Ciclon tropical
Un ciclòn tropicau es una tempèsta tropicala compausada d'una depression centrala enviroutada per de vents en rotacion fòrça poderós que pòdon passar 300 km/h. Es tanben a l'origina de precipitacions fòrça importantas (sovent superioras a 500 mm), d'ondas capables de ravatjar lo litorau e de tornados.
Per se formar, necessita la conjoncion d'un ensems de condicions favorablas coma la preséncia d'un important jaç d'aiga cauda, de condicions atmosfericas favorablas a la formacion de chavanas (demenicion rapida de la temperatura ambé l'altitud), la preséncia d'una perturbacion atmosferica e l'abséncia de cisalhament verticau dei vents. Dins aqueu cas, se la depression demòra au dessüs d'un jaç d'aiga cauda, va rapidament se renforçar. La pression pòu alora i agantar de valors fòrça feblas, inferioras a 900 hPa, çò que crea una aspiracion fòrça violenta e engendra de chavanas e d'ondas violentas.
Un ciclòn tropicau es donc una catastròfa naturala fòrça perilhosa per lei populacions umanas installadas lòng dei mars e deis oceans dei latituds tropicalas. Lei pus grèvas an ja entraïnat la mòrt de plusors desenaus de miliers de personas coma lo ciclòn Bhola que tuèt entre 250 000 e 500 000 abitants de Bangladèsh en 1970.
Apellacion e etimologia[modificar | Modificar lo còdi]
Lo tèrme « ciclòn » vèn dau mot anglés cyclone que foguèt inventat en 1848, a partir dau grèc kuklos (ceucle, movement circular), per lo scientific e navegator britanic Henry Piddington (1797-1858). Son tanben utilizats lei tèrmes « auragan » e « tifon ». Lo premier es eissit de l'espanhòu huracán que veniá dau mot amerindian huracan, empruntat au sègle XVI après l'arribada deis Europèus en America. Foguèt lòngtemps utilizat per designar lei tornados que son de fenomèns diferents. Lo second es inspirat per una divinitat grèga marrida que son nom es passat en latin.
Istoric de la comprenença dau fenomèn[modificar | Modificar lo còdi]
La descubèrta dau fenomèn[modificar | Modificar lo còdi]
En causa dei dimensions fòrça importantas dei ciclòns tropicaus, la descubèrta dau fenomèn lònga. Pasmens, lei societats umanas installadas lòng dei litoraus regularament tocats remarquèron ben l'existéncia d'aquelei tempèstas fòrça destructritz. Per exemple, en America, lei pòbles caribes desvolopèron lo mot huracan per lei designar. En Asia, divèrsei cronicaires redigiguèron de listas de tifons à partir de l'Edat Mejana. Dins certanei cas, depintèron tanben leis efiechs dei ciclòns[1].
En Euròpa, lo fenomèn foguèt descubèrt a partir dau sègle XVI ambé la colonizacion[2]. Foguèt inicialament explicat ambé la teoria deis elements d'Aristòtel. Dins aquó, aquela explicacion permetiá pas de preveire lo fenomèn. Ansin, la multiplication dei catastròfas, coma la destruccion de la Nòva Orleans en 1722, suscitèt un certan interès per aqueu tipe de tempèsta. En particular, en 1743, la fondacion de l'American Philosophical Society favorizèt la collècta progressiva d'informacions meteorologicas. Pasmens, lei progrès foguèron lents car la natura revolumaira dei ciclòns foguèt pas demostrada avans 1831 e lei trabalhs de William C. Redfield (1789-1857).
De la descubèrta dau fenomèn a la Segonda Guèrra Mondiala[modificar | Modificar lo còdi]
La descubèrta de Redfield permetèt, per lo premier còp, de discernir la natura vertadiera deis auragans. Aquò durbiguèt dos camps de recèrca en meteorologia : un premier qu'assaièt de comprendre l'estructura e lo foncionament dau fenomèn e un segond que se concentrèt sus la cèrca d'un biais de lo preveire.
