articles normaus.

• Discussion : servís entà comunicar-se damb es autri usatgèrs. Òm pòt accedir ara discussion dera persona damb qui se volgue comunicar e pòt ahíger un comentari en tot sarrar eth boton + o eth modifica dera seccion que volgue contunhar. Se comunica ar usatgèr quand a de messatges naus. Es articles tanben dispausen d'ua pagina de discussion. S'ulitilize entà comunicar es questions relacionades damb era edicion, discutir-les e partatjar-les damb es autri volontaris. S'es letres deth boton discussion apareishen en vermelh, significa que non i a de comentaris.

• Preferéncies

• Contribucions : en aguest apartat i a ua tièra de totes es edicions qu'a hèt damb era ora, era data e eth nòm der article modificat.

• Gésser : quand vòu partir, per seguretat le cau sarrar eth boton desconnectar. De totes manières, dempús de quinze menutes d'inactivitat eth compde se barre automaticament.

Damb eth temps e es edicions hètes, eth prestigi de cada usatgèr aumente de mès en mès. A partir d'un certan nombre d'edicions se les autrege eth dreit ath vòte, eth quau aumente de valor damb era antiquitat. As que pòrten dejà un certan temps sense problèmes òm les assigne era categoria d'utilizaires autoconfirmadi, çò que garantís ua confidança per part des autri usatgèrs. Atau madeish, es sues edicions apareishen ena pagina des darrièrs cambiaments damb un distintiu especiau. Ei ua mesura d'economizacion des esfòrci pes usatgèrs que se dediquen a combàter eth vandalisme de biais que poguen focalizar eth sòn shantièr en d'autres edicions.

Es usatgèrs pòden crear Wikiprojèctes, grops d'editors interessadi en un tèma especific damb er objectiu de coordinar es esfòrci entà mielhorar-ne es articles entà espartir eth trabalh.

Auei, i a 56 790 usatgèrs registradi ena Wikipèdia en occitan, ua chifra que mos pòt semblar erronèament nauta, car ei un hèt generalizat en totes es Wikipèdies que s'enregistre fòrça gent, mès ara ora dera vertat pògui i collaboren. Ei mès, s'a podut constatar qu'era majoritat non s'i inscriuen damb era intencion de participar-i, senon de profietar era pagina d'utilizaire tà introdusir d'informacion qu'ahavorise as pròpris interessi. Aguesti compdes se nomenten compdes de cogit particular.

Campatz quini usatgèrs son capables d'escríuer en occitan: wikipedians natius, wikipedians damb nivèu plan bon, nivèu auançat.

Se considèren utilizaires actius aguesti qu'an realizat aumens ua edicion es darrièrs trenta dies. En març de 2011 i auie 80 collaboradors actius en occitan.

Toti es usatgèrs pòden intervier enes prenudes de decision, autantplan es anonims. Aqueri que pòrten dejà un certan temps en tot collaborar an dreit de vòte. Cada usatgèr non a dreit sonque a un vòte per cada prenuda de decision. Per açò, beths uns decidissen de daurir autri compdes entà poder votar mès d'un còp. Coneishem aguesti compdes coma usatgèrs mariòta. Açò ei considerat ua manipulacion e ei completament illegau.

Eth passat 29 de noveme de 2009, eth jornau espanhòu El País publiquèc un article qu'afirmaue qu'era Wikipèdia auie subit ua amendrida notable d'editors en totes es versions lingüistiques pendent er an 2009 segontes es analisis der arrecercaire espanhòu Felipe Ortega, deth grop Libresoft, dera Universitat Rey Juan Carlos Aguesta informacion encara ei discutida e Jimmy Wales la desmentic. Era vertat ei qu'era Wikipèdia creish e mielhora de mès en mès e açò ei possible gràcies as volontaris.

Bòts

Es bòts son es robòts dera enciclopèdia, usatgèrs automatics qu'òm pòt crear entara realizacion de diuersi shantièrs ena edicion dera wikipèdia. Cada bòt ei associat a un utilizaire, eth quau ei responsable deth sòn foncionament. Es bòts pòden corregir faussades ortografiques, méter ligams ara version d'un article en d'autres lengües, revisar edicions, fosionar articles e tota sòrta de causes. I a bòts que se dediquen ara creacion massiua d'articles, normaument esbòci. Ara i a 75 bòts trabalhan peth projècte occitan.

