Corèa del Nòrd
| Corèa del Nòrd | |
|---|---|
Aegukka | |
Kangsŏng Daeguk « Nacion Poderosa e Urosa » | |
 | |
Capitala e ciutat mai granda | |
Gentilici nòrd-corean nòrd-coreana | |
• Totala 120 540 km² | |
• Aiga 4,87 % | |
• Totala (2013) 24 895 000 ab. | |
• Densitat 198,3 ab./km² | |
Won de la Corèa del Nòrd ( KPW) | |
850 | |
+8:30 | |
La Corèa del Nòrd (en corean: 조선, lit. 'Corèa'), oficialament la Republica Democratica Populara de Corèa (sigla: RDPC; en corean: 조선민주주의인민공화국, MR: Chosŏn Minjujuŭi Inmin Konghwaguk ), es un estat d'Asia de l'Èst, situat dins la partida septentrionala de la peninsula de Corèa. Confronta la Corèa del Sud al sud, China e Russia al nòrd, e se tròba entre la mar de China Orientala e la mar de l'Èst.
Sa capitala n'es Pyeongyang e lo gentilici es nòrd-corean -a.
Istòria
[modificar | Modificar lo còdi]
La dominacion japonesa subre la Peninsula de Corèa s'acabèt amb la fin de la Segonda Guèrra Mondiala en 1945. Corèa demorèt devesida en doas parts pel parallèl 38: l'URSS prenguèt lo contraròtle de la part Nòrd, e los Estats Units de la part sud. Aquò menèt a çò que en 1948 s'establissen dos govèrns independents, un al Nòrd e l'autre al Sud, cadun reclamant sa sobeiranetat subre la totalitat de la peninsula.
Les tensions creissentas entre los govèrns del Nòrd e del Sud desboquèron sus la Guèrra de Corèa quand lo 25 de junh de 1950 l'armada de Corèa del Nòrd passèt lo parallèl 38 (que servissiá de frontièra) e ataquèt per la fòrça. La guèrra contunhèt fins al 27 de julhèt de 1953, quand lo Comitat de las Nacions Unidas, los volontaris de la Republica Populara de China e la Corèa del Nòrd signèron l'armistici. Una zona desmilitarizada foguèt establida per separar los dos païses.
La Corèa del Nord es estada dirigida per Kim Il-sung de 1948 fins a sa mòrt lo 8 de julhèt de 1994. Après, lo 8 d'octobre de 1997, son filh Kim Jong-il foguèt nomenat Secretari General del Partit dels Trabalhaires Corèans. En 1998 foguèt nomenat President de la Comission Nacionala de Defensa e sa posicion foguèt declarada coma "la fonccion pus nauta de l'Estat". Generalament las relacions internacionalas se melhorèron e i aguèt una encontra istorica Nòrd-Sud en junh de 2000. Pasmens, las tensions an tornat a se far vesedoiras amb la represa per la Corèa del Nòrd de son programa d'armas nuclearas.
Durant lo mandat de Kim Jong-il a la fin del decenni dels 90, l'economia del país descréissèt considerablament e l'escassetat de manjar venguèt evident en de nombroses endreches. Segon d'unas organizacions d'ajuda, un grand nombre de personas moriguèron de fam, causa agravada per un disfonccionament del sistèma de distribucion de manjar. Nombroses nòrd-coreans passèron illegalament en China a la recerca de manjar.
La Corèa del Nòrd es un dels luòcs pus isolats del mond, amb de restriccions severas a la dintrada e sortida del país. La premsa es contrarotlada per l'Estat, e l'ideologia Juche, que consistís a non dependre dels autres, es la pus impulsada pel govèrn.
Lo 10 de febrièr de 2005, la Corèa del Nòrd declarèt que possediá l'arma nucleara. Aquesta anoncia provoquèt una granda consternacion e de peticions dins lo mond entièr. Lo 9 d'octobre de 2006 la Corèa del Nòrd realizèt un assag nuclear, consistent en una explosion atomica sosterranha. Aquesta assag nuclear provoquèt, a travèrs de l'ONU, la condemnacion unanima de la comunitat internacionala.
Politica
[modificar | Modificar lo còdi]
La Corèa del Nòrd es un regim comunista, de tipe estalinian, e totalitari[1],[2]; existís un culte de la personalitat a l'entorn de Kim Il-sung e de sos descendents, e lo país ten un dels pus bas nivèl dels Dreches de l'Òme al mond[3]. Lo regim es tanben dinastic : après la mòrt de Kim Jong-il en 2011, son filh cabdèt Kim Jong-un li succediguèt[4].
La Corèa del Nòrd es lo país pus militarizat al mond per çò qu'es de la proporcion de la populacion engatjada dins las fòrças armadas amb un total de 9 495 000 òmes d'activa, de resèrva e paramilitaris. Lo país desvolopa un programa nuclear, e un programa espacial[5].
Una comission d'enquèsta de l'ONU en 2014 estima que de centenats de milièrs d'oposants politics son mòrt dins de camps pendent las 50 darrièras annadas çò qu'es qualificat de crim contra l'umanitat e que entre 80 000 e 120 000 presonièrs politics son detenguts dins los camps a aquesta data[6].
