Sergei Eisenstein
Sergei Mikhailovich Eisenstein/Eizenshtein (en rus: Сергей Михайлович Эйзенштейн) o Sergejs Eizenšteins (en leton) (nascut a Riga lo 23 de genier de 1898 - mòrt a Moscòu l'11 de febrier de 1948) foguèt un cineasta leton e rus (amb d'originas alemandas, josievas e suedesas) que tenguèt un ròtle majorau dins la cultura de l'URSS e dins l'istòria dau cinèma. Especialament foguèt director, montaire e teorician dau cinèma.
Vida e formacion
[modificar | Modificar lo còdi]Fiu d'un paire d'origina josieva, alemanda e suedesa e d'una maire russa ortodòxa, estudièt l'arquitectura e lei Bèleis Arts mai interrompèt leis estudis per fin de s'engatjar dins lei milícias popularas que participèron a la Revolucion d’Octòbre.
Dins l'Armada Roja, intrèt en contacte amb lo teatre en trabalhant coma responsable dei decòrs e coma director e interprèt d'espectacles pichons per la tropa. La sieuna experiéncia coma director de scèna dau Teatre Obrier (1920) lo quichèt a estudiar la direccion teatrala a l'escòla estatala. Aquí desvolopèt una concepcion personala de l'art dramatic basada sus la juxtaposicion d'imatges de contengut emocionau fòrt e seguiguèt leis ensenhaments de Vsevolod Meyerhold.
Leis Òbras
[modificar | Modificar lo còdi]Son primier contacte amb lo cinèma foguèt lo rodatge d'un pichòt cortmetratge inclús dins lo montatge de l'òbra teatrala Lo savi. Comencèt de s'interessar activament a aqueu mejan artistic nòu e rodèt lo lòngmetratge La grèva (1924), amb una sequéncia famosa que i utilitzèt l'imatge dau bestiau sacrificat au tuador, intercalat amb un autre de trabalhadors fusilhats per de soudats tzaristas. En seguida dau rodatge de La grèva, trenquèt amb lo Proletkult.
Alunhat ja dau Teatre Obrier, recebèt la mission de rodar un filme commemoratiu de la Revolucion de 1905 que se transformèt en la sieuna òbra mai celèbra: Lo cuirassat Potiomkin (1925). Considerada coma una dei fitas majoras atenchas per lo cinèma mut, la scèna de la mutinariá dins lo vaissèu e la scèna vertiginosa d'accion deis escaliers constituisson de ponchs decisius dins la configuracion dau lengatge cinematografic.
Lei Caps d'òbra
[modificar | Modificar lo còdi]Realizèt l'òbra geniala Octòbre (1927), reconstruccion dei fachs decisius de 1917, basada sus l'òbra dau jornalista estatsunidenc John Reed Lei dètz jorns qu'esbrandèron lo Mond.
Comencèt alora d'aver de problèmas seriós amb la censura sovietica, çò que lo menèt a signar un contracte amb la Paramount e a s'installar ais Estats Units. Pasmens, obtenguèt pas lo permés de residéncia e poguèt pas enregar ges de projècte. Alora se n'anèt en Mexic, que i rodèt lo filme incomplet ¡Que viva México!, una òbra ont assagèt de montatges aproximatius diferents. L' MGM aqueriguèt a una venda a l'enquant una part dei negatius, que puei leis utilizèt dins ¡Viva Villa!; una autra part passèt au productor Sol Lesser que realizèt amb aquelei fragments Tormenta subre Mexic. Una quita amiga d'Eisenstein, Mary Seaton, n'utilizèt una autra part dins lo filme Temps au soleu, d'influéncia decisiva dins lo desvolopament posterior dau cinèma mexican.
Après son experiéncia de pauc de succès coma cineasta en exili, decidiguèt de tornar en URSS. Tornarmai s'embronquèt a de dificultats grandas per menar a tèrme son trabalh. Lo rodatge dau Prat de Bezhin, basat sus un cònte d'Ivan Turgenev, foguèt interromput per la censura.
Alora se dediquèt a la redaccion de tèxts teorics brilhants, mentre que demenissián leis atacas politicas còntra son òbra e sa persona; d'atacas qu'empachèron pas que rodèsse Aliexandr Nevskii (1938), son primier filme sonòr, amb la musica de Serguei Prokofiev, amb lo quau ganhèt lo prèmi Stalin. Amb Ivan lo Terrible (1942) inicièt un projècte biografic ambiciós a l'entorn de la figura dau tzar Ivan IV, que son estructura originala se compausava de tres parts; la burocracia sovietica interpretèt l'òbra coma una denóncia dau culte de la personalitat d'Stalin. La segonda part dau projècte, La conjuracion dei boiars, foguèt proïbida fins a la mòrt dau dictator, en 1953, cinc ans après lo decès dau quite director cinematografic.