Controvèrsias sus la natura dau fenomèn[modificar | Modificar lo còdi]
Maugrat lo melhorament continú deis instruments meteorologics, la comprenença generala dau foncionament d'un tifon avancèt gaire pendent la segonda mitat dau sègle XIX e la premiera dau sègle XX. Aquò es principalament liat ai limits generaus de la meteorologia dau periòde.
Ansin, durant aqueleis ans, i aguèt una controvèrsia regardant l'estructura d'un auragan. Per certanei meteorològs, èra formada de nívols bas mentre que, per d'autrei, èra un sistèma fòrça aut qu'agantava lei jaç superiors de l'atmosfèra. Aquela dificultat d'interpretacion èra entraïnada per la complexitat deis observacions que permetián rarament de veire lei formacions pus autas d'un ciclòn a partir d'un observatòri terrèstre.
Dins aquò, en despiech d'aquelei dificultats, i aguèt quauquei descubèrtas importantas coma l'associacion entre lei tifons e lei depressions, l'importància de l'estudi dei vents d'altitud per preveire lo desplaçament d'un ciclòn e la descubèrta de la sasonalitat dei diferents bacins. Aquò aguèt una gròssa importància per desvolopar de metòdes fisables de cèrca e de seguit.
La creacion dei premiers rets d'alèrta[modificar | Modificar lo còdi]
Dins lo corrent dau sègle XIX, la deteccion dei ciclòns deviá resòuvre plusors problemas. Premier, i aguèt ges de modèl capable d'explicar l'aparicion e l'evolucion d'un auragan avans leis ans 1950. En mai d'aquò, lo partiment de l'informacion pertocant l'arribada d'un auragan èra pas aisat car necessitava un mejan de transmission pus rapide que la tempèsta e una difusion vèrs la populacion.
Lei progrès principaus aguèron luòc en America, especialament dins lo bacin atlantic. Per preveire la formacion de ciclòns, lei marins e lei meteorològs comencèron d'enregistrar lei condicions meteorologicas a l'entorn deis auragans e lor percors. Aquela coneissença dei fenomèns passats èra utilizada per preveire l'arribada e l'evolucion dei fenomèns futurs. En despiech d'inexactituds importantas, permetèt tre leis ans 1850 de preveire certanei ciclòns.
En parallèl, a partir deis ans 1870, apareguèt lo premier ret d'alèrta en Cuba. Utilizava lo telegraf per transmetre rapidament l'alèrta e donar leis informacions utilas sus lo desplaçament d'una tempèsta. Foguèt pauc a pauc completat per d'autreis estacions per formar un ret capable de curbir una larga partida deis Antilhas e dau Gof de Mexic[3]. L'objectiu èra de donar l'alèrta e de mesurar lei paramètres meteorologics susceptibles d'anonciar un auragan. Puei, dins lo corrent dau sègle XX, aqueu sistèma foguèt completat ambé d'instruments e d'otís novèus coma lei balons sondas dirigidas vèrs l'atmosfèra auta ò lei naviris meteorologics que permetián de reculhir de mesuras regardant lei condicions dins lei zònas oceanicas.
Dempuei la Segonda Guèrra Mondiala[modificar | Modificar lo còdi]
Dempuei la Segonda Guèrra Mondiala, l'estudi dei ciclòns a conegut d'avançadas majoras gràcias ai progrès tecnologics en matèria d'observacion, de transmission de l'informacion e d'analisi de donadas.
La mesa en plaça d'una deteccion continua[modificar | Modificar lo còdi]
A partir deis ans 1940, apareguèron a cha pauc de sistèmas capables d'assegurar la susvelhança de zònas totjorn pus largas. Ansin, se metèt en plaça una organizacion que permet uei de detectar en permanéncia la formacion e lo desplaçament deis auragans. Se necessari, ofrís pereu la possibilitat de collectar rapidament de donadas sus una tempèsta.