Administradors

Es administradors son usatgèrs enregistradi qu'an obtengut bèths pruvelètges e s'encarguen dera administracion d'ua edicion determinada dera Wikipèdia. Es administradors an eth déuer de susvelhar es autri utilizaires e es edicions qu'amien endeuant, controlar era estructura e er orde en projècte e moderar es conflictes. Es administradors son eth guidon deth projècte s'an d'assegurar, en definitiua, que tot vage ben. Es edicions de mès activitat an besonh de mès administradors. Per exemple, era Wikipèdia anglesa se servís de mès de 1780 administradors, era italiana de 103, era occitana de 5, era chinesa de 74 e era aragonesa 6 e era zulu non a cap.

S'un usatgèr a besonh de qu'un administrador intervengue en bèth ahèr ac pòt demanar a Wikipèdia:Requèsta als administrators. Aciu auez toti es administradors dera Wikipèdia occitana.

Entà saber-ne mès sus es administradors, anatz a Wikipèdia:Administrator

En quauques edicions, sustot enes mès ingentes o damb mès activitat, es administradors s'especializen en pretzhèts determinadi entà agudizar eth rendement dera equipa. En aguesti casi, es administradors non assoliden pas totes es competéncies, senon bères ues depenent d'a ont focaliziguen eth sòn shantièr.

Segontes era sua foncion o competéncies, podèm classificar-los en quate grops :

Burocrates

En moment de crear ua naua edicion dera Wikipèdia, apareishen uns prumèrs usatgèrs : es burocrates. Aguesta sòrta d'utilizaires an totes es competéncies possibles e es sues actuacions son es que mèrquen çò que s'a de seguir. Son es unics administradors que pòden autrejar poderatge d'administrador as usatgèrs.

Es burocrates pòden cercar gent escadenta entà incorporar-se ara equipa d'administracion. A despient d'aquerò, es utilizaires enregistradi s'i pòden aufrir a Wikipèdia:Candidatura al pòst d'administrator. Coma norma generau, es naus administradors se triguen de manièra democratica, coma se prenen era majoritat de decisions ena Wikipèdia. Alavetz pòden votar totes es persones damb dreit de vòte, que s'artenh a partir d'un certan nombre d'edicions. Entà esdevier administrador cau auer un an d'antiquitat.

Mautaires

Es mautaires s'encarguen de cercar irreguraritats e maus usatges deth projècte. An eth pruvelètge de mautar es adrèices IP, ei a díder es identitats des usatgèrs, e saber d'a ont provien e se corresponen damb autres edicions o actuacions realizades aparentament per autri perfils. D'aguest biais, es mautaires pòden detectar casi de vandalisme, de chicana enes votacions e d'utilizaires mariòta. Quand detecten bèth problèma, avertissen un autre administrador entà qu'actue.

Escafaires

Es escafaires son administradors dedicadi a revertir edicions inescadentes e escafar tèxtes o articles sancers. Son totaument justificadi a hèr aguestes actuacions e an era competéncia d'escafar articles, çò qu'es autri usatgèrs no pòden hèr. Normaument, era propòsta d'eliminacion d'un article se pòt discutir e, per tant, non s'elimine pas enquia qu'era comunautat a prenut ua decision : arron actuen es escafaires. A viatges apareishen articles clarament inapropriadi o repetidi en un autre nòm e cau, alavetz, escafar-los de tira sense dar pas a cap de discussion.

Bibliotecaris

Es bibliotecaris son capables de blocar es usatgèrs que non respècten es normes de foncionament o hèr-los pas aptes entà certanes accions, coma per exemple treir-le eth dreit de vòte. Ath delà, en casi extrèms pòden eliminar-los dera Wikipèdia. Es bibliotecaris, coma es escafaires, pòden eliminar articles

Wikiamassades

Es Wikiamassades son amassades qu'organizen es wikipedians tà assemblar-se, coneisher-se, e celebrar era escaduda deth projècte Wikipèdia. Damb eth desau aniversari dera Wikipèdia a aumentat era organizacion d'aguesta sòrta d'activitats. S'amien endeuant explicacions didactiques de difusion e guida d'usatge. Atau pòden arténher que mès gent s'ahisca ath projècte e passar bons moments ath madeish temps.

Wikiamassades celebrades

• 19 de junhsèga de 2008 en Barcelona.
• Octobre de 2010 en Badalona.
• 19 de deceme de 2010 en Londres.
• 15 de gèr de 2011 en Cuelleredo.
• 15 de gèr de 2011 en Ribadeo.

