Nòrd-occitan
Lo nòrd-occitan es un ensems de dialèctes septentrionaus de la lenga occitana, comprenent los tres dialèctes seguents: lemosin, auvernhat e vivaroalpenc (tanben, dos sosdialèctes septentrionaus dau lengadocian fan una transicion vèrs lo nòrd-occitan: son lo gavaudanés e lo bas-vivarés).
La sola caracteristica comuna de tot aquel grop es lo passatge fòrça ancian de las sillabas originàrias ca e ga vèrs cha e ja (o ia) respectivament:
| etim | nòrd-occitan | autres dialèctes occitans |
|---|---|---|
| latin cantare | chantar | cantar |
| latin vacca | vacha | vaca |
| mot prelatin ipotetic gáuota | jauta | gauta |
| latin pacare | paiar | pagar |
| latin carricare | charjar | cargar |
Origina[modificar | modificar la font]
Aquel passatge vèrs cha e ja (o ia) se passèt a l'Auta Edat Mejana, avans la constitucion definitiva de la lenga occitana au sègle VIII. Segon lo lingüista Joan Pèire Chambon, aquel fenomèn apareguèt dins certans dialèctes dau latin tardiu, centrats a l'entorn de la metropòli de Lion (ven pas ges dau francés contrariament a çò que creson de personas mal informadas). Efectivament, Lion èra un centre culturau major a l'Antiquitat Tardiva e a l'Auta Edat Mejana. Aquela evolucion d'origina lionesa es restada en nòrd-occitan e maitot dins d'autres idiòmas romanics: lo francoprovençau (la lenga centrada a l'entorn de Lion), una granda part dau francés (levat los dialèctes normand e picard), lo friolan, lo ladin e una partida dau romanch.
Usatges e representacions[modificar | modificar la font]
La koinè literària de l'occitan medievau, sobretot chas los trobadors, acceptava e mai mesclava sens esitacion las formas dau nòrd (chantar, charjar) amb las formas dau sud (cantar, cargar): los dos tipes avián un prestigi egau.
Bibliografia[modificar | modificar la font]
- CHAMBON Joan Pèire, & OLIVIER Felip (2000) = CHAMBON Jean-Pierre, & OLIVIER Philippe, “L’histoire linguistique de l’Auvergne et du Velay: notes pour une synthèse provisoire”, Travaux de linguistique et de philologie 38: 83-153