Per aquò, dins lo corrent deis ans 1940-1950, se generalizèt, dins lo bacin atlantic, l'usatge dau radar e de l'avion que permetián de trobar lei ciclòns e de'n mesurar lei caracteristicas principalas. Aquò èra completat per de rets de naviris e de gavitèus meteorologics ò per l'utilizacion de mejans pus tradicionaus coma lo balon sonda.
A partir deis ans 1970, l'arribada dei satellits meteorologics marquèt una revolucion importanta. D'efiech, permetèt d'assegurar una deteccion continua deis auragans e de sei desplaçaments. Aquò permet una alèrta precòça dei territòris menaçats. En revènge, lei satellits permèton pas de mesurar certanei paramètres importants coma la pression. Son usatge creissent entraïnèt donc pas la disparicion deis otís pus ancians que son totjorn utilizats per respòndre a aqueu besonh. Pasmens, de mejans suplementaris son venguts completar la panoplia dei previsionistas coma lo dròn durant leis ans 2010.
En parallèl d'aquelei transformacions tecnicas, lo ret actuau deis estacions e deis agéncias en carga de la susvelhança dei bacins de formacion ciclonica s'estructurèt dins lo corrent dau decenni 1970. Avans aqueleis ans, certanei país desvolopats, coma Japon, avián ja imitat lo modèl estatsunidenc e format un sistèma eficaç de deteccion e de prevision. Pasmens, èra pas lo cas dins lei regions pus pauras.
L'etapa decisiva foguèt a catastròfa dau ciclòn Bhola que tuèt entre 250 000 e 500 000 personas en Paquistan Orientau (uei Bangladèsh) en 1970. D'efiech, en delà de l'abséncia de reaccion adaptadas deis autoritats, la causa premiera dau nombre de victimas èra l'abséncia d'un ret d'alèrta ciclonica dins la region. Ansin, cada bacin foguèt fisat a un centre especializat responsable de la deteccion e dau seguit dei tifons dins son sector. Ambé l'aparicion de ciclòns dins de zònas atipicas, aqueu sistèma es estat estendut ai bacins segondaris.
La modelizacion dei ciclòns[modificar | Modificar lo còdi]
La modelizacion dei ciclòns s'interassa a plusors questions que son la modelizacion dau ciclòn eu meteis, la prevision de son desplaçament e la prevision de son intensitat. En causa dei dificultats d'observacions dau fenomèn, apareguèron solament a partir deis ans 1950. Lei progrès dins aqueu domeni son fòrça liats a aquelei dau camp, pus generau, de la prevision meteorologica.
Lei premiers modèls depintant lo foncionament d'un ciclòn apareguèron dins lo corrent deis ans 1950. Aquò èra un progrès important dins la representacion dau fenomèn. Pasmens, permetèron gaire de preveire son aparicion e son evolucion. Per aquò, foguèt necessari d'esperar l'aparicion d'ordinators pron poderós per tractar la massa de donadas necessària per descriure totei lei paramètres d'un ciclòn.
Dins lo corrent deis ans 1970, apareguèron de modèls estatistics de prevision. Lo pus famós es probable CLIPER qu'intrèt en servici en 1972. Aquelei modèls calculan la trajectòria d'un auragan a partir d'una basa de donadas contenent lei caracteristicas dei ciclòns passats. Lo principi es donc identic ai metòdes estatistics establits avans la Segonda Guèrra Mondiala mai sa precision es largament melhorada per la capacitat de calcul deis otís informatics. De modèls similars son estats establits per preveire l'intensitat.