Accès

Wikipèdia ath mobil

Era Wikipèdia compde damb ua version web consultable a trauèrs deth telefòn mobil : [1]. Aquerò sonque foncione damb portables damb accès tà Internet. Wapaedia ei un logiciau tà mobils que servís entà consultar e manipular era Wikipèdia de faiçon mès aisida. Ua naua apòsta dera Fondacion Wikimèdia entà dubrir-se as naues tecnologies dera comunicacion siguec eth lançament en agost de 2009 d'un logiciau oficiau dera Wikipèdia entà iPhone e Ipod touch. Aguest programa ei liure, gratuit e foncione damb iPhone 3 g o versions mès recentes. Òm pòt descargar-lo en App Store.

Wikipèdia dehòra deth hilat

Un article mostrat peth logicièl Kiwix.

Era Fondacion Wikimèdia distribuic era Wikipèdia en supòrt CD en 2003 e en DVD en 2005, ont s'includien es versions en alemand, polonés, portugués e anglés. Era organizacion de logiciau liure Kiwix s'encarguèc dera distribucion d'aguest darrièr. Atau madeish, es ordenadors sense accès a Internet pòden consultar era enciclopèdia damb era interactivitat que caracterize era Wikipèdia.

Censura

Coma ei sabut, era censura a Internet ei ua realitat en fòrça païsi damb regims politics autoritaris. Era Wikipèdia non ei cap d'excepcion en aguest ahèr : non pòt èster consultada des de toti es endrets dera planeta. En bèri estats non ei permetuda era connexion a Internet, en d'autri era Wikipèdia ei barrada e bèths estats an decidit de censurar quauqui articles concrèts.

En octubre de 2005 eth Govèrn Chinés bloquèc er accès ara Wikipèdia. Un an dempús, siguec desblocada ara màger part deth territòri chinés. Encara ei blocada en Tibet e Falun Gong, ues zònes ont eth regim exercís un contròu mès estricte.

Projèctes fraires

Era Wikipèdia a diuersi projèctes fraires que complementen era enciclopèdia. Toti aguesti son tanben multilingües, liures, apiejadi ena tecnologia wiki e administradi pera Fondacion Wikimèdia. Aguesti son es autri projèctes dera Wikimèdia :

• Wikionari : ei eth projècte dera Fondacion Wikimèdia entath bastiment d'un diccionari liure. Cada article ei destinat a un mot diferent a ont s'includís era definicion, exemples de frases que lo contenguen, arrepervèris, frases hètes, era etimologia e d'autri aspectes sus era paraula en era madeisha. A ua foncion complementària ara Wikipèdia, pr'amor qu'un grand nombre d'articles son destinadi ath diccionari peth sòn caractèr non enciclopedic. En fòrça lengües deth mond eth Wikionari arrepresente fòrça mès qu'aquerò, pr'amor que non dispausen de cap mès diccionari o ben es qu'an non son cap autant complets coma era informacion dejà sauvada en Wikionari. Per totes aguestes lengües eth Wikionari arrepresente ua oportunitat d'amassar e coordinar es parlants entara creacion deth sòn prumèr diccionari de faiçon dubèrta e cooperatiua.

• Wikilibres : a coma objectiu méter ara disposicion de quinsevolha persona libres de tèxte, manuaus, caièrs e d'autri tèxtes pedagogics de contengut liure e d'accès gratuit.

• Wikiversitat : emparada en projècte precedent, se prepausa coma ua plataforma educatiua en linha, liura e gratuita, ont ei possible de crear projèctes d'aprentissatge a quinsevolhe nivèu educatiu, participar en un grop d'aprentissatge e crear contenguts didactics coma examèns, exercicis, practiques, eca.

• Wikiarrepervèris : ei un compendi dubèrt en linha d'arrepervèris, frases celebres, breçairòles, frases hètes e rambalhs de mots en totes es lengües includint-ne es hònts se son conegudes.

• Wikinòves : ei ua hònt de nòves de contengut liure.

• Wikitèxti : ei ua bibliotèca en linha a ont se trapen tota sòrta de poèmes, relats, ensagi, cançons, croniques e reportatges entà passar bons moments en tot liéger, emocionar-se e apréner. Cadun pòt ahíger tèxti dera madeisha manièra qu'enes autri projèctes. Es tèxti, totun, cau que siguen originaus e anomins o, s'an autor, an d'auer estat publicadi damb ua licéncia GFDL o trapar-se en domeni public.

