Galician
| Galego | |
 | |
| Parlat en | Espanha |
|---|---|
| Regions | Euròpa |
| Locutors | aperaquí 3 milions |
| Tipologia | SVO Sillabica |
| Familha lingüistica | Galician |
| Estatut oficial | |
| Oficial de |  Galícia (cooficial amb lo castelhan)
Vegadeo (Astúrias) |
| Acadèmia | Real Academia Galega |
| Còdis de lenga | |
| ISO 639‐1 | gl (en) |
| ISO 639‐2 | glg (en) |
| ISO 639‐3 | glg (en) |
| ISO 639-6 | glg (en) |
| Mòstra | |
| Article primièr de la Declaracion dels Dreches de l'Òme Artigo 1ª. | |
Lo galician es una lenga originària principalament de la region de eponima en Espanha.
Es una lenga romanica fòrça vesina del portugués, e mai se parla d'una sola lenga galaicoportuguesa dins certans sectors de la societat galiciana e de la lingüistica romanica. Tant lo galician coma lo portugués sòrton de la meteissa evolucion del latin, lo galaicoportugués, que son nuclèu d'origina èra la Galícia actuala e lo nòrd de Portugal. Cèrtas parts de la societat galiciana (los reïntegracionistas) defendon la reïntegracion del galèc dins lo sistèma galègoportugués, en adoptar la nòrma ja en vigor en portugués (al nivèl gramatical e grafic). Afirman l'unitat de la lenga galaicoportuguesa. S'opausan a la nòrma oficiala de la region de Galícia, que li repròchan de se calcar tròp subre l'espanhòl. Mas la nòrma portuguesa es pas fòrça logica per representar foneticament la lenga galiciana, e es plan dificila pels galicians, pr'amor que lo sistema fonetic del galician modern es plan diferent del portugués, aital las grafias S e SS, Z e Ç, J e X, GE e XE, GI e XI, e qualques autras, que representan de sons diferents en portugués an pas cap de diferéncia en galician, alara se pòt dire que la nòrma portuguesa es pas fòrça logica per la lenga galiciana, per tant la nòrma oficiala d'aquesta lenga es fòrça mai facila, e gaireben totes los galicians la preferisson.
Lo galègoportugués foguèt del sègle XII al sègle XIII la lenga poetica de la part occidentala de la peninsula Iberica, dins un movement literari ligat al dels trobadors (Las cantigas de santa Maria, del rei de Castelha, Anfós lo Savi).
La veïculacion d'ora de Galícia dins la corona de Castelha castelhanizèt las classas nautas de la societat e menèt a una castelhanizacion relativa de la lenga. Ça que la, lo galician a pas daissat d'èsser parlat pels galicians. A l'ora d'ara tres milions de personas parlan galician dins l'estat espanhòl (Galícia, la Franja occidentala d'Astúrias, lo Bierso dins la comunitat autonòma de Castelha e Leon) e los immigrants dins d'autras parts de l'Estat espanhòl, en Euròpa e en America.
Lo galician gaudiguèt d'un estatut de cooficialitat amb lo castelhan en Galícia.
Denominacions en occitan[modificar | modificar la font]
Galician es la denominacion adoptada pel CPLO e incorporada dins lo diccionari referencial basic del Congrès. *Galhego es un ispanisme non incorporat dins lo diccionari referencial del Congrès. *Galhèc es un ispanisme non incorporat, que ven de gallec, forma catalanizada modèrna de gallego, non atestada en catalan ancian, las formas medievalas en catalan èran galego e gallego.[1] *Galèc es un neologisme non incorporat dins lo diccionari referencial del Congrès.[2][3]
| « | Lo gentilici classic de Galicia es galèc -èga (Wiacek 1968) mai regu-larament, se legís lo catalanisme galhèc -èga* (cf. catalan gallec -ega). L’ipercatalanisme sembla una reaccion exagerada còntra lo francisme galician -a* (cf. francés galicien). | » |
—sumien, Domergue.[4] | ||
Nòtas e referéncias[modificar | modificar la font]
- ↑ (ca) Coromines, Joan. Diccionari Etimològic de la Llengua Catalana.
- ↑ La forma galician, galiciana es estada considerada per quauques-uns coma francesisme en occitan alara que los quites mots galician e galiziano, respectivament en anglés e italian son pas jamai estats considerats coma tals.
- ↑ Lo mot medieval «galec» es plan atestat dins la poesia trobadorenca (cf. Wiacek, W. Lexique des noms géographiques et ethniques dans la poésie des troubadours du 12e et 13e siècle, 1968.). Ça que la, los trobadors emplegavan indistintament las formas «galic» e «galec». La significacion del mot medieval es pas vertadièrament univòca, la question es pas tan simpla. Segon l'estudi fòrça plan argumentat de K. Lewent (Bemerkungen zu provenzalischen Sprache und Literatur, Neuphilolog. Mittel. 28 (1938) pp.22-27), Guiraut de Bornelh emplega aqueste mot per designar non pas los galicians mas los galeses. De l'autra part, M. Tyssens nos membra qu'es fòrça dobtós que lo mot designe los galicians jos la pluma de Pèire d'Auvernhe quora fa allusion al malastre del rei dels «Galecs» (ved. M. Tyssens, Lyrique romane médiévale, acte du colloque de Liège, 1989, p. 257). En efèit, Galícia foguèt pas jamai un reialme independent, fasiá partida del reialme de Leon e las cronicas repòrtan pas qu'un rei de Leon foguèsse particularament malastruc. Se deviá agir puslèu dels escoceses, un allusion probabla al rei Donnchad Mac Crinain (alias Duncan Ier), dit "An t-Ilgarach" (valent a dire "Lo Malaut" en gaelic), malastruc a la batalha calamitosa de Durham qu'aviá provocat el-meteis (1039) e qui finiguèt tuat en 1040 pel duc Mac Bethad mac Findlàich, o siá Macbeth, que lo remplacèc coma rei. Aquesta istòria populara, redigida per un cronicaire medieval e dont existís una version en latin afrancesat, foguèt represa per Shakespeare cinc sègles mai tard. En realitat, a l'origina, l'etimon de «galic» e «galec» porriá èsser lo de «gaelic», non lo de «gallego», e lo gentilici correspondent, lo d'una nacion celtica de las Islas Britanicas, probablament Escòcia e, per confusion, lo País de Galas. Aquesta ipotèsi explica per qué los catalans de l'atge mejan emplegavan pas jamai lo mot «galec» o «galic» per dire galician mas sonque «galego» e «gallego». «Galic», «galec», «gales», la confusion èra la règla en çò dels trobadors.
- ↑ (oc) L’occitan, lenga fantasmada : l’exemple de la toponimia.