A partir deis ans 1980, lei progrès informatics permetèron l'aparicion de modèls numerics dinamics. Son objectiu èra de preveire lo movement e l'evolucion dau ciclòn a partir dei paramètres atmosferics. Son fòrça liats ais evolucions de la prevision meteorologica numerica. Lo premier modèl d'aqueu tipe apareguèt en 1978. Fins ais ans 1990, demorèron inferiors ai modèls estastics. Dins aquò, se revelèron fòrça utils per seguir lei tifons evolucionant en fòra dei percors pus frequents onte lei donadas estatisticas son raras.
Uei, lei dos tipes de modèls son mesclats dins de modèls que basan sei calculs sus l'usatge simultanèu de plusors. De liames son tanben establits ambé certanei fenomèns climatics coma El Niño. Gràcias a l'utilizacion de superordinators totjorn mai poderós, aquò a permés d'establir de previsions sus de duradas totjorn mai lòngas (3 jorns en 1990, 5-7 jorns a la fin dau decenni 2010). De mai, lo tractament automatic dei donadas a permés l'aparicion de sistèmas de deteccion automatic dei ciclòns a partir de 1990.
Pasmens, lei modèls actuaus presentan totjorn certaneis imprecisions regardant la trajectòria dei ciclòns. De mai, se lei modèls de prevision dau desplaçament an fach de progrès importants, es pas totalament lo cas dei modèls de prevision d'intensitat que son pus malaisats de definir. D'importants trabalhs son donc totjorn en cors per assaiar de melhorar lei metòdes actuaus.
La question dau rescaufament climatic[modificar | Modificar lo còdi]
A l'ora d'ara, l'existéncia d'un liame eventuau entre lo rescaufament climatic e la formacion ciclonica es un objècte de debats au sen de la comunautat scientifica. Segon certanei meteorològs, l'intensitat deis auragans aumenta pauc a pauc dempuei leis ans 1970, çò qu'indica un liame clar entre lei dos paramètres. Existís benlèu tanben un liame entre la temperatura mejana deis aigas oceanicas e lo nombre de ciclòns enregistrats anualament.
Pasmens, per d'autrei scientifics, aqueleis aumentacions pòdon s'explicar per d'autrei fenomèns coma l'oscillacion atlantica multidesenala qu'es a l'origina d'una variacion de temperatura deis aigas de superficia atlantica segon un cicle periodic de 80 ans. Una autra contestacion regarda lo parallelisme entre leis aumentacions de l'intensitat e dau nombre de ciclòns. Per lei tenents d'aquela teoria, lei tifons son a venir pus intens mai pus rars.
A l'ora d'ara, lei modèls son pas capables de respòndre a aquela question. De 2020 a 2060, leis aigas atlanticas deurián normalament se refrejar d'un gras. L'evolucion de sa temperatura permetriá probable d'aver d'elements novèus per copar lo debat.
Caracteristicas, formacion e dissipacion d'un ciclòn tropicau[modificar | Modificar lo còdi]
Caracteristicas[modificar | Modificar lo còdi]
Definicion e estructura[modificar | Modificar lo còdi]
Un ciclòn tropicau es una violenta perturbacion meteorologica revolumaire de pression centrala fòrça bassa. Es compausat d'una depression, d'un cubèrt nivolós centrau dens, d'un uelh, d'una muralha de l'uelh e d'un escorrement divergent.
D'efiech, totei lei ciclòns son en rotacion a l'entorn d'una zòna de bassa pression. Aquelei pressions son entre lei pus feblas mesuradas au nivèu de la mar ambé de valors que pòdon èsser inferioras a 900 hPa. En parallèl, la temperatura es sovent auta a l'interior d'un ciclòn (15 a 20°C) en causa de la liberacion de calor entraïnada per la condensacion de l'aiga. La velocitat de desplaçament d'aquela depression (20-30 km/h) es aquela dau ciclòn.
Lo cubèrt nivolós centrau dens es una zòna de concentracion de chavanas e de bendas de precipitacions formada de cumulonimbus. Situada a l'entorn de la depression centrala, a un diamètre de 500 a 1000 km. Son aspèct es generalament ben simetric dins lei ciclòns intens. Pòu èsser pus lasc dins lei fenomèns ciclonics pus febles.