• Wikimèdia Commons : combine es mots anglesi media, mediàs e commons, comuns. Ei un depaus comun d'imatges e enregistraments sonors des projèctes de Wikimèdia. Abans dera sua existéncia, entà botar un archiu (imatge o son) en ua pagina d'un projècte de Wikimèdia calie cargar-la en cada ua des pagines ont auie de gésser, per çò que demoraue repetida un milenat de viatges. Wikimèdia Commons a ajudat plan a mielhorar eth rendement e er orde de Wikimèdia ath delà que permet trapar imatges e sons de mès facilitat. Tà saber-ne mès, liegètz Desplegant commons.

• Meta-Wiki : ei un luòc de supòrt entàs projèctes dera Fondacion Wikimèdia.

• Wikiespèces : ei un catalòg dubèrt e liure d'espècies biologiques.

Nòms alternatiui

Cada lengua a sues particularitats e eth nòm Wikipèdia (deth mot hawaiian wiki) apareish en un modelhon de formes distintes. Vejatz quin an adaptat Wikipèdia es autres lengües wikipedianes :

• Bichipedia - sarde
• Biquipedia - aragonés
• Uichipedia - aromanés
• Uikipedias - lojban
• Uikuepitiu - cree
• Uiquipedia - asturian
• Vicipaedia - latin
• Vicipéid - irlandés
• Vichipedie - furlan
• Vikipedėjė- samogités
• Vikipedio - esperanto
• Vikipedi (en majuscules VİKİPEDİ) - turc
• Vikipedija - lituan
• Vikipēdija - leton
• Vikipediya (en majuscules VİKİPEDİYA) - azèri, ozbèc
• Vikipeedia - estonian
• Vikipeediä - võro
• Viquipèdia - catalan
• Vuiquipèdia - francoprovençau
• Vitipetia - tahitian
• Vükiped - volapük
• WicipÆdia - anglosaxon
• Wicipedia - galés
• Wikanpodia - oromo
• Wikiibíídiiya - navajo
• Wikipédia - francés, portugués, ongarés, eslovac, sondanés, javanés
• Wikipedia - albanés, aleman, anglés, basco, baish saxon, breton, espanhòu, còrs, danés, feroés, filipin, finés, gaelic escocés, galèc, neerlandés, ilokano, indonesian, interlingua, islandés, italian, luxemborgés, nauruan, norvegian, polonés, romanés, sicilian, somalian, suedés, swahili, valon, cheiène, vietnamian
• Wikipedija - bosnian, croat, lituan, maltés, sèrbocroat, eslovèn
• Wikipèdia - occitan
• Wîkipediä (en majúscules WİKİPEDİÄ) - tartar
• Wikipedie - chèc, nedersaksisch
• Wikipedio - ido
• Wîkîpediya - curd
• Wikipediya - zazaki
• Wikipediyaa - wolof
• Wikipedy - frison
• Wikipedya - cebuano
• Wikipesija - toki pòna
• wIqIpe'DIya - klingon
• Wikipediija - saami septentrionau
• Wikipēdija - leton
• Wikipedije - kashubian
• Wikipiɖia - ewe
• Wikipidiya - quíchua
• Wikkipedija - ripuarian
• Βικιπαίδεια (Vikipaideia /vikiˈpɛðia/) - grèc
• Waikipaidja - gotic
• ВИКИПЕДЇѬ (Vikipediia) - antic eslau eclesiastic
• Википеди (Vikipjedi) - ossèt, txuvaix
• Википедиja (Vikipedija) - macedonian, sèrbe
• Википедия (Vikipiediya) - rus, kasakh
• Википидийа/Vikipedija - chechèn
• Вікіпедія (Vikipediya) - ucraïnés
• Вікіпэдыя (Vikipiedia) - bielorús
• Уикипедия (Uikipediya) - bulgar, kirguís
• ვიკიპედია (vikipedia) - georgian
• Վիքիպեդիա (vik'ipedia) - armèni
• ويكيبيديا (wīkībīdyā) - arab
• ویکیپدیا (wikipdya) - persan
• ویـکـیـپـیـڈ یـا (wikipidya) - ordo
• ܘܝܟܝܦܕܝܐ(wīkīpidyā) - aramèu
• ויקיפדיה (wikipdya) - ebrieu
• ויקיפעדיע (wikipedya) - jiddisch
• ויקיפידיה(wikipidya) - ladin
• วิกิพีเดีย (wikipidiya) - tailandés
• વિકિપીડિયા (vikipīḍiyā) gujarati
• ವಿಕಿಪೀಡಿಯ (vikipīḍiyā) - canarés
• ވިކިޕީޑިއ - divehi
• விக்கிபீடியா - tamil
• विकिपीडिया (vikipīḍiyā) - indi, maratin, sanscrit
• వికిపీడియా (vikipīḍiyā) - telugu
• উইকিপিডিয়া (uikipiḍiyā) - bengalin, Bishnupriya Manipuri
• വിക്കിപീഡിയ (vikkipīḍia) - malai
• ဝိကိပိဒိယ (wīkīpidiya) - birman
• ᏫᎩᏇᏗᏯ (wigiquediya) - cherokee
• ウィキペディア (uikipedeia) - japonés
• 위키백과 (wikibaekgwa) - corean
• ਵਿਕਿਪੀਡਿਆ (wikipīḍiā)- punjabin
• 维基百科 / Wéijībǎikē - chinés
• 維基百科 - cantonés
• 維基大典 - chinés classic