Sergei Eisenstein s'es destacat coma teorician amb d'òbras coma Teoria e tecnica cinematografica, La forma dins lo cinèma, Reflexions d'un cineasta e Realizacion cinematografica, en mai d'articles e d'assais multiples .
Filmografia
[modificar | Modificar lo còdi]- Дневник Ґлумова....... Lo jornau de Glumov (1923) filme cort
- Стачка....... La grèva (1924)
- Броненосец Потёмкин....... Lo cuirassat Potemkin (1925)
- Oктябрь....... Octòbre (1928)
- Старое и новое....... Çò vielh e çò nòu (1926-1929)
- ¡Que viva México! (1931) (inacabat)
- Бежин дүг....... Lo prat de Bezhin (1936) (inacabat... sòbran solament de fotogramas d'aiceste filme destrusit per la censura estaliniana)
- Александр Невский....... Aliexandr Nevskii (1938)
- Иван Гросный (1-я cepия)....... Ivan lo Terrible I (1942)
- Иван Гросный (2-я cepия , сказ второй - ''Боярский заговор'')....... Ivan lo Terrible II: la conjuracion dei boiars (1946)
- Иван Гросный (неоконченный, 3-я cepия)....... Ivan lo Terrible III (inacabat)
Bibliografia
[modificar | Modificar lo còdi]Òbras de Sergei Eisenstein
[modificar | Modificar lo còdi]reviradas italianas
[modificar | Modificar lo còdi]- La natura non-indifferente... Marsilio Editori Venècia 1981 (reed. 2003)
- Il Colore... idem id [[1982]
- Teoria generala del montaggio... id id 1985 (reed 2004)
- Il Montaggio... id id 1986
- La Regia... id id 1989
- Stili di regia... id id 1993 (reed 2003)
- Il Movimento espressivo... id id 1998
- Lezioni di regia... id id 2000
- Walt Disney SE 2004
- Charlie Chaplin id 2005
- La forma cimematografica Einaudi Turin id
- Memorie... Marsilio Editori Venècia 2006
a l'entorn de l'òme e de l'artista
[modificar | Modificar lo còdi]en anglés
[modificar | Modificar lo còdi]- Kristin Thompson: Eisenstein's Ivan the terrible: a neoformalist analysis... Princeton University Press 1981
- Jay Leyda: Eisenstein at work... Pantheon books The museum of modern art 1982
- David Bordwell: The cinema of Eisenstein Harvard University Press Londres 1993
- Richard Taylor & I. Christie... Eisenstein rediscovered... Routledge 1993
- Richard Taylor: The Eisenstein reader... British Film Institute 1998
- Richard Taylor: October... idem 2002
- Yuri Tsivian: Ivan the terrible... id id
en francés
[modificar | Modificar lo còdi]- Léon Moussinac: Serge Eisenstein (sic!)... Seghers París 1964
- Dominique Fernandez: Eisenstein Bernard Grasset ed. id 1975
- Marie-Claire Roparz-Wuilleumier & Pierre Sorlin: Octobre: écriture et idéologie... Éd. Albatros id 1976
- Jean Mitry: S.M. Eisenstein... Éditions Universitaires id 1978
- Jacques Aumont: Montage Eisenstein... Éd. Albatros id 1979 (reed 2005)
- Barthélémy Amengual: Que viva Eisenstein... Lausana L'Âge d'homme 1980
- François Albera: Eisenstein et le constructivisme russe... idem 1990
- François Albera Eisenstein dans le texte... òbra collectiva bailejada per F. Albera, CINéMAS 2001
- Dominique Chateau & François Jost (bailejar): Eisenstein, l'ancien et le nouveau Publications de la Sorbonne París 2002
- Jrean-Louis Leutrat: Échos d'Ivan le terrible... De Boeck Université Brussèlas 2006
en italian
[modificar | Modificar lo còdi]- Viktor Sklovskij: Sua Maestà Eisenstein: biografia di un protagonista De Donato 1974
- Pier-Marco De Santi (causida): I disegni di Eisenstein... Laterza 1981
- Pietro Montani: Sergej Ejsenstejn: oltre il cinema... Venècia La Biennale di Venezia 1991
- Aldo Grasso: Sergej M. Ėjzenštejn... Il Castro Cinema num. 6 Editrice Il Castoro Milan 2007
Ligams extèrnes
[modificar | Modificar lo còdi](en) Sergei Eisenstein sus l’Internet Movie Database
Nòtas e referéncias
[modificar | Modificar lo còdi]<references>