L'uelh es una region caracterizada per un movement descendent dei vents. Lei condicions climaticas i son generalament suavas (vents febles, abséncia de nívols...) mai la mar pòu i èsser fòrça agitada. A una forma ben circulara que son diamètre va de 8 a 200 km. Es enviroutat per la muralha de l'uelh qu'es una benda circulara onte la velocitat dei vents es maximala. Dins lei ciclòns pus violents, aquela estructura es remplaçada, per una rason desconeguda, per una tiera de ceucles de vents concentrics.
Enfin, dins lei jaç superiors d'un ciclòn tropicau, lei vents s'alunchan dau centre de rotacion e adòptan una rotacion anticiclonica quand arriban a la cima de la tempèsta. Es una caracteristica unica au sen dei fenomèns climatics terrèstres.
Nomenclatura[modificar | Modificar lo còdi]
Lei ciclòns recebon de noms dempuei lo sègle XVIII. A l'origina, portavan lo nom dau patron dau jorn de son observacion ò d'apelacions marcant son caractèr excepcionau coma lo Grand Ciclòn de 1928 dins leis Antilhas Francesas. Puei, a partir deis ans 1920-1930, comencèt de s'impausar la costuma de li donar un prenom. Lo principi actuau foguèt formalizat a partir deis ans 1950. Es basat sus de listas que se repetisson regularament (totei lei quatre a siès ans segon lei bacins). Lei prenoms associats a de tifons fòrça importants ò fòrça murtriers son retirats.
Mecanisme de formacion[modificar | Modificar lo còdi]
Condicions necessàrias[modificar | Modificar lo còdi]
La formacion d'un ciclòn tropicau necessita la preséncia simultanèa de plusors condicions en una region situada a mai de 10° de l'eqüator :
- una massa d'aiga cauda aguent una temperatura mejana superiora a 26,5 °C sus una prefondor d'au mens 60 m e una temperatura de superficia passant 28 °C. Fòrma la resèrva d'energia dau futur ciclòn.
- de condicions atmosfericas favorablas a la formacion de chavanas, es a dire la preséncia de jaç d'aire umid en la troposfèra e una temperatura que demenís rapidament ambé l'altitud.
- una perturbacion atmosferica. Permet la formacion dau corrent ascendent a l'origina dau revolum.
- una abséncia de cisalhament verticau dei vents. D'efiech, un cisalhament tròp important pòu destrurre l'estructura verticala d'un ciclòn en formacion.
Bacins de formacion ciclonica[modificar | Modificar lo còdi]
La màger part dei ciclòns tropicaus se fòrman entre 10 e 30° de latitud dins sèt bacins principaus que se tròban dins leis Oceans Pacific (nòrd-oèst, nòrd-èst e oèst), Indian (nòrd, sud-èst e sud-oèst) e Atlantic (nòrd). Lei pus actius son lei dos de l'Ocean Pacific Septentrionau amb aperaquí 25 ciclòns anuaus (17 per lo nòrd-oèst e 9 per lo nòrd-èst). Puei, vènon lei dos bacins sud de l'Ocean Indian amb aperaquí 10 ciclòns enregistrats cada an. Lei tres autrei bacins son mens actius ambé 6 ciclòns anuaus per lo nòrd de l'Ocean Atlantic, 5 per l'oèst dau Pacific e 2 per lo nòrd de l'Ocean Indian.
Dins aquelei bacins, i a de còps una sason ciclonica ben marcat. Es lo cas per l'Ocean Atlantic (junh-novembre), lo nòrd-èst dau Pacific (junh-novembre) e per l'emisfèri sud (octòbre-mai). En revènge, es pas lo cas per lei dos autrei bacins. D'efiech, dins lo nòrd de l'Ocean Indian, lo periòde ciclonic es irregular e va d'abriu avril a decembre ambé de maximoms en mai e en novembre. Enfin, dins lo nòrd-oèst dau Pacific, de ciclòns pòdon aparéisser tota l'annada ambé de maximoms en febrier e en setembre.