Vejatz tanben

• Interpedia, un prumèr cogit entara enciclopèdia cooperatiua sus Internet
• GNUPèdia
• Nupèdia
• Tièra d'enciclopèdies en linha

• Modèl:Intitle
• Modèl:Lookfrom

Entà saber-ne mès

Estudis academics

Nielsen, Finn (August 2007). Scientific Citations in Wikipedia 12. Retrieved on 2008-02-22. 

Pfeil, Ulrike; Panayiotis Zaphiris and Chee Siang Ang (2006). Cultural Differences in Collaborative Authoring of Wikipedia 12, 88. DOI:10.1111/j.1083-6101.2006.00316.x. Retrieved on 2008-12-26. 

• Priedhorsky, Reid, Jilin Chen, Shyong (Tony) K. Lam, Katherine Panciera, Loren Terveen, and John Riedl. "Creating, Destroying, and Restoring Value in Wikipedia". Proc. GROUP 2007, doi: 1316624.131663.
• Modèl:Cite conference

Wilkinson, Dennis M. (April 2007). Assessing the Value of Cooperation in Wikipedia 12. Retrieved on 2008-02-22. 

Goldman, Eric (2010). Wikipedia’s Labor Squeeze and its Consequences 8.  (a blog post by the autor)

Libres

•  {{{títol}}}. ISBN 978-1-59327-176-3. 
•  {{{títol}}}. ISBN 0-596-51516-2.  (See book rev. by Baker, as listed below.)
•  {{{títol}}}. ISBN 059652174X. 
•  {{{títol}}}. ISBN 978-1-4013-0371-6. 
•  {{{títol}}}. ISBN 978-0956205209. 
•  {{{títol}}}. ISBN 978-0-262-01447-2. 

Articles publicadi en revistes

• Crovitz, L. Gordon. "Wikipedia's Old-Fashioned Revolution: The online encyclopedia is fast becoming the best." (Originally published in Wall Street Journal online – April 6, 2009, 8:34 A.M. ET)
• Baker, Nicholson. "The Charms of Wikipedia". The New York Review of Books, March 20, 2008. Accessed December 17, 2008. (Book rev. of The Missing Manual, by John Broughton, as listed above.)
• Rosenzweig, Roy. Can History be Open Source? Wikipedia and the Future of the Past. (Originally published in Journal of American History 93.1 (June 2006): 117–46.)

Recorsi d'aprentissatge

• Wikiversity list of learning resources. (Includes related courses, Web-based seminars, slides, lecture notes, text books, quizzes, glossaries, etc.)

Recorsi grafics

• Modèl:Cite news
• Modèl:Cite news
• Modèl:Cite news
• Modèl:Cite news
• Modèl:Cite news
• Modèl:Cite news
• Modèl:Cite news
• Modèl:Cite news
• Is Wikipedia Cracking Up?, The Independent, February 3, 2009
• Modèl:Cite news
• Modèl:Cite news

Ligams extèrnes

• Wikipedia – portau multilingüe (conten toti es ligams entàs edicions dera Wikipedia en d'autres lengües)
  • Press coverage of Wikipedia
• Modèl:Twitter
• Wikipedia at the Open Directory Project
• Wikipedia sus era Wikipèdia en The New York Times
• Vidèo der entreten damb Jimmy Wales en aniversari dera Wikipèdia
• Entreten audible damb Jimmy Wales sus era Wikipèdia en generau
• Wikipedia and why it matters – Ua expausada de Larry Sanger ena Universitat de Stanford en 2002 sus era Wikipèdia. fichièr de vidèo e transcripcion dera expausada
• Modèl:Youtube, ua recèrca sus eth desrotlament dera intelligéncia emplegant era Wikipèdia