Geografia
[modificar | Modificar lo còdi]
La Corèa del Nòrd se trapa a la mitat nòrd, a partir del parallèl 38, de la peninsula de Corèa. Es bordada per doas mars: a l'oèst pel mar de l'Oèst (o Mar Jauna) e la baia de Corèa; e a l'èst per la mar de l'Èst (o Mar de Japon). La part Nòrd de la peninsula ont se trapa la Corèa del Nòrd ten nombroses sèrres e montanhas, separadas per de vals prigondas e estrechas. A la còsta oèst predominan las planas. Lo punt pus naut del país es lo pic de Paektu-sant, a 2774 mètres d'altitud subre lo nivèl de la mar. Entre los rius mai importants se trapan Tumen e Yalu, los quals forman la frontièra Nòrd amb China.
La vila pus granda de Corèa del Nòrd es sa capitala, Pyeongyang (o P'iŏ*ngyang). Las autras vilas importantasson: Kaesŏng, al sud; Senseŭiju, al nòrd-oèst; Wŏnsan e Hamhŭng a l'èst; e Ch'ŏngjin al nòrd-èst.
Division administrativas
[modificar | Modificar lo còdi]
La Corèa del Nòrd compta nòu províncias, doas vilas jos estatut administratiu pròpri e tres regions administrativas especialas.
- Las nòu províncias
- Kangwon, al sud-èst (capluòc de província : Wonsan, autra vila importanta : Kosong), ont se situan los monts Kumgang o Kumgangsan (san significa montanha en corèan) ;
- Jagang, al nòrd-oèst, frontalièra amb China (capluòc de província : Kanggye) ;
- Ryanggang, al nòrd (capluòc de província : Hyesan), lo Mont Paektu, punt culminant de la Corèa del Nòrd a la frontièra sinocorèana, aparten al Ryanggang ;
- Pyongan du Nord al nòrd-oèst (capluòc de província : Sinuiju, a la frontièra chinesa) ;
- Pyongan du Sud, a l'oèst (capluòc de província : Pyongsong, autra vila importanta : Kangso) ; los monts Myohyang se situan al limit de la província de Jagang ;
- Hamgyong du Nord (capluòc de província : Chongjin) a l'extrèm nord-est ;
- Hamgyong du Sud, al nòrd èst del país (capluòc de província : Hamhung, autra vila importanta : lo pòrt de Sinpo dins lo Sud Hamgyong) ;
- Hwanghae du Nòrd, al sud del país (capluòc de província : Sariwon) ;
- Hwanghae del Sud, a l'extrèm-sud-èst del país (capluòc de província : Haeju).
- Las doas vilas
- Pyeongyang, la capitala, e sa província
- la vila de Rasŏn, a la frontièra amb Russia
- Las tres regions administrativas especialas
- la region toristica dels monts Kumgang
- la region administrativa especiale de Sinŭiju a la frontièra amb China
- la zona industriala de Kaesong, près de la Corèa del Sud.
Clima
[modificar | Modificar lo còdi]Lo clima de Corèa del Nòrd es pus fred que lo de Corèa del Sud. Es un tipe de clima continental umid amb pluèjas de tipe monsonic. Lo clima de Pyongyang amb un total de 934 litres de pluèja annadièr e una temperatura mejana annadièra de 10,7 °C, es representatiu del de tot lo país:
| Mes | gen | feb | mar | abr | mai | jun | jul | ago | set | oct | nov | dec | |
| Temp. max. mej. / °C | -0,8 | 2,4 | 8,9 | 17,1 | 22,6 | 26,7 | 28,6 | 28,9 | 24,7 | 18,2 | 9,4 | 1,7 | |
| Temp. min. mej. / °C | -10,7 | -7,8 | - 1,8 | 4,9 | 10,9 | 16,5 | 20,7 | 20,5 | 14,3 | 6,7 | -0,3 | -7,2 | |
| Precipitacion mejana / mm | 12,2 | 11,0 | 24,7 | 49,9 | 72,2 | 90,3 | 275,2 | 212,8 | 100,2 | 39,9 | 34,9 | 16,5 | |
| Font : Worldweather.org | |||||||||||||
Economia
[modificar | Modificar lo còdi]De veire: Economia de la Corèa del Nòrd
Cultura
[modificar | Modificar lo còdi]Bibliografia
[modificar | Modificar lo còdi]Vejatz tanben
[modificar | Modificar lo còdi]
Ligams extèrnes
[modificar | Modificar lo còdi]Nòtas e referéncias
[modificar | Modificar lo còdi]- ↑ «North Korea Says It Is Using Plutonium to Make A-Bombs» (en anglés). The New York Times.
- ↑ «Freedom in the World, 2006» (en anglés).
- ↑ «Human Rights in North Korea» (en anglés). Human Rights Watch.
- ↑ «La Corée du Nord intronise son nouveau chef devant une foule de militaires» (en francés), 29 decembre 2011. Le Monde.
- ↑ «International Space Dominance: 7 Nations Launching the Next Space Race» (en anglés), 1er octobre 2009. Popular Mechanics.
- ↑ «ONU : le terrifiant rapport sur les crimes contre l'humanité en Corée du Nord» (en francés), 17/2/2014. Le Parisien.