En fòra d'aquelei bacins ciclonics ben reconeguts, existís de zònas de formacion excepcionalas coma lo Pacific Sud (30 ciclòns entre 1831 e 1998) e l'Atlantic Sud (dos ciclòns observats entre 1990 e en 2018). Lei Grands Lacs d'America dau Nòrd e la Mar Mediterranèa presentan de còps de condicions favorablas a la formacion de fenomèns fòrça similars ai ciclòns tropicaus, mai d'una talha reducha, que son dichs ciclòns extratropicaus. Enfin, lo Pacific Centre, s'es pas una region de formacion de ciclòns, es sovent traversat per de ciclòns formats dins d'autrei regions.
Mecanisme de formacion[modificar | Modificar lo còdi]
La formacion d'un ciclòn comença amb aquela d'una depression isolada au dessüs d'una massa d'aiga cauda. Aquò dòna rapidament un caractèr umid a la perturbacion e i favoriza l'aparicion de cellulas convectivas generatritz de chavanas. Es a dire qu'entraïna la formacion de corrents ascendents umids, eissits l'evaporacion massisa de l'aiga. Aquel aire umid se refreja au contacte dei jaç superiors de l'atmosfèra, çò que dòna de precipitacions.
Pasmens, se lo centre depressionari demòra alimentat per d'estendudas d'aiga cauda, lo corrent ascendent umid va se renfòrçar. Aquò aumenta l'intensitat de la depression e renfòrça l'intensitat de la depression. En parallèl, se lei condicions de latitud e d'abséncia de cisalhament dei vents son respectadas, la fòrça de Coriolis pòu entraïnar la mesa en plaça d'una circulacion dei vents dins lo sens orari dins l'emisfèri nòrd e antiorari dins l'emisfèri sud.
Dins aqueu cas, la tempèsta vèn una depression tropicala qu'es generalament a l'origina de chavanas violentas. Dins aquò, se lei condicions favorablas a la formacion d'un ciclòn demòran en plaça, la depression perseguís son renfòrçament. Premier, se transforma en tempèsta tropicala avans de venir un ciclòn tropicau.
L'acabament d'aqueu procès de formacion es generalament marcat per l'aparicion d'un uelh. Pasmens, durant sa vida, lo ciclòn pòu variar en intensitat segon la temperatura de l'aiga rescontrada lòng de son percors.
-
Imatge satellit d'una depression tropicala. -
Imatge satellit d'una tempèsta tropicala. -
Imatge satellit d'un ciclòn e de son uelh.
.JPG)
Dissipacion[modificar | Modificar lo còdi]
Un ciclòn tropicau se mantèn tant que garda un contacte ambé de massas d'aiga cauda susceptiblas d'alimentar la depression. S'afeblís quand pèrd aquela fònt d'energia, es a dire quand passa sus una estenduda de tèrra ò quand arriba au dessüs de jaç d'aiga pus freg.
Un tifon que se dissipa se transforma en una tempèsta que garda una certana intensitat e que demòra un perilh important per lei populacions. En generau, dins una region cauda, vèn una tempèsta tropicala. Dins una zòna de latitud pus auta, pòu evolucionar per donar un ciclòn extratropicau qu'es una depression ben marcada dei regions temperadas.
Destruccion, intensitat e proteccion[modificar | Modificar lo còdi]
Poder destructor[modificar | Modificar lo còdi]
Leis auragans son un fenomèn fòrça destructor. Premier, generan de vents fòrça violents que pòdon damatjar ò destrurre de veïculs, de bastiments ò d'infrastructuras (pònts, rets electrics...). La bofada pòu tanben transformar de brigas en projectils.
Lòng dau litorau, un ciclòn es acompanhat per una onda e una marejada de tempèsta. Aquò pòu entraïnar de degalhs fòrça importants amb una aumentacion dau nivèu generau de la mar e la formacion d'ondas destructritz que pòdon passar vint mètres d'autor. Ansin, durant un tifon, lo negatge es un risc major per leis abitants deis endrechs expausats ais ondas. Aqueu perilh es renfòrçat per leis vengudas deis aigas congreadas per lei precipitacions ciclonicas.
Enfin, lei chavanas que viran a l'entorn de l'uelh an una violéncia sufisenta per generar de tornados. Mens intens que lei tornados generats au sen dei cumulonimbus extratropicaus, son pasmens capables de causar de destruccions importantas.
En fòra d'aquelei degalhs, lei consequéncias dei ciclòns pòdon generar de perilhs suplementaris après la fin de la tempèsta. D'efiech, la destruccion deis infrastructuras e la desorganizacion dei servicis estataus favorizan sovent leis epidemias e lei violéncias (pilhatges). Limitan pereu l'eficacitat dei secors que pòdon pas agantar lei zònas tocadas (destruccion dei rotas, dei pòrts...) ò utilizar totei sei mejans (abséncia d'electricitat, impossibilitat d'i portar de medicaments...). Dins de cas extrèms, pòdon entraïnar una famina.
Ansin, leis auragans son donc de fenomèns fòrça perilhós per lei populacions umanas, especialament dins lei regions pobladas situadas lòng dau litorau coma Bangladèsh. Per exemple, lo ciclòn Bhola i tuèt entre 250 000 e 500 000 mòrts en 1970.
Intensitat[modificar | Modificar lo còdi]
| Categoria | Vents sostenguts |
Onda de tempèsta |
Impactes potentiaus |
|---|---|---|---|
|
33 à 42 m/s 119 à 153 km/h 64-82 nos |
1,2-1,2 m 4-5 pès |
Ciclòns causant generalament ges de degalhs estructuraus significatius ai bastiments. Pasmens, pòu derrabar quauquei tròç de teulissas (bardeus, teule...) e causar de daumatges limitats ai construccions leugieras e a la vegetacion. Pòu infligir de degalhs importants ais infrastructuras portuàrias e ai rets electricas. |
|
43-49 m/s 154-177 km/h 83-95 nos |
1,8-2,4 m 6-8 pès |
Ciclòns pron poderós per infligir de degalhs estructuraus ais ostaus e a la vegetacion (desracinament d'aubres). La ret electrica es sovent durament tocat e lei rets d'aiga potabla son damatjadas (copadura durant plusors jorns). |
|
50-58 m/s 178-210 km/h 96-116 nos |
2,7-3,7 m 9-12 pès |
Ciclòns qualificats de « majors » susceptibles d'entraïnar de degalhs estructuraus ai bastiments, de derrabar de teulissas e de destrurre d'ostaus. Lòng dau litorau, de vengudas deis aigas pòdon tanben damatjar lei construccions leugieras. Lei rets electricas e d'aiga potabla son destruchas. |
|
59-69 m/s 211-251 km/h 114-135 nos |
4-5,5 m 13-18 pès |
Ciclòns entraïnant de destruccions considerables ai bastiments e a la vegetacion. Lòng dau litorau, es necessari de preveire l'evacuacion deis abitants. L'importància dei precipitacions pòu entraïnar una erosion considerabla de certanei païsatges. |
|
Mai de 69 m/s Mai de 251 km/h Mai de 135 nos |
Mai de 5,5 m Mai de 18 pès |
Ciclòns capables de damatjar, e mai de destrurre, totei lei tipes de construccions. Lòng dau litorau, de vengudas deis aigas pòdon damatjar lei bastiments d'un estanci (necessitat d'evacuar aquelei zònas). Totei leis infrastructuras subisson de degalhs de tèrme lòng. |
Proteccion còntra lei ciclòns[modificar | Modificar lo còdi]
Deteccion e alèrta[modificar | Modificar lo còdi]
Dempuei l'aparicion dei satellits meteorologics, la deteccion dei ciclòns es pus aisada car l'espaci maritim dei bacins de formacion ciclonica es l'objècte d'una susvelhança permanenta. De mai, cada bacin es uei plaçat sota la responsabilitat d'un centre reconegut per l'Organizacion Meteorologica Mondiala. Lei bacins segondaris dispausan tanben d'un ret especific d'observacion. Aquò permet de dirigir rapidament de mejans d'observacions sus lo ciclòn per estudiar sei caracteristicas e preveire son evolucion.
Dins lo cas d'una menaça per de populacions, lei centres meteorologics emeton alora una alèrta. De mesuras son alora presas per protegir leis abitants e certaneis infrastructuras. Pasmens, segon lei país, lei mejans de proteccion e de comunicacion son pas totjorn sufisents per assegurar una prevencion eficaça.
Mejans de prevencion[modificar | Modificar lo còdi]
En causa de la poissança dei vents, dei precipitacions e deis ondas associats a un ciclòn, la proteccion deis abitants e dei construccions es relativament malaisada. Necessita l'adopcion de nòrmas arquitecturalas permetent de limitar l'efiech dau vent sus lei bastiments, d'un plan d'amainatjament dau territòri permetent de redurre lei riscs de montadas deis aigas e de protegir lei rets essenciaus (aiga potabla, electricitat, gas...). Certanei país an tanben bastit de sostas anticiclonics per la populacion.
En fòra d'una adaptacion dei construccions, se pòdon pereu adoptar de reglas environamentalas per gardar d'espacis naturaus lòng dau litorau. En particular, lei mangròvas ofrisson una bòna proteccion còntra leis ondas.
Dissipacion artificiala[modificar | Modificar lo còdi]
Dins lo corrent de la segonda mitat dau sègle XX, i aguèt quauquei projèctes de dissipacion articifiala dei tifons. Totei mau capitèron car un ciclòn es un fenomèn tròp poderós per èsser mestrejat per la tecnologia umana actuala. L'idèa pus desvolopada foguèt aquela de l'ensemenada artificiala dei nívols ambé d'iodur d'argent. L'objectiu èra d'entraïnar de plueias artificialas e d'afeblir lo ciclòn. Pasmens, l'efiech vertadier èra tròp feble e la vapor d'aiga transformada en gotetas d'aiga èra rapidament remplaçada.
I aguèt tanben d'idèas destinadas a refrejar leis aigas de superficia dei zònas tropicalas. Per exemple, foguèt prepausat de remorcar d'icebergs dins aquelei regions ò d'i installar de sistèmas permetent de pompar l'aiga freja dei jaç inferiors deis oceans vèrs la superficia. Pasmens, en fòra dau còst tròp important, l'interès d'aquelei metòdes foguèt jamai clarament demostrat.
Annèxas[modificar | Modificar lo còdi]
Liames intèrnes[modificar | Modificar lo còdi]
Bibliografia[modificar | Modificar lo còdi]
Nòtas e referéncias[modificar | Modificar lo còdi]
- ↑ Lo cas pus famós es aqueu deis auragans, dichs kamikazes (« vents divins » en occitan), qu'anientèron lei flòtas d'invasion mongolas qu'èran a desbarcar en Japon.
- ↑ Tre 1494, l'expedicion de Cristòl Colomb foguèt tocada per un auragan au larg de Hispaniola. L'informacion se difusèt pauc a pauc en Euròpa dins lo corrent dau sègle XVI.
- ↑ La guèrra de 1898 entre leis Estats Units d'America e Espanha trebolèt fòrtament lo desvolopament d'aqueu ret car leis Espanhòus arrestèron de provesir seis informacions ais Estatsunidencs.